alt

Για τη συλλογή διηγημάτων του Χριστόφορου Μηλιώνη «Καλαμάς κι Αχέροντας» (εκδ. Κίχλη).

Του Μιχάλη Μακρόπουλου

Όχι μονάχα στον Καλαμά κι Αχέροντα, σημαδιακό βιβλίο της νεότερής μας πεζογραφίας, που τώρα επανεκδόθηκε από την Κίχλη (με τη σημασία του πολύπλευρα φωτισμένη, στο επίμετρο, από τους Σπύρο Τσακνιά, Γ.Δ. Παγανό, Αλέξη Ζήρα κι Ελισάβετ Κοτζιά), μα και σε κάθε λογής άλλα κείμενα του Χριστόφορου Μηλιώνη, από το συγκινητικό πεζογράφημα «Τα κοτσύφια της Αθήνας» ως τ’ οδοιπορικό στο Πωγώνι, με τίτλο «Ακούω τον άνεμο», στη συλλογή Τα φαντάσματα του Γιορκ, το τώρα γεννά δυσφορία και η εικόνα του είναι ανεξαιρέτως άχρωμη, δοσμένη με γενικεύσεις ως και ισοπεδωτικές ενίοτε, και με τα πρόσωπα να είναι μεταξύ τους αξεχώριστα.

Ο Μηλιώνης έχει αφήσει στο παιδικό του χωριό την ψυχή του και τον αηδιάζουν οι συνήθειες των αστών.

Έτσι, στο διήγημα «Ο φρύνος» –ζιάμπα λέγεται στα πωγωνήσια τούτος ο άσχημος βάτραχος–, ο φίλος του συγγραφέα ο Τριαντάφυλλος έρχεται με τη Σουηδέζα του, που ποτέ δεν κατονομάζεται, κι ο Αθηναίος, ως είδος, είναι «χωμένος στην τρύπα της πολυκατοικίας του, Κύριος οίδε μέσα σε τι βρωμιά, ή φερέοικος με τέσσερις ρόδες, έτοιμος να σου εκτοξεύσει το φαρμάκι του κάθε στιγμή που θα υποψιαστεί πως απειλείται». Ο Μηλιώνης έχει αφήσει στο παιδικό του χωριό την ψυχή του και τον αηδιάζουν οι συνήθειες των αστών, όπως για παράδειγμα οι μαζικές έξοδοι στις αργίες, έτσι γράφει στο διήγημα «Κοριαντολίνο», στην αρχή του: «[…] ποιες εξοχές και ποια προάστια; – να σε στήσουν οι σερβιτόροι με τις ώρες στη λαδόκολλα μ’ ένα πανεράκι μπαγιάτικο ψωμί, να σου κάνουν τα νεύρα τεντωμένες χορδές, να σιχαθείς κι εκείνους και την Πρωτομαγιά και τον εαυτό σου […]».

Μα το τώρα στην πεζογραφία του Μηλιώνη είναι μονάχα το ακρόκλωνο, και οι ρίζες πάνε βαθιά. «Το βλέπεις», γράφει απευθυνόμενος στο δεύτερο πρόσωπο στον εαυτό του, στο τέλος του ομώνυμου διηγήματος, «Καλαμάς κι Αχέροντας» (για τη σκληρότητα της εμφύλιας σύρραξης και τις ταπεινώσεις που την ακολούθησαν). «Εσύ μιλάς για την πίσω μεριά, την αθέατη. Σαν να λέμε: την πίσω μεριά του θανάτου». Και στη «Μαναμεγάλη»: «[…] Αντίκρυ η Μουργκάνα κάπνιζε ακόμη από τον πόλεμο. Όλα γίνανε μέσα σ’ αυτά τα χρόνια. Περνούσα τις μέρες και τους μήνες μέσα στη μοναξιά, τριγυρνώντας συνήθως μ’ ένα παλιό δίκαννο στις ερημιές και στα χέρσα χωράφια, χαζεύοντας πιο πολύ τα κοράκια, που πετούσαν τρεκλίζοντας απ’ τον άνεμο.[…]». Και, για τον εαυτό του πάλι, αλλά στο τρίτο πρόσωπο, στον «Τσαλαπετεινό»: «Κι αυτός θυμόταν κι ήταν ολομόναχος, όπως είναι ολομόναχοι όσοι θυμούνται».

Η μοναξιά εισέδυσε μέσα του, το κατοχικό κι εμφυλιακό παρελθόν τον όρισε, και τα διηγήματα στον «Καλαμά κι Αχέροντα» είναι νεκρόδειπνοι, ή βραδινά προσκλητήρια.

Όλα λοιπόν «γίνανε μέσα σ’ αυτά τα χρόνια» για τον Χριστόφορο Μηλιώνη, η μοναξιά εισέδυσε μέσα του, το κατοχικό κι εμφυλιακό παρελθόν τον όρισε, και τα διηγήματα στον Καλαμά κι Αχέροντα είναι νεκρόδειπνοι, ή βραδινά προσκλητήρια, όπου με μια αφορμή κάθε φορά (στο «Κοριαντολίνο» το ομώνυμο ποτό, στο διήγημα «Ο τσαλαπετεινός» η κλαψιάρικη φωνή του πουλιού, στο «Φρύνο» η δυσοίωνη εμφάνιση μιας ζιάμπας, ένα τηλεφώνημα στη «Μαναμεγάλη», μια πέτρινη σκάλα, μοναδικό απομεινάρι ενός σπιτιού, στο «SYMPHONIA»), ο Μηλιώνης καλεί νεκρούς, τον τόπο του (τη Μέγγουλη Πωγωνίου, σημερινό Περιστέρι) όπως κάποτε υπήρξε, σπίτια που ’χουν πια ρημάξει· τα πρόσωπα τότε καθαρίζουν, αποχτούν υπόσταση κι ευκρίνεια, και κάθε δέντρο και γωνιά του αλλοτινού τόπου έχει ουσία, τέτοια που το παρόν είναι καταδικασμένο να μην την αποχτήσει ποτέ. Και, ό,τι από τα τωρινά έχει ακόμα τούτη την απολεσθείσα καθαρότητα (δεν είναι δηλαδή η Σουηδέζα, ο Αθηναίος, οι τουρίστες), την έχει γιατί βαστά το παρελθόν μέσα του. Όπως ο μπαρμπα-Μήτσος ο Ντούλιας, πολιτικός πρόσφυγας, που τον συναντά ο Μηλιώνης τυχαία σ’ ένα καφενείο στο χωριό Μπελογιάννης στην Ουγγαρία, στο διήγημα «SYMPHONIA», «[…] Μονάχα ένας γέρος, πετσί και κόκαλο, ετοιμόρροπος, δεν έλεγε ν’ αφήσει την καρέκλα του μπροστά στο παραθύρι. Καθόταν εκεί ασάλευτος όλη την ώρα, με τα χέρια του ακουμπισμένα σ’ ένα χωριάτικο μπαστούνι, κι αγνάντευε μακριά, κατά τον Δούναβη, που δε φαινόταν – μονάχα η πεδιάδα […]».

Είναι τελικά, αυτή, μια πεζογραφία «φαντασμάτων»: η μετεμψύχωση της γριάς στον «Φρύνο», το ζωντάνεμα του νεκρού αδερφού στ’ άκουσμα της φωνής του πουλιού στον «Τσαλαπετεινό» – φαντάσματα χωριανών, παιδιών που μεγάλωσαν μέσα σε μια βουκολική ανέχεια κι ένιωσαν τα πρώτα ερωτικά σκιρτήματα («Η Φρύνη»), φαντάρων που στρατωνίστηκαν στο χωριό προτού φύγουν για το μέτωπο και δεν γυρίσουν ξανά.

Και σε δύο διηγήματα ο Μηλιώνης αποτείνει φόρο τιμής στους αγαπημένους του πεζογράφους, τον Δημήτρη Χατζή («Ο τελευταίος ταμπάκος»), και τον Αλέξανδρο Παπαδιαμάντη («Κείνος ο σουραυλής»), όταν αναζητεί τον συγγραφέα (κι άλλοτε τον βρίσκει κι άλλοτε όχι) στη σημερινή Σκιάθο, και σε κάποιο σημείο γράφει για τις ιστορίες του μια φράση που, στην απλότητά της, είναι από τις πιο όμορφες που έχω διαβάσει για την πεζογραφία του Σκιαθίτη: «[…] το νησί που πάνω του ο Παπαδιαμάντης μοντάρισε τον κόσμο». Με τον τρόπο του λοιπόν εδώ, ο Μηλιώνης, λιγότερο πλατύ μα σπουδαίο παρ’ όλα αυτά, κάνει ό,τι κι εκείνος: σ’ ένα μικρό χωριό της Ηπείρου, έρημο πια, «μοντάρει τον κόσμο».

* Στην κεντρική εικόνα φωτογραφία του Φρεντ Μπουασονά, Μπάγια (Κήποι) Ζαγορίου, γυναίκα, 1913.

* Ο ΜΙΧΑΛΗΣ ΜΑΚΡΟΠΟΥΛΟΣ είναι συγγραφέας και μεταφραστής.


Απόσπασμα από το βιβλίο

«Ησύχασε πέρσι το καλοκαίρι και τον μεταφέρανε στο χωριό. Φτάσανε μεσάνυχτα, τσακισμένοι από κείνες τις τελευταίες ώρες και το μακρινό ταξίδι – πέντε άτομα μέσα στην κούρσα και στο πορτ μπαγάζ δεμένη η κάσα με το νεκρό. Το σπίτι, που το ’χαν επισκευάσει όπως όπως μετά τη φωτιά και τους στέγασε για λίγα χρόνια ακόμα, και που προσπαθούσαν να το συντηρήσουν από μακριά γράφοντας στον ένα και παρακαλώντας τον άλλο, τελικά το ’χε βοσκήσει για καλά ο καιρός και η εγκατάλειψη. Έστεκε όμως όρθιο, για να ξεπληρώσει κι αυτόν τον προορισμό – τον τελευταίο, κατά τα φαινόμενα. Οι δικοί του καθίσανε γύρω στο φέρετρο να τον ξενυχτήσουν κι αυτός φορτώθηκε τα ρούχα της αρρώστιας, τυλιγμένα σε μια παλιά κουβέρτα, για να τα κάψει».


altΚαλαμάς κι Αχέροντας
Χριστόφορος Μηλιώνης
Κίχλη 2017
Σελ. 168, τιμή εκδότη €13,00

alt

ΤΑ ΒΙΒΛΙΑ ΤΟΥ ΧΡΙΣΤΟΦΟΡΟΥ ΜΗΛΙΩΝΗ

Ακολουθήστε την bookpress.gr στο Google News και διαβάστε πρώτοι τα θέματα που σας ενδιαφέρουν.


ΣΧΕΤΙΚΑ ΑΡΘΡΑ

«Η κεφαλή του Τσάτσγουερθ» της Κωνσταντίας Σωτηρίου (κριτική) – Μυθιστόρημα με στοιχεία ιστορικής και λαογραφικής έρευνας

«Η κεφαλή του Τσάτσγουερθ» της Κωνσταντίας Σωτηρίου (κριτική) – Μυθιστόρημα με στοιχεία ιστορικής και λαογραφικής έρευνας

Για το μυθιστόρημα της Κωνσταντίας Σωτηρίου «Η κεφαλή του Τσάτσγουερθ» (εκδ. Πατάκη).

Γράφει ο Μάνος Κοντολέων

Κύπρια πεζογράφος της νέας γενιάς, η ...

«Θα πέσει η νύχτα» του Κωνσταντίνου Τζαμιώτη (κριτική) – Ο θεσσαλικός κάμπος καίγεται

«Θα πέσει η νύχτα» του Κωνσταντίνου Τζαμιώτη (κριτική) – Ο θεσσαλικός κάμπος καίγεται

Για το μυθιστόρημα του Κωνσταντίνου Τζαμιώτη «Θα πέσει η νύχτα» (εκδ. Μεταίχμιο). Κεντρική εικόνα, τμήμα φωτογραφίας του Τάκη Τλούπα, έργο του οποίου κοσμεί και το εξώφυλλο του βιβλίου.

Γράφει ο Διονύσης Μαρίνος

Ο θεσσαλικό...

«Δεν είμαι ρομπότ», ανθολογία (κριτική) – Τα όρια της λογοτεχνικής δημιουργίας

«Δεν είμαι ρομπότ», ανθολογία (κριτική) – Τα όρια της λογοτεχνικής δημιουργίας

Για την ανθολογία διηγημάτων «Δεν είμαι ρομπότ» (επίμετρο Γεράσιμος Κουζέλης, εκδ. Θεμέλιο). Στην εικόνα, στιγμιότυπο από την κορεάτικη σειρά «I'm not a robot». 

Γράφει ο Γιώργος Ν. Περαντωνάκης

Μπορεί η Τεχνητή Νοημοσύνη να γράψει λογοτεχνία; Μπορεί να γράψει λογοτ...

ΠΡΟΣΦΑΤΑ ΑΡΘΡΑ

Χουάν Γκαμπριέλ Βάσκες: «Βλέπω τα μυθιστορήματα ως το πεδίο όπου η ανθρώπινη κατάσταση μετατρέπεται σε μυστήριο που πρέπει να λυθεί»

Χουάν Γκαμπριέλ Βάσκες: «Βλέπω τα μυθιστορήματα ως το πεδίο όπου η ανθρώπινη κατάσταση μετατρέπεται σε μυστήριο που πρέπει να λυθεί»

«Γράφω για να επικοινωνήσω με τον αναγνώστη, γι’ αυτό και έχω πάντα στο νου μου να διεγείρω το ενδιαφέρον του» μας είπε ο Χουάν Γκαμπριέλ Βάσκες (Juan Gabriel Vásquez), που συμμετέχει στο Φεστιβάλ ΛΕΑ. Με αφορμή το βιβλίο του «Η μετάφραση του κόσμου» (μτφρ. Αχ. Κυριακίδης, εκδ. Ίκαρος), μιλά για την πολιτική μυθοπλα...

Η γλώσσα, η σημειολογία και το σκοτεινό αίνιγμα του Τρίτου Ράιχ – Τότε και σήμερα

Η γλώσσα, η σημειολογία και το σκοτεινό αίνιγμα του Τρίτου Ράιχ – Τότε και σήμερα

Ο ιχνηλάτης βιβλιοπωλείων και βιβλιοθηκών Γιώργος-Ίκαρος Μπαμπασάκης επιστρέφει με τον «Σάκο Εκστρατείας» του μιλώντας για βιβλία σαν να αφηγείται ιστορίες. Σήμερα, για το μυθιστόρημα του Μάξιμ Μπίλλερ (Maxim Biller) «Ο λάθος χαιρετισμός» (μτφρ. Πελαγία Τσινάρη, εκδ. Πατάκη), καθώς και για τη μελέτη του Βίκτορ ...

Τελευταία μέρα για το Φεστιβάλ ΛΕΑ 2025: Τι θα δούμε σήμερα, Κυριακή 22 Ιουνίου

Τελευταία μέρα για το Φεστιβάλ ΛΕΑ 2025: Τι θα δούμε σήμερα, Κυριακή 22 Ιουνίου

Το Φεστιβάλ ΛΕΑ (Λογοτεχνία εν Αθήναις) 2025 ολοκληρώνεται σήμερα με μια θεατρική παράσταση για την ισπανική γλώσσα. Κεντρική εικόνα: Ο Πέδρο Σαλίνας (Pedro Salinas), σημαντικός Ισπανός ποιητής και ένας από τους συγγραφείς του έργου «Doña Gramática» («Η κυρά-Γραμματική») του 1942.

...

ΠΡΟΔΗΜΟΣΙΕΥΣΕΙΣ

«Κοίτα τα φώτα, αγάπη μου» της Ανί Ερνό (προδημοσίευση)

«Κοίτα τα φώτα, αγάπη μου» της Ανί Ερνό (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση αποσπάσματος από το βιβλίο της Ανί Ερνό [Annie Ernaux], «Κοίτα τα φώτα, αγάπη μου» (μτφρ. Ρίτα Κολαΐτη), το οποίο θα κυκλοφορήσει στις 24 Ιουνίου από τις εκδόσεις Μεταίχμιο 

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

Τα σουπερμάρκετ και ο...

«Η απόδραση της τελείας» του Γιάννη Ζευγώλη (προδημοσίευση)

«Η απόδραση της τελείας» του Γιάννη Ζευγώλη (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση αποσπάσματος από τη νουβέλα του Γιάννη Ζευγώλη «Η απόδραση της τελείας», η οποία θα κυκλοφορήσει τις επόμενες ημέρες από τις εκδόσεις Νίκας.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

«Σας μάζεψα, αγαπημένα μου σημεία, όλα εδώ για να σας ανακοινώσω την ...

«Μου πέθανες» του Ζοζέ Λουίς Πεϊσότο (προδημοσίευση)

«Μου πέθανες» του Ζοζέ Λουίς Πεϊσότο (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση αποσπάσματος από το αφήγημα του Πορτογάλου συγγραφέα Ζοζέ Λουίς Πεϊσότο [José Luís Peixoto], «Μου πέθανες» (μτφρ. Ζωή Καραμπέκιου), το οποίο θα κυκλοφορήσει τις επόμενες μέρες από τις εκδόσεις Βακχικόν.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

Μπήκα σ...

ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ

Τι διαβάζουμε τώρα; 10 πρόσφατα κουίρ βιβλία για τον «μήνα υπερηφάνειας»

Τι διαβάζουμε τώρα; 10 πρόσφατα κουίρ βιβλία για τον «μήνα υπερηφάνειας»

Ιούνιος, μήνας υπερηφάνειας και διεκδικήσεων για τα ΛΟΑΤΚΙ+ άτομα. Επιλέξαμε 10 βιβλία του 2025 με κουίρ χαρακτήρες που απομακρύνονται από τη στερεοτυπική αναπαράσταση και αποκτούν ρεαλιστικές διαστάσεις. Στην κεντρική εικόνα, έργο της κουίρ καλλιτέχνιδας των αρχών του 20ου αιώνα Gluck. 

Γράφει η ...

Τραύμα σε ψυχή και σώμα: Πέντε πρόσφατα δοκίμια ψυχανάλυσης που ξεχωρίζουν

Τραύμα σε ψυχή και σώμα: Πέντε πρόσφατα δοκίμια ψυχανάλυσης που ξεχωρίζουν

Πέντε μελέτες που κυκλοφόρησαν προσφάτα πραγματεύονται τη σχέση του νου με το σώμα, την έννοια του «τραύματος», αλλά και τη θέση της ψυχανάλυσης στον σύγχρονο κόσμο. Κεντρική εικόνα: Ο Σίγκμουντ Φρόιντ.

Γράφει ο Σόλωνας Παπαγεωργίου

...
Καρδιά, εγκέφαλος, τραύμα, αυτισμός: Τέσσερα βιβλία για την κατανόηση του ανθρώπινου οργανισμού από τις εκδόσεις Gutenberg

Καρδιά, εγκέφαλος, τραύμα, αυτισμός: Τέσσερα βιβλία για την κατανόηση του ανθρώπινου οργανισμού από τις εκδόσεις Gutenberg

Ποιος είναι ο ακριβής ρόλος της καρδιάς και ποιος του εγκεφάλου; Ποιοι μύθοι σχετικά με αυτά τα δύο όργανα καλλιεργούνται από τη σύγχρονη κουλτούρα; Τι αποτελεί «τραυματική εμπειρία» και πώς μπορούμε να αλληλεπιδράσουμε αποτελεσματικά με τα νεαρά αυτιστικά άτομα; Τέσσερα νέα βιβλία από τις εκδόσεις Gutenberg καταπιά...

ΠΡΟΘΗΚΕΣ

ΠΡΟΘΗΚΕΣ

Newsletter

Θέλω να λαμβάνω το newsletter σας
ΕΓΓΡΑΦΗ

ΣΥΓΓΡΑΦΕΙΣ

ΤΑ ΠΙΟ ΔΗΜΟΦΙΛΗ ΤΗΣ ΧΡΟΝΙΑΣ

12 Δεκεμβρίου 2024 ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ

Τα 100 καλύτερα λογοτεχνικά βιβλία του 2024

Mυθιστορήματα, νουβέλες, διηγήματα: Εκατό καλά λογοτεχνικά βιβλία που κυκλοφόρησαν το 2024 από τα πολλά περισσότερα που έπεσαν στα χέρια μας, με τη μεταφρασμένη πεζογρα

ΦΑΚΕΛΟΙ