hamilton

Ο 41χρονος Μιχάλης Μιχαηλίδης, με τέσσερα μυθιστορήματα στο ενεργητικό του, εκ των οποίων το ένα βραβευμένο από το περιοδικό «Διαβάζω», επιχειρεί με την «Πινακοθήκη» του κάτι, φαινομενικά, παρόμοιο με τον Πέτρο Τατσόπουλο λίγα χρόνια πριν στο μυθιστόρημα «Τιμής Ένεκεν».

Του Κώστα Κατσουλάρη

Εξηγούμαι: Να ακτινογραφήσει, με τρόπο σατυρικό κι ανελέητο, το χώρο του βιβλίου, και εμμέσως, εκθέτοντας τα μικροπρεπή ήθη και τον επαρχιωτισμό του «σιναφιού», να ασκήσει συνολικά κριτική στη νεοελληνική κοινωνία. Ομοίως κι εδώ, ο κεντρικός ήρωας είναι η μεταφορά στο χαρτί γνωστών όψεων του ίδιου του συγγραφέα, ενώ πίσω από τα δεκάδες πρόσωπα του βιβλίου ανακαλύπτει κανείς, λίγο πολύ με ευκολία, γνωστά πρόσωπα του εκδοτικού και δημοσιογραφικού στερεώματος. Συγγραφείς, υπουργοί, εκδότες, παράγοντες, ατζέντηδες, δημοσιογράφοι, κατά κύριο λόγω θηλυκού γένους, παρελαύνουν και στις δύο αφηγήσεις, ως δείγματα μιας μικροκοινωνίας που έχει χάσει τον προσανατολισμό της, την αξιακή της κλίμακα, το έρμα της.

MixahlidisΚάπου εδώ τελειώνουν βέβαια οι ομοιότητες, αφού εκεί που ο ήρωας του Τατσόπουλου «σερφάρει» με χαλαρότητα και ολίγον κυνισμό στην επιφάνεια αυτής της απατηλής πραγματικότητας, μην διστάζοντας ωστόσο να εκθέσει πρόσωπα και καταστάσεις, στην περίπτωση του Μιχαηλίδη έχουμε μια ολοκληρωτική, ξεκάθαρη, οργανωμένη αντιπαράθεση με αυτή (εκθέτοντας επίσης πρόσωπα και καταστάσεις). Έχουμε, θα τολμούσε να πει κανείς, ένα μυθοπλαστικά αρθρωμένο επιχείρημα, που είναι περίπου το εξής: «Τι χώρα είναι αυτή στην οποία όσο ταλαντούχος, εργατικός και προσηλωμένος στο στόχο σου κι αν είσαι, δεν μπορείς να ζήσεις αξιοπρεπώς αν δεν ψαλιδίσεις τις φιλοδοξίες και την προσωπικότητά σου στα μέτρα που σου επιβάλουν οι μέτριοι, οι οποίοι και καθορίζουν τελικά τους κανόνες του παιχνιδιού;»

Το στόρι του βιβλίου είναι σχετικά υποτυπώδες, παρά τη δαιδαλώδη πλοκή του, και δεν είναι άλλο από την αυτοβιογραφικού χαρακτήρα παρακολούθηση της πορείας ενός φιλόδοξου νέου συγγραφέα ο οποίος, παρά τη σχετικά γρήγορη καταξίωσή του, δεν καταφέρνει να συμβιβαστεί με τον νεοελληνικό αχταρμά που τον περιβάλλει (σημαντικό ρόλο σ’ αυτή τη δυστοκία παίζει το γεγονός ότι τα βιβλία του δεν έχουν την επιθυμητή εμπορική επιτυχία, παρά τη δημοσιότητα που παίρνουν). Παράλληλα, έχουμε εξιστορήσεις από τις προσωπικές του ερωτικές περιπέτειες, κυρίως με κοπέλες του ευρύτερου «χώρου», και την αδυναμία του να υπερβεί, ακόμη και με την ιδανικότερη σύντροφο, τη νεοελληνική μικροαστική μιζέρια. Η δομή του βιβλίου είναι τέτοια ώστε έπειτα από κάθε κεφάλαιο της κύριας αφήγησης, που όλα αρχίζουν με το βιβλικής χροιάς «τη χρονιά εκείνη», ακολουθεί ένα κείμενο που λειτουργεί αντιστικτικά σε αυτήν: είτε ένα διήγημα του κεντρικού ήρωα, του συγγραφέα Πέτρου Πετρίδη (συνήθως ήδη δημοσιευμένο από τον Μιχαηλίδη), είτε κάποια αναφορά προς τον εκδοτικό οίκο στον οποίο εργάζεται ως επαγγελματίας «αναγνώστης», είτε αποσπάσματα από την ηλεκτρονική του αλληλογραφία με την ποθητή καριερίστα δημοσιογράφο Μόνικα και ανθρώπους του εκδοτικού χώρου.

Η γραφή του Μιχαηλίδη, παρά την ωμότητά της, χαρακτηρίζεται από ακρίβεια, υφολογικό πλούτο, νοηματική σαφήνεια. Είτε προβάλλει ως υψιπετής, όπως στην αρχή του βιβλίου όπου ο συγγραφέας κάνει επίδειξη αναγνωστικής εμβρίθειας διατρέχοντας τη βιβλιοθήκη του, είτε ξεπέφτει στο «κουτσομπολιό» και την «κλειδαρότρυπα», παραμένει ευφάνταστη, δημιουργική, καίρια. Σε αντίθεση με πολλούς νεότερους συγγραφείς, παιδεύει τις φράσεις του, αναζητώντας το ξάφνιασμα, την απρόσμενη κατάληξη.  

Ο πληγωμένος ναρκισσισμός δεν μετουσιώνεται σε αληθινό δημιουργικό οίστρο. 

Ωστόσο, η ανάγνωση της «Πινακοθήκης» προκαλεί ταυτόχρονα και έντονη δυσφορία. Ο ήρωας-συγγραφέας πάνω στον οποίο προβάλλεται ο Μιχαηλίδης δεν καταφέρνει να μετουσιώσει τον πληγωμένο ναρκισσισμό του σε αληθινό δημιουργικό οίστρο, κι εμφανίζεται ως προγραμματικά χολωμένος και χολερικός – λες και άπαντες του οφείλουν τον δίχως όρους θαυμασμό τους, που κι αυτός σπανίως επαρκεί για να εκμαιεύσει ένα θετικό σχόλιο από την πένα του. Επίσης, η εμμονή του, αναδρομικά, στην περιγραφή ανούσιων περιστατικών που έλαβαν χώρα σε, ανούσιες πράγματι, εκδρομές και συνέδρια νέων συγγραφέων (ο γράφων έχει εκφράσει την άποψή του σχετικά στο… «Γεώμηλο» Νο 3 – εγκαίρως, δηλαδή), δίνει την αίσθηση ότι διασκεδάζει με μικροκακίες και ανώφελους κομπασμούς («με την παρουσία του προσέδιδε υπόσταση σε πέντε-έξι νιάνιαρα…») – μόνο που στην περίπτωση αυτή το πιάτο της εκδίκησης δεν είναι κρύο αλλά έχει προ πολλού κακοφορμίσει.

Όταν αυτό γίνεται για να διευκολυνθεί η έκφραση ιδεών και στάσης ζωής είναι ίσως λειτουργικό, όταν γίνεται ως επίδειξη μη αναγνώρισης όρων και ορίων με τους οποίους συμμετέχει κανείς στο λογοτεχνικό παιχνίδι, καταντάει κουραστικό – ποιος ενδιαφέρεται, άλλωστε;

Τέλος, μια προσωπική σκέψη σχετικά με τη συγγραφική επιλογή του Μιχαηλίδη να «ξεμπροστιάσει» φίλους, ερωμένες και εχθρούς, παίζοντας με τα ονόματα και τα πρόσωπα που βρίσκονται πίσω από αυτά. Δεν θα σταθώ στην ηθική πλευρά του ζητήματος, διότι δεν γνωρίζω πού βρίσκεται το όριο ανάμεσα στη ζωή και τη συγγραφή, ούτε και θα ισχυριστώ ότι ο Μιχαηλίδης δεν έχει κερδίσει ακόμη την «ποιητική αδεία» να γίνεται κακός και χοντροκομμένος, διότι δεν εμπιστεύομαι τους μηχανισμούς που μοιράζουν τις σχετικές άδειες. Ωστόσο, μου φαινόταν πάντοτε μια μορφή συγγραφικής αδυναμίας η στήριξη ενός έργου στους άμεσους συνειρμούς που προκαλεί σε σχέση με την περιρρέουσα ατμόσφαιρα, μια μικρή αλλά όχι ανώδυνη παραχώρηση της λογοτεχνίας προς τη δημοσιογραφία και το χρονογράφημα. Όταν αυτό γίνεται για να διευκολυνθεί η έκφραση ιδεών και στάσης ζωής είναι ίσως λειτουργικό, όταν γίνεται ως επίδειξη μη αναγνώρισης όρων και ορίων με τους οποίους συμμετέχει κανείς στο λογοτεχνικό παιχνίδι, καταντάει κουραστικό – ποιος ενδιαφέρεται, άλλωστε;

Σε κάθε περίπτωση, έστω και με αμφιλεγόμενα μέσα, ο Μιχαηλίδης κατάφερε να γράψει και πάλι ένα μυθιστόρημα που συζητείται και διχάζει – κι όχι μονάχα για την ηδονοβλεπτική του διάσταση, που δεν έχει άλλωστε, ας μην γελιόμαστε, κι ιδιαίτερο ενδιαφέρον συγκρινόμενη με τα όσα κυκλοφορούν ευρέως.


* Ο ΚΩΣΤΑΣ ΚΑΤΣΟΥΛΑΡΗΣ είναι συγγραφέας

 

 

Ακολουθήστε την bookpress.gr στο Google News και διαβάστε πρώτοι τα θέματα που σας ενδιαφέρουν.


ΣΧΕΤΙΚΑ ΑΡΘΡΑ

«Σωματογραφία» της Εύας Στάμου (κριτική) – Πορτρέτα γυναικών σε κίνηση

«Σωματογραφία» της Εύας Στάμου (κριτική) – Πορτρέτα γυναικών σε κίνηση

Για το μυθιστόρημα της Εύας Στάμου «Σωματογραφία», που κυκλοφορεί από τις εκδόσεις Αρμός. 

Γράφει η Ντόρα Τσιμπούκη

To πρόσφατο βιβλίο της Εύα...

«Διπλή ζωή» του Κώστα Λογαρά (κριτική) – Νέα πρότυπα συμβίωσης, νέοι προβληματισμοί

«Διπλή ζωή» του Κώστα Λογαρά (κριτική) – Νέα πρότυπα συμβίωσης, νέοι προβληματισμοί

Για το μυθιστόρημα «Διπλή ζωή» του Κώστα Λογαρά, που κυκλοφορεί από τις εκδόσεις Καστανιώτη. 

Γράφει η Έλενα Χουζούρη

Πριν από επτά χρόνια ο Δημήτρης Παπανικολάου διαπίστωνε, στην ομότιτλη μελέτη του, ότι Κάτι τρέχει με την οικογένεια&nbs...

«Άδειος τόπος» του Γιάννη Νικολούδη (κριτική) – Φωνές που συντάσσονται με τη φωνή της ίδιας της γης

«Άδειος τόπος» του Γιάννη Νικολούδη (κριτική) – Φωνές που συντάσσονται με τη φωνή της ίδιας της γης

Για τη νουβέλα του Γιάννη Νικολούδη «Άδειος τόπος» (εκδ. Πατάκη). 

Γράφει ο Κωνσταντίνος Βλαχογιάννης

Η νουβέλα του Γιάννη Νικολούδη ...

ΠΡΟΣΦΑΤΑ ΑΡΘΡΑ

Εκδήλωση για το βιβλίο του Βασίλη Κολώνα «Η Πόλις: Ο αστικός χώρος στον Κ.Π. Καβάφη»

Εκδήλωση για το βιβλίο του Βασίλη Κολώνα «Η Πόλις: Ο αστικός χώρος στον Κ.Π. Καβάφη»

Η εκδήλωση για το βιβλίο «Η Πόλις: Ο αστικός χώρος στον Κ.Π. Καβάφη», του Βασίλη Κολώνα (εκδ. University Studio Press) θα πραγματοποιηθεί την Τετάρτη 19 Φεβρουαρίου 2025, στις 19:00, στο βιβλιοπωλείο Επί Λέξει.

Επιμέλεια: Book Press

...
«Βάσος Καπάνταης, Σχέδια και Γλυπτά»: Έκθεση στην Εθνική Βιβλιοθήκη της Ελλάδος

«Βάσος Καπάνταης, Σχέδια και Γλυπτά»: Έκθεση στην Εθνική Βιβλιοθήκη της Ελλάδος

Η Εθνική Βιβλιοθήκη της Ελλάδος παρουσιάζει την έκθεση «Βάσος Καπάνταης. Σχέδια και Γλυπτά» από τις 12 Φεβρουαρίου έως τις 31 Μαΐου 2025. Τα εγκαίνια θα πραγματοποιηθούν στις 12 Φεβρουαρίου. 

Επιμέλεια: Book Press

...
Μαρία Ζάχου: «Ψάχνω μέσα στο πλήθος να συναντήσω «Αυτόν» που χρειάζεται όσα γράφω»

Μαρία Ζάχου: «Ψάχνω μέσα στο πλήθος να συναντήσω «Αυτόν» που χρειάζεται όσα γράφω»

Η Μαρία Ζάχου μας συστήθηκε πρόσφατα με την ποιητική της συλλογή «Woman in a box» (εκδ. Βακχικόν).

Επιμέλεια: Book Press

Τι απαντάτε σε όσους θα πουν: ακόμη ένας ποιητής; Τι το καινούργιο φέρνει;

...

ΠΡΟΔΗΜΟΣΙΕΥΣΕΙΣ

«Στη σκόνη» της Μοργκάνα Κρέτζμαν (προδημοσίευση)

«Στη σκόνη» της Μοργκάνα Κρέτζμαν (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση αποσπάσματος από το μυθιστόρημα της Βραζιλιάνας Μοργκάνα Κρέτζμαν [Morgana Kretzmann] «Στη σκόνη» (μτφρ. Ζωή Καραμπέκιου), το οποίο θα κυκλοφορήσει τις επόμενες μέρες από τις εκδόσεις Βακχικόν.

Επιμέλεια: Κωστας Αγοραστός

Ρόδια και Τσιγάρα

...
«Απάρνηση» του Άρη Μαραγκόπουλου (προδημοσίευση)

«Απάρνηση» του Άρη Μαραγκόπουλου (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση αποσπασμάτων από το μυθιστόρημα του Άρη Μαραγκόπουλου «Απάρνηση», το οποίο θα κυκλοφορήσει στις 24 Φεβρουαρίου από τις εκδόσεις Τόπος.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

Επιφάνεια Ι
(Ο Νικόλας δεν είναι πια εδώ)

...
«Ψυχή ντυμένη αέρα» της Έλενας Χουζούρη (προδημοσίευση)

«Ψυχή ντυμένη αέρα» της Έλενας Χουζούρη (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση αποσπάσματος από τη μελέτη της Έλενας Χουζούρη «Ψυχή ντυμένη αέρα – Ανθούλα Σταθοπούλου - Βαφοπούλου: Η μούσα της μεσοπολεμικής Θεσσαλονίκης», η οποία θα κυκλοφορήσει το επόμενο διάστημα από τις εκδόσεις Επίκεντρο.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

Η Μάγε...

ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ

«Τι να διαβάσω;» – 15 επανεκδόσεις ελληνικής πεζογραφίας που έρχονται στα βιβλιοπωλεία το επόμενο διάστημα

«Τι να διαβάσω;» – 15 επανεκδόσεις ελληνικής πεζογραφίας που έρχονται στα βιβλιοπωλεία το επόμενο διάστημα

Δεκαπέντε βιβλία πεζογραφίας, εξαντλημένα (τα περισσότερα), επανεκδίδονται και διεκδικούν νέους αναγνώστες.

Γράφει ο Κώστας Αγοραστός

Νίκος Καζαντζάκης, Ταξιδεύοντας: Αγγλία (εκδ. Διόπτρα)

...
«Τι να διαβάσω;» – 15 βιβλία ελληνικής πεζογραφίας που κυκλοφορούν το επόμενο διάστημα

«Τι να διαβάσω;» – 15 βιβλία ελληνικής πεζογραφίας που κυκλοφορούν το επόμενο διάστημα

Δεκαπέντε βιβλία ελληνικής πεζογραφίας (μυθιστορήματα, νουβέλες και διηγήματα) που αναμένουμε τις επόμενες μέρες ή εβδομάδες. Στην κεντρική εικόνα, ο Αλέξης Πανσέληνος, η Μάρω Βαμβουνάκη και ο Μιχάλης Μοδινός.

Γράφει ο Κώστας Αγοραστός

Μυθιστ...

Σίρλεϊ Τζάκσον (1916-1965): Η ευαίσθητη μάγισσα των αμερικανικών γραμμάτων

Σίρλεϊ Τζάκσον (1916-1965): Η ευαίσθητη μάγισσα των αμερικανικών γραμμάτων

Η Σίρλεϊ Τζάκσον [Shirley Jackson, 1916-1965] ήταν πολλά περισσότερα από μια συγγραφέας ιστοριών τρόμου. Με άξονα δύο βιβλία της που κυκλοφόρησαν ή επανακυκλοφόρησαν πρόσφατα «Η λοταρία και άλλες ιστορίες» (μτφρ. Χρυσόστομος Τσαπραΐλης) και «Ζούσαμε πάντα σε ένα κάστρο» (μτφρ. Βάσια Τζανακάρη) από τις εκδόσεις ...

ΠΡΟΘΗΚΕΣ

ΠΡΟΘΗΚΕΣ

Newsletter

Θέλω να λαμβάνω το newsletter σας
ΕΓΓΡΑΦΗ

ΣΥΓΓΡΑΦΕΙΣ

ΤΑ ΠΙΟ ΔΗΜΟΦΙΛΗ ΤΗΣ ΧΡΟΝΙΑΣ

ΦΑΚΕΛΟΙ