Τι είναι η ζήλια και πώς μπορεί να οδηγήσει σε ανίερες πράξεις; Είναι ο έρωτας ένα ένστικτο που λυσσομανά ανεξέλεγκτο και μεταστρέφει / διαστρέφει την ανθρώπινη ψυχή;

Ο Ανδρέας Μήτσου ναι μεν χρησιμοποιεί αυτό το καλούπι, αλλά του δίνει μια εντελώς διαφορετική μορφή και το μυθιστορηματοποιεί με υλικά το συναίσθημα, τον έρωτα, αδιάφορο αν αυτός είναι ομόφυλος ή ετερόφυλος, και την εκδίκηση. Το τρίο που στήνει αποτελείται από τον πρώην ανθυπασπιστή της αστυνομίας Μπεκιάρη, την πανέμορφη ιατρό Ευτέρπη, την οποία αυτός έχει αγαπήσει, και την οικιακή της βοηθό Γκαλίνα, που κατάγεται, όπως κι η Μήδεια, από τα μέρη του Καυκάσου. Η τελευταία, προκειμένου να εξασφαλίσει πλήρη αφοσίωση από την αφεντικίνα κι ερωμένη της, δηλητηριάζει σταδιακά τον γιο της τελευταίας Ορέστη, με αποτέλεσμα να του προκαλέσει ανήκεστη διανοητική βλάβη.

Την ιστορία αφηγείται ο Μπεκιάρης στον συνάδελφό του κι αφηγητή της νουβέλας, τριάντα τόσα χρόνια μετά. Αυτός ο εγκιβωτισμός και το μυστήριο που περιβάλλει την εξιστόρηση δίνει αρχικά στο έργο χαρακτήρα αστυνομικού μυθιστορήματος, το οποίο συν τω χρόνω αποκτά διαστάσεις ήπιου ψυχολογικού θρίλερ. Τι είναι η ζήλια και πώς μπορεί να οδηγήσει σε ανίερες πράξεις; Είναι ο έρωτας ένα ένστικτο που λυσσομανά ανεξέλεγκτο και μεταστρέφει / διαστρέφει την ανθρώπινη ψυχή; Πόση ζωώδης δύναμη κρύβεται πίσω από αυτόν, όταν θεωρήσει ότι απειλείται η αποκλειστικότητά του, όχι μόνο από αντίζηλο εραστή αλλά και από την αφοσίωση του ερωμένου στο παιδί του;

Η θεατράνθρωπος και συγγραφέας γράφει μια νουβέλα που ταλαντεύεται ανάμεσα στη σχέση της ηρωίδας με τον άντρα της, με τον εραστή της και τέλος με τον ιερέα που συνέδραμε στο πένθος της. Κι ανάμεσα σ’ αυτές τις προσπάθειες να βρει τη συζυγική και τη σεξουαλική της ευτυχία, βιώνει την απώλεια του κοριτσιού της, καρπού με τον εραστή της.

Ανάλογα ερωτήματα, σε άλλο σκηνικό και σε άλλο ύφος, θέτει και η Μαρία Τσιμά. Η θεατράνθρωπος και συγγραφέας γράφει μια νουβέλα που ταλαντεύεται ανάμεσα στη σχέση της ηρωίδας με τον άντρα της, με τον εραστή της και τέλος με τον ιερέα που συνέδραμε στο πένθος της. Κι ανάμεσα σ’ αυτές τις προσπάθειες να βρει τη συζυγική και τη σεξουαλική της ευτυχία, βιώνει την απώλεια του κοριτσιού της, καρπού με τον εραστή της· ο τελευταίος, παράφρων από την αδιαφορία της και την μονόπλευρη προσκόλλησή της στο παιδί τους, ρίχνει το αυτοκίνητο, στο οποίο επενέβαιναν κι οι τρεις, στη θάλασσα, με αποτέλεσμα να πνιγεί η μικρή κοπέλα. Έτσι, αυτός μπαίνει στη φυλακή κι η μάνα μένει πίσω, μόνη, σταυρωμένη στο πιο βαρύ πένθος και για χρόνια παραιτημένη από οποιαδήποτε χαρά.

Πάνω σ’ αυτό το τραπέζιο διασταυρώνονται τα νήματα ποικίλων αισθημάτων και κοινωνικών αντιλήψεων. Καταρχάς, η γυναίκα ως ερωμένη και ως μάνα, αυτές οι δύο ασύμβατες και ασυμφιλίωτες πλευρές, που δεν μπορούν να ισορροπήσουν. Κι από εκεί ξεκινάνε παρακλάδια όπως ο γάμος κι οι ασφυκτικές συμβάσεις του, ειδικά στην επαρχία, η συζυγική απάθεια και η ειλωτεία στον ζυγό, η σεξουαλική διαφυγή, το πάθος που νικά τα πάντα, η αξεδίψαστη ορμή του σώματος... Ένζυμο-καταλύτης σε όλα αυτά είναι η μητρική συνείδηση, που βρίσκει στήριγμα στην ύπαρξη του παιδιού της και γι’ αυτό η μάνα θρηνεί αιώνια, όταν ο πατέρας χτυπήσει ακριβώς αυτή τη χορδή.

Το δίπολο έρωτας και εκδίκηση, πάθος και θάνατος, συναίσθημα και ένστικτο είναι μοχλός της λογοτεχνίας, αφού πάνω σ’ αυτό το εκκρεμές παίζονται οι ανθρώπινες σχέσεις και εκρήγνυνται τα αισθήματα. Η Μήδεια είναι ίσως η απόλυτη ενσάρκωση της μετατροπής του έρωτα σε μίσος και η εκδίκηση όχι στον ίδιο τον ένοχο, αλλά σε τρίτα πρόσωπα, κάτι που θα τα πληγώσει ακόμη περισσότερο. Η εκ Κολχίδος σύζυγος του Ιάσονα τον εκδικείται σκοτώνοντας τα κοινά τους παιδιά, με το να γίνει δηλαδή μητροκτόνος σε μια ακραία τραγική αποστροφή του μίσους. Η εκδίκηση με άλλα λόγια στρέφεται εναντίον του άλλου αλλά και εναντίον του ίδιου της του εαυτού, ξεσπώντας τη μανία της, αλλά και υφιστάμενη το πένθος που η ίδια προκάλεσε! Ανάλογο πάθος, σεξουαλικής φύσης, δείχνει η Μαρίνα στη Μεγάλη χίμαιρα του Μ. Καραγάτση, πάθος που παραγκωνίζει τη μητρική της συνείδηση, οδηγώντας στην παραμέλησή του το κορίτσι της στον θάνατο.

Και οι δύο νουβέλες είναι γραμμένες θεατρικά, η μία πιο εξωστρεφώς, η άλλη πιο εσωστρεφώς, αλλά κι οι δυο ζωντανά και παραστατικά.

Έτσι, η Μαρία Τσιμά συναιρεί σε ένα μικρό σχετικά κείμενο το δραματικό με το βίαιο, το συναισθηματικό με το παραμυθιακό, το χαμηλότονο με το οξύ. Μεταξύ του αργού ρυθμού της περαντζάδας στο Λιθόστρατο του Αργοστολίου και της ραγδαίας και σκληρής αφήγησης μερικών κατοπινών σκηνών, ο αναγνώστης πυρώνει και ψυχραίνεται σαν σίδερο το οποίο λόγω της αυξομείωσης της θερμοκρασίας θα σπάσει.

Τόσο, λοιπόν, ο Ανδρέας Μήτσου όσο και η Μαρία Τσιμά πλάθουν από τον πηλό της εκδίκησης ερωτικά πάθη, αστυνομικά μυστήρια ή ψυχολογικά δρώμενα. Και οι δύο νουβέλες είναι γραμμένες θεατρικά, η μία πιο εξωστρεφώς, η άλλη πιο εσωστρεφώς, αλλά κι οι δυο ζωντανά και παραστατικά. Και στις δύο εμφιλοχωρεί η τραγωδία τόσο με τα συστατικά της όπως την ύβριν, όσο και με το πνεύμα της που φέρνει τον άνθρωπο μπροστά σε δυσθεώρητα ανθρώπινα δράματα.

* Ο ΓΙΩΡΓΟΣ Ν. ΠΕΡΑΝΤΩΝΑΚΗΣ είναι διδάκτορας Νεοελληνικής Φιλολογίας και κριτικός βιβλίου.

Γκαλίνα
Η σκοτεινή οικιακή βοηθός
Ανδρέας Μήτσου
Καστανιώτης 2017
Σελ. 144, τιμή εκδότη €9,55

ΤΑ ΒΙΒΛΙΑ ΤΟΥ ΑΝΔΡΕΑ ΜΗΤΣΟΥ

Το λιθόστρατο
Μαρία Τσιμά
Στερέωμα 2017
Σελ. 136, τιμή εκδότη €12,00