thanatosanthropon220

Του Γ. Ν. Περαντωνάκη

Όνειρο, τρέλα ή πραγματικότητα;

Τι πρέπει να πιστέψει ο αναγνώστης απ’ όσα διαβάζει σε ένα μυθιστόρημα;

Με άλλα λόγια, είναι απόλυτη η συναίνεσή του στη σύμβαση ότι όσα βλέπει στις σελίδες ενός λογοτεχνικού έργου είναι και "ποιητική αδεία" πραγματικά, εκτελεσμένα σ’ έναν κόσμο που συντηρεί τις προδιαγραφές τής ενδοκειμενικής του αληθοφάνειας; Ή πρέπει συνεχώς να ανησυχεί ότι ο συγγραφέας τού ετοιμάζει ένα τέχνασμα, όπως στα παιδικά βιβλία όπου αποκαλύπτεται στο τέλος ότι τα πάντα ήταν ένα όνειρο; Αυτό κάνει λ.χ. ο Γ. Μακριδάκης στην “Άλωση της Κωνσταντίας”, καθώς στο τέλος τού βιβλίου του ανατρέπει το όλο πλαίσιο. Κάτι παρόμοιο κάνει κι εδώ ο Δ. Σωτάκης με τον αναξιόπιστο αφηγητή του, ο οποίος μας μεταφέρει μια πραγματικότητα όπως τη συλλαμβάνει, χωρίς καταρχάς να αφήνει περιθώρια για αμφιβολίες.

Σε ένα απόμακρο χωριό, λοιπόν, τη Θάλχη, όλα κυλούν μακάρια και ανώδυνα, ώσπου ένα ολόκληρο κοπάδι πρόβατα βρίσκεται ακαριαία νεκρό χωρίς εμφανή λόγο θανάτου. Σταδιακά και οι άνθρωποι πέφτουν ημιθανείς, φλέγονται χωρίς το θερμόμετρο να δείχνει πυρετό, ζουν δίχως να βρίσκονται σε επαφή με το περιβάλλον κ.ά. Η ιατρική σηκώνει τα χέρια ψηλά, μια αποστολή με αρρώστους που φεύγει προς τη μεγάλη πόλη τού Μόγνα δεν επιστρέφει, άλλοι που έμειναν πίσω καταλήγουν, το χωριό βρίσκεται σ’ ένα ναρκωμένο παραλήρημα, η μάγισσα του διπλανού χωριού μιλάει διφορούμενα κι ο Μάριος που αφηγείται την ιστορία βλέπει το αδιέξοδο να είναι οριστικό.

Όποιος διαβάζει Δημήτρη Σωτάκη, θα αντιληφθεί τον οριακό κόσμο στον οποίο στήνει τα μυθιστορήματά του. Κι εκεί ανάμεσα στο απόλυτα, ρεαλιστικά, πραγματικό και στο μετέωρα εξωπραγματικό, κυριαρχεί μια εμμονή, συχνά καφκικού τύπου, που διαστρεβλώνει τον κόσμο, ειδικά στα μάτια τού αφηγητή και κεντρικού χαρακτήρα, ο οποίος εκλαμβάνει την πραγματικότητα με το παραμορφωτικό πρίσμα της προσωπικής του ιδεοληψίας. Στα προηγούμενα έργα του, η “πράσινη πόρτα” γίνεται φαντασιακός στόχος, η “παραφωνία” αποβαίνει εγκληματική ενέργεια που περιθωριοποιεί και εξοντώνει τον ήρωα, το δωμάτιο γεμίζει με αντικείμενα μέχρις αδυναμίας του πρωταγωνιστή να αναπνεύσει… Στα βιβλία τού συγγραφέα παρελαύνουν παράδοξες εμμονές που εμφανίζονται σε φυσιολογικούς μέσους ανθρώπους, σαν ο πεζογράφος να μας κλείνει το μάτι, υπονοώντας ότι κανείς δεν είναι η απόλυτη κανονικότητα, κανείς δεν μπορεί να ζήσει σε αγαστή ισορροπία μεταξύ του εξωτερικού και του εσωτερικού κόσμου του.

Στον “θάνατο των ανθρώπων” η αφήγηση κυλάει ράθυμα αλλά όχι βαρετά, καθώς το μυστήριο με τους αδόκητους θανάτους κρατά την ανάγνωση σε εγρήγορση. Το αδιέξοδο φαντάζει αναπόφευκτο, αλλά όλο και κάποια εξήγηση στο ανεξήγητο ελπίζουμε, αν και η σωτακική συνταγή δεν μας κάνει να ευελπιστούμε. Και το τέλος γκρεμίζει όλες τις βεβαιότητες. Εν κατακλείδι, τι σημαίνει αυτή η αυτοαναιρούμενη αφήγηση; Ήταν απλώς μια τεταμένη ιστορία που στο τέλος ξαναγυρίζει τους πάντες στους πρότερούς τους ρυθμούς; Ή μήπως η τρέλα τού αφηγητή μπορεί να υπονοεί κάτι άλλο;

Ο βασικός προβληματισμός μου είναι αν όλα αυτά που αποδεικνύονται καταληκτικά μια αυταπάτη είναι ένα μυθιστορηματικό παιχνίδι και μόνο. Αν ισχύει αυτό, τότε απολαύσαμε μια ωραία ιστορία, γραμμένη με το ιδιαίτερο κλίμα που πολύ τεχνηέντως πέτυχε ο συγγραφέας, μπήκαμε ολόκορμοι στο κλίμα της Θάλχης, πιστέψαμε ολοκληρωτικά ότι κάτι αλλόκοτο συμβαίνει με τον θάνατο να χτυπά ανεξήγητα τα θύματά του, και στο τέλος μάθαμε τι πραγματικά συμβαίνει, όχι στην εξωτερική πραγματικότητα αλλά στο αφηγηματικό μάτι που την κοιτάζει.

Θα ήθελα προσωπικά να μην είναι απλώς και μόνο αυτό. Δεν θα ήθελα να μείνω σε μια μεταμοντέρνα αφηγηματική σκανδαλιά που τελικά ξεμπροστιάζει τις μυθοπλαστικές της αταξίες. Θα ήθελα να βρω μέσα στο κείμενο κάτι άλλο, κι αυτό που σκέφτηκα δεν ξέρω αν είναι προϊόν του ίδιου του κειμένου ή της δικής μου ευφάνταστης αναζήτησης. Μήπως λ.χ. ο θάνατος δεν είναι μια πραγματικότητα, λέει κλείνοντας το μάτι ο Δ. Σωτάκης, αλλά μια επώδυνη αδυναμία του ανθρώπου να δει φίλους, γνωστούς, συγγενείς να φεύγουν από τη ζωή του, ενώ στην ουσία συνεχίζουν να ζουν τη δική τους ζωή; Πεθαίνει δηλαδή όποιος εξαφανίζεται, πεθαίνει στη συνείδησή μας, η οποία όμως δεν είναι πάντα φερέγγυα;

thanatosanthroponΟ θάνατος των ανθρώπων
Δημήτρης Σωτάκης
Εκδόσεις Κέδρος, Αθήνα 2012
Τιμή:  € 15,50, σελ. 299

politeia-link

 

 

 

 

 

 

 

ΤΑ ΒΙΒΛΙΑ ΤΟΥ ΔΗΜΗΤΡΗ ΣΩΤΑΚΗ

 

 

 

 

 

 

Ακολουθήστε την bookpress.gr στο Google News και διαβάστε πρώτοι τα θέματα που σας ενδιαφέρουν.


ΣΧΕΤΙΚΑ ΑΡΘΡΑ

«Πλατεία Κλαυθμώνος» του Γιώργου Συμπάρδη (κριτική) – Μυστικά και ψέματα σε καιρούς σκοτεινούς

«Πλατεία Κλαυθμώνος» του Γιώργου Συμπάρδη (κριτική) – Μυστικά και ψέματα σε καιρούς σκοτεινούς

Για το μυθιστόρημα του Γιώργου Συμπάρδη «Πλατεία Κλαυθμώνος» (εκδ. Μεταίχμιο). 

Γράφει η Άννα Αφεντουλίδου

Η ...

«Φλόρενς Μπλαντ» του Ανδρέα Νικολακόπουλου (κριτική) – Πεθαίνοντας σαν ήπειρος

«Φλόρενς Μπλαντ» του Ανδρέα Νικολακόπουλου (κριτική) – Πεθαίνοντας σαν ήπειρος

Για το μυθιστόρημα του Ανδρέα Νικολακόπουλου «Φλόρενς Μπλαντ» (εκδ. Ίκαρος). Κεντρική εικόνα: Ο πίνακας του Jean Siméon Chardin, «The Kitchen Maid» (1738), λάδι σε καμβά.

Γράφει ο Γιώργος Ν. Περαντωνάκης

Έπειτα από δύο παρόμοιας λογικής συλλογές δ...

«Ανάληψη» του Ηλία Λ. Παπαμόσχου (κριτική) – Η αταξίδευτη μοίρα των ανθρώπων

«Ανάληψη» του Ηλία Λ. Παπαμόσχου (κριτική) – Η αταξίδευτη μοίρα των ανθρώπων

Για το μυθιστόρημα του Ηλία Λ. Παπαμόσχου «Ανάληψη» (εκδ. Πατάκη) – Για ένα πραγματικό ναυάγιο στην Καστοριά του 1929. 

Γράφει ο Διονύσης Μαρίνος

Θλίψη σαν κάρβουνο αναμμένο, πένθος που τυλίγει όπως η αράχνη τα σώ...

ΠΡΟΣΦΑΤΑ ΑΡΘΡΑ

The Athens Prize for Literature 2022: Οι λίστες με τους υποψήφιους, σε ελληνικό και ξένο μυθιστόρημα

The Athens Prize for Literature 2022: Οι λίστες με τους υποψήφιους, σε ελληνικό και ξένο μυθιστόρημα

Στην Αίθουσα Τελετών του Δημαρχιακού Μεγάρου στην Πλατεία Εθνικής Αντιστάσεως (πρώην Πλατεία Κοτζιά), θα απονεμηθούν εφέτος, για δέκατη έβδομη χρονιά, τα βραβεία μυθιστορήματος «The Athens Prize for Literature» του περιοδικού (δε)κατα για το 2022. Η ανακοίνωση των νικητών και ταυτόχρονα η απονομή θα γίνουν την Πέμπτ...

Χριστουγεννιάτικη γιορτή από τις Πανεπιστημιακές Εκδόσεις Κρήτης: Σαββατοκύριακο στην Πλάκα, με Αργύρη Μπακιρτζή, κεράσματα και μεγάλες προσφορές

Χριστουγεννιάτικη γιορτή από τις Πανεπιστημιακές Εκδόσεις Κρήτης: Σαββατοκύριακο στην Πλάκα, με Αργύρη Μπακιρτζή, κεράσματα και μεγάλες προσφορές

Οι Πανεπιστημιακές Εκδόσεις Κρήτης διοργανώνουν χριστουγεννιάτικη γιορτή βιβλίου το Σάββατο 9 & την Κυριακή 10 Δεκεμβρίου από τις 11:00 μέχρι και τις 19:00 στην οδό Θουκυδίδου 4, στην Πλάκα και υπόσχονται δύο μέρες γεμάτες με μουσική, κεράσματα, προτάσεις για δώρα και μεγάλες προσφορές.

Επιμέλεια: ...

Εορταστικό τετραήμερο των εκδόσεων Ψυχογιός στη Δημοτική Αγορά Κυψέλης

Εορταστικό τετραήμερο των εκδόσεων Ψυχογιός στη Δημοτική Αγορά Κυψέλης

Από σήμερα (7/12) έως και την Κυριακή (10/12) οι εκδόσεις Ψυχογιός ετοιμάζουν μια χριστουγεννιάτικη γιορτή για μικρούς και μεγάλους στη Δημοτική Αγορά Κυψέλης με bazaar βιβλίων, εκδηλώσεις και δράσεις για τα παιδιά. «Τίτλοι λογοτεχνίας για μικρούς και μεγάλους, bazaar βιβλίων, συναντήσεις με συγγραφείς & συναρπα...

ΠΡΟΔΗΜΟΣΙΕΥΣΕΙΣ

«Τρότζαν» του Θανάση Χειμωνά (προδημοσίευση)

«Τρότζαν» του Θανάση Χειμωνά (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση αποσπάσματος από το μυθιστόρημα του Θανάση Χειμωνά «Τρότζαν, που κυκλοφορεί στις 8 Δεκεμβρίου από τις εκδόσεις Πατάκη.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

Άνοιξα τα μάτια μου. Το μυαλό μου, αδειανό. Γύρω μου, φως. Έντονο. Εκτυφλωτικό. Συνειδητοπο...

«Αχ, Ευρώπη! Κείμενα για το μέλλον της Ευρώπης και την δημόσια σφαίρα» του Γιούργκεν Χάμπερμας (προδημοσίευση)

«Αχ, Ευρώπη! Κείμενα για το μέλλον της Ευρώπης και την δημόσια σφαίρα» του Γιούργκεν Χάμπερμας (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση αποσπάσματος από βιβλίο του Γιούργκεν Χάμπερμας [Jürgen Habermas] «Αχ Ευρώπη! – Κείμενα για το Μέλλον της Ευρώπης και την δημόσια σφαίρα» (μτφρ. – προλεγόμενα – σχόλια: Δημήτρης Υφαντής, το οποίο θα κυκλοφορήσει στις 15 Δεκεμβρίου από τις εκδόσεις Printa / Ροές.

Επιμέλεια: Κώστας Αγορασ...

«Πολύ αργά πια» της Κλερ Κίγκαν (προδημοσίευση)

«Πολύ αργά πια» της Κλερ Κίγκαν (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση αποσπάσματος από το μυθιστόρημα της Κλερ Κίγκαν [Claire Keegan] «Πολύ αργά πια» (μτφρ. Μαρτίνα Ασκητοπούλου), το οποίο θα κυκλοφορήσει στις 7 Δεκεμβρίου από τις εκδόσεις Μεταίχμιο.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

Την Παρασκευή, 29 Ιουλίου, το...

ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ

Τα δέκα καλύτερα βιβλία του 2023 σύμφωνα με τους New York Times

Τα δέκα καλύτερα βιβλία του 2023 σύμφωνα με τους New York Times

Η συντακτική ομάδα των New York Times ξεχώρισε τα καλύτερα βιβλία που κυκλοφόρησαν το 2023, επιλέγοντας πέντε έργα μυθοπλασίας και πέντε δοκίμια. Στην κεντρική εικόνα, η Ζέιντι Σμιθ [Zadie Smith], συγγραφέας του «The fraud», το οποίο αναφέρεται στη λίστα ως ένα από τα πέντε σημαντικότερα μυθιστορήματα του έτους που ...

«Ο βίος βραχύς, η δε τέχνη μακρή» – Αυτοβιογραφίες και βιογραφίες, 15+1 επιλογές από τις πρόσφατες εκδόσεις

«Ο βίος βραχύς, η δε τέχνη μακρή» – Αυτοβιογραφίες και βιογραφίες, 15+1 επιλογές από τις πρόσφατες εκδόσεις

Τι κοινό μπορεί να έχει η Μαρινέλλα με τον Έλον Μάσκ; Η Μαρία Κάλλας με τον Ανδρέα Παπανδρέου και ο Πρίγκιπας Χάρι με τον Διονύση Σιμόπουλο; Οι βιογραφίες όλων αυτών, και μερικές ακόμη, κυκλοφόρησαν τους προηγούμενους μήνες και σας τις παρουσιάζουμε.

Γράφει ο Κώστας Αγοραστό...

Κλερ Κίγκαν – Η Ιρλανδή που ανέδειξε τις χάρες της μικρής φόρμας

Κλερ Κίγκαν – Η Ιρλανδή που ανέδειξε τις χάρες της μικρής φόρμας

Η Ιρλανδή συγγραφέας έχει αγαπηθεί από το ελληνικό αναγνωστικό κοινό και όχι άδικα. Τι είναι αυτό που την κάνει ιδιαίτερη και γιατί η πρόσφατη νουβέλα της «Πολύ αργά πια» (μτφρ. Μαρτίνα Ασκητοπούλου, εκδ. Μεταίχμιο) την καταξιώνει. 

Γράφει ο Διονύσης Μαρίνος ...

ΠΡΟΘΗΚΕΣ

ΠΡΟΘΗΚΕΣ

Newsletter

Θέλω να λαμβάνω το newsletter σας
ΕΓΓΡΑΦΗ

ΣΥΓΓΡΑΦΕΙΣ

ΤΑ ΠΙΟ ΔΗΜΟΦΙΛΗ ΤΟΥ ΜΗΝΑ

ΤΑ ΠΙΟ ΔΗΜΟΦΙΛΗ ΤΗΣ ΧΡΟΝΙΑΣ

13 Δεκεμβρίου 2022 ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ

Τα 100 καλύτερα λογοτεχνικά βιβλία του 2022

Έφτασε η στιγμή και φέτος για την καθιερωμένη εδώ και χρόνια επιλογή των εκατό από τα καλύτερα βιβλία λογοτεχνίας της χρονιάς που φτάνει σε λίγες μέρες στο τέλος της. Ε

ΦΑΚΕΛΟΙ