Οι ήρωες είναι διαφόρων ειδών: ηλικιωμένες κυρίες που κουβαλούν στο παρόν το βάρος της μνήμης τους, μικρά παιδιά και νεαρές γυναίκες που προσπαθούν ν’ ανακαλύψουν το άγνωστο χθες, μια πένα, μια τεφροδόχος ή ένα στοιχειωμένο οικόπεδο.

Ποιοι, όμως, είναι οι ήρωες στα διηγήματα του Καινούργιου; Οι ήρωες είναι διαφόρων ειδών: ηλικιωμένες κυρίες που κουβαλούν στο παρόν το βάρος της μνήμης τους, μικρά παιδιά και νεαρές γυναίκες που προσπαθούν ν’ ανακαλύψουν το άγνωστο χθες, μια πένα, μια τεφροδόχος ή ένα στοιχειωμένο οικόπεδο. Όλοι οι ήρωες, είτε άνθρωποι είτε πράγματα, εντάσσονται στο παρόν και το παρελθόν της σύγχρονης ελληνικής ιστορίας. Η Μικρασιατική καταστροφή, η κυπριακή τραγωδία, η συνθήκη των Σεβρών και η σημερινή οικονομική κρίση αποτελούν το πλαίσιο της δράσης τους. Όπως δηλώνει περήφανα η πένα στο τρίτο διήγημα, «Ανήκουν στην ελληνική ιστορία».

Οι ήρωες του Καινούργιου ακροβατούν ανάμεσα στο χθες και το σήμερα, γλιστρώντας πίσω στο παρελθόν μέσα από τα γύρω τους πράγματα. «Κρατώ στη χούφτα μου την πνοή σου […] Με το ζόρι χωράς στην παλάμη μου. Ένα καφέ ζωγραφισμένο κουτί από ξύλο κρύβει μέσα του όλα σου τα μυστικά», ομολογεί η σύζυγος, κρατώντας στα χέρια της την τεφροδόχο του νεκρού της άντρα και τις αναμνήσεις μιας ζωής που πέρασε. Σ’ ένα άλλο διήγημα η ηλικιωμένη Λέγκω κοιτάζει την παλιά Σμυρνιά κούκλα της κι ανακαλεί τα περασμένα, παραδεχόμενη ότι «αυτό το παιχνίδι κρύβει τη δική μου ιστορία». Στο Άρωμα του τάνγκο ένας χορός γίνεται η αφορμή να ξαναβρεί η Μερσέντες τον χαμένο της σύντροφο και να εξαφανιστεί στο τέλος μαζί του, «παίρνοντας μαζί της το άρωμα, το άρωμα του τάνγκο».

Ταλαντευόμενοι ανάμεσα στο χθες και το σήμερα, οι ήρωες φιλοσοφούν για τη ζωή, τη μοναξιά, τη συντροφικότητα και την πραγματικότητα, στην οποία ανήκουν. «Δε με πειράζει τόσο η μοναξιά όσο η αχρηστία», μονολογεί η πένα του μουσείου για τη μοίρα της. Η νεαρή φωτογράφος στο τελευταίο διήγημα διαπιστώνει την κρυμμένη ομορφιά του αλλοιωμένου αθηναϊκού αστικού τοπίου και παραδέχεται, «Όμορφη που είναι η Αθήνα μέσα από το φακό της».

Όμως, οι ήρωες του Καινούργιου δεν στέκονται απέναντι στη ζωή, μόνο φιλοσοφώντας. Παράλληλα, υιοθετούν και μια ενεργητική στάση, αναλαμβάνουν την προσωπική τους ευθύνη απέναντι στο πεπρωμένο. Σε μια εποχή, που περιστρέφεται γύρω από γιγάντια «εγώ», η δράση τους βασίζεται στη βαθιά ενσυναίσθηση για τον άλλον. Αναγνωρίζουν το αλληλένδετο της μοίρας των ανθρώπων, όπως ο νεαρός μαθητής στο διήγημα Ο Καινούργιος, όταν αναλογίζεται την ατυχία του συμμαθητή του και αναρωτιέται για τη δική του μοίρα, «Ποιος να ξέρει; Ίσως αύριο αγγίζει και το δικό μου σπίτι».

Οι ήρωες των ιστοριών του Καινούργιου φιλοσοφούν, νοιάζονται, βοηθούν και θέλουν να καταγράψουν τις ιστορίες τους, ο καθένας με το δικό του τρόπο: η νεαρή φωτογράφος με το φωτογραφικό της φακό, η πένα με το μελάνι της και η γιαγιά Λέγκω μέσα από τις αφηγήσεις στη μικρή Θάλεια. «Σα θα μεγαλώσεις, να γίνεις συγγραφέας και να τα γράψεις», προτρέπει η γιαγιά Λέγκω το μικρό κορίτσι.

Η γοητεία της γραφής της, όμως, κρύβεται στην ευαισθησία, την τρυφερότητα και το λυρισμό, με τα οποία προσεγγίζει τις ιστορίες των ηρώων της, ακόμη και στις πιο δραματικές σκηνές.

Σ’ αυτό το σημείο οι ήρωες συναντούν τη συγγραφέα, η οποία ξεπροβάλλει ανάμεσα στις λέξεις. Η Τίνα Κουτσουμπού δεν καταφεύγει σε αφηγηματικές καινοτομίες. Η αφήγησή της είναι απλή, συνήθως γραμμική, σε πρώτο ή τρίτο πρόσωπο. Η γοητεία της γραφής της, όμως, κρύβεται στην ευαισθησία, την τρυφερότητα και το λυρισμό, με τα οποία προσεγγίζει τις ιστορίες των ηρώων της, ακόμη και στις πιο δραματικές σκηνές, όπως για παράδειγμα τη στιγμή του θανάτου του παππού Γιώργη στο πρώτο διήγημα της συλλογής. «Η ψυχή του, ανακουφισμένη πια, αποχωρίζεται το ταλαιπωρημένο του κορμί, κυλά απαλά από το στρώμα του σιδερένιου κρεβατιού και σμίγει με το δροσερό νυκτερινό αεράκι».

Μέσα από τον τρόπο, με τον οποίο επιλέγει τα θέματα, παρουσιάζει τις ιστορίες και πλάθει τους χαρακτήρες της, η Τίνα Κουτσουμπού δίνει την απάντηση στο ερώτημα που θέσαμε στην αρχή. Ο Καινούργιος, λοιπόν, στις σελίδες του μας φέρνει τους άγνωστες ήρωες της διπλανής πόρτας, ήρωες που δε θα παρελάσουν ποτέ σε οθόνες και πρωτοσέλιδα, αλλά πετυχαίνουν τους άθλους τους στο ημίφως μιας δεδομένης καθημερινότητας. Ο Καινούργιος μας φέρνει τους ταπεινούς ήρωες, που με τις μικρές τους πράξεις νεύουν καταφατικά, συλλαβίζοντας το μεγάλο «ναι» στη ζωή. Κι αυτό το «ναι» στη ζωή είναι που ακούει κανείς καθαρά, διαβάζοντας τα οκτώ διηγήματα της συλλογής. 

* Ο ΓΙΩΡΓΟΣ ΔΕΛΙΟΠΟΥΛΟΣ είναι φιλόλογος και ποιητής.

O Καινούργιος κι επτά ακόμη διηγήματα
Τίνα Κουτσούμπου
Εκδ. Γαβριηλίδη 2015
Σελ. 112, τιμή εκδότη €8,48