alt

Για τη νουβέλα της Μάχης Τζαβέλα «Φτερά παγωνιού» (εκδ. Γκοβόστη).

Του Βαγγέλη Δημητριάδη

Ένας ιδιότυπος ψυχισμός, μια νοσηρή παραλλαγή του οιδιπόδειου συμπλέγματος καθοδηγεί τις σκέψεις και τις ενέργειες της 37χρονης ηρωίδας, η οποία, κυριευμένη από την ανάμνηση πραγματικών γεγονότων και φανταστικών ιδεολογημάτων και ονείρων, διακατέχεται από ανασφάλεια, κυκλοθυμικού τύπου ψυχικές μεταπτώσεις και (αυτο)καταστροφικές εμμονές. Κυρίως όμως διακατέχεται από την έντονη τάση μητροκτονίας, η οποία αποτελεί το κεντρικό ζήτημα στο πεζογράφημα με έκταση νουβέλας και τίτλο Φτερά παγωνιού της Μάχης Τζαβέλα.

Η Τζαβέλα συνδέει και αναμειγνύει την αναπτυξιακή περίοδο της ηρωίδας της με το επισφαλές παρόν εφαρμόζοντας στην πράξη, σε μεγάλο βαθμό, τα πορίσματα της ψυχολογίας του βάθους. Με αυτόν τον τρόπο δικαιολογεί την προέλευση των ψυχοσωματικών συμπτωμάτων που όλο και πιο συχνά απορυθμίζουν την Ουλίνα, καθιστώντας την άτομο προβληματικό.

Η αφηγήτρια και ηρωίδα Ουλίνα μεγάλωσε σε ένα οικογενειακό περιβάλλον από το οποίο απουσίαζε η αγάπη και η υποτυπωδώς άνετη κατοικία. Η εξουσιαστική συμπεριφορά και η εξωστρέφεια της μητέρας της, η αδιαφορία και η σκληρότητα του πατέρα, η ουδέτερη παρουσία της γιαγιάς που σε καμία περίπτωση δεν υποκαθιστούσε τη μητρική στοργή, ο «αντίπαλος» στις διεκδικήσεις μικρότερος αδερφός, οι σκιώδεις σύντροφοι και τα «φιλικά» πρόσωπα του ευρύτερου περιβάλλοντος, η έλλειψη ενδοοικογενειακής συνεννόησης, η μετανάστευση στη Γερμανία για οικονομικούς λόγους τα χρόνια της παιδικής και προεφηβικής ηλικίας της σε συνδυασμό με τα ιδιαίτερα κληρονομικά γνωρίσματα του ιδιόρρυθμου χαρακτήρα της συνέθεσαν μια μοναχική, ανικανοποίητη, απροσάρμοστη προσωπικότητα, ανίκανη να συμβιβαστεί με την αντικειμενική πραγματικότητα και να εξισορροπήσει με τον εαυτό της.

Η Τζαβέλα συνδέει και αναμειγνύει την αναπτυξιακή περίοδο της ηρωίδας της με το επισφαλές παρόν εφαρμόζοντας στην πράξη, σε μεγάλο βαθμό, τα πορίσματα της ψυχολογίας του βάθους. Με αυτόν τον τρόπο δικαιολογεί την προέλευση των ψυχοσωματικών συμπτωμάτων που όλο και πιο συχνά απορυθμίζουν την Ουλίνα, καθιστώντας την άτομο προβληματικό: «Ήταν φορές που ενώ γελούσα και αισθανόμουν καλά, το γέλιο μου κοβόταν απότομα από κάτι ακαθόριστο, από κάτι που δεν έλεγχα και τότε βυθιζόμουν σε μια δυσβάσταχτη θλίψη».

Η αλλοπρόσαλλη συμπεριφορά της κόρης οφείλεται εκτός των άλλων και στη συναισθηματική της ανωριμότητα. Εξαιτίας της μετακινείται ακαριαία από την αγάπη στο μίσος, από την τέρψη στη λύπη, από το γέλιο στο κλάμα, από την αποφασιστικότητα στην αστάθεια και τις παλινδρομήσεις, από το όνειρο στην πραγματικότητα. Συν τω χρόνω διαπιστώνει ότι δεν αγαπάει ούτε τον εαυτό της ούτε τους άλλους, όσο κι αν τους έχει ανάγκη, όσο κι αν είναι απαραίτητοι στη ζωή της, κυρίως για να επιβεβαιώσουν την αυτοεκτίμησή της, γιατί: «δεν κατανοούσα τη διαχρονική τάση των ανθρώπων ν’ αγαπήσουν και ν’ αγαπηθούν».

Η ισοπέδωση του συμβατικού χρόνου, με ανατροπές και πρωθύστερες αναφορές, δημιουργεί ένα εξωπραγματικό, αλλά σε κάθε περίπτωση αληθοφανές περιβάλλον, μέσα στο οποίο συνυπάρχουν και συνεκδηλώνονται ως παρόν παρωχημένες εμπειρίες από φράσεις, εντυπώσεις και περιστατικά που υπονομεύουν την υγιή συμπεριφορά της ηρωίδας και την εγκλωβίζουν στις εμμονές της.

Η ισοπέδωση του συμβατικού χρόνου, με ανατροπές και πρωθύστερες αναφορές, δημιουργεί ένα εξωπραγματικό, αλλά σε κάθε περίπτωση αληθοφανές περιβάλλον.

Στη νουβέλα διερευνώνται οι σχέσεις μάνας και κόρης κάτω από ακραίες συνθήκες συνύπαρξης, που οφείλονται εν μέρει στις ομοιότητες και εν μέρει στις διαφορές των δύο χαρακτήρων. Η σύγκρουσή τους παρατείνεται σε όλη σχεδόν την έκταση της νουβέλας, όσο δηλαδή διαρκεί η ονειρική ενδοσκόπηση της κόρης και οι εκτεταμένες αναφορές της για τη ζωή της, σε μια προσπάθεια να δικαιολογήσει τον φόβο της για τα πράσινα μάτια της μητέρας –μοιάζουν με φτερά παγωνιού–, που καθοδηγούν τις φαντασιώσεις της, ανάμεσα στις οποίες δεσπόζει η ψυχρή πρόθεσή της να τη δολοφονήσει για να αισθανθεί απελεύθερη. Ωστόσο, την τελευταία στιγμή οι δεσμοί αίματος υπερισχύουν, ο ολονύκτιος παραληρηματικός εφιάλτης της κόρης αναδιπλώνεται και υποχωρεί, παραχωρώντας τη θέση του σε μια γλυκόπικρη επίγευση, που επιφέρει η διαφαινόμενη εξομάλυνση των σχέσεων των δύο γυναικών.

Η τεχνική της νουβέλας στηρίζεται στην πρωτοπρόσωπη μονολογική αφήγηση, ώστε να θυμίζει ψυχαναλυτική διαδικασία ανάκτησης και αναπαράστασης/ανάπλασης απωθημένων πληροφοριών από το υποσυνείδητο. Η ακαριαία μεταπήδηση από το παρελθόν στο παρόν και αντίστροφα, χωρίς εισαγωγές, σχεδόν ανερμάτιστα, προσφέρει μια γεύση από τις συνήθειες των συγγραφέων της Λατινικής Αμερικής και κρατάει το αναγνωστικό ενδιαφέρον σε εγρήγορση και εξοικείωση με το απροσδόκητο. Η αφηγήτρια τοποθετημένη σε περίοπτη, σταθερή θέση στον τόπο (κατοικία της μητέρας της) και τον χρόνο (μια συγκεκριμένη βροχερή νύχτα), άλλοτε πολιορκείται από τον χωροχρόνο και άλλοτε ανασκάπτει μέσα σε αυτόν τις ψηφίδες που οικοδομούν αργόρυθμα και διεξοδικά τα πάσης φύσεως καθέκαστα, που εξακτινώνονται με ταχύτατες αναδρομές από την Ελλάδα στη Γερμανία και από το παρόν στο απώτερο προσωπικό παρελθόν της. Η απλή γραφή και η σεμνή διατύπωση συμβάλλουν στη θετική στάση του αναγνώστη στο κείμενο.

* O ΒΑΓΓΕΛΗΣ ΔΗΜΗΤΡΙΑΔΗΣ είναι ποιητής.
Τελευταίο βιβλίο του, η ποιητική συλλογή «Κυπαρίσσια» (εκδ. Γαβριηλίδης).

 Στην κεντρική εικόνα πίνακας της © Djana Vallespir.


altΦτερά παγωνιού
Μάχη Τζαβέλα
Γκοβόστη 2017
Σελ. 136, τιμή εκδότη €7,00

alt

ΤΑ ΒΙΒΛΙΑ ΤΗΣ ΜΑΧΗΣ ΤΖΑΒΕΛΑ

 

Ακολουθήστε την bookpress.gr στο Google News και διαβάστε πρώτοι τα θέματα που σας ενδιαφέρουν.


ΣΧΕΤΙΚΑ ΑΡΘΡΑ

«Το τυφλό γουρούνι στη δεύτερη οδό» της Σώτης Τριανταφύλλου (κριτική) – Έλληνες στου Μέμφις τα στενά

«Το τυφλό γουρούνι στη δεύτερη οδό» της Σώτης Τριανταφύλλου (κριτική) – Έλληνες στου Μέμφις τα στενά

Για το μυθιστόρημα της Σώτης Τριανταφύλλου «Το τυφλό γουρούνι στη δεύτερη οδό - Χρονικό σε πόλεις με ποτάμι» (εκδ. Πατάκη). Η κεντρική φωτογραφία, που κοσμεί το εξώφυλλο, είναι του Στάνλεϊ Κιούμπρικ.

Γράφει ο Διονύσης Μαρίνος

...
«Σφερδούκλια στο κεφάλι» του Βρασίδα Καραλή & «Σταυρός στο ακροθαλάσσι» του Θωμά Κοροβίνη (κριτική) – Γιαγιά, η πιο βαθιά πατρίδα

«Σφερδούκλια στο κεφάλι» του Βρασίδα Καραλή & «Σταυρός στο ακροθαλάσσι» του Θωμά Κοροβίνη (κριτική) – Γιαγιά, η πιο βαθιά πατρίδα

Για τα αφηγήματα «Σφερδούκλια στο κεφάλι» (εκδ. Δώμα) του Βρασίδα Καραλή και «Σταυρός στο ακροθαλάσσι» (εκδ. Άγρα) του Θωμά Κοροβίνη. 

Γράφει ο Γιώργος Ν. Περαντωνάκης

Δύο συγγραφείς-αφηγητές μιλάνε με τη γιαγιά τους. ...

«Αμαλία, μία πόρνη στα αζήτητα» του Βασίλη Τζανακάρη (κριτική) – Τόσα δίνω, πόσα θες;

«Αμαλία, μία πόρνη στα αζήτητα» του Βασίλη Τζανακάρη (κριτική) – Τόσα δίνω, πόσα θες;

Για το μυθιστόρημα του Βασίλη Τζανακάρη «Αμαλία, μια πόρνη στα αζήτητα» (Ελληνοεκδοτική). Κεντρική εικόνα: Η συνοικία «Μπάρα» στη Θεσσαλονίκη την περίοδο 1916-1918. 

Γράφει η Φανή Κεχαγιά

...

ΠΡΟΣΦΑΤΑ ΑΡΘΡΑ

«Οι ξαδέλφες» της Αουρόρα Βεντουρίνι (κριτική) – Ιστορία μιας μοναδικής κι αλλόκοτης οικογένειας

«Οι ξαδέλφες» της Αουρόρα Βεντουρίνι (κριτική) – Ιστορία μιας μοναδικής κι αλλόκοτης οικογένειας

Για το βιβλίο της Αουρόρα Βεντουρίνι (Aurora Ventoyrini) «Οι ξαδέλφες» (μτφρ. Μαρία Αθανασιάδου, Θεώνη Κάμπρα, Αλίκη Μανωλά, Ιφιγένεια Ντούμη, Κωνσταντίνος Παλαιολόγος, εκδ. Carnivora). Στην κεντρική εικόνα, στιγμιότυπο από την ταινία του Αλεχάντρο Γιοντορόφσκι «Santa Sangre» (1989).

...
Φραγκίσκος: Ο Πάπας της «Εκκλησίας του λαού του Θεού»

Φραγκίσκος: Ο Πάπας της «Εκκλησίας του λαού του Θεού»

Για την αυτοβιογραφία του Πάπα Φραγκίσκου με τίτλο «Ελπίδα, η αυτοβιογραφία» που κυκλοφορεί σε μετάφραση Άννας Παπασταύρου από τις εκδόσεις Gutenberg. 

Γράφει ο Γιώργος Σιακαντάρης

Είμαι πάντοτε επιφυλακτικός απέναντι στις αυτοβιογραφίες, αν και έ...

«Δεν έχω ανάσα» του Λουίζ Σβαρτς (κριτική) – Αντιμέτωπος με το θεριό της κατάθλιψης

«Δεν έχω ανάσα» του Λουίζ Σβαρτς (κριτική) – Αντιμέτωπος με το θεριό της κατάθλιψης

Για το αυτοβιογραφικό βιβλίο του Λουίζ Σβαρτς (Luiz Schwarcz) «Δεν έχω ανάσα» (μτφρ. Μαρία Παπαδήμα, εκδ. Ίκαρος).

Γράφει ο Διονύσης Μαρίνος

Ο Λουίζ Σβαρτζ είναι ένας από τους σημαντικότερους εκδότες της Βρ...

ΠΡΟΔΗΜΟΣΙΕΥΣΕΙΣ

«Βρίσκεις πάντα αυτό που δεν ψάχνεις» της Λένας Κορομηλά (προδημοσίευση)

«Βρίσκεις πάντα αυτό που δεν ψάχνεις» της Λένας Κορομηλά (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση αποσπάσματος από τη συλλογή διηγημάτων της Λένας Κορομηλά «Βρίσκεις πάντα αυτό που δεν ψάχνεις», η οποία θα κυκλοφορήσει τις επόμενες μέρες από τις εκδόσεις Ιωλκός.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

Στο τρένο; είπες.

...
«Η σιωπή του κελιού» του Μεχμέτ Ατές (προδημοσίευση)

«Η σιωπή του κελιού» του Μεχμέτ Ατές (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση αποσπάσματος από το αυτοβιογραφικό βιβλίο του Μεχμέτ Ατές «Η σιωπή του κελιού», το οποίο θα κυκλοφορήσει το επόμενο διάστημα από τις εκδόσεις Επίμετρο.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

Πάντα έλεγαν: «Συνήθως έρχονται γύρω στις έξι, έξι κα...

«Δεν θα τελειώσει έτσι» των Νίκι Φρεντς (προδημοσίευση)

«Δεν θα τελειώσει έτσι» των Νίκι Φρεντς (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση αποσπάσματος από το μυθιστόρημα των Νίκι Φρεντς [Nicci French] «Δεν θα τελειώσει έτσι» (μτφρ. Κίκα Κραμβουσάνου), το οποίο θα κυκλοφορήσει στις 21 Μαΐου από τις εκδόσεις Διόπτρα.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

Η Κίρα άκουγε αν...

ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ

Μικρός οδηγός στο ελληνικό διήγημα 1974-2024: 50 αντιπροσωπευτικά διηγήματα όλων των κατηγοριών

Μικρός οδηγός στο ελληνικό διήγημα 1974-2024: 50 αντιπροσωπευτικά διηγήματα όλων των κατηγοριών

Μια ανασκόπηση της ελληνικής διηγηματογραφίας των τελευταίων πενήντα ετών σε 50 αντιπροσωπευτικά κείμενα. Σε πόσες κατηγορίες μπορούν να ταξινομηθούν τα διηγήματα (της μνήμης, πολιτικά, ερωτικά, αστυνομικά κ.ά.) και ποιοι οι σημαντικοί εκπρόσωποι της κάθε μιας; Στην κεντρική εικόνα, ο Ηλίας Χ. Παπαδημητρακόπουλος (1...

Τι διαβάζουμε τώρα; Δέκα πρόσφατα βιβλία γόνιμου στοχασμού

Τι διαβάζουμε τώρα; Δέκα πρόσφατα βιβλία γόνιμου στοχασμού

Η εξέλιξη της τεχνολογίας, η δίκη του Γαλιλαίου, η αποδοχή του θανάτου, αλλά και οι προκαταλήψεις μας για τους τσιγγάνους. Δέκα βιβλία που θα μας γεννήσουν πολλά ερωτήματα και θα μας δώσουν απαντήσεις.

Γράφει ο Διονύσης Μαρίνος

...
Τι διαβάζουμε τώρα; 10 φεμινιστικά βιβλία ξένης πεζογραφίας

Τι διαβάζουμε τώρα; 10 φεμινιστικά βιβλία ξένης πεζογραφίας

Δέκα πρόσφατα βιβλία πεζογραφίας από όλον τον κόσμο, γραμμένα από γυναίκες, με πρωταγωνίστριες θηλυκότητες, που απευθύνονται σε όλους. Ιστορίες για τις ηχηρές ή σιωπηρές επαναστάσεις των γυναικών εντός και εκτός των έμφυλων ρόλων τους, τις εκφάνσεις της αυτενέργειας και χειραφέτησής τους. Μυθιστορήματα και διηγήματα...

ΠΡΟΘΗΚΕΣ

ΠΡΟΘΗΚΕΣ

Newsletter

Θέλω να λαμβάνω το newsletter σας
ΕΓΓΡΑΦΗ

ΣΥΓΓΡΑΦΕΙΣ

ΤΑ ΠΙΟ ΔΗΜΟΦΙΛΗ ΤΗΣ ΧΡΟΝΙΑΣ

12 Δεκεμβρίου 2024 ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ

Τα 100 καλύτερα λογοτεχνικά βιβλία του 2024

Mυθιστορήματα, νουβέλες, διηγήματα: Εκατό καλά λογοτεχνικά βιβλία που κυκλοφόρησαν το 2024 από τα πολλά περισσότερα που έπεσαν στα χέρια μας, με τη μεταφρασμένη πεζογρα

ΦΑΚΕΛΟΙ