paivanas360
Του Γ. Ν. Περαντωνάκη

Βία και αφήγηση. Ιστορία, ιδεολογία και εθνικός πολιτισμός στην πεζογραφία του Θανάση Βαλτινού

Μια μονογραφία για το έργο ενός καταξιωμένου ζώντος συγγραφέα σίγουρα συμβάλλει στην αποτύπωση των τρόπων με τους οποίους οι σύγχρονοι έλληνες λογοτέχνες συλλαμβάνουν τον εαυτό τους και την κοινωνία και καταγράφουν το στίγμα της σύγχρονης πεζογραφίας μας.

Κι είναι ανάγκη να εκπονούνται τέτοιες συνθετικές εργασίες, οι οποίες θα οδηγήσουν σε σύγκλιση τις διάσπαρτες κριτικές καταγραφές, θα αξιολογήσουν την ισχύ τους και θα τις εντάξουν στο ιστορικό πλαίσιο τής πρόσληψης του συνολικού έργου τού δημιουργού.

Ο Δημήτρης Παϊβανάς περιδιάβηκε την πλούσια κριτικογραφία και τη συναφή βιβλιογραφία γύρω από το έργο τού Θανάση Βαλτινού και οργάνωσε την περιγραφή και την ερμηνεία τής πεζογραφίας του με βάση τη βία στο ιστορικό της βάθος. Από την «Κάθοδο των εννιά» (1963 / 1978) έως την «Ορθοκωστά» (1994) κι από τα «Τρία ελληνικά μονόπρακτα» (1978) ως τα «Στοιχεία για τη δεκαετία του ’60» (1989) και τα δύο «Συναξάρια του Ανδρέα Κορδοπάτη» (1963 / 1972 και 2000) η πεζογραφία τού αρκάδα συγγραφέα τέμνει τη μεταπολίτευση, τη διασταυρώνει με την ελληνική ιστορία τού 20ού αιώνα και ξαναθέτει στο τραπέζι τις συνθήκες με τις οποίες βιώθηκε αυτή η ιστορία από την πλευρά του απλού, ανώνυμου εν πολλοίς, ανθρώπου.

Οι όροι με τους οποίους γράφει ο Θ. Βαλτινός, ενώ εστιάζουν στο τοπικό στοιχείο και απάδουν κάθε έννοια παγκοσμιοποίησης, είναι κατά βάση μεταμοντέρνοι. Αναθεωρούν την ιστορία αλλά και την ιστοριογραφία χρησιμοποιώντας ως δούρειο ίππο τις “αυθεντικές” μαρτυρίες των αυτοπτών μαρτύρων, αυθεντικές όσο και μυθοπλαστικές μαζί, οι οποίες έρχονται να ωθήσουν ακόμα και την επιστήμη να ξεφύγει από τις πάγιες (αριστερές) της θέσεις και να ξαναδεί με περισσότερο απο-ιδεολογικοποιημένη ματιά τον Εμφύλιο. Η «Ορθοκωστά» τάραξε τα λιμνάζοντα νερά, αφού προκάλεσε τη μήνη των αριστερών κριτικών, επειδή έφερε στο προσκήνιο τους ταγματασφαλίτες και τους τρόπους με τους οποίους κινήθηκαν μέσα στην Κατοχή. Ο Δ. Παϊβανάς, βέβαια, θεωρεί ότι η οργή τους ήταν άδικη, αφού το έργο δεν είναι μονόπλευρο και προβάλλει τα αίσχη των Γερμανών αλλά και των Ελλήνων και των δύο πλευρών, του ΕΑΜ και των δεξιών ταγματασφαλιτών. Ίσως αυτό που περισσότερο ενόχλησε ήταν ότι τα όρια του Εμφυλίου μετατοπίζονται άτυπα πίσω από το 1946 και φαίνεται έτσι ότι η βία, παιδί των φανατισμένων ιδεολογιών αμφοτέρων πλευρών, λειτούργησε με θολά κριτήρια τόσο προς τον κατακτητή όσο και προς τον ετερόδοξο.

Ο Δ. Παϊβανάς πιστεύει ότι το ιστορικό μυθιστόρημα δεν χρειάζεται να απέχει χρονικά από την περίοδο ζωής του συγγραφέα. Έτσι, και τα «Στοιχεία για τη δεκαετία του ’60» –με αυτό το σκεπτικό- είναι ιστορικό μυθιστόρημα, καθώς αποδελτιώνει την εν λόγω δεκαετία, αλλά χωρίς σαφείς αναφορές στα βασικά ιστορικά γεγονότα της εποχής (δολοφονία Λαμπράκη, δικτατορία κ.λπ.). Γράφεται λοιπόν η ιστορία από τη σκοπιά των απλών ανθρώπων σε δύο κατά βάση επίπεδα, το προσωπικό-ερωτικό και το συλλογικό-μεταναστευτικό. Κι όλα αυτά με την τεχνική των τεκμηρίων, με διάσπαρτα χρηστικά κείμενα που συμπαρατίθενται για να αποδώσουν σαν παζλ τον ορίζοντα της εποχής. Η τεχνική αυτή χρησιμοποιήθηκε και παλιότερα στα «Τρία ελληνικά μονόπρακτα», όπου οι εμφυλιακοί απόηχοι ακούγονται δυνατά μέχρι και τη χούντα.

Εντέλει, το έργο τού Θ. Βαλτινού αμφισβητεί ιδεολογικές και λογοτεχνικές συντεταγμένες και έτσι αναιρώντας τις μεγάλες αφηγήσεις της νεωτερικότητας ξαναγράφει την ιστορία και τη λογοτεχνία. Ο Δ. Παϊβανάς κάνει μια συστηματική δουλειά, αφού συν-εκτιμά τα κείμενα και την πρόσληψή τους, εξηγεί τα μεν με βάση την κριτικογραφία και την αποδοχή και αξιολόγησή τους με βάση την περιρρέουσα ατμόσφαιρα, για να δείξει ότι συγγραφείς, όπως ο Θ. Βαλτινός, ανορθόδοξοι εν πολλοίς, προκαλούν αμηχανία, αφού κλονίζουν στερεότυπα και ξαναθέτουν ερωτήματα που δεν μπορεί να έχουν οριστική λύση.

gperand@yahoo.gr

paivanas

Βία και αφήγηση. Ιστορία, ιδεολογία και εθνικός πολιτισμός στην πεζογραφία του Θανάση Βαλτινού
Δημήτρης Παϊβανάς
Εκδόσεις της Εστίας, 2012
Τιμή: € 15,00, σελ. 309

alt

 

ΤΑ ΒΙΒΛΙΑ ΤΟΥ ΘΑΝΑΣΗ ΒΑΛΤΙΝΟΥ

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

Ακολουθήστε την bookpress.gr στο Google News και διαβάστε πρώτοι τα θέματα που σας ενδιαφέρουν.


ΣΧΕΤΙΚΑ ΑΡΘΡΑ

«Το αδελφομοίρι, και άλλες ιστορίες» του Αντώνη Πάσχου (κριτική) – Στη μεθόριο των ρευστών συνόρων

«Το αδελφομοίρι, και άλλες ιστορίες» του Αντώνη Πάσχου (κριτική) – Στη μεθόριο των ρευστών συνόρων

Για τη συλλογή διηγημάτων του Αντώνη Πάσχου «Το αδελφομοίρι – Και άλλες ιστορίες» (εκδ. Στερέωμα). Κεντρική εικόνα: Σπάνια φωτογραφία από συσσίτιο σε δημοτικό σχολείο των Σερρών, από το αρχείο του Βασίλη Τζανακάρη, στα χρόνια αμέσως μετά τη βουλγαρική κατοχή και κατά τη διάρκεια του Εμφυλίου πολέμου.

Γρ...

«Ο χορός του αετού» της Νάγιας Δαλακούρα (κριτική) – Ένα μυθιστόρημα για τη ζωή και τα έθιμα των Σαρακατσάνων

«Ο χορός του αετού» της Νάγιας Δαλακούρα (κριτική) – Ένα μυθιστόρημα για τη ζωή και τα έθιμα των Σαρακατσάνων

Για το βιβλίο της Νάγιας Δαλακούρα «Ο χορός του αετού» (εκδ. Κλειδάριθμος). 

Γράφει η Λεύκη Σαραντινού

Την Κομοτηναία συγγραφέα Νάγι...

«Χορός στα ποτήρια» της Γεωργίας Τάτση (κριτική) – Δύο καλογραμμένες νουβέλες με ιστορικές και πολιτικές ρίζες

«Χορός στα ποτήρια» της Γεωργίας Τάτση (κριτική) – Δύο καλογραμμένες νουβέλες με ιστορικές και πολιτικές ρίζες

Για την επανακυκλοφορία του βιβλίου της Γεωργίας Τάτση «Χορός στα ποτήρια» (εκδ. Βακχικόν, δύο νουβέλες). Κεντρική εικόνα: Φωτογραφία από την ταινία του Θόδωρου Αγγελόπουλου «Θίασος» (1974-’75) 

Γράφει ο Διονύσης Μαρίνος

Iεροτελεστικός από τη...

ΠΡΟΣΦΑΤΑ ΑΡΘΡΑ

Μαγδαληνή Ρεμούνδου: «Τα προγράμματα σπουδών που παρέχει το Μητροπολιτικό Κολλέγιο είναι προγράμματα δημόσιων Βρετανικών Πανεπιστημίων»

Μαγδαληνή Ρεμούνδου: «Τα προγράμματα σπουδών που παρέχει το Μητροπολιτικό Κολλέγιο είναι προγράμματα δημόσιων Βρετανικών Πανεπιστημίων»

Μιλήσαμε με την κα Μαγδαληνή Ρεμούνδου, Κοσμήτορα της Σχολής Πολιτισμού, στο Μητροπολιτικό Κολλέγιο, για τη Σχολή Πολιτισμού και Επικοινωνίας του Κολλεγίου, που έχει ήδη ξεχωρίσει με τα ποιοτικά της προγράμματα σε τομείς όπως η σκηνοθεσία, η δημιουργική γραφή ή η δημοσιογραφία. 

Συνέντευξη στον ...

Έφυγε από τη ζωή ο βραβευμένος Σύριος συγγραφέας Χάλιντ Χαλίφα

Έφυγε από τη ζωή ο βραβευμένος Σύριος συγγραφέας Χάλιντ Χαλίφα

Ο Χάλιντ Χαλίφα [Khaled Khalifa], ένας από τους γνωστότερους συγγραφείς της Συρίας, έφυγε από τη ζωή στις 30 Σεπτεμβρίου, σε ηλικία 59 ετών, από καρδιακή ανακοπή. Το βιβλίο του «Ο θάνατος είναι ζόρικη δουλειά» κυκλοφορεί στα ελληνικά από τις εκδόσεις Καστανιώτη, σε μετάφραση Αγγελικής Σιγούρου.

...
Διεθνείς Εκθέσεις Βιβλίου: Μαδρίτη, Φρανκφούρτη, Σάρζα, Γουαδαλαχάρα – Τέσσερις σταθμοί για το ελληνικό βιβλίο

Διεθνείς Εκθέσεις Βιβλίου: Μαδρίτη, Φρανκφούρτη, Σάρζα, Γουαδαλαχάρα – Τέσσερις σταθμοί για το ελληνικό βιβλίο

Η χώρα μας θα πάρει μέρος σε τέσσερις Διεθνείς Εκθέσεις Βιβλίου έως το τέλος του 2023. Στην αποστολή μετέχουν συγγραφείς, μεταφραστές, κριτικοί λογοτεχνίας, πανεπιστημιακοί, εκδότες, πολιτιστικοί οργανισμοί και φορείς.

Επιμέλεια: Book Press

Μαδρίτη, Φρ...

ΠΡΟΔΗΜΟΣΙΕΥΣΕΙΣ

«Ο μάγος» του Κολμ Τόιμπιν (προδημοσίευση)

«Ο μάγος» του Κολμ Τόιμπιν (προδημοσίευση)

Προδημοσίευσητο από το μυθιστόρημα του Κολμ Τόιμπιν [Colm Tóibín] «Ο μάγος» (μτφρ. Αθηνά Δημητριάδου), το οποίο θα κυκλοφορήσει στις 9 Οκτωβρίου από τις εκδόσεις Ίκαρος.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

Λίμπεκ, 1892

Η ορχήστρα έπαιζε το Πρ...

«Όσα σκέφτεται ο βιβλιοπώλης σου για σένα» του Σον Μπίθελ (προδημοσίευση)

«Όσα σκέφτεται ο βιβλιοπώλης σου για σένα» του Σον Μπίθελ (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση αποσπάσματος από το βιβλίο του Σον Μπίθελ [Shaun Bythell] «Όσα σκέφτεται ο βιβλιοπώλης σου για σένα» (μτφρ. Μαριάννα Καλέμη) το οποίο θα κυκλοφορήσει στις 18 Οκτωβρίου από τις εκδόσεις Key Books.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

Τύπος τρία

ΕΙΔΟΣ: PARENTE...

«Οδός Ευτυχίδου» της Χρύσας Φάντη (προδημοσίευση)

«Οδός Ευτυχίδου» της Χρύσας Φάντη (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση αποσπάσματος από το μυθιστόρημα της Χρύσας Φάντη «Οδός Ευτυχίδου», το οποίο κυκλοφορεί τις επόμενες μέρες από τις εκδόσεις Σμίλη.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

«Πέτρο;»
«Εμένα φωνάζεις, γιαγιά;»
«Εσένα, γιε μου. Πάμε να δούμε τη θ...

ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ

Μεσογειακό νουάρ, δικαστικό θρίλερ, whodunnit κι ένα ασήμαντο περιστατικό: 4 δυνατά ευρωπαϊκά αστυνομικά μυθιστορήματα

Μεσογειακό νουάρ, δικαστικό θρίλερ, whodunnit κι ένα ασήμαντο περιστατικό: 4 δυνατά ευρωπαϊκά αστυνομικά μυθιστορήματα

Τέσσερα πρόσφατα αστυνομικά μυθιστορήματα ανανεώνουν τις γνωστές υποκατηγορίες της αστυνομικής λογοτεχνίας. «Η σκοτεινή μούσα» του Άρμιν Έρι, «Ο κώδικας του θησαυρού» της Τζάνις Χάλετ, «Θάνατος ενός ταξιδιώτη» του Ντιντιέ Φασέν και «Η στρατηγική του πεκινουά» του Αλέξις Ραβέλο.

Γράφει η Χίλ...

Τα βιβλία του φθινοπώρου 2023: Τι θα διαβάσουμε τις μέρες που έρχονται

Τα βιβλία του φθινοπώρου 2023: Τι θα διαβάσουμε τις μέρες που έρχονται

Επιλογές από τις προσεχείς εκδόσεις ελληνικής και μεταφρασμένης πεζογραφίας, ποίησης, βιογραφιών, θεάτρου, δοκιμίων, μελετών και γκράφικ νόβελ.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

Επιλέξαμε και φέτος όχι την εξαντλητική παρουσίαση των νέων εκδόσεων αλλά την στ...

22 σημαντικοί συγγραφείς που έγραψαν μόνο ένα μυθιστόρημα

22 σημαντικοί συγγραφείς που έγραψαν μόνο ένα μυθιστόρημα

Τι κοινό θα μπορούσε να έχει η Έμιλι Μπροντέ [Emily Brontë] με τον Χουάν Ρούλφο [Juan Rulfo] και τον εικονιζόμενο Άρη Αλεξάνδρου; Και οι τρεις τους, όπως και πολλοί ακόμα σημαντικοί συγγραφείς, έγραψαν και εξέδωσαν ένα μόνο μυθιστόρημα στη διάρκεια της ζωής τους, που ωστόσο αρκούσε για να τους καθιερώσει στο λογοτεχ...

ΠΡΟΘΗΚΕΣ

ΠΡΟΘΗΚΕΣ

Newsletter

Θέλω να λαμβάνω το newsletter σας
ΕΓΓΡΑΦΗ

ΣΥΓΓΡΑΦΕΙΣ

ΤΑ ΠΙΟ ΔΗΜΟΦΙΛΗ ΤΟΥ ΜΗΝΑ

22 Σεπτεμβρίου 2023 ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ

Τα βιβλία του φθινοπώρου 2023: Τι θα διαβάσουμε τις μέρες που έρχονται

Επιλογές από τις προσεχείς εκδόσεις ελληνικής και μεταφρασμένης πεζογραφίας, ποίησης, βιογραφιών, θεάτρου, δοκιμίων, μελετών και γκράφικ νόβελ. Επιμέλεια: Κώστας Αγορα

ΤΑ ΠΙΟ ΔΗΜΟΦΙΛΗ ΤΗΣ ΧΡΟΝΙΑΣ

ΦΑΚΕΛΟΙ