alt

Για το μυθιστόρημα της Έφης Σαπουνά-Σακελλαράκη «Όταν μίλησε ο χρόνος» (εκδ. Ίκαρος).

Της Άλκηστης Σουλογιάννη

Για την καλώς πληροφορημένη κοινωνικο-πολιτισμική αγορά η Έφη Σαπουνά-Σακελλαράκη αντιπροσωπεύει μέλος της ευρείας όσο και πολύμορφης κοινότητας των αρχαιολόγων, με τη συνακόλουθη πολυετή ανασκαφική, ερευνητική, συγγραφική δραστηριότητα.

Τώρα, με το εκτενέστατο και ιδιαιτέρως υψηλής πληροφορητικότητας βιβλίο της υπό τον παραστατικό τίτλο Όταν μίλησε ο χρόνος, η Έφη Σαπουνά-Σακελλαράκη αποδεικνύει ότι παράλληλα με τα εξειδικευμένα επιστημονικά κείμενά της, έχει την άνεση να προτείνει μια ενδιαφέρουσα παραδειγματική εφαρμογή σε ό,τι αφορά τη δημιουργική αφήγηση του πραγματικού με βάση τη βιωματική πρόσληψη της εξωτερικής, αντικειμενικής πραγματικότητας.

Η πρόσληψη των δεδομένων στην πολυεπίπεδη τακτοποίηση της θεματικής του βιβλίου, που συμπληρώνεται με φωτογραφικό υλικό και με σημειώσεις, εξασφαλίζει δυνατότητα/ευκαιρία για μια επίσκεψη σε έναν γοητευτικό κόσμο, ο οποίος ανταποκρίνεται σε ένα ευρύ φάσμα ενδιαφερόντων.

Μια πρώτη επαφή με την επιφάνεια του κειμένου στο βιβλίο παρέχει αυτονοήτως αναμενόμενες (και με ιδιαίτερη κομψότητα διατυπωμένες) πληροφορίες με περιεχόμενο βιογραφικό (όπου μεταξύ άλλων κυριαρχούν δύο υπέροχοι άνθρωποι: ο Μιλτιάδης Σαπουνάς και η Πολυτίμη Μπάκα-Σαπουνά, ο επιφανής αρχαιολόγος Γιάννης Σακελλαράκης, αλλά και η σημαντική προσωπικότητα του χώρου της πολιτικής Μιλτιάδης Πορφυρογένης) και γενικότερα πραγματολογικό (π.χ. ζητήματα σχετικά με «συντεχνιακές» διελκυστίνδες στον χώρο της αρχαιολογίας όπως αυτή καλλιεργείται, σε συνάρτηση με κοινωνικο-πολιτικές συνθήκες).

Η πρόσληψη όμως των δεδομένων στην πολυεπίπεδη τακτοποίηση της θεματικής του βιβλίου, που συμπληρώνεται με φωτογραφικό υλικό και με σημειώσεις, εξασφαλίζει δυνατότητα/ευκαιρία για μια επίσκεψη σε έναν γοητευτικό κόσμο, ο οποίος ανταποκρίνεται σε ένα ευρύ φάσμα ενδιαφερόντων από την πλευρά των λιγότερο εν προκειμένω ειδικών αλλά πάντως με γενικότερη ενημέρωση αναγνωστών.

Βιωματικός, πλήρης συναισθήματος, παραστατικός, ενίοτε αφοριστικός, ρέων αφηγηματικός λόγος, ενισχυμένος με τη ρητορική της άμεσης προφορικής επικοινωνίας και με στοιχεία από την τεχνική της δημιουργικής γραφής λειτουργεί ως όχημα προς αυτή την κατεύθυνση, καθώς αποτυπώνει τη σύνθετη σκέψη της Έφης Σαπουνά-Σακελλαράκη, η οποία δεν περιορίζεται σε στενά θεματικά όρια αλλά με παρρησία προσεγγίζει τόσο το βάθος όσο και τον ευρύτερο ορίζοντα των πραγμάτων.

Με αυτές τις προϋποθέσεις, στον κειμενικό κόσμο του βιβλίου αναγνωρίζουμε ως κυρίαρχο δομικό στοιχείο μια πλούσια πινακοθήκη γραμματικών εικόνων που αποδίδουν πλείστες λεπτομέρειες ποικίλων προσωπογραφιών. Οι προσωπογραφίες, με φόντο όπου αποτυπώνεται υλικό από τοπία της εξωτερικής (φυσικής, αστικής, κοινωνικής) και πρωτίστως της εσωτερικής/υποκειμενικής πραγματικότητας (συμπεριλαμβανομένων των διαπροσωπικών σχέσεων) σύμφωνα με την κριτική αντίληψη της Έφης Σαπουνά-Σακελλαράκη, αποτελούν βασικούς διαύλους για την προσέγγιση των σημαινομένων.

Μέσα στον πυκνό «συνωστισμό» λαμπερών παραγόντων του επιστημονικού, πολιτισμικού, κοινωνικού, πολιτικού, αλλά και οικονομικού γίγνεσθαι στην Ελλάδα και διεθνώς, που με φευγαλέες ή μονιμότερες παρουσίες λειτουργούν πολλαπλώς ως τροχιοδείκτες για την ελεύθερη περιήγησή μας στον κόσμο του βιβλίου, συναντούμε κατά τις εσωτερικές διαδρομές μας προσωπικότητες με ιδιαίτερο σημασιολογικό και αισθητικό αντίκρισμα (ανάλογα με τις γνωστικές και τις βιωματικές αποσκευές καθενός αναγνώστη), που αποτελούν προσδιοριστικά τεκμήρια για την ποιότητα αυτού του κόσμου, όπως:

Μέσα στον πυκνό “συνωστισμό” λαμπερών παραγόντων του επιστημονικού, πολιτισμικού, κοινωνικού, πολιτικού, αλλά και οικονομικού γίγνεσθαι στην Ελλάδα και διεθνώς, που με φευγαλέες ή μονιμότερες παρουσίες λειτουργούν πολλαπλώς ως τροχιοδείκτες για την ελεύθερη περιήγησή μας στον κόσμο του βιβλίου, συναντούμε κατά τις εσωτερικές διαδρομές μας προσωπικότητες με ιδιαίτερο σημασιολογικό και αισθητικό αντίκρισμα.

Ο καθηγητής Προϊστορικής Αρχαιολογίας Σπυρίδων Μαρινάτος και ο πνευματώδης αρχαιολόγος με ιδιαίτερο ενδιαφέρον για την Επιγραφική Στέφανος Κουμανούδης, απόγονος του κλασικού φιλολόγου και αρχαιολόγου Στεφάνου Α. Κουμανούδη (1818-1899), ο διαστημικός επιστήμων Σταμάτης Κριμιζής και ο καθηγητής Βιολογίας Φώτης Καφάτος, ο καθηγητής Ιστορίας της Τέχνης Άγγελος Δεληβοριάς και η ενετολόγος Χρύσα Μαλτέζου, ο καθηγητής Κλασικής Φιλολογίας Γρηγόρης Σηφάκης και ο καθηγητής Βυζαντινής Φιλολογίας Νίκος Παναγιωτάκης, ο σκηνοθέτης Δημήτρης Ροντήρης και ο γλύπτης Στέλιος Τριάντης, ο σπουδαίος σύγχρονος συνθέτης Φίλιππος Τσαλαχούρης και ο σολίστ του βιολιού Γιώργος Δεμερτζής, ακόμα: ο ποιητής και θεολόγος Ματθαίος Μουντές, η ζωγράφος και γλύπτρια Νέλλη Ανδρικοπούλου, αλλά και ο Γερμανός αρχαιολόγος Αντρέας Φουρτβένγκλερ, γιος του αρχιμουσικού Βίλχελμ Φουρτβένγκλερ (1886-1954) και εγγονός του αρχαιολόγου Άντολφ Φουρτβένγκλερ (1853-1907).

Παράλληλα, κυρίως για την ευρύτερη (πέραν των ειδικών) κοινότητα των αναγνωστών, εξαιρετικό ενδιαφέρον παρουσιάζουν ποικίλα πραγματολογικά δεδομένα με ιδιαίτερο θεματικό εκτόπισμα: Τοπόσημα ελληνικά και ξένα με αντικειμενικό και με βιωματικό φορτίο, τα σχετικά με την ταινία Το τελευταίο ψέμα του Μιχάλη Κακογιάννη, το Ιδαίον Άντρον στον Ψηλορείτη και η Ζώμινθος, τα ανασκαφικά ευρήματα στις Αρχάνες και στη θέση Ανεμόσπηλια, το μεγάλο ζήτημα της Ανθρωποθυσίας και οι σχετικές αντιδράσεις στην Ελλάδα και διεθνώς, επίσης: η αρχαιοκαπηλία και τα «παιγνίδια» περί γνησίου και κιβδήλου.

Λεπτομέρειες που συνθέτουν το περιεχόμενο αυτών των δεδομένων, μεταξύ πλείστων άλλων, αποτυπώνουν τον πλούτο του κειμενικού κόσμου της Έφης Σαπουνά-Σακελλαράκη (έστω και αν π.χ. το Ρέκβιεμ του Βόλφγκανγκ Αμαντέους Μότσαρτ ολοκλήρωσε ο Φραντς Ξάβερ Σύσμαϋρ, μαθητής του Μότσαρτ, και όχι ο Αντόνιο Σαλιέρι, ή το «Πανόραμα» της Κατερίνας Χαριτάτου και της Μαριάννας Κορομηλά έχει μείνει στη συλλογική κοινωνικο-πολιτισμική μνήμη ως ένα σχεδόν μυθικό τοπόσημο στην οδό Αλεξάνδρου Σούτζου και όχι στην οδό Μηλιώνη, ενώ με την Καμεράτα συνδέθηκε ο αρχιμουσικός Αλέξανδρος Μυράτ και όχι ο –ηθοποιός–+ Δημήτρης Μυράτ).

Πάντως, με όλες αυτές τις προϋποθέσεις είναι δυνατόν να εκτιμήσουμε το βιβλίο σαν μια ενδιαφέρουσα επιτομή πληροφοριών για πρόσωπα και πράγματα που κυριαρχούν ως φυσικά ή ως άυλα μεγέθη από το δεύτερο ήμισυ του 20ού αιώνα μέχρι σήμερα στον ελληνικό και στον διεθνή πολιτισμικό (κυρίως, αλλά όχι μόνον) βίο, πράγμα που αποτελεί την προστιθεμένη αξία της έκδοσης.

Ανεξάρτητα από όποια κενά στη σφαιρική πληροφόρηση επί ειδικών (αρχαιολογικών) ζητημάτων προτίθεται να καλύψει το βιβλίο, σύμφωνα με το «Αντί προλόγου» κείμενο της Έφης Σαπουνά-Σακελλαράκη, το σημαντικότερο εντέλει για όσους κυκλοφορούμε συστηματικά στην ευρύτερη αγορά του πολιτισμού είναι το γεγονός ότι εδώ έχουμε μια ωραία ευκαιρία για μια ιδιωτική «ακρόαση» μέσα στη συγχρονία του κειμένου όχι μόνον όσων μεταφέρει η ηχώ του χρόνου, όπως ο τίτλος επιτάσσει, αλλά και όσων εξομολογούμενος αποκαλύπτει ο χώρος, αφού στην προκειμένη περίπτωση (αλλά και γενικότερα στην περίπτωση της δημιουργικής γραφής) ο χώρος αποτελεί βασικό παράγοντα που προσδιορίζει την οικονομία της αφηγηματικής δομής.

Η ΑΛΚΗΣΤΙΣ ΣΟΥΛΟΓΙΑΝΝΗ είναι διδάκτωρ Φιλολογίας του Πανεπιστημίου Αθηνών και κριτικός βιβλίου.


Απόσπασμα από το βιβλίο

«Δεν είχαμε τακτοποιηθεί από άποψη κατοικίας ακόμα, γιατί περιμέναμε να φύγει από το σπιτάκι του μουσείου ο προηγούμενος επιμελητής, ο Δαβάρας. Έτσι, μέναμε στην Κνωσό, στη βίλα «Αριάδνη», το σπίτι του Έβανς που είχε δοθεί από τους Άγγλους στην Ελληνική Αρχαιολογική Υπηρεσία. Το πανέμορφο αυτό σπίτι είχε μια περίεργη τύχη. Το βρήκαμε εγκαταλειμμένο, χωρίς φύλακα, με τον ωραία σχεδιασμένο κήπο του γεμάτο χόρτα. Μοναδικό στοιχείο της παλιάς δόξας ο ανδριάντας του Ιούλιου Καίσαρα, απέναντι από τη βεράντα της κεντρικής εισόδου. Στο εσωτερικό, στη θέση των παλιών επίπλων, εκείνοι που είχαν επιμεληθεί τον “ξενώνα” είχαν βάλει άχαρα δανέζικα έπιπλα, σαν φθηνού ξενοδοχείου. Δεν υπήρχε τίποτε που να θυμίζει την παλιά χρήση του χώρου – μια φωτογραφία, ένα έπιπλο εποχής… Η ερημιά της βίλας όταν φτάσαμε το φθινόπωρο εκείνο ήταν τόση, που τα πατήματα της γάτας ακούγονταν σαν βαριά βήματα στην εξωτερική σκάλα, ενώ ταυτόχρονα έφτανε στα αυτιά μας ο θόρυβος των ποντικιών που πηδούσαν από τους φοίνικες στα κεραμίδια. Η διαστολή των ξύλων του σπιτιού είχε προξενήσει κάποια άλλα προβλήματα, όπως το να ανοίγει ξαφνικά η πόρτα της ντουλάπας, κάτι που με άφηνε ξάγρυπνη κάθε νύχτα. “Το φάντασμα του Έβανς!” με πείραζε το πρωί γελώντας ο παλιός συντηρητής του μουσείου, ο Ζαχαρίας Κανάκης, για να διασκεδάσει τους φόβους μου».


altΌταν μίλησε ο χρόνος
Έφη Σαπουνά-Σακελλαράκη
Ίκαρος 2017
Σελ. 640, τιμή εκδότη €16,50

alt

ΤΑ ΒΙΒΛΙΑ ΤΗΣ ΕΦΗΣ ΣΑΠΟΥΝΑ-ΣΑΚΕΛΛΑΡΑΚΗ

 

Ακολουθήστε την bookpress.gr στο Google News και διαβάστε πρώτοι τα θέματα που σας ενδιαφέρουν.


ΣΧΕΤΙΚΑ ΑΡΘΡΑ

«Δυναμώστε τη μουσική, παρακαλώ» του Μιχάλη Μαλανδράκη (κριτική) – Ανάμεσα στη φρίκη και στην ελαφρότητα

«Δυναμώστε τη μουσική, παρακαλώ» του Μιχάλη Μαλανδράκη (κριτική) – Ανάμεσα στη φρίκη και στην ελαφρότητα

Για το μυθιστόρημα του Μιχάλη Μαλανδράκη «Δυναμώστε τη μουσική, παρακαλώ» (εκδ. Πόλις). Κεντρική εικόνα: φωτογραφία από το Σεράγεβο.

Γράφει η Χριστίνα Μουκούλη

Λένε ότι ένας δημοσιογράφος πρέπει «να κρατάει απόσταση απ’ όλα...

«Η μπαλάντα των ανίδεων και καλών» του Γιάννη Μπασκόζου και «Δυο καλοκαίρια και μισό φθινόπωρο» της Άννας Δαμιανίδη (κριτική) – Κάτοπτρα ενηλικίωσης μέσα στη Χούντα

«Η μπαλάντα των ανίδεων και καλών» του Γιάννη Μπασκόζου και «Δυο καλοκαίρια και μισό φθινόπωρο» της Άννας Δαμιανίδη (κριτική) – Κάτοπτρα ενηλικίωσης μέσα στη Χούντα

Για το μυθιστόρημα του Γιάννη Μπασκόζου «Η μπαλάντα των ανίδεων και καλών» (εκδ. Μεταίχμιο) και το μυθιστόρημα της Άννας Δαμιανίδη «Δυο καλοκαίρια και μισό φθινόπωρο» (εκδ. Μεταίχμιο).

Γράφει ο Γιώργος Ν. Περαντωνάκης

Το ότι τα δύο μυθιστορήμ...

«Αυτός που έτρωγε όλο το γλυκό του» του Τηλέμαχου Τσαρδάκα (κριτική) – ανατρέχοντας σε κοινές παραστάσεις του ελληνικού συλλογικού ασυνείδητου

«Αυτός που έτρωγε όλο το γλυκό του» του Τηλέμαχου Τσαρδάκα (κριτική) – ανατρέχοντας σε κοινές παραστάσεις του ελληνικού συλλογικού ασυνείδητου

Για τη συλλογή διηγημάτων του Τηλέμαχου Τσαρδάκα «Αυτός που έτρωγε όλο το γλυκό του» (εκδ. Σοκόλη).

Γράφει ο Νίκος Ξένιος

H συλλογή διηγημάτων του Τηλέμαχου Τσαρδάκα ...

ΠΡΟΣΦΑΤΑ ΑΡΘΡΑ

Ένα ξεχωριστό «Όνειρο καλοκαιριάτικης νύχτας» από την ομάδα Loxodox στο ΠΛΥΦΑ

Ένα ξεχωριστό «Όνειρο καλοκαιριάτικης νύχτας» από την ομάδα Loxodox στο ΠΛΥΦΑ

Ο ιστορικός χώρος της αρχαίας Αθήνας που επέλεξε η ομάδα Loxodox «συνομιλεί» αρμονικά με τη μαγική νύχτα των Αγγλοσαξόνων, όπως τη συνέθεσε ο Ουίλιαμ Σαίξπηρ. Κεντρική εικόνα: © Sabrina Brodescu.

Γράφει ο Νίκος Ξένιος

Η ομάδα Loxodox είναι ιδ...

Κινέζοι εθνικιστές στοχοποιούν τον νομπελίστα Μο Γιάν – Γιατί τον κατηγορούν για αντικομμουνισμό

Κινέζοι εθνικιστές στοχοποιούν τον νομπελίστα Μο Γιάν – Γιατί τον κατηγορούν για αντικομμουνισμό

Ο Κινέζος Νομπελίστας Μο Γιάν κατηγορείται ότι με τα βιβλία του σπιλώνει τον κομμουνιστικό στρατό της Κίνας και εξυμνεί τον αντίστοιχο της Ιαπωνίας. 

Επιμέλεια: Book Press

Το να είσαι ...

Ανακοινώθηκαν οι νικητές των βραβείων της Εταιρίας Λογοτεχνών Θεσσαλονίκης

Ανακοινώθηκαν οι νικητές των βραβείων της Εταιρίας Λογοτεχνών Θεσσαλονίκης

Την Παρασκευή 22 Μαρτίου 2024 θα γίνει η τελετή της απονομής των λογοτεχνικών βραβείων της Εταιρίας Λογοτεχνών Θεσσαλονίκης. Ακολουθούν οι μικρές λίστες και μαζί οι νικητές σε κάθε κατηγορία, καθώς και το μεγάλο βραβείο της Εταιρίας Λογοτεχνών Θεσσαλονίκης.

Επιμέλεια: Book Press

...

ΠΡΟΔΗΜΟΣΙΕΥΣΕΙΣ

«Μακγκάφιν» του Βαγγέλη Γιαννίση (προδημοσίευση)

«Μακγκάφιν» του Βαγγέλη Γιαννίση (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση αποσπάσματος από το μυθιστόρημα του Βαγγέλη Γιαννίση «Μακγκάφιν», το οποίο θα κυκλοφορήσει στις 21 Μαρτίου από τις εκδόσεις Διόπτρα.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

ΤΟΥΡΙΣΤΑΣ
37.947408, 23.641584

 «Αφού σου ...


«Το μποστάνι του Μποστ» του Κωνσταντίνου Κυριακού (προδημοσίευση)

«Το μποστάνι του Μποστ» του Κωνσταντίνου Κυριακού (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση αποσπάσματος από το βιβλίο του Κωνσταντίνου Κυριακού «Το μποστάνι του Μποστ – Μια σύνθεση / συμπλήρωση / διασκευή κειμένων του Μποστ», το οποίο κυκλοφορεί σε λίγες μέρες από τις εκδόσεις Νίκας.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

...

«Όλα μαύρα» της Δήμητρας Παπαδήμα (προδημοσίευση)

«Όλα μαύρα» της Δήμητρας Παπαδήμα (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση αποσπάσματος από το βιβλίο της Δήμητρας Παπαδήμα «Όλα μαύρα», το οποίο θα κυκλοφορήσει την επόμενη εβδομάδα από τις εκδόσεις Νίκας.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

«Τι είμαστε εμείς μπροστά σε αυτά τα κτήνη, ρε; Τι είμαστε; Άγιοι. Και φόνο να...

ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ

Ιστορίες από τη Χώρα των Χρυσανθέμων: 10 λογοτεχνικά έργα που κυκλοφόρησαν πρόσφατα ανοίγουν παράθυρα στον κόσμο της Ιαπωνίας

Ιστορίες από τη Χώρα των Χρυσανθέμων: 10 λογοτεχνικά έργα που κυκλοφόρησαν πρόσφατα ανοίγουν παράθυρα στον κόσμο της Ιαπωνίας

Όσο μακρινή κι αν φαντάζει η Ιαπωνία, δεν παύει να μας ελκύει, μεταξύ άλλων και για την ιδιαίτερη και τολμηρή λογοτεχνία της. Από τον κλασικό Καουαμπάτα έως τον ευφάνταστο Μουρακάμι, επιλέγουμε δέκα βιβλία που κυκλοφόρησαν σχετικά πρόσφατα και μπορούν να μας ανοίξουν νέα παράθυρα στον κόσμο του Ανατέλλοντος Ήλιου. K...

«Μικρή Στίξις»: Νέα σειρά βιβλίων και εκδήλωση για τα 7 χρόνια παρουσίας στον εκδοτικό χώρο

«Μικρή Στίξις»: Νέα σειρά βιβλίων και εκδήλωση για τα 7 χρόνια παρουσίας στον εκδοτικό χώρο

Με τη συμπλήρωση επτά συναπτών ετών στο εκδοτικό στερέωμα, οι εκδόσεις Στίξις κάνουν το επόμενο βήμα με μια νέα σειρά τεσσάρων βιβλίων, υπό τον τίτλο «Μικρή Στίξις», των Γιώργου Δουατζή, Χρυσοξένης Προκοπάκη, Στέφανου Τζουβάρα και Μιχάλη Σηφάκη.  

Γράφει ο Διονύσης Μαρίνος  ...

7 γυναίκες γράφουν και ακούγονται – Όψεις της νεότερης ελληνικής λογοτεχνίας

7 γυναίκες γράφουν και ακούγονται – Όψεις της νεότερης ελληνικής λογοτεχνίας

Σίσσυ Δουτσίου, Στεύη Τσούτση, Λίνα Βαρότση, Αστερόπη Λαζαρίδου, Ελισάβετ Παπαδοπούλου, Αντιγόνη Ζόγκα, Λίνα Βαλετοπούλου. Με αφορμή την Παγκόσμια Ημέρα της Γυναίκας επιλέγουμε πολύ πρόσφατα βιβλία νέων Ελληνίδων συγγραφέων που θέτουν, άλλοτε με τρόπο διεκδικητικό κι άλλοτε πιο έμμεσο, το ζήτημα της γυναικείας χειρα...

ΠΡΟΘΗΚΕΣ

ΠΡΟΘΗΚΕΣ

Newsletter

Θέλω να λαμβάνω το newsletter σας
ΕΓΓΡΑΦΗ

ΣΥΓΓΡΑΦΕΙΣ

ΤΑ ΠΙΟ ΔΗΜΟΦΙΛΗ ΤΗΣ ΧΡΟΝΙΑΣ

02 Απριλίου 2023 ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ

Τα μεγαλύτερα μυθιστορήματα όλων των εποχών: 20 έργα-ποταμοί από την παγκόσμια λογοτεχνία

Πολύτομα λογοτεχνικά έργα, μυθιστορήματα-ποταμοί, βιβλία που η ανάγνωσή τους μοιάζει με άθλο. Έργα-ορόσημα της παγκόσμιας πεζογραφίας, επικές αφηγήσεις από την Άπω Ανατ

ΦΑΚΕΛΟΙ