alt

Για το μυθιστόρημα της Έφης Σαπουνά-Σακελλαράκη «Όταν μίλησε ο χρόνος» (εκδ. Ίκαρος).

Της Άλκηστης Σουλογιάννη

Για την καλώς πληροφορημένη κοινωνικο-πολιτισμική αγορά η Έφη Σαπουνά-Σακελλαράκη αντιπροσωπεύει μέλος της ευρείας όσο και πολύμορφης κοινότητας των αρχαιολόγων, με τη συνακόλουθη πολυετή ανασκαφική, ερευνητική, συγγραφική δραστηριότητα.

Τώρα, με το εκτενέστατο και ιδιαιτέρως υψηλής πληροφορητικότητας βιβλίο της υπό τον παραστατικό τίτλο Όταν μίλησε ο χρόνος, η Έφη Σαπουνά-Σακελλαράκη αποδεικνύει ότι παράλληλα με τα εξειδικευμένα επιστημονικά κείμενά της, έχει την άνεση να προτείνει μια ενδιαφέρουσα παραδειγματική εφαρμογή σε ό,τι αφορά τη δημιουργική αφήγηση του πραγματικού με βάση τη βιωματική πρόσληψη της εξωτερικής, αντικειμενικής πραγματικότητας.

Η πρόσληψη των δεδομένων στην πολυεπίπεδη τακτοποίηση της θεματικής του βιβλίου, που συμπληρώνεται με φωτογραφικό υλικό και με σημειώσεις, εξασφαλίζει δυνατότητα/ευκαιρία για μια επίσκεψη σε έναν γοητευτικό κόσμο, ο οποίος ανταποκρίνεται σε ένα ευρύ φάσμα ενδιαφερόντων.

Μια πρώτη επαφή με την επιφάνεια του κειμένου στο βιβλίο παρέχει αυτονοήτως αναμενόμενες (και με ιδιαίτερη κομψότητα διατυπωμένες) πληροφορίες με περιεχόμενο βιογραφικό (όπου μεταξύ άλλων κυριαρχούν δύο υπέροχοι άνθρωποι: ο Μιλτιάδης Σαπουνάς και η Πολυτίμη Μπάκα-Σαπουνά, ο επιφανής αρχαιολόγος Γιάννης Σακελλαράκης, αλλά και η σημαντική προσωπικότητα του χώρου της πολιτικής Μιλτιάδης Πορφυρογένης) και γενικότερα πραγματολογικό (π.χ. ζητήματα σχετικά με «συντεχνιακές» διελκυστίνδες στον χώρο της αρχαιολογίας όπως αυτή καλλιεργείται, σε συνάρτηση με κοινωνικο-πολιτικές συνθήκες).

Η πρόσληψη όμως των δεδομένων στην πολυεπίπεδη τακτοποίηση της θεματικής του βιβλίου, που συμπληρώνεται με φωτογραφικό υλικό και με σημειώσεις, εξασφαλίζει δυνατότητα/ευκαιρία για μια επίσκεψη σε έναν γοητευτικό κόσμο, ο οποίος ανταποκρίνεται σε ένα ευρύ φάσμα ενδιαφερόντων από την πλευρά των λιγότερο εν προκειμένω ειδικών αλλά πάντως με γενικότερη ενημέρωση αναγνωστών.

Βιωματικός, πλήρης συναισθήματος, παραστατικός, ενίοτε αφοριστικός, ρέων αφηγηματικός λόγος, ενισχυμένος με τη ρητορική της άμεσης προφορικής επικοινωνίας και με στοιχεία από την τεχνική της δημιουργικής γραφής λειτουργεί ως όχημα προς αυτή την κατεύθυνση, καθώς αποτυπώνει τη σύνθετη σκέψη της Έφης Σαπουνά-Σακελλαράκη, η οποία δεν περιορίζεται σε στενά θεματικά όρια αλλά με παρρησία προσεγγίζει τόσο το βάθος όσο και τον ευρύτερο ορίζοντα των πραγμάτων.

Με αυτές τις προϋποθέσεις, στον κειμενικό κόσμο του βιβλίου αναγνωρίζουμε ως κυρίαρχο δομικό στοιχείο μια πλούσια πινακοθήκη γραμματικών εικόνων που αποδίδουν πλείστες λεπτομέρειες ποικίλων προσωπογραφιών. Οι προσωπογραφίες, με φόντο όπου αποτυπώνεται υλικό από τοπία της εξωτερικής (φυσικής, αστικής, κοινωνικής) και πρωτίστως της εσωτερικής/υποκειμενικής πραγματικότητας (συμπεριλαμβανομένων των διαπροσωπικών σχέσεων) σύμφωνα με την κριτική αντίληψη της Έφης Σαπουνά-Σακελλαράκη, αποτελούν βασικούς διαύλους για την προσέγγιση των σημαινομένων.

Μέσα στον πυκνό «συνωστισμό» λαμπερών παραγόντων του επιστημονικού, πολιτισμικού, κοινωνικού, πολιτικού, αλλά και οικονομικού γίγνεσθαι στην Ελλάδα και διεθνώς, που με φευγαλέες ή μονιμότερες παρουσίες λειτουργούν πολλαπλώς ως τροχιοδείκτες για την ελεύθερη περιήγησή μας στον κόσμο του βιβλίου, συναντούμε κατά τις εσωτερικές διαδρομές μας προσωπικότητες με ιδιαίτερο σημασιολογικό και αισθητικό αντίκρισμα (ανάλογα με τις γνωστικές και τις βιωματικές αποσκευές καθενός αναγνώστη), που αποτελούν προσδιοριστικά τεκμήρια για την ποιότητα αυτού του κόσμου, όπως:

Μέσα στον πυκνό “συνωστισμό” λαμπερών παραγόντων του επιστημονικού, πολιτισμικού, κοινωνικού, πολιτικού, αλλά και οικονομικού γίγνεσθαι στην Ελλάδα και διεθνώς, που με φευγαλέες ή μονιμότερες παρουσίες λειτουργούν πολλαπλώς ως τροχιοδείκτες για την ελεύθερη περιήγησή μας στον κόσμο του βιβλίου, συναντούμε κατά τις εσωτερικές διαδρομές μας προσωπικότητες με ιδιαίτερο σημασιολογικό και αισθητικό αντίκρισμα.

Ο καθηγητής Προϊστορικής Αρχαιολογίας Σπυρίδων Μαρινάτος και ο πνευματώδης αρχαιολόγος με ιδιαίτερο ενδιαφέρον για την Επιγραφική Στέφανος Κουμανούδης, απόγονος του κλασικού φιλολόγου και αρχαιολόγου Στεφάνου Α. Κουμανούδη (1818-1899), ο διαστημικός επιστήμων Σταμάτης Κριμιζής και ο καθηγητής Βιολογίας Φώτης Καφάτος, ο καθηγητής Ιστορίας της Τέχνης Άγγελος Δεληβοριάς και η ενετολόγος Χρύσα Μαλτέζου, ο καθηγητής Κλασικής Φιλολογίας Γρηγόρης Σηφάκης και ο καθηγητής Βυζαντινής Φιλολογίας Νίκος Παναγιωτάκης, ο σκηνοθέτης Δημήτρης Ροντήρης και ο γλύπτης Στέλιος Τριάντης, ο σπουδαίος σύγχρονος συνθέτης Φίλιππος Τσαλαχούρης και ο σολίστ του βιολιού Γιώργος Δεμερτζής, ακόμα: ο ποιητής και θεολόγος Ματθαίος Μουντές, η ζωγράφος και γλύπτρια Νέλλη Ανδρικοπούλου, αλλά και ο Γερμανός αρχαιολόγος Αντρέας Φουρτβένγκλερ, γιος του αρχιμουσικού Βίλχελμ Φουρτβένγκλερ (1886-1954) και εγγονός του αρχαιολόγου Άντολφ Φουρτβένγκλερ (1853-1907).

Παράλληλα, κυρίως για την ευρύτερη (πέραν των ειδικών) κοινότητα των αναγνωστών, εξαιρετικό ενδιαφέρον παρουσιάζουν ποικίλα πραγματολογικά δεδομένα με ιδιαίτερο θεματικό εκτόπισμα: Τοπόσημα ελληνικά και ξένα με αντικειμενικό και με βιωματικό φορτίο, τα σχετικά με την ταινία Το τελευταίο ψέμα του Μιχάλη Κακογιάννη, το Ιδαίον Άντρον στον Ψηλορείτη και η Ζώμινθος, τα ανασκαφικά ευρήματα στις Αρχάνες και στη θέση Ανεμόσπηλια, το μεγάλο ζήτημα της Ανθρωποθυσίας και οι σχετικές αντιδράσεις στην Ελλάδα και διεθνώς, επίσης: η αρχαιοκαπηλία και τα «παιγνίδια» περί γνησίου και κιβδήλου.

Λεπτομέρειες που συνθέτουν το περιεχόμενο αυτών των δεδομένων, μεταξύ πλείστων άλλων, αποτυπώνουν τον πλούτο του κειμενικού κόσμου της Έφης Σαπουνά-Σακελλαράκη (έστω και αν π.χ. το Ρέκβιεμ του Βόλφγκανγκ Αμαντέους Μότσαρτ ολοκλήρωσε ο Φραντς Ξάβερ Σύσμαϋρ, μαθητής του Μότσαρτ, και όχι ο Αντόνιο Σαλιέρι, ή το «Πανόραμα» της Κατερίνας Χαριτάτου και της Μαριάννας Κορομηλά έχει μείνει στη συλλογική κοινωνικο-πολιτισμική μνήμη ως ένα σχεδόν μυθικό τοπόσημο στην οδό Αλεξάνδρου Σούτζου και όχι στην οδό Μηλιώνη, ενώ με την Καμεράτα συνδέθηκε ο αρχιμουσικός Αλέξανδρος Μυράτ και όχι ο –ηθοποιός–+ Δημήτρης Μυράτ).

Πάντως, με όλες αυτές τις προϋποθέσεις είναι δυνατόν να εκτιμήσουμε το βιβλίο σαν μια ενδιαφέρουσα επιτομή πληροφοριών για πρόσωπα και πράγματα που κυριαρχούν ως φυσικά ή ως άυλα μεγέθη από το δεύτερο ήμισυ του 20ού αιώνα μέχρι σήμερα στον ελληνικό και στον διεθνή πολιτισμικό (κυρίως, αλλά όχι μόνον) βίο, πράγμα που αποτελεί την προστιθεμένη αξία της έκδοσης.

Ανεξάρτητα από όποια κενά στη σφαιρική πληροφόρηση επί ειδικών (αρχαιολογικών) ζητημάτων προτίθεται να καλύψει το βιβλίο, σύμφωνα με το «Αντί προλόγου» κείμενο της Έφης Σαπουνά-Σακελλαράκη, το σημαντικότερο εντέλει για όσους κυκλοφορούμε συστηματικά στην ευρύτερη αγορά του πολιτισμού είναι το γεγονός ότι εδώ έχουμε μια ωραία ευκαιρία για μια ιδιωτική «ακρόαση» μέσα στη συγχρονία του κειμένου όχι μόνον όσων μεταφέρει η ηχώ του χρόνου, όπως ο τίτλος επιτάσσει, αλλά και όσων εξομολογούμενος αποκαλύπτει ο χώρος, αφού στην προκειμένη περίπτωση (αλλά και γενικότερα στην περίπτωση της δημιουργικής γραφής) ο χώρος αποτελεί βασικό παράγοντα που προσδιορίζει την οικονομία της αφηγηματικής δομής.

Η ΑΛΚΗΣΤΙΣ ΣΟΥΛΟΓΙΑΝΝΗ είναι διδάκτωρ Φιλολογίας του Πανεπιστημίου Αθηνών και κριτικός βιβλίου.


Απόσπασμα από το βιβλίο

«Δεν είχαμε τακτοποιηθεί από άποψη κατοικίας ακόμα, γιατί περιμέναμε να φύγει από το σπιτάκι του μουσείου ο προηγούμενος επιμελητής, ο Δαβάρας. Έτσι, μέναμε στην Κνωσό, στη βίλα «Αριάδνη», το σπίτι του Έβανς που είχε δοθεί από τους Άγγλους στην Ελληνική Αρχαιολογική Υπηρεσία. Το πανέμορφο αυτό σπίτι είχε μια περίεργη τύχη. Το βρήκαμε εγκαταλειμμένο, χωρίς φύλακα, με τον ωραία σχεδιασμένο κήπο του γεμάτο χόρτα. Μοναδικό στοιχείο της παλιάς δόξας ο ανδριάντας του Ιούλιου Καίσαρα, απέναντι από τη βεράντα της κεντρικής εισόδου. Στο εσωτερικό, στη θέση των παλιών επίπλων, εκείνοι που είχαν επιμεληθεί τον “ξενώνα” είχαν βάλει άχαρα δανέζικα έπιπλα, σαν φθηνού ξενοδοχείου. Δεν υπήρχε τίποτε που να θυμίζει την παλιά χρήση του χώρου – μια φωτογραφία, ένα έπιπλο εποχής… Η ερημιά της βίλας όταν φτάσαμε το φθινόπωρο εκείνο ήταν τόση, που τα πατήματα της γάτας ακούγονταν σαν βαριά βήματα στην εξωτερική σκάλα, ενώ ταυτόχρονα έφτανε στα αυτιά μας ο θόρυβος των ποντικιών που πηδούσαν από τους φοίνικες στα κεραμίδια. Η διαστολή των ξύλων του σπιτιού είχε προξενήσει κάποια άλλα προβλήματα, όπως το να ανοίγει ξαφνικά η πόρτα της ντουλάπας, κάτι που με άφηνε ξάγρυπνη κάθε νύχτα. “Το φάντασμα του Έβανς!” με πείραζε το πρωί γελώντας ο παλιός συντηρητής του μουσείου, ο Ζαχαρίας Κανάκης, για να διασκεδάσει τους φόβους μου».


altΌταν μίλησε ο χρόνος
Έφη Σαπουνά-Σακελλαράκη
Ίκαρος 2017
Σελ. 640, τιμή εκδότη €16,50

alt

ΤΑ ΒΙΒΛΙΑ ΤΗΣ ΕΦΗΣ ΣΑΠΟΥΝΑ-ΣΑΚΕΛΛΑΡΑΚΗ

 

Ακολουθήστε την bookpress.gr στο Google News και διαβάστε πρώτοι τα θέματα που σας ενδιαφέρουν.


ΣΧΕΤΙΚΑ ΑΡΘΡΑ

«Διπλή ζωή» του Κώστα Λογαρά (κριτική) – Νέα πρότυπα συμβίωσης, νέοι προβληματισμοί

«Διπλή ζωή» του Κώστα Λογαρά (κριτική) – Νέα πρότυπα συμβίωσης, νέοι προβληματισμοί

Για το μυθιστόρημα «Διπλή ζωή» του Κώστα Λογαρά, που κυκλοφορεί από τις εκδόσεις Καστανιώτη. 

Γράφει η Έλενα Χουζούρη

Πριν από επτά χρόνια ο Δημήτρης Παπανικολάου διαπίστωνε, στην ομότιτλη μελέτη του, ότι Κάτι τρέχει με την οικογένεια&nbs...

«Άδειος τόπος» του Γιάννη Νικολούδη (κριτική) – Φωνές που συντάσσονται με τη φωνή της ίδιας της γης

«Άδειος τόπος» του Γιάννη Νικολούδη (κριτική) – Φωνές που συντάσσονται με τη φωνή της ίδιας της γης

Για τη νουβέλα του Γιάννη Νικολούδη «Άδειος τόπος» (εκδ. Πατάκη). 

Γράφει ο Κωνσταντίνος Βλαχογιάννης

Η νουβέλα του Γιάννη Νικολούδη ...

«Αυτός ο χειμώνας» του Δημήτρη Καρακίτσου (κριτική) – Το μυστικό κάλεσμα της φύσης

«Αυτός ο χειμώνας» του Δημήτρη Καρακίτσου (κριτική) – Το μυστικό κάλεσμα της φύσης

Για το μυθιστόρημα του Δημήτρη Καρακίτσου «Αυτός ο χειμώνας» (εκδ. Αντίποδες). Κεντρική εικόνα: Φωτογραφία του Κώστα Μπαλάφα.

Γράφει ο Διονύσης Μαρίνος

Χιόνι πάνω στο χιόνι και σιωπή. Ένα χωριό, το Περιβόλι, κοντά στα Γρεβε...

ΠΡΟΣΦΑΤΑ ΑΡΘΡΑ

«MAMI» του Μάριο Μπανούσι, στη Στέγη Ιδρύματος Ωνάση – Ποικίλες πτυχές της θηλυκής υπόστασης

«MAMI» του Μάριο Μπανούσι, στη Στέγη Ιδρύματος Ωνάση – Ποικίλες πτυχές της θηλυκής υπόστασης

«MAMI» του Μάριο Μπανούσι, στη Στέγη Ιδρύματος Ωνάση. «Έντονες επιρροές από τον Καστελούτσι και τον Παπαϊωάννου, εξαιρετική μουσική υπόκρουση». Φωτογραφίες © Ανδρέας Σιμόπουλος

Γράφει ο Νίκος Ξένιος

Το «ΜΑΜΙ» του ...

Κώστας Λογαράς: «Πρώτη φορά ταξίδεψα πέρα απ’ τα όρια της γειτονιάς μου με τον Ιούλιο Βερν»

Κώστας Λογαράς: «Πρώτη φορά ταξίδεψα πέρα απ’ τα όρια της γειτονιάς μου με τον Ιούλιο Βερν»

«Ο έφηβος» και «Ο νεαρός Τέρλες» τον ώθησαν στην ενδοσκόπιση και τη γραφή, ενώ επανέρχεται στην «Ιστορία ενός αιχμαλώτου» ως πρότυπο γλώσσας και ύφους. Αυτά είναι κάποια από τα βιβλία της ζωής του Κώστα Λογαρά.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

...
«Η δύναμη της συνήθειας» του Τόμας Μπέρνχαρντ, σε σκηνοθεσία Γιάννου Περλέγκα

«Η δύναμη της συνήθειας» του Τόμας Μπέρνχαρντ, σε σκηνοθεσία Γιάννου Περλέγκα

Για την παράσταση «Η δύναμη της συνήθειας» του Τόμας Μπέρνχαρντ, σε σκηνοθεσία Γιάννου Περλέγκα, στο Θέατρο Ροές. Μαζί με τον Περλέγκα παίζουν τα μέλη της ομάδας «κι όμΩς κινείται».

Γράφει ο Νίκος Ξένιος

Στο θέατρο «Ροές» ο ...

ΠΡΟΔΗΜΟΣΙΕΥΣΕΙΣ

«Ψυχή ντυμένη αέρα» της Έλενας Χουζούρη (προδημοσίευση)

«Ψυχή ντυμένη αέρα» της Έλενας Χουζούρη (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση αποσπάσματος από τη μελέτη της Έλενας Χουζούρη «Ψυχή ντυμένη αέρα – Ανθούλα Σταθοπούλου - Βαφοπούλου: Η μούσα της μεσοπολεμικής Θεσσαλονίκης», η οποία θα κυκλοφορήσει το επόμενο διάστημα από τις εκδόσεις Επίκεντρο.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

Η Μάγε...

«(Α)Κατάλληλο Timing» της Ελένης Αλεξανδροπούλου (προδημοσίευση)

«(Α)Κατάλληλο Timing» της Ελένης Αλεξανδροπούλου (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση αποσπάσματος από τη συλλογή διηγημάτων της Ελένης Αλεξανδροπούλου «(Α)Κατάλληλο Timing», η οποία θα κυκλοφορήσει τις επόμενες μέρες από τις εκδόσεις Νίκας.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

«Ο Αύγουστος, όσο μεγαλώνεις, μοιάζει πικρός. Οι περισ...

«Mind the gap» του Λάζαρου Αλεξάκη (προδημοσίευση)

«Mind the gap» του Λάζαρου Αλεξάκη (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση αποσπάσματος από τη συλλογή διηγημάτων του Λάζαρου Αλεξάκη «Mind the gap», η οποία θα κυκλοφορήσει στις 5 Φεβρουαρίου από τις εκδόσεις Διόπτρα.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

Είχε φτάσει σε μικρή απόσταση από τη βιτρίνα, και το νυχτεριν...

ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ

«Τι να διαβάσω;» – 15 επανεκδόσεις ελληνικής πεζογραφίας που έρχονται στα βιβλιοπωλεία το επόμενο διάστημα

«Τι να διαβάσω;» – 15 επανεκδόσεις ελληνικής πεζογραφίας που έρχονται στα βιβλιοπωλεία το επόμενο διάστημα

Δεκαπέντε βιβλία πεζογραφίας, εξαντλημένα (τα περισσότερα), επανεκδίδονται και διεκδικούν νέους αναγνώστες.

Γράφει ο Κώστας Αγοραστός

Νίκος Καζαντζάκης, Ταξιδεύοντας: Αγγλία (εκδ. Διόπτρα)

...
«Τι να διαβάσω;» – 15 βιβλία ελληνικής πεζογραφίας που κυκλοφορούν το επόμενο διάστημα

«Τι να διαβάσω;» – 15 βιβλία ελληνικής πεζογραφίας που κυκλοφορούν το επόμενο διάστημα

Δεκαπέντε βιβλία ελληνικής πεζογραφίας (μυθιστορήματα, νουβέλες και διηγήματα) που αναμένουμε τις επόμενες μέρες ή εβδομάδες. Στην κεντρική εικόνα, ο Αλέξης Πανσέληνος, η Μάρω Βαμβουνάκη και ο Μιχάλης Μοδινός.

Γράφει ο Κώστας Αγοραστός

Μυθιστ...

Σίρλεϊ Τζάκσον (1916-1965): Η ευαίσθητη μάγισσα των αμερικανικών γραμμάτων

Σίρλεϊ Τζάκσον (1916-1965): Η ευαίσθητη μάγισσα των αμερικανικών γραμμάτων

Η Σίρλεϊ Τζάκσον [Shirley Jackson, 1916-1965] ήταν πολλά περισσότερα από μια συγγραφέας ιστοριών τρόμου. Με άξονα δύο βιβλία της που κυκλοφόρησαν ή επανακυκλοφόρησαν πρόσφατα «Η λοταρία και άλλες ιστορίες» (μτφρ. Χρυσόστομος Τσαπραΐλης) και «Ζούσαμε πάντα σε ένα κάστρο» (μτφρ. Βάσια Τζανακάρη) από τις εκδόσεις ...

ΠΡΟΘΗΚΕΣ

ΠΡΟΘΗΚΕΣ

Newsletter

Θέλω να λαμβάνω το newsletter σας
ΕΓΓΡΑΦΗ

ΣΥΓΓΡΑΦΕΙΣ

ΤΑ ΠΙΟ ΔΗΜΟΦΙΛΗ ΤΗΣ ΧΡΟΝΙΑΣ

ΦΑΚΕΛΟΙ