alt

Για τη νουβέλα της Μάχης Τζαβέλα «Φτερά παγωνιού» (εκδ. Γκοβόστη).

Του Βαγγέλη Δημητριάδη

Ένας ιδιότυπος ψυχισμός, μια νοσηρή παραλλαγή του οιδιπόδειου συμπλέγματος καθοδηγεί τις σκέψεις και τις ενέργειες της 37χρονης ηρωίδας, η οποία, κυριευμένη από την ανάμνηση πραγματικών γεγονότων και φανταστικών ιδεολογημάτων και ονείρων, διακατέχεται από ανασφάλεια, κυκλοθυμικού τύπου ψυχικές μεταπτώσεις και (αυτο)καταστροφικές εμμονές. Κυρίως όμως διακατέχεται από την έντονη τάση μητροκτονίας, η οποία αποτελεί το κεντρικό ζήτημα στο πεζογράφημα με έκταση νουβέλας και τίτλο Φτερά παγωνιού της Μάχης Τζαβέλα.

Η Τζαβέλα συνδέει και αναμειγνύει την αναπτυξιακή περίοδο της ηρωίδας της με το επισφαλές παρόν εφαρμόζοντας στην πράξη, σε μεγάλο βαθμό, τα πορίσματα της ψυχολογίας του βάθους. Με αυτόν τον τρόπο δικαιολογεί την προέλευση των ψυχοσωματικών συμπτωμάτων που όλο και πιο συχνά απορυθμίζουν την Ουλίνα, καθιστώντας την άτομο προβληματικό.

Η αφηγήτρια και ηρωίδα Ουλίνα μεγάλωσε σε ένα οικογενειακό περιβάλλον από το οποίο απουσίαζε η αγάπη και η υποτυπωδώς άνετη κατοικία. Η εξουσιαστική συμπεριφορά και η εξωστρέφεια της μητέρας της, η αδιαφορία και η σκληρότητα του πατέρα, η ουδέτερη παρουσία της γιαγιάς που σε καμία περίπτωση δεν υποκαθιστούσε τη μητρική στοργή, ο «αντίπαλος» στις διεκδικήσεις μικρότερος αδερφός, οι σκιώδεις σύντροφοι και τα «φιλικά» πρόσωπα του ευρύτερου περιβάλλοντος, η έλλειψη ενδοοικογενειακής συνεννόησης, η μετανάστευση στη Γερμανία για οικονομικούς λόγους τα χρόνια της παιδικής και προεφηβικής ηλικίας της σε συνδυασμό με τα ιδιαίτερα κληρονομικά γνωρίσματα του ιδιόρρυθμου χαρακτήρα της συνέθεσαν μια μοναχική, ανικανοποίητη, απροσάρμοστη προσωπικότητα, ανίκανη να συμβιβαστεί με την αντικειμενική πραγματικότητα και να εξισορροπήσει με τον εαυτό της.

Η Τζαβέλα συνδέει και αναμειγνύει την αναπτυξιακή περίοδο της ηρωίδας της με το επισφαλές παρόν εφαρμόζοντας στην πράξη, σε μεγάλο βαθμό, τα πορίσματα της ψυχολογίας του βάθους. Με αυτόν τον τρόπο δικαιολογεί την προέλευση των ψυχοσωματικών συμπτωμάτων που όλο και πιο συχνά απορυθμίζουν την Ουλίνα, καθιστώντας την άτομο προβληματικό: «Ήταν φορές που ενώ γελούσα και αισθανόμουν καλά, το γέλιο μου κοβόταν απότομα από κάτι ακαθόριστο, από κάτι που δεν έλεγχα και τότε βυθιζόμουν σε μια δυσβάσταχτη θλίψη».

Η αλλοπρόσαλλη συμπεριφορά της κόρης οφείλεται εκτός των άλλων και στη συναισθηματική της ανωριμότητα. Εξαιτίας της μετακινείται ακαριαία από την αγάπη στο μίσος, από την τέρψη στη λύπη, από το γέλιο στο κλάμα, από την αποφασιστικότητα στην αστάθεια και τις παλινδρομήσεις, από το όνειρο στην πραγματικότητα. Συν τω χρόνω διαπιστώνει ότι δεν αγαπάει ούτε τον εαυτό της ούτε τους άλλους, όσο κι αν τους έχει ανάγκη, όσο κι αν είναι απαραίτητοι στη ζωή της, κυρίως για να επιβεβαιώσουν την αυτοεκτίμησή της, γιατί: «δεν κατανοούσα τη διαχρονική τάση των ανθρώπων ν’ αγαπήσουν και ν’ αγαπηθούν».

Η ισοπέδωση του συμβατικού χρόνου, με ανατροπές και πρωθύστερες αναφορές, δημιουργεί ένα εξωπραγματικό, αλλά σε κάθε περίπτωση αληθοφανές περιβάλλον, μέσα στο οποίο συνυπάρχουν και συνεκδηλώνονται ως παρόν παρωχημένες εμπειρίες από φράσεις, εντυπώσεις και περιστατικά που υπονομεύουν την υγιή συμπεριφορά της ηρωίδας και την εγκλωβίζουν στις εμμονές της.

Η ισοπέδωση του συμβατικού χρόνου, με ανατροπές και πρωθύστερες αναφορές, δημιουργεί ένα εξωπραγματικό, αλλά σε κάθε περίπτωση αληθοφανές περιβάλλον.

Στη νουβέλα διερευνώνται οι σχέσεις μάνας και κόρης κάτω από ακραίες συνθήκες συνύπαρξης, που οφείλονται εν μέρει στις ομοιότητες και εν μέρει στις διαφορές των δύο χαρακτήρων. Η σύγκρουσή τους παρατείνεται σε όλη σχεδόν την έκταση της νουβέλας, όσο δηλαδή διαρκεί η ονειρική ενδοσκόπηση της κόρης και οι εκτεταμένες αναφορές της για τη ζωή της, σε μια προσπάθεια να δικαιολογήσει τον φόβο της για τα πράσινα μάτια της μητέρας –μοιάζουν με φτερά παγωνιού–, που καθοδηγούν τις φαντασιώσεις της, ανάμεσα στις οποίες δεσπόζει η ψυχρή πρόθεσή της να τη δολοφονήσει για να αισθανθεί απελεύθερη. Ωστόσο, την τελευταία στιγμή οι δεσμοί αίματος υπερισχύουν, ο ολονύκτιος παραληρηματικός εφιάλτης της κόρης αναδιπλώνεται και υποχωρεί, παραχωρώντας τη θέση του σε μια γλυκόπικρη επίγευση, που επιφέρει η διαφαινόμενη εξομάλυνση των σχέσεων των δύο γυναικών.

Η τεχνική της νουβέλας στηρίζεται στην πρωτοπρόσωπη μονολογική αφήγηση, ώστε να θυμίζει ψυχαναλυτική διαδικασία ανάκτησης και αναπαράστασης/ανάπλασης απωθημένων πληροφοριών από το υποσυνείδητο. Η ακαριαία μεταπήδηση από το παρελθόν στο παρόν και αντίστροφα, χωρίς εισαγωγές, σχεδόν ανερμάτιστα, προσφέρει μια γεύση από τις συνήθειες των συγγραφέων της Λατινικής Αμερικής και κρατάει το αναγνωστικό ενδιαφέρον σε εγρήγορση και εξοικείωση με το απροσδόκητο. Η αφηγήτρια τοποθετημένη σε περίοπτη, σταθερή θέση στον τόπο (κατοικία της μητέρας της) και τον χρόνο (μια συγκεκριμένη βροχερή νύχτα), άλλοτε πολιορκείται από τον χωροχρόνο και άλλοτε ανασκάπτει μέσα σε αυτόν τις ψηφίδες που οικοδομούν αργόρυθμα και διεξοδικά τα πάσης φύσεως καθέκαστα, που εξακτινώνονται με ταχύτατες αναδρομές από την Ελλάδα στη Γερμανία και από το παρόν στο απώτερο προσωπικό παρελθόν της. Η απλή γραφή και η σεμνή διατύπωση συμβάλλουν στη θετική στάση του αναγνώστη στο κείμενο.

* O ΒΑΓΓΕΛΗΣ ΔΗΜΗΤΡΙΑΔΗΣ είναι ποιητής.
Τελευταίο βιβλίο του, η ποιητική συλλογή «Κυπαρίσσια» (εκδ. Γαβριηλίδης).

 Στην κεντρική εικόνα πίνακας της © Djana Vallespir.


altΦτερά παγωνιού
Μάχη Τζαβέλα
Γκοβόστη 2017
Σελ. 136, τιμή εκδότη €7,00

alt

ΤΑ ΒΙΒΛΙΑ ΤΗΣ ΜΑΧΗΣ ΤΖΑΒΕΛΑ

 

Ακολουθήστε την bookpress.gr στο Google News και διαβάστε πρώτοι τα θέματα που σας ενδιαφέρουν.


ΣΧΕΤΙΚΑ ΑΡΘΡΑ

«Όλες μας» του Λύο Καλοβυρνά (κριτική) – Ισχύς εν τη ενώσει

«Όλες μας» του Λύο Καλοβυρνά (κριτική) – Ισχύς εν τη ενώσει

Για το μυθιστόρημα του Λύο Καλοβυρνά «Όλες μας» (εκδ. Gutenberg). Κεντρική εικόνα: © Diego San / Unsplash.

Γράφει η Χριστίνα Μουκούλη

Γυναικοκτο...

«Η τρέλα ν’ αλλάξουν τον κόσμο» του Ξενοφώντα Κοντιάδη (κριτική) – Μυθιστορηματική και συναισθηματική προσέγγιση του Νίκου Μπελογιάννη και των συντρόφων του

«Η τρέλα ν’ αλλάξουν τον κόσμο» του Ξενοφώντα Κοντιάδη (κριτική) – Μυθιστορηματική και συναισθηματική προσέγγιση του Νίκου Μπελογιάννη και των συντρόφων του

Για το μυθιστόρημα του Ξενοφώντα Κοντιάδη «Η τρέλα ν’ αλλάξουν τον κόσμο» (εκδ. Τόπος). Στην κεντρική εικόνα, ο Νίκος Μπελογιάννης. 

Γράφει ο Γιώργος Σιακαντάρης

Τι άνθρωποι ήταν αυτοί που μετά την ήττα του ΚΚΕ κα...

«Ακούω φωνές» της Λουκίας Δέρβη (κριτική) – Ιστορίες που δεν βούτηξαν στα μαύρα νερά της λήθης

«Ακούω φωνές» της Λουκίας Δέρβη (κριτική) – Ιστορίες που δεν βούτηξαν στα μαύρα νερά της λήθης

Για τη συλλογή διηγημάτων της Λουκίας Δέρβη «Ακούω φωνές» (εκδ. Μεταίχμιο).

Γράφει ο Διονύσης Μαρίνος

Ο συγγραφέας ως αντηχείο ενός παλλόμενου κόσμου. Ο δημιουργός ως γόνιμος υποδοχέας γεγονότων, αδιαμόρφωτων κατά βάση, όπω...

ΠΡΟΣΦΑΤΑ ΑΡΘΡΑ

«Βίος και Πολιτεία» – μια νέα εκπομπή για τους ανθρώπους του βιβλίου απευθείας από το «υπόγειο» της Πολιτείας

«Βίος και Πολιτεία» – μια νέα εκπομπή για τους ανθρώπους του βιβλίου απευθείας από το «υπόγειο» της Πολιτείας

Το πρώτο επεισόδιο της εκπομπής «Βίος και Πολιτεία» μεταδόθηκε ζωντανά την Παρασκευή και βρίσκεται ήδη στον «αέρα» του διαδικτύου. Μια πρωτοβουλία του μεγαλύτερου και πιο εν...

Φεστιβάλ ΛΕΑ: Ανακοινώθηκε η λίστα με τους φιναλίστ για το 3ο Βραβείο Λογοτεχνικής Μετάφρασης

Φεστιβάλ ΛΕΑ: Ανακοινώθηκε η λίστα με τους φιναλίστ για το 3ο Βραβείο Λογοτεχνικής Μετάφρασης

Δημοσιοποιήθηκε η λίστα με τους φιναλίστ για το 3ο Βραβείο Λογοτεχνικής Μετάφρασης ΛΕΑ.

Επιμέλεια: Book Press

Δημοσιοποιείται η λίστα των φιναλίστ για το 3ο Βραβείο Λογοτεχνικής Μετάφρασης ΛΕΑ, υπό την Αιγίδα της Α.Ε. ...

Το «Εργαζόμενο αγόρι» της Λένας Διβάνη στην ευρωπαϊκή λίστα προτεινόμενων βιβλίων του Readers of Europe 2023

Το «Εργαζόμενο αγόρι» της Λένας Διβάνη στην ευρωπαϊκή λίστα προτεινόμενων βιβλίων του Readers of Europe 2023

Το «Εργαζόμενο αγόρι» της Λένας Διβάνη προτείνεται για την ευρωπαϊκή λίστα βιβλίων της Ευρωπαϊκής Βιβλιοθήκης Readers of Europe για το 2023.

Επιμέλεια: Book Press

Το ...

ΠΡΟΔΗΜΟΣΙΕΥΣΕΙΣ

«Τα ρόδα δεν πεθαίνουν ποτέ» του Γκούναρ Στόλεσεν (προδημοσίευση)

«Τα ρόδα δεν πεθαίνουν ποτέ» του Γκούναρ Στόλεσεν (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση αποσπάσματος από το μυθιστόρημα του Γκούναρ Στόλεσεν [Gunnar Staalesen] «Τα ρόδα δεν πεθαίνουν ποτέ» (μτφρ. Βαγγέλης Γιαννίσης), το οποίο θα κυκλοφορήσει στις 7 Ιουνίου από τις εκδόσεις Διόπτρα.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

Υπάρχουν κάποιε...

«Αρκτικό καλοκαίρι» του Ντέιμον Γκάλγκατ (προδημοσίευση)

«Αρκτικό καλοκαίρι» του Ντέιμον Γκάλγκατ (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση αποσπάσματος από το μυθιστόρημα του Ντέιμον Γκάλγκατ [Damon Galgut] «Αρκτικό καλοκαίρι» (μτφρ. Κλαίρη Παπαμιχαήλ), το οποίο θα κυκλοφορήσει στις 24 Μαΐου από τις εκδόσεις Διόπτρα.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

Οι δύο άντρες κάθονταν στις πο...

«Ο γυάλινος κήπος» της Τατιάνας Τσιμπουλεάκ (προδημοσίευση)

«Ο γυάλινος κήπος» της Τατιάνας Τσιμπουλεάκ (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση αποσπάσματος από το μυθιστόρημα της Τατιάνας Τσιμπουλεάκ [Tatiana Ţîbuleac] «Ο γυάλινος κήπος» (μτφρ. Άντζελα Μπράτσου), το οποίο θα κυκλοφορήσει στις 15 Μαΐου από τις εκδόσεις Βακχικόν.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

...

ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ

Πατριαρχία, φεμινισμός και κουίρ λογοτεχνία – Μιχαλοπούλου, Αλεξάνδρα Κ* και Καλοβυρνάς δίνουν απαντήσεις

Πατριαρχία, φεμινισμός και κουίρ λογοτεχνία – Μιχαλοπούλου, Αλεξάνδρα Κ* και Καλοβυρνάς δίνουν απαντήσεις

Λογοτεχνία, έμφυλες ταυτότητες, πατριαρχία, φεμινιστικό κίνημα, γυναικεία γραφή. Αμάντα Μιχαλοπούλου, Αλεξάνδρα Κ*, Λύο Καλοβυρνάς φωτίζουν όψεις ενός ζητήματος που μας αφορά περισσότερο απ΄ όσο ίσως πιστεύουμε, ενώ ακολουθεί επιλογή βιβλίων ελληνικής και μεταφρασμένης πεζογραφίας από τις πρόσφατες ...

Τα 25 καλύτερα λογοτεχνικά έργα γραμμένα από γυναίκες συγγραφείς – από τη Μέρι Σέλεϊ στην Έλενα Φερράντε

Τα 25 καλύτερα λογοτεχνικά έργα γραμμένα από γυναίκες συγγραφείς – από τη Μέρι Σέλεϊ στην Έλενα Φερράντε

Σε δημοσίευσή της στον Independent, η αρθρογράφος Clarisse Loughrey ξεχώρισε τα εικοσιπέντε σημαντικότερα λογοτεχνικά έργα που γράφτηκαν από γυναίκες συγγραφείς. Στη φωτογραφία, μία από αυτές, η Octavia E. Butler [1947 - 2006], συγγραφέας μυθιστορημάτων επιστημονικής φαντασίας με έντονο κοινωνικό και πολιτικό υ...

«Φάκελος αρχαιοκαπηλία»: Νικόλας Ζηργάνος, Ανδρέας Αποστολίδης και Γιάννης Μαρής

«Φάκελος αρχαιοκαπηλία»: Νικόλας Ζηργάνος, Ανδρέας Αποστολίδης και Γιάννης Μαρής

Φάκελος αρχαιοκαπηλία με προτάσεις τριών βιβλίων: «Επιχείρηση “Νόστος”: Ένα χρυσό στεφάνι και μια Κόρη για τον Αλέξη Καρρά» (εκδ. Τόπος), του Νικόλα Ζηργάνου, «Αρχαιοκαπηλία και εμπόριο αρχαιοτήτων – Μουσεία, έμποροι τέχνης, οίκοι δημοπρασιών, ιδιωτικές συλλογές» (εκδ. Άγρα), του Ανδρέα Αποστολίδη και  «Ίλ...

ΠΡΟΘΗΚΕΣ

ΠΡΟΘΗΚΕΣ

Newsletter

Θέλω να λαμβάνω το newsletter σας
ΕΓΓΡΑΦΗ

ΣΥΓΓΡΑΦΕΙΣ

ΤΑ ΠΙΟ ΔΗΜΟΦΙΛΗ ΤΗΣ ΧΡΟΝΙΑΣ

13 Δεκεμβρίου 2022 ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ

Τα 100 καλύτερα λογοτεχνικά βιβλία του 2022

Έφτασε η στιγμή και φέτος για την καθιερωμένη εδώ και χρόνια επιλογή των εκατό από τα καλύτερα βιβλία λογοτεχνίας της χρονιάς που φτάνει σε λίγες μέρες στο τέλος της. Ε

ΦΑΚΕΛΟΙ