alt

Δύο λογοτεχνικά έργα επιχειρούν, με διαφορετικούς τρόπους, να μιλήσουν για το σήμερα και το αύριο της Ελλάδας

Του Παναγιώτη Γούτα

Πολλή συζήτηση γίνεται τελευταία για το αν πρέπει να γράφονται βιβλία μεσούσης της κρίσης ή μήπως είναι κάπως νωρίς, τα αποτελέσματα της κρίσης δεν έχουν ακόμη διαμορφωθεί, οπότε κάθε συγγραφική απόπειρα με θέμα την εν Ελλάδι οικονομική (και όχι μόνο) σχεδόν χρεωκοπία, είναι πρόωρη, βιαστική και ελλιπής. Κάποιοι μάλιστα διανοούμενοι αμφιβάλλουν ακόμη και αν υπάρχει κρίση, τουλάχιστον όχι περισσότερη απ’ ό,τι τις περασμένες δεκαετίες, όπως ισχυρίζονται, οπότε συχνά μένουμε να αναλογιζόμαστε μήπως όλοι μας ζούμε μια συλλογική αυταπάτη, μια μαζική φαντασίωση, μήπως όλα βαίνουν καλώς (πάντα εναντίον μας, κατά τη σκαμπαρδώνεια ρήση), οπότε τζάμπα ο κόπος να σχολιάζουμε και να γράφουμε οτιδήποτε σχετικό.

Οδοιπορικό στην κρυφή Ελλάδα

Ο Κώστας Ακρίβος, με το τελευταίο του μυθιστόρημα Αλλάζει πουκάμισο το φίδι, τάσσεται φανερά υπέρ του γραψίματος βιβλίων παράλληλα και μέσα στη κρίση. Και όχι μόνο αυτό. Θεωρεί καθήκον και χρέος της λογοτεχνίας να καταγράφει τις πολιτικοκοινωνικές αλλαγές και παθογένειες της χώρας άμεσα, δραστικά και με κάποιο αντίκρισμα, δίχως να αναζητά με στείρο και καταγγελτικό τρόπο μόνο τις αιτίες της, πνευματικής κυρίως, υποχώρησής μας, αφορίζοντας και κατακεραυνώνοντας τους υπευθύνους. Αποφεύγει δηλαδή τις κραυγές και τις καταγγελίες, μένοντας στην ουσία των πραγμάτων. Αυτά τα τελευταία, δηλαδή τον αφορισμό και την εύκολη και ανέξοδη κριτική κατά πάντων, τα αφήνει σε δύο άλλα πρόσωπα της αφήγησής του, έναν τούρκο χαμαμτζή και έναν κολλητό φίλο του, τον Τσιρίλο (παρατσούκλι, επειδή είναι οπαδός της AEK) – ο πρώτος οικτίρει τους Έλληνες για την κατάντια τους κι ο δεύτερος ψάχνει συνεχώς ενόχους, αποκαρδιώνοντας και αδικώντας το γένος αλλά και τον συγγραφέα.

Ο Ακρίβος, για να διαψεύσει και τους δύο, αλλά παράλληλα για να βρει και την έμπνευση να ξαναγράψει κάποια ιστορία (το άλτερ έγκο του στην αφήγηση πάσχει από το σύνδρομο της λευκής κόλλας, αν και δεν μας πολυπείθει σ’ αυτό το σημείο γιατί ο ίδιος είναι πολυγραφότατος), αποφασίζει να αφήσει τη βολή του και τον ζεστό καναπέ του και να περιπλανηθεί. Θα πετύχει, έτσι, τον στόχο του με αλλεπάλληλα ταξίδια στην ενδοχώρα (και ένα ολιγοσέλιδο στο μακρινό Πεκίνο) με τα οποία θα συναντηθεί και θα τονωθεί ψυχικά και διανοητικά από μια άλλη Ελλάδα, που αντέχει στον χρόνο, μια Ελλάδα γνήσιων δημιουργών, απλών αλλά και σημαντικών προσωπικοτήτων, όμορφων τοπίων, αρχαιολογικών χώρων αλλά και της ελληνικής λαλιάς και γλώσσας, που αιώνες τώρα μιλιέται απαράλλαχτη ή με μικρές διαφορές σε όλα τα μήκη και τα πλάτη της πατρίδας. Όλα αυτά τα ταξίδια, εφτά τον αριθμό, συνθέτουν ένα βιβλίο που δεν είναι εύκολα κατατάξιμο από λογοτεχνικής σκοπιάς, αφού ακροβατεί ανάμεσα στο χρονικό, την αυτοβιογραφία, το οδοιπορικό, τα απομνημονεύματα, τη μαρτυρία και τις ημερολογιακές σημειώσεις, και αυτή η ασάφεια ταξινόμησής του σε συνδυασμό με τον ταξιδιωτικό του χαρακτήρα, το καθιστούν ξεχωριστό και άκρως ενδιαφέρον.

Καθήκον και χρέος της λογοτεχνίας να καταγράφει τις πολιτικοκοινωνικές αλλαγές και παθογένειες της χώρας άμεσα

Στα ταξίδια-οδοιπορικά του Ακρίβου θα συναντήσει κανείς, μεταξύ άλλων, τον Στρατή Δούκα, τον Στέφανο Γρανίτσα, τον Παναγιώτη Ποταγό, γιατρό από τη Βυτίνα (η περίπτωσή του έγινε ποίημα από τον Θοδωρή Γκόνη και μελοποιήθηκε από τον Νίκο Ξυδάκη) αλλά και ιατρό, φιλόσοφο και εξερευνητή, τον οργανοπαίχτη Γιώργο Σφυρίδη, έναν νεαρό κασιώτη καμαρότο τον Κωνσταντή που βοήθησε τον συγγραφέα σε μια μετακίνησή του με πλοίο, σε θαλασσοταραχή, τον καθηγητή γλωσσολογίας και δάσκαλο Χρίστο Τσολάκη, τον Αλφόνς Χοχάουζερ από παλιότερο βιβλίο του, μια διακεκριμένη επιμελήτρια εκδοτικού οίκου της Αθήνας και αρκετούς άλλους. Όλες αυτές οι συναντήσεις μπλέκονται αριστοτεχνικά με ρήσεις ή αποσπάσματα έργων των Κάρβερ, Παπαδημητρακόπουλου, Δημήτρη Χατζή, Μπεράτη, Μέλβιλ, Σατωμπριάν, Βαμβακάρη, Παπαδιαμάντη και άλλων επώνυμων ή λιγότερο γνωστών συγγραφέων, ποιητών, μουσικών, περιηγητών, αρχαιολόγων και ιστορικών, δημιουργώντας ένα γνήσιο και αυθεντικό αμάλγαμα πολιτισμού, ελληνικότητας (όχι με την ιδεοληπτική και εθνοκεντρική της έννοια), ιστορικής μνήμης και πίστης σε αξίες που υπάρχουν διάσπαρτες (σε τόπους, θυμητάρια, μνημεία ή μέσα σε βιβλία) σε όλη την Ελλάδα. Η γλώσσα είναι ρέουσα και ιδιαίτερα προσεγμένη και το βιβλίο (παρότι 434 σελίδων) πουθενά δεν φλυαρεί ούτε κάνει κοιλιά. Ο αναγνώστης ρουφάει με ενδιαφέρον τα ταξίδια του Α. δίχως να πάθει αναγνωστικό τζετ λαγκ. Απεναντίας στοχάζεται με τον συγγραφέα, αναπολεί, συγκινείται, γελάει και στο τέλος αισιοδοξεί. Ο Α., με κάποια αδιευκρίνιστα ηλεκτρονικά μηνύματα που δέχεται στον υπολογιστή του ή στο κινητό του, υφαίνει και μια νότα μυστηρίου στο κείμενο, κάτι που το κάνει κι ο Μουρσελάς (με τηλεφωνήματα αγνώστου) στο τελευταίο του μυθιστόρημα Στην άκρη της νύχτας (Πατάκης, 2011), ένα έξυπνο εύρημα που βρίσκει τη λύση του προς τις τελευταίες σελίδες της αφήγησης.

Ωστόσο για να γραφτεί ένα τέτοιο βιβλίο θέλει, πέρα από δεξιοτεχνία και ικανότητα στη μεγάλη σύνθεση (προτερήματα που ο Ακρίβος διαθέτει δίχως καμία αμφιβολία), ευαισθησία, θετική ματιά και θετική διάθεση απέναντι στις κακοτοπιές και στα προβλήματα των καιρών, άφθονα διαβάσματα, αλλά και ιδιαίτερη κριτική ικανότητα για να ξεχωρίσεις τη σημαντική Ελλάδα, που επιμένει και αντιστέκεται κατά τη ρήση του Σαββόπουλου, από την άλλη Ελλάδα, της ρεμούλας, του εύκολου πλουτισμού, της αφασίας και της υπανάπτυξης. Θέλει καθαρό βλέμμα απέναντι στα πράγματα και τη ζωή, αισιοδοξία, όραμα και ελπίδα. Ο συγγραφέας κερδίζει το στοίχημα κυρίως με τον εαυτό του, παρουσιάζοντάς μας μια Ελλάδα που πρέπει να την ψάξουμε αρκετά και εις βάθος για να την ανακαλύψουμε, κάτω από τις ταφόπλακες της ευτέλειας, της κατάπτωσης (ηθικής, πνευματικής και οικονομικής), της γκρίνιας και της μιζέριας. Και το σημαντικότερο; Προτείνει λύσεις στο τέλος για τη φυγή μας από το βάλτωμα και την κακοδαιμονία μας – απόλυτα υλοποιήσιμες ή κάπως ουτοπικές και μυθιστορηματικές, αυτό θα το κρίνει ο ίδιος ο αναγνώστης.

 Η Μεγάλη Ύφεση έχει διαπεράσει ολοκληρωτικά το σύστημα και η Χώρα κυβερνιέται από έναν στυγνό εκπρόσωπο των τραπεζών

Ελληνική δυστοπία

Ένα εκ διαμέτρου αντίθετο βιβλίο για την κρίση σε σχέση με το κείμενο του Ακρίβου, αποτελεί το μυθιστόρημα του Γιάννη ΓρηγοράκηΤέταρτος κόσμος. Ο Γρηγοράκης συμπίπτει με τον Ακρίβο στη θεματολογία και στην ευαισθησία στο να καταγράψει τα επακόλουθα της κρίσης (άρα κρίση μάλλον υπάρχει …), ίσως και στο ογκώδες των κειμένων τους, όμως το δικό του κείμενο δεν έχει ούτε παρηγορητικό-ιαματικό χαρακτήρα, ούτε στο να αναδείξει κάποια άλλη Ελλάδα της γνησιότητας και των αξιών αποσκοπεί, ούτε αυτοβιογραφείται μέσω της γραφής, ευρισκόμενος ο ίδιος στην καρδιά των γεγονότων και της ιστορίας. Ο Γρηγοράκης στήνει ένα ενδιαφέρον μυθιστόρημα αποσκοπώντας στο να αναδείξει τον μελλοντικό ζόφο, την απόλυτη παρακμή και την ακραία ανθρώπινη εξαθλίωση στην οποία, με μαθηματική ακρίβεια, θα μας οδηγούσε ενδεχόμενη γενίκευση της κρίσης. Πρόκειται δηλαδή για ένα μελλοντολογικό, δυστοπικό και ταυτόχρονα έντονα πολιτικό βιβλίο, που πλησιάζει στη γραφή και στη θεματολογία (σχεδόν αγγίζει) το τελευταίο μυθιστόρημα της Μαρίας Κουγιουμτζή Μήπως δεν ξημερώσει; (Καστανιώτης, 2013).

Ο συγγραφέας, προσπαθώντας να δει μια δεκαετία περίπου μπροστά, φαντάζεται μια χώρα, που δεν την κατονομάζει, όπου τα παραδοσιακού τύπου κόμματα έχουν καταρρεύσει, η Μεγάλη Ύφεση έχει διαπεράσει ολοκληρωτικά το σύστημα και η Χώρα κυβερνιέται από έναν στυγνό εκπρόσωπο των τραπεζών. Οι άνεργοι και οι ημιαπασχολούμενοι, που είναι αρκετά εκατομμύρια, έχουν σχεδόν εξοριστεί σε καταυλισμούς, μακριά από τις πόλεις, φορώντας ένα κόκκινο αστέρι στο στήθος για να διακρίνονται, κατά τα πρότυπα του κίτρινου αστεριού των Εβραίων, στον δεύτερο παγκόσμιο πόλεμο. Η τηλεόραση, που ελέγχουν απόλυτα οι κυβερνώντες τραπεζίτες, κάνει κυριολεκτικά πλύση εγκεφάλου στον κόσμο, η ψυχαγωγία των ανθρώπων εξαντλείται σε παιχνίδια στην αρένα του Κολοσσαίου όπου μοιράζονται οιονεί χρήματα, ενώ οι κάπως πλούσιες οικογένειες υποχρεωτικά υποδέχονται και φιλοξενούν ανέργους και μετανάστες, παρουσία δικαστικών επιμελητών. Πολλοί άνεργοι και εξαθλιωμένοι δουλεύουν ήδη ως μισθοφόροι στον Τρίτο Κόσμο. Ο τέταρτος κόσμος είναι προ των πυλών, φαντάζει πλέον όχι ως ένας δυστοπικός εφιάλτης, αλλά ως πιθανή μελλοντική πραγματικότητα. Ο χρόνος, οι αποφάσεις των πολιτικών και η πορεία της χώρας θα μας δείξει αν θα μείνει μόνο ως λογοτεχνικό σενάριο ή αν θα λάβει, κάποια στιγμή, σάρκα και οστά.

ΠΑΝΑΓΙΩΤΗΣ ΓΟΥΤΑΣ

altΑλλάζει πουκάμισο το φίδι
Κώστας Ακρίβος
Επιμελ. σειράς: Ελένη Μπούρα
Μεταίχμιο 2013
Σελ. 434, τιμή € 16,60

alt

 ΤΑ ΒΙΒΛΙΑ ΤΟΥ ΚΩΣΤΑ ΑΚΡΙΒΟΥ

 

altΤέταρτος κόσμος
Γιάννης Γρηγοράκης
Κέδρος 2013
Σελ. 391, τιμή € 16,60

alt

 

 ΤΑ ΒΙΒΛΙΑ ΤΟΥ ΓΙΑΝΝΗ ΓΡΗΓΟΡΑΚΗ 

Ακολουθήστε την bookpress.gr στο Google News και διαβάστε πρώτοι τα θέματα που σας ενδιαφέρουν.


ΣΧΕΤΙΚΑ ΑΡΘΡΑ

«Αποχαιρέτα την τη Στουτγάρδη, Αστυάνακτα» της Αγλαΐας Μπλιούμη (κριτική) – Διαδρομές ανάμεσα σε δυο κόσμους

«Αποχαιρέτα την τη Στουτγάρδη, Αστυάνακτα» της Αγλαΐας Μπλιούμη (κριτική) – Διαδρομές ανάμεσα σε δυο κόσμους

Για το μυθιστόρημα της Αγλαΐας Μπλιούμη «Αποχαιρέτα την τη Στουτγάρδη, Αστυάνακτα» (εκδ. Κέδρος). Στην κεντρική εικόνα, φωτογραφία μεταναστών στο Μόναχο το 1960.

Γράφει ο Ανδρέας Καρακίτσιος

Πρόκειται για ένα λογοτ...

«Χρυσός κήπος, Άλτιν μπαχτσεσί» της Λίνας Φυτιλή (κριτική) – Μια μυθιστορηματική αφήγηση για τον πρώτο κτηνοτροφικό σύλλογο

«Χρυσός κήπος, Άλτιν μπαχτσεσί» της Λίνας Φυτιλή (κριτική) – Μια μυθιστορηματική αφήγηση για τον πρώτο κτηνοτροφικό σύλλογο

Για το μυθιστόρημα της Λίνας Φυτιλή «Χρυσός κήπος, Άλτσιν μπαχτσεσί» (εκδ. Εστία). Κεντρική εικόνα: Φωτογραφία ©  Κώστας Μπαλάφας / Αρχείο Κ. Μπουμπουρή. 

Γράφει ο Μάνος Κοντολέων

Η ...

Μαρία Καλιόρη, Ηλίας Μπιστολάς, Χριστίνα Ιωάννου: Νέες φωνές, νέοι δρόμοι (κριτική)

Μαρία Καλιόρη, Ηλίας Μπιστολάς, Χριστίνα Ιωάννου: Νέες φωνές, νέοι δρόμοι (κριτική)

Για τη συλλογή διηγημάτων της Μαρίας Καλιόρη «Οι καλοί πεζοπόροι» (εκδ. Ιωλκός), το μυθιστόρημα του Ηλία Μπιστολά «Χώμα στα μάτια, στα αυτιά, στο στόμα» (εκδ. Τόπος) και τη συλλογή διηγημάτων της Χριστίνας Ιωάννου «Ταξίδι στο φούρνο» (εκδ. Ιωλκός).

Γράφει ο Γιώργος Ν. Περαντωνάκης

...

ΠΡΟΣΦΑΤΑ ΑΡΘΡΑ

Ημερίδα για την «Κασέτα» της Λούλας Αναγνωστάκη, στα Χανιά

Ημερίδα για την «Κασέτα» της Λούλας Αναγνωστάκη, στα Χανιά

Ο Πανελλήνιος Όμιλος Φίλων του ποιητή Μανόλη Αναγνωστάκη διοργανώνει στις 27 Μαρτίου 2023 στο θέατρο ΚΥΔΩΝΙΑ στα Χανιά, ημερίδα με θέμα: Νοούμενα και υπονοούμενα στο θεατρικό έργο «Η Κασέτα» της Λούλας Αναγνωστάκη. Στην κεντρική εικόνα, φωτογραφία της Λούλας Αναγνωστάκη από τον Σπύρο Στάβερη.

...
«Παράδεισος» του Αμπντουλραζάκ Γκούρνα (προδημοσίευση)

«Παράδεισος» του Αμπντουλραζάκ Γκούρνα (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση αποσπάσματος από το μυθιστόρημα του Αμπντουλραζάκ Γκούρνα [Abdulrazak Gurnah] «Παράδεισος» (μτφρ. Κατερίνα Σχινά), το οποίο θα κυκλοφορήσει αυτές τις μέρες από τις εκδόσεις Ψυχογιός.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

Πρώτα το αγόρι. Το λέγανε Γ...

Συζήτηση για τον πόλεμο στην Ουκρανία – Με αφορμή το βιβλίο «Μια σύντομη ιστορία της Ρωσίας» του Rodric Braithwaite

Συζήτηση για τον πόλεμο στην Ουκρανία – Με αφορμή το βιβλίο «Μια σύντομη ιστορία της Ρωσίας» του Rodric Braithwaite

Οι εκδόσεις Ψυχογιός διοργανώνουν συζήτηση για τον πόλεμο στην Ουκρανία, με αφορμή το βιβλίο του Rodric Braithwaite «Μια Σύντομη Ιστορία της Ρωσίας», απόψε, Πέμπτη 23 Μαρτίου, στο βιβλιοπωλείο LIBER.

Επιμέλεια: Book Press

...

ΠΡΟΔΗΜΟΣΙΕΥΣΕΙΣ

«Παράδεισος» του Αμπντουλραζάκ Γκούρνα (προδημοσίευση)

«Παράδεισος» του Αμπντουλραζάκ Γκούρνα (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση αποσπάσματος από το μυθιστόρημα του Αμπντουλραζάκ Γκούρνα [Abdulrazak Gurnah] «Παράδεισος» (μτφρ. Κατερίνα Σχινά), το οποίο θα κυκλοφορήσει αυτές τις μέρες από τις εκδόσεις Ψυχογιός.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

Πρώτα το αγόρι. Το λέγανε Γ...

«Σε πρώτο ενικό» του Χαρούκι Μουρακάμι (προδημοσίευση)

«Σε πρώτο ενικό» του Χαρούκι Μουρακάμι (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση μέρους διηγήματος από τη συλλογή διηγημάτων του Χαρούκι Μουρακάμι [Haruki Murakami] «Σε πρώτο ενικό» (μτφρ. Βασίλης Κιμούλης), η οποία θα κυκλοφορήσει αυτές τις μέρες από τις εκδόσεις Ψυχογιός.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

With the ...

«Η νοσταλγία κι εγώ» της Μάρως Βαμβουνάκη (προδημοσίευση)

«Η νοσταλγία κι εγώ» της Μάρως Βαμβουνάκη (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση αποσπάσματος από το βιβλίο της Μάρως Βαμβουνάκη «Η νοσταλγία κι εγώ», που θα κυκλοφορήσει στις 24 Μαρτίου από τις εκδόσεις Αρμός.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

— Αναρωτιέμαι τι νοσταλγείς;
— …
— Νοσταλγείς κάτι που συνέβη ή κάτι πο...

ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ

Στίβεν Κινγκ: 10 αγαπημένα του βιβλία

Στίβεν Κινγκ: 10 αγαπημένα του βιβλία

Σε ανάρτησή του στο Goodreads, με αφορμή τα δέκα χρόνια λειτουργίας της ιστοσελίδας, ο Στίβεν Κινγκ ξεχώρισε δέκα αγαπημένα του βιβλία. Τα έργα του συγγραφέα κυκλοφορούν στα ελληνικά από τις εκδόσεις Κλειδάριθμος.

Επιμέλεια: Book Press

...
Ένας χρόνος πόλεμος στην Ουκρανία: Τα βιβλία για να κατανοήσουμε την Ιστορία καθώς γράφεται

Ένας χρόνος πόλεμος στην Ουκρανία: Τα βιβλία για να κατανοήσουμε την Ιστορία καθώς γράφεται

Σήμερα, 24 Φεβρουαρίου 2023, συμπληρώνεται ένας χρόνος από την έναρξη του πολέμου που διεξάγει η Ρωσία στην Ουκρανία. Η ελληνική βιβλιογραφία αναπόφευκτα εμπλουτίστηκε από μελέτες και συλλογικούς τόμους, βιβλία στα οποία οι συγγραφείς των κειμένων επιχειρούν να δώσουν απαντήσεις και ερμηνείες σε γεγονότα και εξελίξε...

Κάρσον ΜακΚάλερς: Τα 10 αγαπημένα της βιβλία

Κάρσον ΜακΚάλερς: Τα 10 αγαπημένα της βιβλία

Η Αμερικανίδα πεζογράφος Κάρσον ΜακΚάλερς [Carson McCullers] είναι μία από τις σημαντικότερες εκπροσώπους του λογοτεχνικού «southern gothic». Τα μυθιστορήματά της εκτυλίσσονται στον αμερικανικό Νότο και παρουσιάζουν μοναχικούς, εκκεντρικούς χαρακτήρες που πασχίζουν να συνυπάρξουν με τους υπόλοιπους ανθρώπους.

...

ΠΡΟΘΗΚΕΣ

ΠΡΟΘΗΚΕΣ

Newsletter

Θέλω να λαμβάνω το newsletter σας
ΕΓΓΡΑΦΗ

ΣΥΓΓΡΑΦΕΙΣ

ΤΑ ΠΙΟ ΔΗΜΟΦΙΛΗ ΤΟΥ ΜΗΝΑ

ΤΑ ΠΙΟ ΔΗΜΟΦΙΛΗ ΤΗΣ ΧΡΟΝΙΑΣ

13 Δεκεμβρίου 2022 ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ

Τα 100 καλύτερα λογοτεχνικά βιβλία του 2022

Έφτασε η στιγμή και φέτος για την καθιερωμένη εδώ και χρόνια επιλογή των εκατό από τα καλύτερα βιβλία λογοτεχνίας της χρονιάς που φτάνει σε λίγες μέρες στο τέλος της. Ε

ΦΑΚΕΛΟΙ