alt

Για τη συλλογή διηγημάτων του Ηλία Παπαμόσχου, Η αλεπου της σκάλας και άλλες ιστορίες (εκδ. Κίχλη).

Του Γιώργου Ν. Περαντωνάκη

Ο Ηλίας Παπαμόσχος ανέκαθεν διακρινόταν από μια γλώσσα που ερωτοτροπεί με την ποίηση και τις γλωσσικές της εξακτινώσεις: βιώματα που εκφράζονται με τη σύνταξη του στίχου, με ανοίκειες λέξεις και ιμπρεσσιονιστικές περιγραφές μιας ζωής βγαλμένης από το σήμερα αλλά ταυτόχρονα διαχρονικής και βαθιά κατασταλαγμένης. Στις προηγούμενες συλλογές του αρκέστηκε στον ισχνό μύθο, καθώς στάθηκε στον ακαριαίο και ποιητικό πυρήνα του, ώστε να αποδώσει το ουσιώδες πέρα από το επιφανειακό.

Και τώρα ίσως έφτασε στο πιο ώριμο στάδιο αυτής της συμπύκνωσης, που διυλίζει το βίωμα για να βγάλει το απόσταγμά του. Κι αυτό το κάνει με μικρές ποιητικές φόρμες, με διηγήματα εν ποιήσει, με μια γλώσσα που αναβαφτίζει τις λέξεις και τις τυλίγει με την ατμόσφαιρα της υπαίθρου· με ζώα και ανθρώπους μέσα στο βορειοελλαδίτικο σκηνικό, το οποίο δεν περιγράφεται παρά σαν ομιχλώδες τοπίο για να διεγείρει συναισθήματα.

Η ιστορία είναι το σκηνικό, όχι ό,τι αξίζει να φτάσει ώς τον αναγνώστη, αφού η υπόθεση υποχωρεί για να μείνει στο κέντρο ο άνθρωπος και τα αισθήματά του.

Πρόκειται με άλλα λόγια για μικροκείμενα, δύο σελίδων κατά μέσο όρο το καθένα, ακαριαία, φευγαλέα, φευγάτα, σαν φωτογραφίες που δεν καλοπιάνουν το οπτικό ερέθισμα, που το πιάνουν λίγο φλου, λίγο σαπιέλ, λίγο κουνημένο... Κι αυτό συμβαίνει επειδή κάθε διήγημα δεν επιδιώκει να εστιάσει στην υπόθεση, δεν στηρίζεται πάνω σε μια ακολουθία με αρχή - μέση - τέλος, δεν απλώνεται πάνω στην καλοαρμοσμένη πλοκή του. Η ιστορία είναι το σκηνικό, όχι ό,τι αξίζει να φτάσει ώς τον αναγνώστη, αφού η υπόθεση υποχωρεί για να μείνει στο κέντρο ο άνθρωπος και τα αισθήματά του.

Τα διηγήματα της Αλεπούς της σκάλας και άλλες ιστορίες είναι, πιο πολύ, απότομα ανοιγοκλεισίματα του φακού, ώστε αυτός να συλλάβει εντελώς στιγμιαία το συναίσθημα που αναφύεται. Όλη η κατασκευή αποσκοπεί ακριβώς σ’ αυτό, να αιχμαλωτίσει το πετούμενο συναίσθημα, να το απαθανατίσει όσο γίνεται μέσα στις λέξεις κι έτσι να το αφήσει να πετάξει ώς τον αναγνώστη. Μόλις αυτός κλείσει το βιβλίο δεν θυμάται ίσως πλοκές, αλλά το βαθύ καταστάλαγμά τους.

Σ’ αυτό συντελεί τα μέγιστα η γλώσσα, που χρωστάει πολλούς παράδες στην ποίηση, που διατηρεί μια ζεστασιά αφανέρωτη, που χρησιμοποιεί τη σύνταξη για να ξαναδοκιμάσει τον κόσμο. Διατυπώνεται με μικρές μεταφορές, με αλλαγή της κανονικής συντακτικής σειράς, με ανεπαίσθητους λεκτικούς αιφνιδιασμούς, με υπαινιγμούς και σκόπιμες θολωμένες σκηνές. Ο Ηλίας Παπαμόσχος αγαπάει τη γλώσσα, κεντά μ’ αυτήν κλωστή κλωστή το κέντημά του, φαίνεται ότι λεπτοδουλεύει κάθε της ίνα.

alt
   Ο Ηλίας Παπαμόσχος
 

Βασικός άξονας πολλών διηγημάτων είναι το ζώο, όπως η αλεπού, το κυνηγόσκυλο, ο πετεινός και τα άλλα πουλιά, η λιβελούλα… Στο «πρόσωπό» τους ο συγγραφέας βλέπει τη φύση και τις εκφάνσεις της, την απλή ζωή, την άδολη συντροφιά, την ανιδιοτελή αγάπη (συχνά δεν είναι κατάλληλες αυτές οι τετριμμένες λέξεις!). Και παράλληλα, στην προβολή των ζώων εκφράζεται το κλίμα του χωριού και της υπαίθρου, που δεν ξέρει από τεχνητά σκηνικά, αλλά μολογάει μόνο αυθεντικότητα και ηρεμία. Ο άνθρωπος ξαναβρίσκει τη ζωή.

Μαζί συναντάει κανείς τα φυτά, όπως η συνύπαρξη κότσυφα και ροδιάς. Αλλά κυρίως διασταυρώνεται με τους ανθρώπους, απλούς, παράξενους, ενταγμένους πλήρως στο μακεδονικό περιβάλλον, στο τοπίο μιας επαρχιωτικής Βόρειας Ελλάδας, που ωστόσο, όπως προείπα, δεν παρουσιάζεται ρεαλιστικά, αλλά λοξά ποιητικά. Οι άνθρωποι δεν προλαβαίνουν να αποκτήσουν πλήρη μυθοπλαστικά χαρακτηριστικά, αλλά ακούσια προβάλλουν στον φακό μόνο ένα γνώρισμά τους, το οποίο ωστόσο είναι χρωματισμένο ώστε να τους κάνει αναγνωρίσιμους. Οι φευγαλέες φιγούρες του Ηλία Παπαμόσχου είναι φορείς στιγμών…

Διαβάζοντας το διήγημα που συνορεύει με την ποίηση, δεν περιμένεις υπόθεση, αλλά τη σαγήνη της γλώσσας και τη συναισθηματική της δύναμη. Αυτό κατά βάση δεν πρέπει να φαίνεται αταίριαστο με την δυναμική της διηγηματογραφίας, αφού τεχνίτες, όπως ο Ηλίας Παπαμόσχος, πείθουν ότι μια τέτοια λογοτεχνία αξίζει. Κι αυτό γιατί ο ορθολογισμός και η τεχνική ανάλυση δεν είναι τα μόνα μέσα με τα οποία συλλαμβάνουμε το ψυχικό φορτίο, τις υπόγειες δονήσεις, τα υποσυνείδητα ρεύματα που διέπουν τη λογοτεχνία. Η τελευταία είναι τεχνική αλλά και τέχνη, οργάνωση αλλά και παλμός, σκέψη αλλά και φαντασία.

* Ο ΓΙΩΡΓΟΣ Ν. ΠΕΡΑΝΤΩΝΑΚΗΣ είναι Διδάκτορας Νεοελληνικής Φιλολογίας και κριτικός βιβλίου.

altΗ αλεπού της σκάλας και άλλες ιστορίες
Ηλίας Παπαμόσχος
Κίχλη 2015
Σελ. 64, τιμή εκδότη €10,00

alt

ΤΑ ΒΙΒΛΙΑ ΤΟΥ ΗΛΙΑ ΠΑΠΑΜΟΣΧΟΥ

Ακολουθήστε την bookpress.gr στο Google News και διαβάστε πρώτοι τα θέματα που σας ενδιαφέρουν.


ΣΧΕΤΙΚΑ ΑΡΘΡΑ

«Λοιμός» του Αντρέα Φραγκιά – Γιατί να τον διαβάσει ο αναγνώστης του 21ου αιώνα;

«Λοιμός» του Αντρέα Φραγκιά – Γιατί να τον διαβάσει ο αναγνώστης του 21ου αιώνα;

Το μυθιστόρημα του Αντρέα Φραγκιά «Λοιμός» και ο αναγνώστης του 21ου αιώνα. Το μυθιστόρημα κυκλοφόρησε ξανά πριν από λίγο καιρό από τις εκδόσεις Ποταμός.

Γράφει ο Γιώργος Ν. Περαντωνάκης

Το ερώτημα του τίτλου δεν είναι πυροτέχνημα. Όταν ένα βιβλίο...

«Συνθετική ορμόνη» της Κατερίνας Ι. Παπαντωνίου (κριτική) – Η γυναικεία γραφή ως πράξη αντίστασης ενάντια στην αποσιώπηση

«Συνθετική ορμόνη» της Κατερίνας Ι. Παπαντωνίου (κριτική) – Η γυναικεία γραφή ως πράξη αντίστασης ενάντια στην αποσιώπηση

Για το μυθιστόρημα της Κατερίνας Ι. Παπαντωνίου «Συνθετική ορμόνη» (εκδ. Καστανιώτη).

Γράφει η Νατάσσα Ρεμούνδου-Χάουλι

Η ...

Γιώτα Ιωαννίδου «Coffee time», Λεύκη Σαραντινού «Ψυχή από πέτρα»: Με πυξίδα τον έρωτα και την ιστορία

Γιώτα Ιωαννίδου «Coffee time», Λεύκη Σαραντινού «Ψυχή από πέτρα»: Με πυξίδα τον έρωτα και την ιστορία

Για τη νουβέλα της Γιώτας Ιωαννίδου «Coffee time» και τη συλλογή διηγημάτων της Λεύκης Σαραντινού «Ψυχή από πέτρα» (εκδ. Βακχικόν).

Γράφει ο Παναγιώτης Γούτας

...

ΠΡΟΣΦΑΤΑ ΑΡΘΡΑ

«Ένας Αιγύπτιος, ένας Βαβυλώνιος και ένας Βίκινγκ μπαίνουν σε ένα μπαρ» του Θεόδωρου Παπακώστα – Μιλώντας για την ιστορία και τη μυθολογία με μια φίλη στο ποτό σας

«Ένας Αιγύπτιος, ένας Βαβυλώνιος και ένας Βίκινγκ μπαίνουν σε ένα μπαρ» του Θεόδωρου Παπακώστα – Μιλώντας για την ιστορία και τη μυθολογία με μια φίλη στο ποτό σας

Για το δοκίμιο εκλαϊκευμένης ιστορίας του Θεόδωρου Παπακώστα «Ένας Αιγύπτιος, ένας Βαβυλώνιος και ένας Βίκινγκ μπαίνουν σε ένα μπαρ» (εκδ. Key Books).

Γράφει ο Σόλωνας Παπαγεωργίου

Στο δοκίμιο του ...

«Μπουμπουλίνας 18» & «Εγώ, μια δούλα» στο Φεστιβάλ Αθηνών: Για τον φανερό και για τον κρυφό φασισμό

«Μπουμπουλίνας 18» & «Εγώ, μια δούλα» στο Φεστιβάλ Αθηνών: Για τον φανερό και για τον κρυφό φασισμό

Για τις παραστάσεις «Μπουμπουλίνας 18» της Κίττυς Αρσένη, σε σκηνοθεσία Σοφίας Καραγιάννη και «Εγώ, μια δούλα» του Βαγγέλη Χατζηγιαννίδη, σε σκηνοθεσία Νίκου Χατζόπουλου, στην Πειραιώς 260 στο πλαίσιο του Φεστιβάλ Αθηνών. Κεντρική εικόνα: Από την παράσταση «Μπουμπουλίνας 18».

...
Τι διαβάζουμε τώρα; Πέντε κλασικά «τούβλα» για ένα μακρύ αναγνωστικό καλοκαίρι

Τι διαβάζουμε τώρα; Πέντε κλασικά «τούβλα» για ένα μακρύ αναγνωστικό καλοκαίρι

Ουγκό, Σταντάλ, Αν Μπροντέ, Αραγκόν και Αγκάθα Κρίστι: Πέντε κλασικά «τούβλα», πολυσέλιδα και βαριά, που στηρίζουν το μακρύ ελληνικό καλοκαίρι μας.

Γράφει η Φανή Χατζή

Πέντε χορταστικά βιβλία που κυκλοφόρησαν πρόσφατα, βαρι...

ΠΡΟΔΗΜΟΣΙΕΥΣΕΙΣ

«Τα μπλουζ της οδού Γκλιμπ Πόιντ σε πρόζα και στίχο» του Βρασίδα Καραλή (προδημοσίευση-βίντεο)

«Τα μπλουζ της οδού Γκλιμπ Πόιντ σε πρόζα και στίχο» του Βρασίδα Καραλή (προδημοσίευση-βίντεο)

Προδημοσιεύση αποσπάσματος από το βιβλίο του Βρασίδα Καραλή «Τα μπλουζ της οδού Γκλιμπ Πόιντ» (μτφρ. Σοφία Τρουλλινού), το οποίο θα κυκλοφορήσει τις επόμενες μέρες από τις εκδόσεις Petites Maisons. Μαζί, ένα πολύ προσωπικό βίντεο με τον συγγραφέα στο Σίδνεϊ.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός ...

«Η κοιλάδα της αταξίας» του Φρήντριχ Ντύρρενματτ (προδημοσίευση)

«Η κοιλάδα της αταξίας» του Φρήντριχ Ντύρρενματτ (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση αποσπάσματος από το μυθιστόρημα του Φρήντριχ Ντύρρενματτ [Friedrich Dürrenmatt] «Η κοιλάδα της αταξίας» (σε νέα μτφρ. του Βασίλη Πατέρα, με επίμετρο της Πελαγίας Τσινάρη), το οποίο θα κυκλοφορήσει τις επόμενες μέρες από τις εκδόσεις Ροές.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός ...

«Με στέβια και αγαύη» του Γιώργου Μπουρονίκου (προδημοσίευση)

«Με στέβια και αγαύη» του Γιώργου Μπουρονίκου (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση αποσπάσματος από το βραβευμένο θεατρικό του Γιώργου Μπουρονίκου «Με στέβια και αγαύη», το οποίο θα κυκλοφορήσει τις επόμενες μέρες από τις εκδόσεις Νίκας.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

ΖΕΝΙΕ: Συγγνώμη που θα ρωτήσω: Παιδιά δεν έχε...

ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ

Τι διαβάζουμε τώρα; Πέντε κλασικά «τούβλα» για ένα μακρύ αναγνωστικό καλοκαίρι

Τι διαβάζουμε τώρα; Πέντε κλασικά «τούβλα» για ένα μακρύ αναγνωστικό καλοκαίρι

Ουγκό, Σταντάλ, Αν Μπροντέ, Αραγκόν και Αγκάθα Κρίστι: Πέντε κλασικά «τούβλα», πολυσέλιδα και βαριά, που στηρίζουν το μακρύ ελληνικό καλοκαίρι μας.

Γράφει η Φανή Χατζή

Πέντε χορταστικά βιβλία που κυκλοφόρησαν πρόσφατα, βαρι...

Τι διαβάζουμε τώρα; 15 βιβλία ελληνικής πεζογραφίας που επανεκδόθηκαν πρόσφατα

Τι διαβάζουμε τώρα; 15 βιβλία ελληνικής πεζογραφίας που επανεκδόθηκαν πρόσφατα

Δεκαπέντε βιβλία ελληνικής πεζογραφίας, πρόσφατα και παλιότερα, που εκδόθηκαν το προηγούμενο διάστημα.

Γράφει ο Κώστας Αγοραστός

Δεκαπέντε βιβλία ελληνικής πεζογραφίας, πρόσφατα και παλιότερα, που εκδόθηκαν το προηγούμενο διάστημα, φέρνουν ξανά στις πρ...

Άγνωστες πτυχές της Ιστορίας, απλοί άνθρωποι, λοξές αφηγήσεις: Οκτώ ελληνικά μυθιστορήματα που κυκλοφόρησαν πρόσφατα και ξεχωρίζουν

Άγνωστες πτυχές της Ιστορίας, απλοί άνθρωποι, λοξές αφηγήσεις: Οκτώ ελληνικά μυθιστορήματα που κυκλοφόρησαν πρόσφατα και ξεχωρίζουν

Άγνωστες πτυχές της Ιστορίας ξεδιπλώνονται, ο παραλογισμός εισβάλλει, οι «απλοί» άνθρωποι παλεύουν κόντρα στις εξελίξεις, τους Άλλους και τους ίδιους τους εαυτούς τους – αυτά και πολλά ακόμα συναντάμε σε οκτώ μυθιστορήματα από Έλληνες συγγραφείς που κυκλοφόρησαν πρόσφατα.

Γράφει ...

ΠΡΟΘΗΚΕΣ

ΠΡΟΘΗΚΕΣ

Newsletter

Θέλω να λαμβάνω το newsletter σας
ΕΓΓΡΑΦΗ

ΣΥΓΓΡΑΦΕΙΣ

ΤΑ ΠΙΟ ΔΗΜΟΦΙΛΗ ΤΗΣ ΧΡΟΝΙΑΣ

12 Δεκεμβρίου 2024 ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ

Τα 100 καλύτερα λογοτεχνικά βιβλία του 2024

Mυθιστορήματα, νουβέλες, διηγήματα: Εκατό καλά λογοτεχνικά βιβλία που κυκλοφόρησαν το 2024 από τα πολλά περισσότερα που έπεσαν στα χέρια μας, με τη μεταφρασμένη πεζογρα

ΦΑΚΕΛΟΙ