ladi se kamva

Για το μυθιστόρημα του Αλέξη Πανσέληνου «Λάδι σε καμβά» (εκδ. Μεταίχμιο). Κεντρική εικόνα: Φοιτητές συγκεντρωμένοι έξω από το Πολυτεχνείο στις 15.11.1973 γράφουν συνθήματα σε διερχόμενα τρόλεϊ «Κάτω η χούντα» © Ντίμης Αργυρόπουλος / Πρακτορείο Φωτογραφικών Επικαίρων Ελληνικού και Ξένου Τύπου.

Γράφει ο Διονύσης Μαρίνος

Πολλαπλώς συκοφαντημένη, κουβαλώντας το σταυρό της Μεταπολίτευσης που ώδινεν όρος και έτεκεν μυν (για αρκετά χρόνια) και αποτάσσοντας, εν πολλοίς, τα πολιτικά και κοινωνικά προτάγματα που η ιστορική συγκυρία έριξε στην πλάτη της, η γενιά του Πολυτεχνείου έχει μείνει στο εθνικό φαντασιακό ως εκείνη που περισσότερο κατέστρεψε παρά δημιούργησε.

Είχε την τύχη ή την ατυχία να ζήσει μέσα σε ενδιαφέροντες καιρούς. Να δει την Ελλάδα να μπαίνει σε γύψο, να εφορμά (έστω ένα μέρος της) για να ρίξει τη χούντα και στη συνέχεια, περισσότερο πραγματίστρια και κυνική, να εξαργυρώνει τα επαναστατικά παράσημα με κομματικά οφέλη και άκρατη κοινωνική ανέλιξη. Ήταν όμως, όλοι έτσι; Όπως κάθε γενιά, έτσι κι αυτή, έδωσε τη δική της μάχη των αντιθέτων. Μπορεί η προκατάληψη να κόλλησε πάνω της σαν γκρίζα σφραγίδα, εντούτοις το ξέρουμε πολύ καλά πως δεν έγιναν όλα τα μέλη εκείνης της γενιάς βλοσυροί πολιτικάντηδες ή ανερχόμενοι αστέρες στα χρυσοποίκιλτα σαλόνια των νεόπλουτων που ενέσκηψαν ως μάστιγα από τη δεκαετία του ’80.

Υπήρξαν οι αφανείς, εκείνοι που δεν τα κατάφεραν, που δεν είχαν τη δύναμη να κάνουν τα όνειρά τους πραγματικότητα, να απορροφήσουν τους κραδασμούς της ελληνικής κοινωνίας που άλλαζε ραγδαία και μέσα στο γενικευμένο ρεύμα να καταφέρουν να κολυμπήσουν κι αυτοί με το δικό τους ρυθμό.

Το μέγα δίδαγμα της ζωής: τα όνειρα σπάνια γίνονται πράξη. Μα ακόμη κι αν γίνουν πάλι κάτι θα έχει διαφύγει και δεν θα έχει καταφέρει να εισχωρήσει στους πόρους της σκληρόπετσης πραγματικότητας.

Στο νέο του μυθιστόρημα Λάδι σε καμβά (εκδ. Μεταίχμιο) ο εμπειρότατος Αλέξης Πανσέληνος «τραβάει» από το πλήθος έναν τέτοιο ήρωα. Δίνει μορφή, υπόσταση και φωνή στον Σπύρο. Θα μπορούσε να είναι ένας οποιοσδήποτε Σπύρος εκείνης της γενιάς που για αλλού ξεκίνησε κι αλλού η ζωή τον πήγε. Το μέγα δίδαγμα της ζωής: τα όνειρα σπάνια γίνονται πράξη. Μα ακόμη κι αν γίνουν πάλι κάτι θα έχει διαφύγει και δεν θα έχει καταφέρει να εισχωρήσει στους πόρους της σκληρόπετσης πραγματικότητας.

Η ιστορία του Σπύρου ξεκινάει από το 1966, διαπερνάει τη χούντα και τη Μεταπολίτευση και φτάνει έως το σήμερα. Στην ουσία, λοιπόν, έχουμε να κάνουμε με ένα κλασικότροπο μυθιστόρημα ενηλικίωσης όπου ένα κορυφαίο γεγονός και η αλληλουχία κάποιων άλλων, εξίσου σημαντικών, αλλάζουν τη ροή της ζωής του ήρωα, τον μεταλλάσσουν, του αναδιαμορφώνουν τον ψυχισμό, τις αποφάσεις και τελικά τη ζωή.

Ο Σπύρος είναι σπουδαστής στη Σχολή Καλών Τεχνών. Η οραματική του προοπτική είναι να γίνει ένας ζωγράφος που θα αφήσει το χνάρι του στην εποχή. Που θα αναπλάσει με τον χρωστήρα του το δικό του πεπρωμένο. Οι γονείς του, μεγαλωμένοι σε εποχές δύσκολες, γρήγορα παρατούν τα δικά τους όνειρα. Ο πατέρας του που κάποτε ήθελε να γίνει μουσικός ξέμεινε πια με τις βελόνες του πλεξίματος της γυναίκας του να κάνει τον αρχιμουσικό. Κατέληξε να διευθύνει ένα μικρομάγαζο με ηλεκτρικά είδη στην Ιπποκράτους. Κλασική συντριβή, αλλά δεν θα είναι η μόνη που θα μας απασχολήσει στο μυθιστόρημα.

Ο πατέρας του θα συλληφθεί και θα εξοριστεί από τη δικτατορία. Ο Σπύρος θα αναγκαστεί να αφήσει κατά μέρος τη ζωγραφική και θα αναλάβει το μαγαζί.

Ο νεανίας και ορμητικός Σπύρος, το καλοκαίρι του ’66, θα βιώσει τη θέρμη, αλλά και τη απομάγευση του έρωτα. Θα φιλοξενηθεί από την οικογένεια του ζωγράφου Καραλή, επιστήθιου φίλου του πατέρα του, στη νησιώτικη κατοικία του. Η συνάντηση με τις δύο κόρες του Καραλή (εν προκειμένω: η οικογένεια αριθμεί ακόμη έναν γιο και τη σύζυγο) θα σταθεί καθοριστική στην πορεία του Σπύρου. Η λογική λέει πως η μεγαλύτερη κόρη (μεγαλύτερη κι από αυτόν), η Ειρήνη, θα αποτελούσε το αντικείμενο του πόθου του. Κι όμως, είναι η μικρή Γωγώ, το ανήλικο παιδαρέλι, που θα τον αναστατώσει.

Ζώντας μια ερωτική αμφιθυμία και μια αχαλίνωτη ελευθερία, σπάνια για έναν νέο μακριά από τον στενό οικογενειακό κύκλο, θα φτάσει αναπόφευκτα στο σημείο της σύγκρουσης. Η μικρή Γωγώ θα τον δει να κάνει έρωτα με τη μεγάλη αδελφή της και όλα θα καταρρεύσουν αυτοστιγμεί. Αυτή είναι η δεύτερη συντριβή πολύ πιο άμεση στον ψυχισμό του Σπύρου, καθώς θα εγγραφεί μέσα του πολύ βαθιά η ερωτική παραζάλη που βίωσε εκείνο το καλοκαίρι του ’66 στο νησί. Από τότε θα κουβαλάει για χρόνια εκείνες τις μέρες έρωτα και ρόδων στο Λιβάδι.

Η ζωή του έκτοτε θα είναι σαν τις βίαιες πινελιές που κάνει ένας ζωγράφος σε τραχύ καμβά. Ο πατέρας του θα συλληφθεί και θα εξοριστεί από τη δικτατορία. Ο Σπύρος θα αναγκαστεί να αφήσει κατά μέρος τη ζωγραφική και θα αναλάβει το μαγαζί. Μαζί με τη μητέρα του παλεύουν να φέρουν τον πατέρα του πίσω, καθώς η υγεία του στην εξορία ακολουθεί καθοδική πορεία. Ουδέν μονιμότερο του προσωρινού για τον Σπύρο. Μόλις έχει ξεκινήσει να σκάβει τον λάκκο του.

Προσπέφτει ακόμη και σ’ έναν στρατιωτικό που είχε γνωρίσει στο νησί και τώρα έλυνε και έδενε με τους δικτάτορες. Αυτός ο κάποτε οραματιστής μιας άλλης ζωής να γίνει καταδότης των συμφοιτητών του για χάρη του πατέρα του; Η προοπτική είναι αρκούντως ζοφερή κι ας μην την εκπληρώνει. Μένει μακριά από όλες τις εξελίξεις. Ούτε καν στο Πολυτεχνείο δεν θα καταφέρει να μπει, καθώς τρώει ένα μπερντάχι ξύλο στα πέριξ και ανακρούει πρύμναν.

alexis panselinos

Ο Αλέξης Πανσέληνος (Αθήνα, 1943) έχει εκδώσει μυθιστορήματα, διηγήματα και δοκίμια. Έχει βραβευτεί με το Κρατικό Βραβείο Μυθιστορήματος (Η μεγάλη πομπή, 1986), το Βραβείο Μυθιστορήματος του περ. Διαβάζω (Σκοτεινές επιγραφές, 2012) και με το Βραβείο Μυθιστορήματος της Ακαδημίας Αθηνών (Ίδρυμα Κ. και Ε. Ουράνη) (Ελαφρά ελληνικά τραγούδια, 2018). Μυθιστορήματά του έχουν μεταφραστεί στα γαλλικά, στα γερμανικά, στα ιταλικά, στα πολωνικά και στα ρουμάνικα.

Παρατάει εντελώς τη σχολή· η ζωγραφική τού είναι, πλέον, ένα ανυπόφορο βάρος. Ακόμη και η συνάντηση με τη μεγαλύτερη κόρη του Καραλή, εκείνες τις ταραγμένες ημέρες του Πολυτεχνείου, θα μοιάζει περισσότερο με παρωδιακό ιντερλούδιο και λιγότερο ως μια γλυκιά ανάμνηση από το παρελθόν. Η ζωή έχει προχωρήσει για όλους, εκτός από τον Σπύρο που ολοένα και περισσότερο γίνεται ένας στατικός ψίθυρος, μια ματαιωμένη φύση.

Είναι αυτή η αποδοχή της μετριότητάς του που δεν θα τον συντρίψει μεν, αλλά θα του κλείσει όλους τους λογαριασμούς του παρελθόντος. Ακόμη και την ανοιχτή πληγή με την μικρή τότε Γωγώ και τώρα σημαντική ζωγράφο με οικογένεια και καριέρα.

Η ζωή έχει προχωρήσει για όλους, εκτός από τον Σπύρο που ολοένα και περισσότερο γίνεται ένας στατικός ψίθυρος, μια ματαιωμένη φύση.

Παρά το γεγονός ότι το μυθιστόρημα είναι βραχύ, το πλάτος του είναι ευρύ και περιλαμβάνει μια σημαντική ιστορική περίοδο για τη χώρα που άλλαξε δραστικά την εικόνα της συμπαρασύροντας, όμως, στις φουρτουνιασμένες όχθες της ιστορίας πολλά άτομα. Ανάμεσα σ’ αυτά είναι και ο Σπύρος. Πέραν των χαρακτηριστικών της ιδιοσυστασίας του (εμφανής, καθώς εξελίσσεται η πλοκή) είναι ένα τυπικό γέννημα της εποχής του. Εζησε έντονα και κάηκε νωρίς. Δεν ήταν ο μόνος, αλλά σίγουρα είναι μια αντιπροσωπευτική περίπτωση ενός ανθρώπου που είδε να πέφτουν τα όνειρά του σαν τα φθινοπωρινά φύλλα.

metaixmio panselinos ladi se kamvaΗ λιτότητα και η πύκνωση σε τούτο το μυθιστόρημα πηγαίνουν χέρι χέρι. Ο Πανσέληνος, συγγραφέας που μας έχει συνηθίσει σε μυθιστορήματα μακράς πνοής, αποδεικνύει πως γνωρίζει τον τρόπο να λέει λίγα και να υποδηλώνει περισσότερα. Κάτι που το είχε κάνει, άλλωστε, και στο επίσης ολιγοσέλιδο μυθιστόρημά του Η κρυφή πόρτα (εκδ. Μεταίχμιο). Η συγγραφική του δεξιότητα αποτυπώνεται εύγλωττα στο πώς χειρίζεται τον κειμενικό χρόνο κάνοντας σταθερά άλματα μπρος και πίσω, αλλά και πώς δημιουργεί το απαραίτητο πλαίσιο ώστε ο ήρωάς του να αρχίσει να «ρέει» ολοένα και προς τα κάτω, δίχως στηρίγματα και έρμα.

Η αγαπημένη του μουσική «επένδυση» υπάρχει πάντα (αποτελεί σταθερό μοτίβο στα βιβλία του Πανσέληνου), όμως εδώ κυρίαρχη θέση έχει η ζωγραφική που κι αυτή στα μέρη μας άρχισε να αλλάζει δρόμους από την Μεταπολίτευση και μετά. Αίφνης, ο κλασικότροπος Καραλής βγαίνει εκτός κάδρου, ενώ οι νέοι ρεαλιστές αρχίζουν να δηλώνουν έντονα την παρουσία τους, κάτι που δεν αρέσει στον Σπύρο. Ο συγγραφέας καταγράφει αυτές τις αλλαγές και τους δίνει νοηματικό βάρος στο πώς διαμορφώνεται τελικά ο ψυχισμός του Σπύρου και η άπωσή του από τα καλλιτεχνικά πράγματα.

Είναι, εντέλει, όλα χαμένα γι’ αυτόν; Μέσα στον μονήρη και δύσκαμπτο βίο του οδεύει πλησίστιος προς ένα τέλος άγευστο, δίχως μια νότα συμπόνιας γι΄ αυτά που έζησε και τις μικροχαρές που πρόλαβε να γευτεί;

Η τελευταία σκηνή του μυθιστορήματος είναι άκρως υποβλητική και σαν κάπως να φέρνει την καταλλαγή στην πολλάκις τραυματισμένη ψυχή του Σπύρου έτσι όπως διευθύνει –σαν τον πατέρα του κι αυτός– κρατώντας βελόνες πλεξίματος το «Απομεσήμερο ενός φαύνου» του Ντεμπισί. Κάποιες φορές τα στερνά τιμούν τα πρώτα ακόμη και στις αποτυχίες τους.


 Ο ΔΙΟΝΥΣΗΣ ΜΑΡΙΝΟΣ είναι δημοσιογράφος και συγγραφέας. Τελευταίο βιβλίο του, το μυθιστόρημα «Μπλε ήλιος» (εκδ. Μεταίχμιο).

Απόσπασμα από το βιβλίο  

«Είχε πιάσει να φέγγει όσο η Ειρήνη μάταια προσπαθούσε με κάθε τρόπο να με κάνει να μπω μέσα της. Όλο κι όλο που μπορούσα (γιατί έτρεμα μήπως ακουγόμασταν κάτω) ήταν να προσπαθώ με το χέρι να τη φτάσω σε οργασμό, κάτι που κι αυτό απέτυχε. Είχε σηκωθεί από το κρεβάτι φουρκισμένη, ξαναμμένη και απογοητευμένη τόσο, που τα πρώτα σκαλιά τα κατέβηκε ολόγυμνη όπως ήταν· φαντάζομαι στο δρόμο για το δωμάτιό της να φόρεσε την κιλότα ή τουλάχιστον το πουκάμισο. Για να πω την αλήθεια, προσπάθεια να την απωθήσω δεν έκανα. Είχα ερεθιστεί αφάνταστα και ο πόθος με έσπρωχνε να κάνω ολοπρόθυμα αυτό που κι εκείνη ζητούσε. Υπήρχε όμως κάτι άλλο που με σταματούσε: αν το έκανα, από την άλλη μέρα τα πράγματα θα άλλαζαν είτε ήθελα είτε όχι, η Ειρήνη θα συμπεριφερόταν διαφορετικά».

 

Ακολουθήστε την bookpress.gr στο Google News και διαβάστε πρώτοι τα θέματα που σας ενδιαφέρουν.


ΣΧΕΤΙΚΑ ΑΡΘΡΑ

«Η λίμπιντο των αγγέλων» του Νίκου Μάντζιου (κριτική) – Όταν η τέχνη ευαισθητοποιεί

«Η λίμπιντο των αγγέλων» του Νίκου Μάντζιου (κριτική) – Όταν η τέχνη ευαισθητοποιεί

Για το μυθιστόρημα του Νίκου Μάντζιου «Η λίμπιντο των αγγέλων» (εκδ. Γραφή).

Γράφει ο Γιώργος Ν. Περαντωνάκης

Για μας τους κριτικούς δεν πρέπει να παίζει ρόλο το όνομα του συγγραφέα: αν είναι γνωστός με περγαμηνές στο ενεργητικό του, δεν σημαίνει ...

«Ένα κομμάτι χαρτί» του Δημήτρη (Τάκη) Φραγκούλη (κριτική) – Ένα διαφορετικό μυθιστόρημα για τη μαυρίλα του Εμφυλίου

«Ένα κομμάτι χαρτί» του Δημήτρη (Τάκη) Φραγκούλη (κριτική) – Ένα διαφορετικό μυθιστόρημα για τη μαυρίλα του Εμφυλίου

Για το μυθιστόρημα του Δημήτρη (Τάκη) Φραγκούλη «Ένα κομμάτι χαρτί» (εκδ. Αλεξάνδρεια). Κεντρική εικόνα: © Roman Kraft (Unsplash). 

Γράφει ο Διονύσης Μαρίνος

Το μόνο που αλλάζει είναι το παρελθόν, όλες οι άλλ...

«Η φωνή της» (κριτική) – Πενήντα τρεις γυναίκες γράφουν για την έμφυλη βία

«Η φωνή της» (κριτική) – Πενήντα τρεις γυναίκες γράφουν για την έμφυλη βία

Για το συλλογικό έργο «Η φωνή της» (εκδ. Καστανιώτη). Κεντρική εικόνα: © Oscar Keys (Unsplash). 

Γράφει η Ιωάννα Σπηλιοπούλου

Πενήντα τρεις γράφουσες, μέλη του Δικτύου γυναικών συγγραφέων κατά της ...

ΠΡΟΣΦΑΤΑ ΑΡΘΡΑ

«Manifest – Υλοποίησε τη ζωή των ονείρων σου» της Τζορντάνα Λεβίν (προδημοσίευση)

«Manifest – Υλοποίησε τη ζωή των ονείρων σου» της Τζορντάνα Λεβίν (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση αποσπάσματος από το βιβλίο της Τζορντάνα Λεβίν [Jordanna Levin] «Manifest – Υλοποίησε τη ζωή των ονείρων σου» (μτφρ. Νοέλα Ελιασά), που θα κυκλοφορήσει στις 25 Σεπτεμβρίου από τις εκδόσεις Μίνωας. 

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

...

Αυτή είναι η βραχεία λίστα για το Βραβείο Μπούκερ 2023

Αυτή είναι η βραχεία λίστα για το Βραβείο Μπούκερ 2023

Οι έξι συγγραφείς που επιλεχτήκαν από την κριτική επιτροπή «παρουσιάζουν έργα εντυπωσιακής δομής». Ανάμεσά τους βρίσκονται δύο πρωτοεμφανιζόμενοι πεζογράφοι. Στη φωτογραφία, η υποψήφια Σάρα Μπερνστάιν [Sarah Bernstein].

Επιμέλεια: Book Press

...
Με «Το σπίτι» του Δημήτρη Καραντζά ξεκινάει το πρόγραμμα της Στέγης για το φθινόπωρο

Με «Το σπίτι» του Δημήτρη Καραντζά ξεκινάει το πρόγραμμα της Στέγης για το φθινόπωρο

Ο Δημήτρης Καραντζάς επιστρέφει στη Στέγη με μια περφόρμανς–παραβολή για τη βία, τον εθισμό στην εικόνα και την κατάργηση των ψευδαισθήσεων ή, αλλιώς, για την πραγματικότητα που, ό,τι κι αν κάνεις για να την αποφύγεις, αργά ή γρήγορα θα έρθει να σε βρει.

Επιμέλεια: Book Press

Από τις 30 Σεπτεμβρί...

ΠΡΟΔΗΜΟΣΙΕΥΣΕΙΣ

«Manifest – Υλοποίησε τη ζωή των ονείρων σου» της Τζορντάνα Λεβίν (προδημοσίευση)

«Manifest – Υλοποίησε τη ζωή των ονείρων σου» της Τζορντάνα Λεβίν (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση αποσπάσματος από το βιβλίο της Τζορντάνα Λεβίν [Jordanna Levin] «Manifest – Υλοποίησε τη ζωή των ονείρων σου» (μτφρ. Νοέλα Ελιασά), που θα κυκλοφορήσει στις 25 Σεπτεμβρίου από τις εκδόσεις Μίνωας. 

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

...

«Ηλίας Πετρόπουλος: Σκληρός από τρυφερότητα» του Τζον Τέιλορ (προδημοσίευση)

«Ηλίας Πετρόπουλος: Σκληρός από τρυφερότητα» του Τζον Τέιλορ (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση του προλόγου του μεταφραστή Γιώργου Ι. Αλλαμανή, στο βιβλίο του Τζον Τέιλορ [John Taylor] «Σκληρός από τρυφερότητα – Ο Έλληνας ποιητής και λαογράφος του άστεως Ηλίας Πετρόπουλος», το οποίο κυκλοφορεί αυτές τις μέρες από τις εκδόσεις Δίχτυ.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

...
«Ο Πολωνός» του Τζ.Μ. Κουτσί (προδημοσίευση)

«Ο Πολωνός» του Τζ.Μ. Κουτσί (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση αποσπάσματος από το μυθιστόρημα του Τζ.Μ. Κουτσί [J.M. Coetzee] «Ο Πολωνός» (μτφρ. Χριστίνα Σωτηροπούλου), το οποίο θα κυκλοφορήσει στις 4 Οκτωβρίου από τις εκδόσεις Διόπτρα.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

...

ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ

Τα βιβλία του φθινοπώρου 2023: Τι θα διαβάσουμε τις μέρες που έρχονται

Τα βιβλία του φθινοπώρου 2023: Τι θα διαβάσουμε τις μέρες που έρχονται

Επιλογές από τις προσεχείς εκδόσεις ελληνικής και μεταφρασμένης πεζογραφίας, ποίησης, βιογραφιών, θεάτρου, δοκιμίων, μελετών και γκράφικ νόβελ.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

Επιλέξαμε και φέτος όχι την εξαντλητική παρουσίαση των νέων εκδόσεων αλλά την στ...

22 σημαντικοί συγγραφείς που έγραψαν μόνο ένα μυθιστόρημα

22 σημαντικοί συγγραφείς που έγραψαν μόνο ένα μυθιστόρημα

Τι κοινό θα μπορούσε να έχει η Έμιλι Μπροντέ [Emily Brontë] με τον Χουάν Ρούλφο [Juan Rulfo] και τον εικονιζόμενο Άρη Αλεξάνδρου; Και οι τρεις τους, όπως και πολλοί ακόμα σημαντικοί συγγραφείς, έγραψαν και εξέδωσαν ένα μόνο μυθιστόρημα στη διάρκεια της ζωής τους, που ωστόσο αρκούσε για να τους καθιερώσει στο λογοτεχ...

4 σημαντικές εκδόσεις για την Αθήνα – Όψεις μιας πόλης σε διαρκή κίνηση

4 σημαντικές εκδόσεις για την Αθήνα – Όψεις μιας πόλης σε διαρκή κίνηση

Τέσσερις εκδόσεις για τη μελέτη, το σήμερα και το άλλοτε της Αθήνας. Στην κεντρική εικόνα, φωτογραφία της Διονυσίας Αλεξιάδου, από το λεύκωμα των εκδόσεων Καπόν «Η Αθήνα στον καιρό της πανδημίας».

Γράφει ο Διονύσης Μαρίνος

...

ΠΡΟΘΗΚΕΣ

ΠΡΟΘΗΚΕΣ

Newsletter

Θέλω να λαμβάνω το newsletter σας
ΕΓΓΡΑΦΗ

ΣΥΓΓΡΑΦΕΙΣ

ΤΑ ΠΙΟ ΔΗΜΟΦΙΛΗ ΤΟΥ ΜΗΝΑ

ΤΑ ΠΙΟ ΔΗΜΟΦΙΛΗ ΤΗΣ ΧΡΟΝΙΑΣ

ΦΑΚΕΛΟΙ