da vinci

Για τον τόμο με δύο έργα του Leonardo da Vinci «Μύθοι & Ζωολόγιο» (εισαγ. – μτφρ.: Αιμιλία Εμμανουήλ, εκδ. Gutenberg).

Της Διώνης Δημητριάδου

Εύστοχα η μεταφράστρια του βιβλίου Αιμιλία Εμμανουήλ στην εισαγωγή της παρατηρεί ότι όσο διαβάζουμε τα κείμενα του Λεονάρντο ντα Βίντσι, της πιο φωτισμένη συνείδησης όλου του αναγεννησιακού κόσμου, τόσο μοιάζει να ακούμε τη φωνή του, ένα ικανό συμπλήρωμα της οξείας ματιάς του που αποτυπώνεται στα εικαστικά του έργα. Από τις εκδόσεις Gutenberg κυκλοφόρησε πρόσφατα ένα σπουδαίο βιβλίο, το οποίο περιλαμβάνει δύο έργα του ντα Βίντσι, τους Μύθους και το Ζωολόγιο.

Δύο λογοτεχνικά έργα που τα βρίσκουμε στους περίφημους Κώδικες (τα αυθεντικά χειρόγραφά του), μέσα από τα οποία ανιχνεύεται η ανθρώπινη οντότητα ως ηθική και πνευματική υπόσταση· η ανύψωση του όντος που ανήκει μεν στα φυσικά πράγματα με τη γήινη μορφή του, ωστόσο επιδιώκει την ομοίωσή του με την ανώτερη δύναμη – ταυτόχρονα εγγεγραμμένος (όπως ο Βιτρουβιανός άνθρωπος του «Κανόνα των αναλογιών») τόσο στο τετράγωνο της γήινης λογικής όσο και στον κύκλο του ουράνιου θόλου και της υπέρβασης του ανθρώπινου μέτρου. Ένα συνειδητό εγχείρημα του ντα Βίντσι να αποδώσει την τάση (αλλά και τη δυνατότητα) του ανθρώπου για τελειοποίηση.

Στους Μύθους, ανακαλύπτουμε τη γοητεία της αφήγησης και την ευστοχία της επινόησης (οι περισσότεροι είναι δικά του αποκυήματα), με την αλληγορία (στα χνάρια της αισώπειας παραμυθίας) να είναι η κυρίαρχη τεχνική που χρησιμοποιείται (μαζί με τη χρήση συμβόλων) προκειμένου το περιεχόμενο εν είδει αποφθεγματικού κατασταλάγματος ή ηθικού διδάγματος να αποτυπωθεί με τον περισσότερο κατανοητό τρόπο. Με γρήγορο, ασθματικό, ρυθμό στους μύθους που αποτελούν ένα πρώτο σχέδιο γραφής και είναι μικρότεροι σε έκταση ή πιο αργό στους επεξεργασμένους και πιο μακροσκελείς, παρουσιάζονται θέματα επιστημονικά (εδώ σε πιο εκλαϊκευμένη εκδοχή), θέματα που αντλούνται από τη φύση για να συνδεθούν έμμεσα με την ανθρώπινη συμπεριφορά, και άλλα που την αφορούν με άμεσο τρόπο. Όπως για παράδειγμα ο μύθος για τη φωτιά που φουντώνει ανεξέλεγκτα και έτσι υπενθυμίζει την ανθρώπινη ματαιοδοξία, την αλαζονεία της παντοδυναμίας, ενώ παράλληλα εκλαϊκευμένα παρουσιάζει έναν από τους νόμους της φύσης.

Όλα συγκλίνουν σε μία θέση που αποσκοπεί να αποδείξει ότι η ανθρώπινη οντότητα βρίσκεται σε μια ισορροπία ανάμεσα στην υβριστική οίηση μιας δυνατής ανατροπής των φυσικών κανόνων και στην τραγική συνειδητοποίηση για το αδύνατο του εγχειρήματος.

Όλα συγκλίνουν σε μία θέση που αποσκοπεί να αποδείξει ότι η ανθρώπινη οντότητα βρίσκεται σε μια ισορροπία ανάμεσα στην υβριστική οίηση μιας δυνατής ανατροπής των φυσικών κανόνων και στην τραγική συνειδητοποίηση για το αδύνατο του εγχειρήματος. Η φύση, αναλόγως της αντιμετώπισης από τον άνθρωπο μπορεί να καταστεί από φιλική εχθρική. Η ηθική τελείωση αποτελεί τον μέγιστο σκοπό και προϋποθέτει την ισορροπία, τη συμφιλίωση με τους φυσικούς κανόνες.

gutenberg da vinci mythoi zoologioΧρήσιμη η αλληγορία και στο Ζωολόγιο, προκειμένου να συσταθεί ένα είδος κώδικα με κανόνες συμπεριφοράς που να υποδεικνύει τον δρόμο της ηθικής τελείωσης του ανθρώπου. Εδώ ακόμη περισσότερο ακολουθείται το πρότυπο γραφής του Αισώπου, με τα ζώα να ενδύονται τις ανθρώπινες αδυναμίες και αρετές. Για παράδειγμα, θα χρησιμοποιήσει τα περιστέρια για να μιλήσει για την ανθρώπινη αχαριστία ή αλλού θα παρομοιάσει την ανθρώπινη παραφροσύνη με την παράλογη μανία του ταύρου για το κόκκινο χρώμα. Αν ο άνθρωπος ακολουθήσει τα διδάγματα που προσφέρει η φύση (μέσα στην οποία εντάσσεται όσο κι αν προσπαθεί να την υπερβεί), θα ανακαλύψει έναν ηθικό κώδικα για να βελτιώσει τη ζωή του, να την κάνει ανώτερη αποβλέποντας πάντα σε μια, κατά το δυνατόν, τελείωση. Όσο θα δεσμεύεται από τη δογματικότητα αρνούμενος τη λογική και επιστημονική θεώρηση των πραγμάτων (βασική αρχή σε όλο το έργο του ντα Βίντσι), όσο θα επιχειρεί τον διαχωρισμό του από τη φύση που τον γέννησε ως ένα από όλα τα όντα σε αυτονόητη ένταξή του ανάμεσά τους, τόσο θα απομακρύνεται από την αλήθεια των φυσικών νόμων καταστρέφοντας τη ζωή του. Εδώ με πιο αργό ρυθμό αφήγησης προτιμά στα περισσότερα την πιο μικρή έκταση, ενσωματώνοντας εύστοχα μέσα σε λίγες προτάσεις το ηθικοπλαστικό νόημα στο οποίο παραπέμπουν οι συμβολισμοί και οι αλληγορίες.

Είτε πρόκειται για σχέδια γραφής, που συνυπάρχουν με τα εικαστικά σχεδιάσματα του ντα Βίντσι, είτε για αυτοτελή κείμενα που αποσκοπούν σε ένα είδος ηθικής καθοδήγησης, αποτελούν ένα σπουδαίο συμπλήρωμα σε όσα έχουμε από τον ευφυή δημιουργό, ως ψηφίδες που ολοκληρώνουν την πλούσια «τοιχογραφία» του έργου του. Έτσι, αξίζουν συγχαρητήρια στις εκδόσεις Gutenberg που προσφέρουν αυτό το ιδιαίτερα φροντισμένο βιβλίο.

Με σχέδια-μελέτες του ζωγράφου να συνοδεύουν τους Μύθους και το Ζωολόγιο, με εκτενή εισαγωγή, κατατοπιστική για το περιεχόμενο, που δείχνει τη σοβαρή ενασχόληση της μεταφράστριας με το αντικείμενο. Στην ίδια οφείλονται οι απαραίτητες σημειώσεις, η βιβλιογραφία, το ευρετήριο ονομάτων και το χρονολόγιο. Μια πλήρης έκδοση, άξια λόγου για το περιεχόμενο αλλά και για την αισθητική της από το εξώφυλλο ως τον κολοφώνα.


* Η ΔΙΩΝΗ ΔΗΜΗΤΡΙΑΔΟΥ είναι συγγραφέας. Το νέο της βιβλίο, η μελέτη «Ο ποιητὴς διάγει εσώκλειστος – Οι “τόποι” στην ποίηση του Κώστα Θ. Ριζάκη» κυκλοφορεί από τις Εκδόσεις του Φοίνικα.

Αποσπάσματα από το βιβλίο

«Η φωτιά ζέσταινε το νερό που ήταν μες στο τσουκάλι κι έλεγε πως το νερό δεν ήταν άξιο να βρίσκεται πάνω απ’ τη φωτιά που είν’ ο βασιλιάς όλων των στοιχείων της φύσης κι έτσι θέλησε με τη δύναμη του βρασμού να διώξει το νερό απ’ το τσουκάλι, οπότε το νερό για να της δείξει ότι την τιμά με την υπακοή του, κατεβαίνει χαμηλά και σβήνει τη φωτιά». (Μύθοι, 48, σ. 96).

«Αυτό το ζώο αρπάζει τον άνθρωπο και τον σκοτώνει αμέσως. Αφού τον σκοτώσει, με φωνή λυπητερή και με δάκρυα πολλά θρηνεί γι’ αυτόν, και μόλις τελειώσει τον θρήνο του, τον καταβροχθίζει ανελέητα. Το ίδιο κάνει και ο υποκριτής που με το παραμικρό γεμίζει το πρόσωπό του δάκρυα, δείχνοντας όμως ότι έχει καρδιά τίγρης και χαίρεται μέσα του για τις συμφορές των άλλων με το δακρύβρεχτο πρόσωπο». (Ζωολόγιο, 55. Κροκόδειλος: υποκρισία, σ. 116).

Ακολουθήστε την bookpress.gr στο Google News και διαβάστε πρώτοι τα θέματα που σας ενδιαφέρουν.


ΣΧΕΤΙΚΑ ΑΡΘΡΑ

«Απόλαυση – Σεξουαλικότητα, οδύνη και ευχαρίστηση» του Ντάριαν Λίντερ (κριτική)

«Απόλαυση – Σεξουαλικότητα, οδύνη και ευχαρίστηση» του Ντάριαν Λίντερ (κριτική)

Για το βιβλίο του Ντάριαν Λίντερ [Darian Leader] «Απόλαυση – Σεξουαλικότητα, Οδύνη και Ευχαρίστηση» (μτφρ. Χρήστος Ν. Τσαμπρούνης, εκδ. Επέκεινα). Kεντρική εικόνα: Στιγμιότυπο από την ταινία του Στάνλει Κιούμπρικ «Μάτια ερμητικά κλειστά». 

Γράφει ο Γιώργος Μπανι...

«Διαδικασίες ωρίμανσης και διευκολυντικό περιβάλλον» του Ντόναλντ Γουντς Γουίνικοτ (κριτική) – H σχέση του βρέφους με το «περιβάλλον» του

«Διαδικασίες ωρίμανσης και διευκολυντικό περιβάλλον» του Ντόναλντ Γουντς Γουίνικοτ (κριτική) – H σχέση του βρέφους με το «περιβάλλον» του

Για το βιβλίο του Ντόναλντ Γουντς Γουίνικοτ [D.W. Winnicott] «Διαδικασίες ωρίμανσης και διευκολυντικό περιβάλλον» (μτφρ. Θανάσης Χατζόπουλος, εκδ. Εκδόσεις του εικοστού πρώτου).

Γράφει ο Νίκος Σιδέρης

Τα κείμενα που πε...

«Κωνσταντίνος Καραθεοδωρή, Για την ίδρυση και οργάνωση των ελληνικών πανεπιστημίων Σμύρνης και Αθήνας - Σελίδες από τη ζωή του» του Ελπιδοφόρου Ιντζέμπελη (κριτική)

«Κωνσταντίνος Καραθεοδωρή, Για την ίδρυση και οργάνωση των ελληνικών πανεπιστημίων Σμύρνης και Αθήνας - Σελίδες από τη ζωή του» του Ελπιδοφόρου Ιντζέμπελη (κριτική)

Για το βιβλίο «Κωνσταντίνος Καραθεοδωρή, Για την ίδρυση και οργάνωση των ελληνικών πανεπιστημίων Σμύρνης και Αθήνας - Σελίδες από τη ζωή του» (εκδ. Στοχαστής).

Γράφει ο Γιάννης Σ. Παπαδάτος

Ο Ελπιδοφόρος Ιντζέμπελης έχει ασχοληθεί, μέσα από δ...

ΠΡΟΣΦΑΤΑ ΑΡΘΡΑ

Βασίλης Βασιλικός (1934-2023): Η Εταιρεία Συγγραφέων αφιερώνει στη μνήμη του την επόμενη Ημέρα Ποίησης

Βασίλης Βασιλικός (1934-2023): Η Εταιρεία Συγγραφέων αφιερώνει στη μνήμη του την επόμενη Ημέρα Ποίησης

Με ανακοίνωσή της η Εταιρεία Συγγραφέων αποχαιρετά των δύο φορές Πρόεδρό της Βασίλη Βασιλικό και ανακοινώνει ότι η Ημέρα Ποίησης 2024 θα είναι αφιερωμένη στη μνήμη του ανθρώπου που εισηγήθηκε στην UNESCO την 21 Μαρτίου ως Παγκόσμια Ημέρα Ποίησης

...
Βασίλης Βασιλικός (1934-2023): Ένας αποχαιρετισμός από τον Αλέξη Ζήρα

Βασίλης Βασιλικός (1934-2023): Ένας αποχαιρετισμός από τον Αλέξη Ζήρα

Ακολουθεί επιμνημόσυνο κείμενο του Αλέξη Ζήρα, πρώην Προέδρου της Εταιρείας Συγγραφέων, για τον Βασίλη Βασιλικό.

Ένας αποχαιρετισμός στον Βασίλη Βασιλικό

Για πολλά χρόνια, τουλάχιστον από τη δεκαετία του 1970 ως το κλείσιμο...

«Ο βίος βραχύς, η δε τέχνη μακρή» – Αυτοβιογραφίες και βιογραφίες, 15+1 επιλογές από τις πρόσφατες εκδόσεις

«Ο βίος βραχύς, η δε τέχνη μακρή» – Αυτοβιογραφίες και βιογραφίες, 15+1 επιλογές από τις πρόσφατες εκδόσεις

Τι κοινό μπορεί να έχει η Μαρινέλλα με τον Έλον Μάσκ; Η Μαρία Κάλλας με τον Ανδρέα Παπανδρέου και ο Πρίγκιπας Χάρι με τον Διονύση Σιμόπουλο; Οι βιογραφίες όλων αυτών, και μερικές ακόμη, κυκλοφόρησαν τους προηγούμενους μήνες και σας τις παρουσιάζουμε.

Γράφει ο Κώστας Αγοραστό...

ΠΡΟΔΗΜΟΣΙΕΥΣΕΙΣ

«Το τέλος της Αισθητικής; Τεχνομηδενισμός και Σύγχρονη Τέχνη» του Δημοσθένη Δαββέτα (προδημοσίευση)

«Το τέλος της Αισθητικής; Τεχνομηδενισμός και Σύγχρονη Τέχνη» του Δημοσθένη Δαββέτα (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση αποσπάσματος από βιβλίο του Δημοσθένη Δαββέτα «Το τέλος της Αισθητικής; Τεχνομηδενισμός και Σύγχρονη Τέχνη» (Επίμετρο: Μάνος Στεφανίδης) το οποίο θα κυκλοφορήσει το επόμενο διάστημα από τις εκδόσεις Νίκας.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

...

«Χωριό Ποτέμκιν» του Γιώργου Παναγή (προδημοσίευση)

«Χωριό Ποτέμκιν» του Γιώργου Παναγή (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση αποσπάσματος από το μυθιστόρημα του Γιώργου Παναγή «Χωριό Ποτέμκιν», που κυκλοφορεί στις 28 Νοεμβρίου από τις εκδόσεις Τόπος. [Η έκφραση «Χωριό Ποτέµκιν» (ρωσικά: по­тёмкинские деревни) περιγράφει ένα κατασκεύασµα που έχει στόχο να αποκρύψει την αλήθεια ή να εξωραΐσει µια κατάσταση].

Επιμέλεια:...

«Ο Γιουγκοσλάβος» της Άνα Βούτσκοβιτς (προδημοσίευση)

«Ο Γιουγκοσλάβος» της Άνα Βούτσκοβιτς (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση αποσπάσματος από το μυθιστόρημα της Άνα Βούτσκοβιτς [Ana Vučković] «Ο Γιουγκοσλάβος» (μτφρ. Απόστολος Θηβαίος), το οποίο κυκλοφορεί αρχές Δεκεμβρίου από τις εκδόσεις Βακχικόν.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

Η ΜΠΑΝΑΝΑ

...

ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ

«Ο βίος βραχύς, η δε τέχνη μακρή» – Αυτοβιογραφίες και βιογραφίες, 15+1 επιλογές από τις πρόσφατες εκδόσεις

«Ο βίος βραχύς, η δε τέχνη μακρή» – Αυτοβιογραφίες και βιογραφίες, 15+1 επιλογές από τις πρόσφατες εκδόσεις

Τι κοινό μπορεί να έχει η Μαρινέλλα με τον Έλον Μάσκ; Η Μαρία Κάλλας με τον Ανδρέα Παπανδρέου και ο Πρίγκιπας Χάρι με τον Διονύση Σιμόπουλο; Οι βιογραφίες όλων αυτών, και μερικές ακόμη, κυκλοφόρησαν τους προηγούμενους μήνες και σας τις παρουσιάζουμε.

Γράφει ο Κώστας Αγοραστό...

Κλερ Κίγκαν – Η Ιρλανδή που ανέδειξε τις χάρες της μικρής φόρμας

Κλερ Κίγκαν – Η Ιρλανδή που ανέδειξε τις χάρες της μικρής φόρμας

Η Ιρλανδή συγγραφέας έχει αγαπηθεί από το ελληνικό αναγνωστικό κοινό και όχι άδικα. Τι είναι αυτό που την κάνει ιδιαίτερη και γιατί η πρόσφατη νουβέλα της «Πολύ αργά πια» (μτφρ. Μαρτίνα Ασκητοπούλου, εκδ. Μεταίχμιο) την καταξιώνει. 

Γράφει ο Διονύσης Μαρίνος ...

12 βιβλία που μας φέρνουν κοντά στην επιστήμη: Από την Τεχνητή Νοημοσύνη στα Φράκταλ, από τον Χρόνο στους Αλγόριθμους

12 βιβλία που μας φέρνουν κοντά στην επιστήμη: Από την Τεχνητή Νοημοσύνη στα Φράκταλ, από τον Χρόνο στους Αλγόριθμους

Είναι βιβλία που φέρνουν τις επιστήμες (κυρίως θετικές) πιο κοντά μας και τις κάνουν πιο εύληπτες και γοητευτικές. Επιλέγουμε ορισμένα από τα καλύτερα που κυκλοφόρησαν πρόσφατα. Κεντρική εικόνα: Ο Ράσελ Κρόου, ως ο μαθηματικός Τζον Νας, στην ταινία «Ενας υπέροχος άνθρωπος», του Ρον Χάουαρντ.

...

ΠΡΟΘΗΚΕΣ

ΠΡΟΘΗΚΕΣ

Newsletter

Θέλω να λαμβάνω το newsletter σας
ΕΓΓΡΑΦΗ

ΣΥΓΓΡΑΦΕΙΣ

ΤΑ ΠΙΟ ΔΗΜΟΦΙΛΗ ΤΗΣ ΧΡΟΝΙΑΣ

13 Δεκεμβρίου 2022 ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ

Τα 100 καλύτερα λογοτεχνικά βιβλία του 2022

Έφτασε η στιγμή και φέτος για την καθιερωμένη εδώ και χρόνια επιλογή των εκατό από τα καλύτερα βιβλία λογοτεχνίας της χρονιάς που φτάνει σε λίγες μέρες στο τέλος της. Ε

ΦΑΚΕΛΟΙ