pasxos 2

Για το αυτοβιογραφικό βιβλίο του Γιάννη Πάσχου «Το χρονικό ενός δυσλεκτικού» (εκδ. Περισπωμένη).

Του Νίκου Ξένιου

Το χρονικό ενός δυσλεκτικού του Γιάννη Πάσχου (εκδ. Περισπωμένη) θα μπορούσε να χαρακτηριστεί αυτοβιογραφική νουβέλα, όμως κατ’ ουσίαν είναι μια ανάλαφρη καταγγελία κατά της μικρόνοιας. Ο κόσμος για το παιδί-Γιάννη είναι ένας κόσμος ήχων και εικόνων, ένα πληρέστατο σύμπαν γεμάτο έμπνευση και καλπάζουσα φαντασία από το οποίο απουσιάζουν επιδεικτικά τα γράμματα. Στις ποικίλες παρουσιάσεις του βιβλίου δόθηκε μεγάλη έμφαση στον βασανισμό και την περιθωριοποίηση που υφίσταται ένα δυσλεκτικό παιδί, ιδιαίτερα σε εποχές και τόπους όπου η επιστήμη δεν έχει ακόμη δώσει τα φώτα της. Ισχυρίζομαι, ωστόσο, ότι η πεμπτουσία του βιβλίου αυτού δεν είναι η παράθεση των προβλημάτων που αντιμετώπισε ο συγγραφέας ως απόπειρα ηρωοποίησής του: αντιθέτως, πρόκειται για μια ρεμβαστική αναπόληση μιας εξόχως δύσκολης ενηλικίωσης.

Ο Γιάννης Πάσχος, μη έχοντας συνειδητοποιήσει την ιδιαιτερότητά του, ελάχιστα ενοχικός γι’ αυτήν, δυνατός ως ιδιοσυγκρασία και, κυρίως, μαχητικός σε όλα τα επίπεδα, διαγράφει μια πορεία δημιουργικής φαντασίας που αντιπαλαίει τις αντιξοότητες και εκπλήσσει με την πρωτοτυπία της. Ανεπίδεκτος στα κολυβογράμματα του σχολείου, επινοεί ως παιδί χίλιους δυο τρόπους ώστε να επιβάλει την παρουσία του: και είναι η φήμη του μια Ηροστράτειος φήμη, μια ιδιάζουσα περίπτωση άξια μελέτης, μια συναρπαστική ατομικότητα που, από τις επάλξεις της, γίνεται φωνή ένστασης όλων των «ιδιαίτερων» και όλων των «διαφορετικών» του κόσμου ετούτου, ενάντια στη σοβαροφάνεια και το δήθεν που μαστίζει τη ζωή μας.

Με σύμμαχό του τη μητέρα του και γαλουχημένος με αυτοαποδοχή, το παιδί-πρωταγωνιστής της νουβέλας έχει την απαιτούμενη σκευή όχι μόνο για να επιβιώσει σ’ έναν κόσμο που περιγράφεται με γράμματα, αλλά και να βάλει αυτά τα γράμματα σε μια νέα σειρά.

Γιατί, πρέπει να το παραδεχτούμε, είναι σπάνιο ένας αναγνωρισμένος καθηγητής πανεπιστημίου και διακεκριμένος λογοτέχνης να κάνει, εκ των υστέρων, μια τέτοια δήλωση δυσλεξίας, χωρίς αυτό να εγκλείει και μια πρόθεση σαρκασμού του στείρου ακαδημαϊσμού, της ανορεξικής επιστημοσύνης, της ανοργασμικής παραγωγής των γραφιάδων. Οι ιστορίες που για άλλους ήταν εξωφρενικές ήταν, για το παιδί-Γιάννη, αυτονόητες. Αυτό από μόνο του συνιστά το πρώτο βήμα αντίστασης. Με σύμμαχό του τη μητέρα του και γαλουχημένος με αυτοαποδοχή, το παιδί-πρωταγωνιστής της νουβέλας έχει την απαιτούμενη σκευή όχι μόνο για να επιβιώσει σ’ έναν κόσμο που περιγράφεται με γράμματα, αλλά και να βάλει αυτά τα γράμματα σε μια νέα σειρά. Και, όπως ακριβώς μπορεί κανείς να διαπιστώσει και από τα υπόλοιπα κείμενά του, η αναδιάταξη των στοιχείων της πραγματικότητας σε μια νέα πραγματικότητα (ενδο-λογοτεχνική) είναι κατ’ ουσίαν το επίτευγμα της λογοτεχνίας του Πάσχου.

Να γίνω πιο συγκεκριμένος: οι μουντζούρες, τα σβησίματα, οι περισπωμένες στις προπαραλήγουσες και τα κοκκινάδια των διορθώσεων των δασκάλων, η απελπισία των πρώτων χρόνων του δημοτικού σχολείου, η απαξίωση από τους στενόμυαλους, ανεγκέφαλους δασκάλους και η έλλειψη ευαισθησίας πολλών ανθρώπων, η κειμενοκεντρική αντίληψη περί ευφυίας που κατέτρυχε (και κατατρύχει) το ελληνικό σχολείο αυτόν τον «θάλαμο των αερίων απενεργοποίησης, αφυδάτωσης και αποστείρωσης», όλος αυτός ο λογιωτατισμός που συνιστά τη γάγγραινα της νεοελληνικής πνευματικής ζωής, όλο αυτό το βασανιστήριο γίνεται, για το ιδιαίτερο αυτό παιδί, παράγοντας χειραφέτησης και εφαλτήριο προόδου. Συντρέχουσας και της τύχης, το τέλος της ανωφέρειας τούτης τον βρίσκει φοιτητή στο πανεπιστήμιο, όσο κι αν αυτό ακούγεται αντιφατικό. Και η ιστορία του συνεχίζεται με όλες τις ακαδημαϊκές δάφνες, τα συνέδρια και την ευρύτερη αποδοχή που ουδείς θα φανταζόταν, αναλογιζόμενος την αφετηρία της διαδρομής. Διαύγεια, καθαρότητα στις δηλώσεις, αποστομωτική ειλικρίνεια, λυρισμός: να τα κύρια χαρακτηριστικά αυτού του αφηγήματος, που οριοθετεί με τον απλούστερο τρόπο το πέρασμα από την πραγματικότητα στη φαντασία. Πρόκειται για ένα μνημείο νεορρεαλισμού που όμοιό του μπορεί κανείς να βρει μόνο στην Ιστορία ενός αιχμαλώτου του Δούκα, μόνο στο Τρίτο στεφάνι του Ταχτσή, μόνο στις νουβέλες της Μαργαρίτας Καραπάνου (η λεπτομέρεια με τα γράμματα των Πομάκων κατά τη διάρκεια της στρατιωτικής θητείας το αποδεικνύει).

Μεταπλάθοντας το κάθε βίωμα σε κάτι άλλο, αναγνωρίσιμο μόνο από τον ίδιο, ο συγγραφέας δεν χτίζει μόνο μια νουβέλα «ενηλικίωσης» (αυτή θα ήταν μια πρόχειρη διαπίστωση), κυρίως αφήνει μια παρακαταθήκη περιφρόνησης όλων των επουσιωδών κατηγορημάτων που νοθεύουν τις στιγμές μας και ψευτίζουν τη ζωή μας.

Στους ρόλους που η κοινωνία κατανέμει και στις περγαμηνές που η κοινωνία απονέμει ο ήρωάς μας είναι outsider. Είναι ο απρόβλεπτος τρίτος, ο διαφορετικός «άλλος», ο απρόσκλητος επισκέπτης, πιθανόν ο παρείσακτος εισβολέας. Αν δεν είναι αυτό συναρπαστικό, τότε τι είναι συναρπαστικό; Και το σημαντικότερο είναι πως η τόσο πλήρης νοήματος και ουσίας εξιστόρηση που κοινωνιολογικά διανοίγει τόσους ορίζοντες συζητήσεων δεν είναι παρά η αφορμή για να γραφεί ένα λογοτεχνικό βιβλίο υψηλών αξιώσεων. Το ότι ο αφηγητής είναι ένα παιδί που έχει ενηλικιωθεί χωρίς να έχει αποβάλει την ευαισθησία, τον αυθορμητισμό, την πειραχτική διάθεση και τον σαρκασμό ενός παιδιού, αυτό πια είναι το μεγαλύτερο λογοτεχνικό επίτευγμα του Γιάννη Πάσχου.

perispomeni pasxos to xroniko enos duslektikouΠώς το πετυχαίνει αυτό ένας συγγραφέας, ενώ αποδύεται στον αγώνα ανασυγκρότησης της μνήμης του; Μα, φυσικά, βάζοντας σε τάξη της πολύτιμες εικόνες που συγκροτούν το προσωπικό του σύμπαν και καταθέτοντάς τες στο χαρτί σε μια γλώσσα λαγαρή και σπαρταριστή, άμεσα κοινοποιήσιμη στον αναγνώστη, οικεία, ψηλαφήσιμη, όπως είναι οι αγιογραφίες σ’ ένα παρεκκλήσι και όπως είναι οι στίχοι της λειτουργίας που αποστηθίζονται με «φωτογραφικό» τρόπο για να αρθρώσουν έναν λόγο αυτονομημένο, αποσχισμένο από τις επίσημες συνδηλώσεις του, ελαστικό και ευρύχωρο, κατάλληλο ώστε να χωρέσει όλες τις εκτάσεις και τα τοπία, τα πλάσματα και τις ψυχές, τις απόκοσμες διαστάσεις και τα υπερρεαλιστικά επεισόδια που χτίζει η απροσμέτρητη φαντασία του ταλαντούχου παιδιού. Του παιδιού που έχει, όμως, μιαν επιπρόσθετη, κορυφαία δυσκολία.

Οι 97 σελίδες του βιβλίου του Γιάννη Πάσχου είναι τόσο έντονες, τα επεισόδιά του είναι τόσο τραγελαφικά και η ενάργεια της γλώσσας του τόσο χαρακτηριστική που κανείς διερωτάται από πού αντλήθηκε όλη αυτή η ζωντάνια και πώς είναι δυνατόν να μην γκρεμίζεται αυτό το σύμπαν την ώρα που εκτίθεται σε κείμενο. Ποια είναι, λοιπόν, η εκμυστήρευση και ποια είναι η δήλωση του συγγραφέα; Μεταπλάθοντας το κάθε βίωμα σε κάτι άλλο, αναγνωρίσιμο μόνο από τον ίδιο, ο συγγραφέας δεν χτίζει μόνο μια νουβέλα «ενηλικίωσης» (αυτή θα ήταν μια πρόχειρη διαπίστωση), κυρίως αφήνει μια παρακαταθήκη περιφρόνησης όλων των επουσιωδών κατηγορημάτων που νοθεύουν τις στιγμές μας και ψευτίζουν τη ζωή μας.

Με όπλο του την αγάπη των γονιών του και την εμπιστοσύνη στις δυνάμεις του που του εμφύσησαν, ανακαλεί τα τραύματα της παιδικής του ηλικίας συγκροτώντας σε σύστημα αφηγηματικό όλες τις προσωπικές του στιγμές αναζήτησης παρηγοριάς και προσωπικής πορείας μέσα από τη στενόχωρη ατραπό της επαρχιακής Ελλάδας της δεκαετίας του ’60. Και να προσθέσω κι ετούτο, που κρίνω ότι είναι σημαντικό: ο φίλτατος Γιάννης Πάσχος δεν γκρινιάζει, δεν μεμψιμοιρεί, δεν διεκτραγωδεί. Αντιθέτως, εμφορούμενος από νοσταλγία, αγάπη για τους δικούς του και τεράστια αποθέματα ανθρωπισμού και κατανόησης, αναπλάθει ένα ημερολόγιο των παθημάτων του διαπνεόμενος από μεγαλοψυχία, αφοπλιστικό χιούμορ και ευθύτητα, με λίγα λόγια συστηνόμενος όπως πραγματικά είναι. Όσοι τον γνωρίζουμε και τον αγαπούμε έχουμε διαπιστώσει ιδίοις όμμασιν πως πρόκειται για έναν νικητή της ζωής. Με αυτό το βιβλίο το επιβεβαιώνει και ο ίδιος.

 


 Ο ΝΙΚΟΣ ΞΕΝΙΟΣ είναι εκπαιδευτικός και συγγραφέας. Τελευταίο βιβλίο του, το μυθιστόρημα «Τα σπλάχνα» (εκδ. Κριτική).

politeia link more

 

 

 

Ακολουθήστε την bookpress.gr στο Google News και διαβάστε πρώτοι τα θέματα που σας ενδιαφέρουν.


ΣΧΕΤΙΚΑ ΑΡΘΡΑ

«Η λίμπιντο των αγγέλων» του Νίκου Μάντζιου (κριτική) – Όταν η τέχνη ευαισθητοποιεί

«Η λίμπιντο των αγγέλων» του Νίκου Μάντζιου (κριτική) – Όταν η τέχνη ευαισθητοποιεί

Για το μυθιστόρημα του Νίκου Μάντζιου «Η λίμπιντο των αγγέλων» (εκδ. Γραφή).

Γράφει ο Γιώργος Ν. Περαντωνάκης

Για μας τους κριτικούς δεν πρέπει να παίζει ρόλο το όνομα του συγγραφέα: αν είναι γνωστός με περγαμηνές στο ενεργητικό του, δεν σημαίνει ...

«Ένα κομμάτι χαρτί» του Δημήτρη (Τάκη) Φραγκούλη (κριτική) – Ένα διαφορετικό μυθιστόρημα για τη μαυρίλα του Εμφυλίου

«Ένα κομμάτι χαρτί» του Δημήτρη (Τάκη) Φραγκούλη (κριτική) – Ένα διαφορετικό μυθιστόρημα για τη μαυρίλα του Εμφυλίου

Για το μυθιστόρημα του Δημήτρη (Τάκη) Φραγκούλη «Ένα κομμάτι χαρτί» (εκδ. Αλεξάνδρεια). Κεντρική εικόνα: © Roman Kraft (Unsplash). 

Γράφει ο Διονύσης Μαρίνος

Το μόνο που αλλάζει είναι το παρελθόν, όλες οι άλλ...

«Η φωνή της» (κριτική) – Πενήντα τρεις γυναίκες γράφουν για την έμφυλη βία

«Η φωνή της» (κριτική) – Πενήντα τρεις γυναίκες γράφουν για την έμφυλη βία

Για το συλλογικό έργο «Η φωνή της» (εκδ. Καστανιώτη). Κεντρική εικόνα: © Oscar Keys (Unsplash). 

Γράφει η Ιωάννα Σπηλιοπούλου

Πενήντα τρεις γράφουσες, μέλη του Δικτύου γυναικών συγγραφέων κατά της ...

ΠΡΟΣΦΑΤΑ ΑΡΘΡΑ

«Το σπίτι με την κόκκινη πόρτα» του Βαγγέλη Μαργιωρή (προδημοσίευση)

«Το σπίτι με την κόκκινη πόρτα» του Βαγγέλη Μαργιωρή (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση αποσπάσματος από το αστυνομικό μυθιστόρημα του Βαγγέλη Μαργιωρή «Το σπίτι με την κόκκινη πόρτα», το οποίο κυκλοφορεί στις 25 Σεπτεμβρίου από τις εκδόσεις Μίνωας.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

«Ήρωες, μίξερ, μανταλάκια, σερβιέτες…» Μέσα στο ...

«Manifest – Υλοποίησε τη ζωή των ονείρων σου» της Τζορντάνα Λεβίν (προδημοσίευση)

«Manifest – Υλοποίησε τη ζωή των ονείρων σου» της Τζορντάνα Λεβίν (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση αποσπάσματος από το βιβλίο της Τζορντάνα Λεβίν [Jordanna Levin] «Manifest – Υλοποίησε τη ζωή των ονείρων σου» (μτφρ. Νοέλα Ελιασά), που θα κυκλοφορήσει στις 25 Σεπτεμβρίου από τις εκδόσεις Μίνωας. 

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

...

Αυτή είναι η βραχεία λίστα για το Βραβείο Μπούκερ 2023

Αυτή είναι η βραχεία λίστα για το Βραβείο Μπούκερ 2023

Οι έξι συγγραφείς που επιλεχτήκαν από την κριτική επιτροπή «παρουσιάζουν έργα εντυπωσιακής δομής». Ανάμεσά τους βρίσκονται δύο πρωτοεμφανιζόμενοι πεζογράφοι. Στη φωτογραφία, η υποψήφια Σάρα Μπερνστάιν [Sarah Bernstein].

Επιμέλεια: Book Press

...

ΠΡΟΔΗΜΟΣΙΕΥΣΕΙΣ

«Το σπίτι με την κόκκινη πόρτα» του Βαγγέλη Μαργιωρή (προδημοσίευση)

«Το σπίτι με την κόκκινη πόρτα» του Βαγγέλη Μαργιωρή (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση αποσπάσματος από το αστυνομικό μυθιστόρημα του Βαγγέλη Μαργιωρή «Το σπίτι με την κόκκινη πόρτα», το οποίο κυκλοφορεί στις 25 Σεπτεμβρίου από τις εκδόσεις Μίνωας.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

«Ήρωες, μίξερ, μανταλάκια, σερβιέτες…» Μέσα στο ...

«Manifest – Υλοποίησε τη ζωή των ονείρων σου» της Τζορντάνα Λεβίν (προδημοσίευση)

«Manifest – Υλοποίησε τη ζωή των ονείρων σου» της Τζορντάνα Λεβίν (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση αποσπάσματος από το βιβλίο της Τζορντάνα Λεβίν [Jordanna Levin] «Manifest – Υλοποίησε τη ζωή των ονείρων σου» (μτφρ. Νοέλα Ελιασά), που θα κυκλοφορήσει στις 25 Σεπτεμβρίου από τις εκδόσεις Μίνωας. 

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

...

«Ηλίας Πετρόπουλος: Σκληρός από τρυφερότητα» του Τζον Τέιλορ (προδημοσίευση)

«Ηλίας Πετρόπουλος: Σκληρός από τρυφερότητα» του Τζον Τέιλορ (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση του προλόγου του μεταφραστή Γιώργου Ι. Αλλαμανή, στο βιβλίο του Τζον Τέιλορ [John Taylor] «Σκληρός από τρυφερότητα – Ο Έλληνας ποιητής και λαογράφος του άστεως Ηλίας Πετρόπουλος», το οποίο κυκλοφορεί αυτές τις μέρες από τις εκδόσεις Δίχτυ.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

...

ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ

Τα βιβλία του φθινοπώρου 2023: Τι θα διαβάσουμε τις μέρες που έρχονται

Τα βιβλία του φθινοπώρου 2023: Τι θα διαβάσουμε τις μέρες που έρχονται

Επιλογές από τις προσεχείς εκδόσεις ελληνικής και μεταφρασμένης πεζογραφίας, ποίησης, βιογραφιών, θεάτρου, δοκιμίων, μελετών και γκράφικ νόβελ.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

Επιλέξαμε και φέτος όχι την εξαντλητική παρουσίαση των νέων εκδόσεων αλλά την στ...

22 σημαντικοί συγγραφείς που έγραψαν μόνο ένα μυθιστόρημα

22 σημαντικοί συγγραφείς που έγραψαν μόνο ένα μυθιστόρημα

Τι κοινό θα μπορούσε να έχει η Έμιλι Μπροντέ [Emily Brontë] με τον Χουάν Ρούλφο [Juan Rulfo] και τον εικονιζόμενο Άρη Αλεξάνδρου; Και οι τρεις τους, όπως και πολλοί ακόμα σημαντικοί συγγραφείς, έγραψαν και εξέδωσαν ένα μόνο μυθιστόρημα στη διάρκεια της ζωής τους, που ωστόσο αρκούσε για να τους καθιερώσει στο λογοτεχ...

4 σημαντικές εκδόσεις για την Αθήνα – Όψεις μιας πόλης σε διαρκή κίνηση

4 σημαντικές εκδόσεις για την Αθήνα – Όψεις μιας πόλης σε διαρκή κίνηση

Τέσσερις εκδόσεις για τη μελέτη, το σήμερα και το άλλοτε της Αθήνας. Στην κεντρική εικόνα, φωτογραφία της Διονυσίας Αλεξιάδου, από το λεύκωμα των εκδόσεων Καπόν «Η Αθήνα στον καιρό της πανδημίας».

Γράφει ο Διονύσης Μαρίνος

...

ΠΡΟΘΗΚΕΣ

ΠΡΟΘΗΚΕΣ

Newsletter

Θέλω να λαμβάνω το newsletter σας
ΕΓΓΡΑΦΗ

ΣΥΓΓΡΑΦΕΙΣ

ΤΑ ΠΙΟ ΔΗΜΟΦΙΛΗ ΤΟΥ ΜΗΝΑ

03 Σεπτεμβρίου 2023 ΤΕΛΕΥΤΑΙΑ ΝΕΑ

23 σημαντικές εκδηλώσεις στο πλαίσιο του 51ου Φεστιβάλ Βιβλίου στο Πεδίον του Άρεως

Πρόγραμα σημαντικών εκδηλώσεων στην Κεντρική Σκηνή «Μελίνα Μερκούρη» στη διάρκεια όλων των ημερών του 51ου Φεστιβάλ Βιβλίου στο Πεδίον του Άρεως. Επιμέλεια: Book Press

ΤΑ ΠΙΟ ΔΗΜΟΦΙΛΗ ΤΗΣ ΧΡΟΝΙΑΣ

ΦΑΚΕΛΟΙ