«Ο σκύλος με το λουλούδι στο στόμα» του Νικόλα Περδικάρη (κριτική)

Με τη συλλογή διηγημάτων Ο σκύλος με το λουλούδι στο στόμα κάνει την πρώτη του εμφάνιση ο Νικόλας Περδικάρης. Έπεσε στα χέρια μου μια μέρα που ξεφύλλιζα βιβλία στις προθήκες ενός βιβλιοπωλείου και την προσοχή μου τράβηξαν φράσεις που έλαμπαν. Διάβασα, για παράδειγμα, στα πεταχτά: «Εδώ και χρόνια δεν πετάω απλώς στα σύννεφα αλλά κρατιέμαι από αυτά. Είμαι το ίχνος μιας ανθρώπινης βροχής που αρνείται να πέσει στο χώμα». Θαυμάσια, σκέφτομαι. Έξοχα. Και συνεχίζω: «Έχω βρει καταφύγιο στις αγκαλιές δυο αγγέλων και θέλω να μείνω μαζί τους για πάντα». Χμ. Ξύνω λίγο το μέτωπό μου. Μέσα μου γεννιούνται αντικρουόμενα συναισθήματα. Κι επειδή πρόκειται για το αγαπημένο μου είδος συναισθημάτων αποφασίζω να διαβάσω το βιβλίο.

Πρόκειται –όπως προϊδεάζει ο τίτλος– για ιστορίες όπου σημαντικό ρόλο παίζουνε διάφορα οικόσιτα ζώα. Γάτες και σκύλοι, για την ακρίβεια, ζώα αληθινά, ως επί το πλείστον, αλλά και λούτρινα όπως στο ομώνυμο διήγημα που αρχίζει ως εξής: «Ένα ψεύτικο σκυλί δε γαβγίζει, δε μαδάει και κυρίως δε λερώνει το σπίτι με ακαθαρσίες. Είναι το τέλειο δώρο για μένα. Μου το χάρισε η μαμά με πολλή αγάπη, επειδή σιχαίνεται τα ζώα. Επιπλέον, ήθελε, ως συνήθως, να βγάλει τον Άγιο Βασίλη από τη δύσκολη θέση».

Το ελαφρώς πικρό χιούμορ του συγγραφέα, διαποτίζει όλες τις ιστορίες.

Το ελαφρώς πικρό χιούμορ του συγγραφέα διαποτίζει όλες τις ιστορίες. Καθώς μάλιστα οι εκδόσεις Το Ροδακιό, που φιλοξενούν τη συλλογή, δεν περιλαμβάνουν ούτε φωτογραφία ούτε σύντομο βιογραφικό του πρωτοεμφανιζόμενου συγγραφέα, τον φαντάζομαι από μόνη μου νέο. Αν πρέπει να δικαιολογήσω την αυθαιρεσία αυτή, θα πω πως μου τη γέννησε ο συνδυασμός κυνικού χιούμορ κι έντονου συναισθηματισμού. Το αποτέλεσμα θα το βάφτιζα ρομαντικό, ξέροντας πως κινδυνεύω να παρεξηγηθώ. Για να γίνω λοιπόν σαφής: δεν μιλάω για τη σημασία που έχει πάρει ο όρος στη καθομιλουμένη. Καμιά σχέση με λουλουδάκια στους αγρούς και ζευγάρια που περπατάνε χέρι χέρι. Ο ρομαντισμός, ως κίνημα της τέχνης, είναι σκοτεινός και μισάνθρωπος. Ο ρομαντισμός περπατάει σκυφτός, μιλάει μονάχος και κρυφογελάει, ενώ μέσα στο πανωφόρι του κρύβει ένα μαχαίρι καρφωμένο στην καρδιά. Ναι, είναι λίγο δραματικός. Λίγο έως πολύ.

Δραματικός είναι συχνά και ο Νικόλας Περδικάρης, κυρίως σε σημεία όπου η αφήγηση τον οδηγεί σε χώρους πέρα απ’ το ρεαλισμό, όπως στο διήγημα Madeleine, όπου μια σκυλίτσα είναι επιφορτισμένη με το καθήκον να οδηγεί έναν τυφλό. Με τη μεσολάβηση ενός επεισοδίου που μοιάζει βγαλμένο από παραμύθι με σπηλιές και μάγισσες ο τυφλός βρίσκει το φως του μετά από μια ανταλλαγή ρόλων με τη σκυλίτσα.

Ιδιότυπο σύμπαν, φτιαγμένο από σκυλιά και γατιά που καλόβολα υιοθετούν τη γλώσσα κάθε αφηγητή, φοράνε τη γούνα των κρυφών του επιθυμιών και καθρεφτίζουν τη ψυχή του.

Υπάρχουν όμως και στιγμές –κατά την ταπεινή μου γνώμη οι καλύτερες– όπου ο Περδικάρης, χωρίς να απομακρύνεται από το ρεαλισμό, πετυχαίνει απολαυστικές υπερρεαλιστικές σκηνές σαν αυτή όπου η μητέρα του αφηγητή μετατρέπει το σκύλο που της έχει φέρει ο γιoς της σε προσωπικό της ψυχαναλυτή προσπαθώντας να κατευνάσει το άγχος της για το θάνατο ή εκεί όπου ο αφηγητής σχεδιάζει την εικονική του αυτοκτονία ρίχνοντας το αυτοκίνητό του στη θάλασσα με έναν τεράστιο λούτρινο άντρα στη θέση του οδηγού.

Τελειώνοντας το βιβλίο, τα αντικρουόμενα συναισθήματα δεν με είχαν εγκαταλείψει, όμως αναγνωρίζω πως ο συγγραφέας κατόρθωσε να με βυθίσει στο ιδιότυπο σύμπαν του, φτιαγμένο από σκυλιά και γατιά που, έχοντας το φοβερό προνόμιο και την κατάρα να μην έχουν γλώσσα, καλόβολα υιοθετούν τη γλώσσα κάθε αφηγητή, φοράνε τη γούνα των κρυφών του επιθυμιών και καθρεφτίζουν τη ψυχή του.

Έκλεισα το βιβλίο κρατώντας μέσα μου την εικόνα μιας γάτας να ανοιγοκλείνει το στόμα της στους στίχους του Love is a losing game, και τα θαμπά μάτια ενός σκύλου που ακόμα και πεθαμένος προσπαθεί να προειδοποιήσει το αφεντικό του για τις βλαβερές συνέπειες της αγάπης. Στριφογύρισα το μαχαίρι στην καρδιά μου, χαμογέλασα και το βράδυ σε είδα και πάλι στον ύπνο μου.

* Η ΕΛΕΝΑ ΜΑΡΟΥΤΣΟΥ είναι συγγραφέας και εκπαιδευτικός. Η κεντρική εικόνα είναι έργο του Leonid Afremov - https://afremov.com/

Ο σκύλος με το λουλούδι στο στόμα
Νικόλας Περδικάρης
Το Ροδακιό 2014
Σελ. 80, τιμή € 10,65