pasxos 2

Για το αυτοβιογραφικό βιβλίο του Γιάννη Πάσχου «Το χρονικό ενός δυσλεκτικού» (εκδ. Περισπωμένη).

Του Νίκου Ξένιου

Το χρονικό ενός δυσλεκτικού του Γιάννη Πάσχου (εκδ. Περισπωμένη) θα μπορούσε να χαρακτηριστεί αυτοβιογραφική νουβέλα, όμως κατ’ ουσίαν είναι μια ανάλαφρη καταγγελία κατά της μικρόνοιας. Ο κόσμος για το παιδί-Γιάννη είναι ένας κόσμος ήχων και εικόνων, ένα πληρέστατο σύμπαν γεμάτο έμπνευση και καλπάζουσα φαντασία από το οποίο απουσιάζουν επιδεικτικά τα γράμματα. Στις ποικίλες παρουσιάσεις του βιβλίου δόθηκε μεγάλη έμφαση στον βασανισμό και την περιθωριοποίηση που υφίσταται ένα δυσλεκτικό παιδί, ιδιαίτερα σε εποχές και τόπους όπου η επιστήμη δεν έχει ακόμη δώσει τα φώτα της. Ισχυρίζομαι, ωστόσο, ότι η πεμπτουσία του βιβλίου αυτού δεν είναι η παράθεση των προβλημάτων που αντιμετώπισε ο συγγραφέας ως απόπειρα ηρωοποίησής του: αντιθέτως, πρόκειται για μια ρεμβαστική αναπόληση μιας εξόχως δύσκολης ενηλικίωσης.

Ο Γιάννης Πάσχος, μη έχοντας συνειδητοποιήσει την ιδιαιτερότητά του, ελάχιστα ενοχικός γι’ αυτήν, δυνατός ως ιδιοσυγκρασία και, κυρίως, μαχητικός σε όλα τα επίπεδα, διαγράφει μια πορεία δημιουργικής φαντασίας που αντιπαλαίει τις αντιξοότητες και εκπλήσσει με την πρωτοτυπία της. Ανεπίδεκτος στα κολυβογράμματα του σχολείου, επινοεί ως παιδί χίλιους δυο τρόπους ώστε να επιβάλει την παρουσία του: και είναι η φήμη του μια Ηροστράτειος φήμη, μια ιδιάζουσα περίπτωση άξια μελέτης, μια συναρπαστική ατομικότητα που, από τις επάλξεις της, γίνεται φωνή ένστασης όλων των «ιδιαίτερων» και όλων των «διαφορετικών» του κόσμου ετούτου, ενάντια στη σοβαροφάνεια και το δήθεν που μαστίζει τη ζωή μας.

Με σύμμαχό του τη μητέρα του και γαλουχημένος με αυτοαποδοχή, το παιδί-πρωταγωνιστής της νουβέλας έχει την απαιτούμενη σκευή όχι μόνο για να επιβιώσει σ’ έναν κόσμο που περιγράφεται με γράμματα, αλλά και να βάλει αυτά τα γράμματα σε μια νέα σειρά.

Γιατί, πρέπει να το παραδεχτούμε, είναι σπάνιο ένας αναγνωρισμένος καθηγητής πανεπιστημίου και διακεκριμένος λογοτέχνης να κάνει, εκ των υστέρων, μια τέτοια δήλωση δυσλεξίας, χωρίς αυτό να εγκλείει και μια πρόθεση σαρκασμού του στείρου ακαδημαϊσμού, της ανορεξικής επιστημοσύνης, της ανοργασμικής παραγωγής των γραφιάδων. Οι ιστορίες που για άλλους ήταν εξωφρενικές ήταν, για το παιδί-Γιάννη, αυτονόητες. Αυτό από μόνο του συνιστά το πρώτο βήμα αντίστασης. Με σύμμαχό του τη μητέρα του και γαλουχημένος με αυτοαποδοχή, το παιδί-πρωταγωνιστής της νουβέλας έχει την απαιτούμενη σκευή όχι μόνο για να επιβιώσει σ’ έναν κόσμο που περιγράφεται με γράμματα, αλλά και να βάλει αυτά τα γράμματα σε μια νέα σειρά. Και, όπως ακριβώς μπορεί κανείς να διαπιστώσει και από τα υπόλοιπα κείμενά του, η αναδιάταξη των στοιχείων της πραγματικότητας σε μια νέα πραγματικότητα (ενδο-λογοτεχνική) είναι κατ’ ουσίαν το επίτευγμα της λογοτεχνίας του Πάσχου.

Να γίνω πιο συγκεκριμένος: οι μουντζούρες, τα σβησίματα, οι περισπωμένες στις προπαραλήγουσες και τα κοκκινάδια των διορθώσεων των δασκάλων, η απελπισία των πρώτων χρόνων του δημοτικού σχολείου, η απαξίωση από τους στενόμυαλους, ανεγκέφαλους δασκάλους και η έλλειψη ευαισθησίας πολλών ανθρώπων, η κειμενοκεντρική αντίληψη περί ευφυίας που κατέτρυχε (και κατατρύχει) το ελληνικό σχολείο αυτόν τον «θάλαμο των αερίων απενεργοποίησης, αφυδάτωσης και αποστείρωσης», όλος αυτός ο λογιωτατισμός που συνιστά τη γάγγραινα της νεοελληνικής πνευματικής ζωής, όλο αυτό το βασανιστήριο γίνεται, για το ιδιαίτερο αυτό παιδί, παράγοντας χειραφέτησης και εφαλτήριο προόδου. Συντρέχουσας και της τύχης, το τέλος της ανωφέρειας τούτης τον βρίσκει φοιτητή στο πανεπιστήμιο, όσο κι αν αυτό ακούγεται αντιφατικό. Και η ιστορία του συνεχίζεται με όλες τις ακαδημαϊκές δάφνες, τα συνέδρια και την ευρύτερη αποδοχή που ουδείς θα φανταζόταν, αναλογιζόμενος την αφετηρία της διαδρομής. Διαύγεια, καθαρότητα στις δηλώσεις, αποστομωτική ειλικρίνεια, λυρισμός: να τα κύρια χαρακτηριστικά αυτού του αφηγήματος, που οριοθετεί με τον απλούστερο τρόπο το πέρασμα από την πραγματικότητα στη φαντασία. Πρόκειται για ένα μνημείο νεορρεαλισμού που όμοιό του μπορεί κανείς να βρει μόνο στην Ιστορία ενός αιχμαλώτου του Δούκα, μόνο στο Τρίτο στεφάνι του Ταχτσή, μόνο στις νουβέλες της Μαργαρίτας Καραπάνου (η λεπτομέρεια με τα γράμματα των Πομάκων κατά τη διάρκεια της στρατιωτικής θητείας το αποδεικνύει).

Μεταπλάθοντας το κάθε βίωμα σε κάτι άλλο, αναγνωρίσιμο μόνο από τον ίδιο, ο συγγραφέας δεν χτίζει μόνο μια νουβέλα «ενηλικίωσης» (αυτή θα ήταν μια πρόχειρη διαπίστωση), κυρίως αφήνει μια παρακαταθήκη περιφρόνησης όλων των επουσιωδών κατηγορημάτων που νοθεύουν τις στιγμές μας και ψευτίζουν τη ζωή μας.

Στους ρόλους που η κοινωνία κατανέμει και στις περγαμηνές που η κοινωνία απονέμει ο ήρωάς μας είναι outsider. Είναι ο απρόβλεπτος τρίτος, ο διαφορετικός «άλλος», ο απρόσκλητος επισκέπτης, πιθανόν ο παρείσακτος εισβολέας. Αν δεν είναι αυτό συναρπαστικό, τότε τι είναι συναρπαστικό; Και το σημαντικότερο είναι πως η τόσο πλήρης νοήματος και ουσίας εξιστόρηση που κοινωνιολογικά διανοίγει τόσους ορίζοντες συζητήσεων δεν είναι παρά η αφορμή για να γραφεί ένα λογοτεχνικό βιβλίο υψηλών αξιώσεων. Το ότι ο αφηγητής είναι ένα παιδί που έχει ενηλικιωθεί χωρίς να έχει αποβάλει την ευαισθησία, τον αυθορμητισμό, την πειραχτική διάθεση και τον σαρκασμό ενός παιδιού, αυτό πια είναι το μεγαλύτερο λογοτεχνικό επίτευγμα του Γιάννη Πάσχου.

perispomeni pasxos to xroniko enos duslektikouΠώς το πετυχαίνει αυτό ένας συγγραφέας, ενώ αποδύεται στον αγώνα ανασυγκρότησης της μνήμης του; Μα, φυσικά, βάζοντας σε τάξη της πολύτιμες εικόνες που συγκροτούν το προσωπικό του σύμπαν και καταθέτοντάς τες στο χαρτί σε μια γλώσσα λαγαρή και σπαρταριστή, άμεσα κοινοποιήσιμη στον αναγνώστη, οικεία, ψηλαφήσιμη, όπως είναι οι αγιογραφίες σ’ ένα παρεκκλήσι και όπως είναι οι στίχοι της λειτουργίας που αποστηθίζονται με «φωτογραφικό» τρόπο για να αρθρώσουν έναν λόγο αυτονομημένο, αποσχισμένο από τις επίσημες συνδηλώσεις του, ελαστικό και ευρύχωρο, κατάλληλο ώστε να χωρέσει όλες τις εκτάσεις και τα τοπία, τα πλάσματα και τις ψυχές, τις απόκοσμες διαστάσεις και τα υπερρεαλιστικά επεισόδια που χτίζει η απροσμέτρητη φαντασία του ταλαντούχου παιδιού. Του παιδιού που έχει, όμως, μιαν επιπρόσθετη, κορυφαία δυσκολία.

Οι 97 σελίδες του βιβλίου του Γιάννη Πάσχου είναι τόσο έντονες, τα επεισόδιά του είναι τόσο τραγελαφικά και η ενάργεια της γλώσσας του τόσο χαρακτηριστική που κανείς διερωτάται από πού αντλήθηκε όλη αυτή η ζωντάνια και πώς είναι δυνατόν να μην γκρεμίζεται αυτό το σύμπαν την ώρα που εκτίθεται σε κείμενο. Ποια είναι, λοιπόν, η εκμυστήρευση και ποια είναι η δήλωση του συγγραφέα; Μεταπλάθοντας το κάθε βίωμα σε κάτι άλλο, αναγνωρίσιμο μόνο από τον ίδιο, ο συγγραφέας δεν χτίζει μόνο μια νουβέλα «ενηλικίωσης» (αυτή θα ήταν μια πρόχειρη διαπίστωση), κυρίως αφήνει μια παρακαταθήκη περιφρόνησης όλων των επουσιωδών κατηγορημάτων που νοθεύουν τις στιγμές μας και ψευτίζουν τη ζωή μας.

Με όπλο του την αγάπη των γονιών του και την εμπιστοσύνη στις δυνάμεις του που του εμφύσησαν, ανακαλεί τα τραύματα της παιδικής του ηλικίας συγκροτώντας σε σύστημα αφηγηματικό όλες τις προσωπικές του στιγμές αναζήτησης παρηγοριάς και προσωπικής πορείας μέσα από τη στενόχωρη ατραπό της επαρχιακής Ελλάδας της δεκαετίας του ’60. Και να προσθέσω κι ετούτο, που κρίνω ότι είναι σημαντικό: ο φίλτατος Γιάννης Πάσχος δεν γκρινιάζει, δεν μεμψιμοιρεί, δεν διεκτραγωδεί. Αντιθέτως, εμφορούμενος από νοσταλγία, αγάπη για τους δικούς του και τεράστια αποθέματα ανθρωπισμού και κατανόησης, αναπλάθει ένα ημερολόγιο των παθημάτων του διαπνεόμενος από μεγαλοψυχία, αφοπλιστικό χιούμορ και ευθύτητα, με λίγα λόγια συστηνόμενος όπως πραγματικά είναι. Όσοι τον γνωρίζουμε και τον αγαπούμε έχουμε διαπιστώσει ιδίοις όμμασιν πως πρόκειται για έναν νικητή της ζωής. Με αυτό το βιβλίο το επιβεβαιώνει και ο ίδιος.

 


 Ο ΝΙΚΟΣ ΞΕΝΙΟΣ είναι εκπαιδευτικός και συγγραφέας. Τελευταίο βιβλίο του, το μυθιστόρημα «Τα σπλάχνα» (εκδ. Κριτική).

politeia link more

 

 

 

Ακολουθήστε την bookpress.gr στο Google News και διαβάστε πρώτοι τα θέματα που σας ενδιαφέρουν.


ΣΧΕΤΙΚΑ ΑΡΘΡΑ

«Ο τελευταίος Άλυπος» της Ελένης Γκίκα (κριτική)

«Ο τελευταίος Άλυπος» της Ελένης Γκίκα (κριτική)

Για το αστυνομικό μυθιστόρημα της Ελένης Γκίκα «Ο τελευταίος Άλυπος» (εκδ. Αρμός). Στην κεντρική εικόνα, στιγμιότυπο από τη σειρά  «Klim» (2015).

Γράφει ο Γιώργος Ρούσκας

Δεν έχω πεισθεί ότι ...

«Brandy Sour» της Κωνσταντίας Σωτηρίου (κριτική) – Το Ledra Palace της Λευκωσίας υπογράφει την Ιστορία

«Brandy Sour» της Κωνσταντίας Σωτηρίου (κριτική) – Το Ledra Palace της Λευκωσίας υπογράφει την Ιστορία

Για το μυθιστόρημα της Κωνσταντίας Σωτηρίου «Brandy Sour» (εκδ. Πατάκη). Στην κεντρική εικόνα, καρτ ποστάλ που απεικονίζει το Λήδρα Πάλας (Λεβέντειο Δημοτικό Μουσείο, φωτογραφία του Κυρακού Ζαρταριάν, περ. 1954).

Γράφει ο Γιώργος Ν. Περαντωνάκης

...
«Το αλάτι του Bad Ischl» του Κώστα Μαυρουδή (κριτική)

«Το αλάτι του Bad Ischl» του Κώστα Μαυρουδή (κριτική)

Για το βιβλίο με πεζά κείμενα του Κώστα Μαυρουδή «Το αλάτι του Bad Ischl» (εκδ. Κίχλη).

Γράφει η Διώνη Δημητριάδου

Αυτό που χαρακτηρίζει τα κείμενα του Κώστα Μαυρουδή, ως γνήσιου «εστέτ», αισθητή της γραφής, είναι ότι ...

ΠΡΟΣΦΑΤΑ ΑΡΘΡΑ

Οι εκδόσεις Βακχικόν γιορτάζουν την Παγκόσμια Ημέρα Ποίησης 2023

Οι εκδόσεις Βακχικόν γιορτάζουν την Παγκόσμια Ημέρα Ποίησης 2023

Οι εκδόσεις Βακχικόν γιορτάζουν την Παγκόσμια Ημέρα Ποίησης 2023 συμμετέχοντας σε ενδιαφέρουσες και άκρως ποιητικές δράσεις. 

Επιμέλεια: Book Press

Παγκόσμια Ημέρα Ποίησης 2023 στον Κήπο του Αρχαιολογικού Μουσε...

«Ο αδελφός μου ο Αμαντέους» του Μηνά Βιντιάδη, σε σκηνοθεσία Βάνας Πεφάνη, στο Μέγαρο Μουσικής Αθηνών (κριτική)

«Ο αδελφός μου ο Αμαντέους» του Μηνά Βιντιάδη, σε σκηνοθεσία Βάνας Πεφάνη, στο Μέγαρο Μουσικής Αθηνών (κριτική)

Για την παράσταση «Ο αδελφός μου ο Αμαντέους» του Μηνά Βιντιάδη, σε σκηνοθεσία Βάνας Πεφάνη, που παρουσιάζεται στη Μουσική Βιβλιοθήκη «Λίλιαν Βουδούρη» του Μεγάρου Μουσικής Αθηνών. Φωτογραφίες: Γιώτα Εφραιμίδου.

Γράφει ο Νίκος Ξένιος

...
«Συλλέκτης μανιταριών» του Κώστα Αρκουδέα (προδημοσίευση)

«Συλλέκτης μανιταριών» του Κώστα Αρκουδέα (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση αποσπάσματος από τη νουβέλα του Κώστα Αρκουδέα «Συλλέκτης μανιταριών», που θα κυκλοφορήσει στις 27 Μαρτίου από τις εκδόσεις Καστανιώτη.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

Ο πολιτικάντης ήταν μιμητικό ον. Δανειζόταν συμπεριφορές από τους ανθρώπου...

ΠΡΟΔΗΜΟΣΙΕΥΣΕΙΣ

«Συλλέκτης μανιταριών» του Κώστα Αρκουδέα (προδημοσίευση)

«Συλλέκτης μανιταριών» του Κώστα Αρκουδέα (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση αποσπάσματος από τη νουβέλα του Κώστα Αρκουδέα «Συλλέκτης μανιταριών», που θα κυκλοφορήσει στις 27 Μαρτίου από τις εκδόσεις Καστανιώτη.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

Ο πολιτικάντης ήταν μιμητικό ον. Δανειζόταν συμπεριφορές από τους ανθρώπου...

«Τα θαύματα του κόσμου» του Μιχάλη Μοδινού (προδημοσίευση)

«Τα θαύματα του κόσμου» του Μιχάλη Μοδινού (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση ενός διηγήματος από τη συλλογή διηγημάτων του Μιχάλη Μοδινού «Τα θαύματα του κόσμου», που θα κυκλοφορήσει στις 27 Μαρτίου από τις εκδόσεις Καστανιώτη.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

XVI
Η Κοκκινοσκουφίτσα στον Βασιλικό Κήπο ...

«Ο άλλος αδερφός» του Βαγγέλη Γιαννίση (προδημοσίευση)

«Ο άλλος αδερφός» του Βαγγέλη Γιαννίση (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση αποσπάσματος από το μυθιστόρημα του Βαγγέλη Γιαννίση «Ο άλλος αδερφός», το οποίο θα κυκλοφορήσει στις 22 Μαρτίου από τις εκδόσεις Διόπτρα.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

«Τύµµα τύµµατι τεῖσαι»
...

ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ

Στίβεν Κινγκ: 10 αγαπημένα του βιβλία

Στίβεν Κινγκ: 10 αγαπημένα του βιβλία

Σε ανάρτησή του στο Goodreads, με αφορμή τα δέκα χρόνια λειτουργίας της ιστοσελίδας, ο Στίβεν Κινγκ ξεχώρισε δέκα αγαπημένα του βιβλία. Τα έργα του συγγραφέα κυκλοφορούν στα ελληνικά από τις εκδόσεις Κλειδάριθμος.

Επιμέλεια: Book Press

...
Ένας χρόνος πόλεμος στην Ουκρανία: Τα βιβλία για να κατανοήσουμε την Ιστορία καθώς γράφεται

Ένας χρόνος πόλεμος στην Ουκρανία: Τα βιβλία για να κατανοήσουμε την Ιστορία καθώς γράφεται

Σήμερα, 24 Φεβρουαρίου 2023, συμπληρώνεται ένας χρόνος από την έναρξη του πολέμου που διεξάγει η Ρωσία στην Ουκρανία. Η ελληνική βιβλιογραφία αναπόφευκτα εμπλουτίστηκε από μελέτες και συλλογικούς τόμους, βιβλία στα οποία οι συγγραφείς των κειμένων επιχειρούν να δώσουν απαντήσεις και ερμηνείες σε γεγονότα και εξελίξε...

Κάρσον ΜακΚάλερς: Τα 10 αγαπημένα της βιβλία

Κάρσον ΜακΚάλερς: Τα 10 αγαπημένα της βιβλία

Η Αμερικανίδα πεζογράφος Κάρσον ΜακΚάλερς [Carson McCullers] είναι μία από τις σημαντικότερες εκπροσώπους του λογοτεχνικού «southern gothic». Τα μυθιστορήματά της εκτυλίσσονται στον αμερικανικό Νότο και παρουσιάζουν μοναχικούς, εκκεντρικούς χαρακτήρες που πασχίζουν να συνυπάρξουν με τους υπόλοιπους ανθρώπους.

...

ΠΡΟΘΗΚΕΣ

ΠΡΟΘΗΚΕΣ

Newsletter

Θέλω να λαμβάνω το newsletter σας
ΕΓΓΡΑΦΗ

ΣΥΓΓΡΑΦΕΙΣ

ΤΑ ΠΙΟ ΔΗΜΟΦΙΛΗ ΤΟΥ ΜΗΝΑ

ΤΑ ΠΙΟ ΔΗΜΟΦΙΛΗ ΤΗΣ ΧΡΟΝΙΑΣ

13 Δεκεμβρίου 2022 ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ

Τα 100 καλύτερα λογοτεχνικά βιβλία του 2022

Έφτασε η στιγμή και φέτος για την καθιερωμένη εδώ και χρόνια επιλογή των εκατό από τα καλύτερα βιβλία λογοτεχνίας της χρονιάς που φτάνει σε λίγες μέρες στο τέλος της. Ε

ΦΑΚΕΛΟΙ