thanatosanthropon220

Του Γ. Ν. Περαντωνάκη

Όνειρο, τρέλα ή πραγματικότητα;

Τι πρέπει να πιστέψει ο αναγνώστης απ’ όσα διαβάζει σε ένα μυθιστόρημα;

Με άλλα λόγια, είναι απόλυτη η συναίνεσή του στη σύμβαση ότι όσα βλέπει στις σελίδες ενός λογοτεχνικού έργου είναι και "ποιητική αδεία" πραγματικά, εκτελεσμένα σ’ έναν κόσμο που συντηρεί τις προδιαγραφές τής ενδοκειμενικής του αληθοφάνειας; Ή πρέπει συνεχώς να ανησυχεί ότι ο συγγραφέας τού ετοιμάζει ένα τέχνασμα, όπως στα παιδικά βιβλία όπου αποκαλύπτεται στο τέλος ότι τα πάντα ήταν ένα όνειρο; Αυτό κάνει λ.χ. ο Γ. Μακριδάκης στην “Άλωση της Κωνσταντίας”, καθώς στο τέλος τού βιβλίου του ανατρέπει το όλο πλαίσιο. Κάτι παρόμοιο κάνει κι εδώ ο Δ. Σωτάκης με τον αναξιόπιστο αφηγητή του, ο οποίος μας μεταφέρει μια πραγματικότητα όπως τη συλλαμβάνει, χωρίς καταρχάς να αφήνει περιθώρια για αμφιβολίες.

Σε ένα απόμακρο χωριό, λοιπόν, τη Θάλχη, όλα κυλούν μακάρια και ανώδυνα, ώσπου ένα ολόκληρο κοπάδι πρόβατα βρίσκεται ακαριαία νεκρό χωρίς εμφανή λόγο θανάτου. Σταδιακά και οι άνθρωποι πέφτουν ημιθανείς, φλέγονται χωρίς το θερμόμετρο να δείχνει πυρετό, ζουν δίχως να βρίσκονται σε επαφή με το περιβάλλον κ.ά. Η ιατρική σηκώνει τα χέρια ψηλά, μια αποστολή με αρρώστους που φεύγει προς τη μεγάλη πόλη τού Μόγνα δεν επιστρέφει, άλλοι που έμειναν πίσω καταλήγουν, το χωριό βρίσκεται σ’ ένα ναρκωμένο παραλήρημα, η μάγισσα του διπλανού χωριού μιλάει διφορούμενα κι ο Μάριος που αφηγείται την ιστορία βλέπει το αδιέξοδο να είναι οριστικό.

Όποιος διαβάζει Δημήτρη Σωτάκη, θα αντιληφθεί τον οριακό κόσμο στον οποίο στήνει τα μυθιστορήματά του. Κι εκεί ανάμεσα στο απόλυτα, ρεαλιστικά, πραγματικό και στο μετέωρα εξωπραγματικό, κυριαρχεί μια εμμονή, συχνά καφκικού τύπου, που διαστρεβλώνει τον κόσμο, ειδικά στα μάτια τού αφηγητή και κεντρικού χαρακτήρα, ο οποίος εκλαμβάνει την πραγματικότητα με το παραμορφωτικό πρίσμα της προσωπικής του ιδεοληψίας. Στα προηγούμενα έργα του, η “πράσινη πόρτα” γίνεται φαντασιακός στόχος, η “παραφωνία” αποβαίνει εγκληματική ενέργεια που περιθωριοποιεί και εξοντώνει τον ήρωα, το δωμάτιο γεμίζει με αντικείμενα μέχρις αδυναμίας του πρωταγωνιστή να αναπνεύσει… Στα βιβλία τού συγγραφέα παρελαύνουν παράδοξες εμμονές που εμφανίζονται σε φυσιολογικούς μέσους ανθρώπους, σαν ο πεζογράφος να μας κλείνει το μάτι, υπονοώντας ότι κανείς δεν είναι η απόλυτη κανονικότητα, κανείς δεν μπορεί να ζήσει σε αγαστή ισορροπία μεταξύ του εξωτερικού και του εσωτερικού κόσμου του.

Στον “θάνατο των ανθρώπων” η αφήγηση κυλάει ράθυμα αλλά όχι βαρετά, καθώς το μυστήριο με τους αδόκητους θανάτους κρατά την ανάγνωση σε εγρήγορση. Το αδιέξοδο φαντάζει αναπόφευκτο, αλλά όλο και κάποια εξήγηση στο ανεξήγητο ελπίζουμε, αν και η σωτακική συνταγή δεν μας κάνει να ευελπιστούμε. Και το τέλος γκρεμίζει όλες τις βεβαιότητες. Εν κατακλείδι, τι σημαίνει αυτή η αυτοαναιρούμενη αφήγηση; Ήταν απλώς μια τεταμένη ιστορία που στο τέλος ξαναγυρίζει τους πάντες στους πρότερούς τους ρυθμούς; Ή μήπως η τρέλα τού αφηγητή μπορεί να υπονοεί κάτι άλλο;

Ο βασικός προβληματισμός μου είναι αν όλα αυτά που αποδεικνύονται καταληκτικά μια αυταπάτη είναι ένα μυθιστορηματικό παιχνίδι και μόνο. Αν ισχύει αυτό, τότε απολαύσαμε μια ωραία ιστορία, γραμμένη με το ιδιαίτερο κλίμα που πολύ τεχνηέντως πέτυχε ο συγγραφέας, μπήκαμε ολόκορμοι στο κλίμα της Θάλχης, πιστέψαμε ολοκληρωτικά ότι κάτι αλλόκοτο συμβαίνει με τον θάνατο να χτυπά ανεξήγητα τα θύματά του, και στο τέλος μάθαμε τι πραγματικά συμβαίνει, όχι στην εξωτερική πραγματικότητα αλλά στο αφηγηματικό μάτι που την κοιτάζει.

Θα ήθελα προσωπικά να μην είναι απλώς και μόνο αυτό. Δεν θα ήθελα να μείνω σε μια μεταμοντέρνα αφηγηματική σκανδαλιά που τελικά ξεμπροστιάζει τις μυθοπλαστικές της αταξίες. Θα ήθελα να βρω μέσα στο κείμενο κάτι άλλο, κι αυτό που σκέφτηκα δεν ξέρω αν είναι προϊόν του ίδιου του κειμένου ή της δικής μου ευφάνταστης αναζήτησης. Μήπως λ.χ. ο θάνατος δεν είναι μια πραγματικότητα, λέει κλείνοντας το μάτι ο Δ. Σωτάκης, αλλά μια επώδυνη αδυναμία του ανθρώπου να δει φίλους, γνωστούς, συγγενείς να φεύγουν από τη ζωή του, ενώ στην ουσία συνεχίζουν να ζουν τη δική τους ζωή; Πεθαίνει δηλαδή όποιος εξαφανίζεται, πεθαίνει στη συνείδησή μας, η οποία όμως δεν είναι πάντα φερέγγυα;

thanatosanthroponΟ θάνατος των ανθρώπων
Δημήτρης Σωτάκης
Εκδόσεις Κέδρος, Αθήνα 2012
Τιμή:  € 15,50, σελ. 299

politeia-link

 

 

 

 

 

 

 

ΤΑ ΒΙΒΛΙΑ ΤΟΥ ΔΗΜΗΤΡΗ ΣΩΤΑΚΗ

 

 

 

 

 

 

Ακολουθήστε την bookpress.gr στο Google News και διαβάστε πρώτοι τα θέματα που σας ενδιαφέρουν.


ΣΧΕΤΙΚΑ ΑΡΘΡΑ

«Η επίσκεψη» της Εύας Στάμου (κριτική) – Γυναίκες της διπλανής πόρτας

«Η επίσκεψη» της Εύας Στάμου (κριτική) – Γυναίκες της διπλανής πόρτας

Για τη συλλογή διηγημάτων της Εύας Στάμου «Η επίσκεψη» (εκδ. Αρμός). « Δεν μας είναι άγνωστες, δεν πρόκειται να μας διηγηθούν κάτι που ενδεχομένως δεν έχουμε φανταστεί ή δεν έχουμε ξανακούσει. Είναι αυτό που συνηθίζουμε να λέμε "γυναίκες της διπλανής πόρτας"». Στην κεντρική εικόνα, ο πίνακας του Edgar Degas «Γυναίκα...

«Αποχαιρέτα την τη Στουτγάρδη, Αστυάνακτα» της Αγλαΐας Μπλιούμη (κριτική) – Διαδρομές ανάμεσα σε δυο κόσμους

«Αποχαιρέτα την τη Στουτγάρδη, Αστυάνακτα» της Αγλαΐας Μπλιούμη (κριτική) – Διαδρομές ανάμεσα σε δυο κόσμους

Για το μυθιστόρημα της Αγλαΐας Μπλιούμη «Αποχαιρέτα την τη Στουτγάρδη, Αστυάνακτα» (εκδ. Κέδρος). Στην κεντρική εικόνα, φωτογραφία μεταναστών στο Μόναχο το 1960.

Γράφει ο Ανδρέας Καρακίτσιος

Πρόκειται για ένα λογοτ...

«Χρυσός κήπος, Άλτιν μπαχτσεσί» της Λίνας Φυτιλή (κριτική) – Μια μυθιστορηματική αφήγηση για τον πρώτο κτηνοτροφικό σύλλογο

«Χρυσός κήπος, Άλτιν μπαχτσεσί» της Λίνας Φυτιλή (κριτική) – Μια μυθιστορηματική αφήγηση για τον πρώτο κτηνοτροφικό σύλλογο

Για το μυθιστόρημα της Λίνας Φυτιλή «Χρυσός κήπος, Άλτσιν μπαχτσεσί» (εκδ. Εστία). Κεντρική εικόνα: Φωτογραφία ©  Κώστας Μπαλάφας / Αρχείο Κ. Μπουμπουρή. 

Γράφει ο Μάνος Κοντολέων

Η ...

ΠΡΟΣΦΑΤΑ ΑΡΘΡΑ

«Ο Χριστός ξανασταυρώνεται» του Νίκου Καζαντζάκη (προδημοσίευση)

«Ο Χριστός ξανασταυρώνεται» του Νίκου Καζαντζάκη (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση αποσπάσματος από το εμβληματικό μυθιστόρημα του Νίκου Καζαντζάκη «Ο Χριστός ξανασταυρώνεται», το οποίο θα κυκλοφορήσει σε νέα έκδοση στις 5 Απριλίου από τις εκδόσεις Διόπτρα.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

Ο Μανολιός σώπασε· η φωνή του είχε ...

«Ακούω φωνές» της Λουκίας Δέρβη (προδημοσίευση)

«Ακούω φωνές» της Λουκίας Δέρβη (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση ενός διηγήματος από τη συλλογή διηγημάτων της Λουκίας Δέρβη «Ακούω φωνές», που θα κυκλοφορήσει στις 6 Απριλίου από τις εκδόσεις Μεταίχμιο.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

ΠΕΝΤΕΜΙΣΙ ΒΔΟΜΑΔΕΣ 

...
«Τα μικρά μεγάλα» της Μάρσιας Ισραηλίδη (κριτική) – Φωτεινά ποιήματα ανάμεσα σε κατά τόπους νέφη

«Τα μικρά μεγάλα» της Μάρσιας Ισραηλίδη (κριτική) – Φωτεινά ποιήματα ανάμεσα σε κατά τόπους νέφη

Για την ποιητική συλλογή της Μάρσιας Ισραηλίδη «Τα μικρά μεγάλα» (εκδ. Βακχικόν). Στην κεντρική εικόνα, το έργο «Heart Shape» του Ali Esmaeilipour.

Γράφει η Μάνια Μεζίτη

Τα μικρά μεγάλα, η πρώτη συλλογή με ποιήματα της...

ΠΡΟΔΗΜΟΣΙΕΥΣΕΙΣ

«Ο Χριστός ξανασταυρώνεται» του Νίκου Καζαντζάκη (προδημοσίευση)

«Ο Χριστός ξανασταυρώνεται» του Νίκου Καζαντζάκη (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση αποσπάσματος από το εμβληματικό μυθιστόρημα του Νίκου Καζαντζάκη «Ο Χριστός ξανασταυρώνεται», το οποίο θα κυκλοφορήσει σε νέα έκδοση στις 5 Απριλίου από τις εκδόσεις Διόπτρα.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

Ο Μανολιός σώπασε· η φωνή του είχε ...

«Ακούω φωνές» της Λουκίας Δέρβη (προδημοσίευση)

«Ακούω φωνές» της Λουκίας Δέρβη (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση ενός διηγήματος από τη συλλογή διηγημάτων της Λουκίας Δέρβη «Ακούω φωνές», που θα κυκλοφορήσει στις 6 Απριλίου από τις εκδόσεις Μεταίχμιο.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

ΠΕΝΤΕΜΙΣΙ ΒΔΟΜΑΔΕΣ 

...
«Πάθος» της Ανί Ενρό (προδημοσίευση)

«Πάθος» της Ανί Ενρό (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση αποσπάσματος από το μυθιστόρημα της Ανί Ενρό [Annie Ernaux] «Πάθος» (μτφρ. Ρίτα Κολαΐτη), το οποίο θα κυκλοφορήσει στις 6 Απριλίου από τις εκδόσεις Μεταίχμιο.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

Από πέρυσι τον Σεπτέμβρη, δεν έκανα τίποτε άλλο απ’...

ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ

Στίβεν Κινγκ: 10 αγαπημένα του βιβλία

Στίβεν Κινγκ: 10 αγαπημένα του βιβλία

Σε ανάρτησή του στο Goodreads, με αφορμή τα δέκα χρόνια λειτουργίας της ιστοσελίδας, ο Στίβεν Κινγκ ξεχώρισε δέκα αγαπημένα του βιβλία. Τα έργα του συγγραφέα κυκλοφορούν στα ελληνικά από τις εκδόσεις Κλειδάριθμος.

Επιμέλεια: Book Press

...
Ένας χρόνος πόλεμος στην Ουκρανία: Τα βιβλία για να κατανοήσουμε την Ιστορία καθώς γράφεται

Ένας χρόνος πόλεμος στην Ουκρανία: Τα βιβλία για να κατανοήσουμε την Ιστορία καθώς γράφεται

Σήμερα, 24 Φεβρουαρίου 2023, συμπληρώνεται ένας χρόνος από την έναρξη του πολέμου που διεξάγει η Ρωσία στην Ουκρανία. Η ελληνική βιβλιογραφία αναπόφευκτα εμπλουτίστηκε από μελέτες και συλλογικούς τόμους, βιβλία στα οποία οι συγγραφείς των κειμένων επιχειρούν να δώσουν απαντήσεις και ερμηνείες σε γεγονότα και εξελίξε...

Κάρσον ΜακΚάλερς: Τα 10 αγαπημένα της βιβλία

Κάρσον ΜακΚάλερς: Τα 10 αγαπημένα της βιβλία

Η Αμερικανίδα πεζογράφος Κάρσον ΜακΚάλερς [Carson McCullers] είναι μία από τις σημαντικότερες εκπροσώπους του λογοτεχνικού «southern gothic». Τα μυθιστορήματά της εκτυλίσσονται στον αμερικανικό Νότο και παρουσιάζουν μοναχικούς, εκκεντρικούς χαρακτήρες που πασχίζουν να συνυπάρξουν με τους υπόλοιπους ανθρώπους.

...

ΠΡΟΘΗΚΕΣ

ΠΡΟΘΗΚΕΣ

Newsletter

Θέλω να λαμβάνω το newsletter σας
ΕΓΓΡΑΦΗ

ΣΥΓΓΡΑΦΕΙΣ

ΤΑ ΠΙΟ ΔΗΜΟΦΙΛΗ ΤΟΥ ΜΗΝΑ

ΤΑ ΠΙΟ ΔΗΜΟΦΙΛΗ ΤΗΣ ΧΡΟΝΙΑΣ

13 Δεκεμβρίου 2022 ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ

Τα 100 καλύτερα λογοτεχνικά βιβλία του 2022

Έφτασε η στιγμή και φέτος για την καθιερωμένη εδώ και χρόνια επιλογή των εκατό από τα καλύτερα βιβλία λογοτεχνίας της χρονιάς που φτάνει σε λίγες μέρες στο τέλος της. Ε

ΦΑΚΕΛΟΙ