Ulmann bergman Autumn Sonata

Για το αφήγημα του Χάρη Βλαβιανού «Τώρα θα μιλήσω εγώ» (εκδ. Πατάκη).

Της Νίκης Κώτσιου

Το οικογενειακό τραύμα και οι παραφυάδες του συνεχίζουν να αρδεύουν το πολύπτυχο έργο του ποιητή Χάρη Βλαβιανού (1957) που με τον αποσπασματικό δραματικό μονόλογο Τώρα θα μιλήσω εγώ (εκδ. Πατάκη) δίνει φωνή στη νεκρή αδελφή του Μαρίνα. Η Μαρίνα μιλά σε πρώτο πρόσωπο και παρουσιάζει ένα σύντομο πανόραμα της ταλαιπωρημένης ζωής της επιμένοντας στην καθοριστική σχέση της με τη μητέρα και αναδεικνύοντας τα στοιχεία που την έστρεψαν στον εθισμό και την εξάρτηση. Μιλά με συνταρακτική αμεσότητα και ειλικρίνεια και δε διστάζει να κατηγορήσει ευθέως τη μητέρα της αποδίδοντάς της βαριές ευθύνες. Ο λόγος της είναι ακραία λιτός κι ανεπιτήδευτος, απαλλαγμένος από κάθε είδους άσκοπο βάρος, άλλωστε κάθε προσπάθεια επιτηδευμένης καλλιλογίας θα υπονόμευε αμετάκλητα το εγχείρημα στερώντας του δύναμη, ένταση και πειστικότητα.

Ο εθισμός της Μαρίνας και οι αυτοκαταστροφικές επιλογές της, προκύπτουν σαν το αναπόφευκτο και αναμενόμενο αποτέλεσμα μιας ζωής ολοκληρωτικά στερημένης από αγάπη... 

Η Μαρίνα φέρει ένα τραύμα βαθύ και ανεπούλωτο και κουβαλά το σταυρό της μέχρι το τέλος. Υφίσταται το μαρτύριό της μόνη και δεν μπορεί να υπολογίζει σε βοήθεια προερχόμενη από την οικογένεια. Αναζητά τη θαλπωρή μίας εστίας αλλά δεν βρίσκει παρά μόνο θλιβερά υποκατάστατα. Αποκομμένη κι αποξενωμένη, τριγυρίζει σε κοινότητες απεξάρτησης και δεν παύει να υποτροπιάζει και να ξανακυλά διαγράφοντας κύκλους που δεν οδηγούν πουθενά. Ο εθισμός της Μαρίνας και οι αυτοκαταστροφικές επιλογές της, προκύπτουν σαν το αναπόφευκτο και αναμενόμενο αποτέλεσμα μιας ζωής ολοκληρωτικά στερημένης από αγάπη, μιας ζωής με απόντα πατέρα και σκανδαλωδώς αδιάφορη, διόλου υποστηρικτική μητέρα.

marina kentriki 300Η μητέρα είναι το πρώτο αντικείμενο αγάπης, ο πρώτος «σημαντικός άλλος». Η σχέση μαζί της προδιαγράφει εν πολλοίς τη μετέπειτα πορεία μας και τον τρόπο που θα δομηθεί ο ψυχισμός μας. Η Μαρίνα είναι κατηγορηματική στις σκληρές αποφάνσεις της και επιρρίπτει την ευθύνη για την κατεστραμμένη της ζωή ολοκληρωτικά στη μητέρα. Στη συμπεριφορά της μητέρας τοποθετεί την απαρχή και την αιτία του τραύματος, πάνω στη μητέρα βλέπει το «τέρας» που την οδήγησε στον όλεθρο. Η τοξική αυτή μητέρα, που διαθέτει μια προσωπικότητα με έντονα ναρκισσιστικά στοιχεία, αρνείται να αναλάβει την ευθύνη που συνεπάγεται το να είσαι γονιός, ζει απερίσκεπτα και επιπόλαια, χωρίς να υπολογίζει το τίμημα και τις συνέπειες. Χειριστική, αλαζονική, χωρίς έγνοια και ενσυναίσθηση, η μητέρα της Μαρίνας στέκεται εμπόδιο στην προσπάθεια της κόρης της να κατακτήσει αίσθημα στοιχειώδους προσωπικής αξίας κι εμπιστοσύνης στον εαυτό της.

Επιβαρυμένη με οδυνηρά αισθήματα ανεπάρκειας, αναξιότητας και ντροπής, η Μαρίνα εισπράττει άρνηση και απόρριψη με σκαιό τρόπο, και μάλιστα όταν, περισσότερο απ ο,τιδήποτε άλλο, έχει ανάγκη την αποδοχή. Η μητέρα βλέπει πάνω στην τοξικομανή κόρη την πιο απτή απόδειξη μιας τραγικής αποτυχίας και προσπαθεί να ελαχιστοποιήσει τις επαφές μαζί της. Στα μάτια της, η Μαρίνα είναι μίασμα και απόβλητη, δεν δικαιούται συμπόνια και περίθαλψη γιατί αμαυρώνει την εικόνα της οικογένειας με τρόπο απρεπή και άκομψο. Επιπλέον, κηλιδώνει την υπόληψη της μητέρας, που θέλει να απολαμβάνει γόητρο και κύρος στην καλή κοινωνία.

harris

O Χάρης Βλαβιανός γεννήθηκε στη Ρώµη το 1957. Έχει εκδώσει δώδεκα ποιητικές συλλογές και τέσσερις συλλογές δοκιµίων. Το 2015 εξέδωσε το πρώτο του µυθιστόρηµα µε τίτλο Το αίµα νερό. Ακολούθησε το 2016 το Κρυφό ηµερολόγιο του Χίτλερ. Φυλακές Λάντσμπεργκ, Νοέμβριος 1923-Δεκέμβριος 1924 (εισαγωγή Κ. Κωστής) και το 2020 το Τώρα θα μιλήσω εγώ. Διδάσκει ιστορία και πολιτική θεωρία στο Αµερικανικό Κολλέγιο Ελλάδος.

 

Η Μαρίνα αφήνεται να παλέψει μόνη με τους δαίμονές της, σε έναν άνισο αγώνα, που μόνο σε ήττα οδηγεί. Το αίσθημα κενού και ματαιότητας από την έλλειψη και την ισόβια στέρηση αγάπης, η Μαρίνα το γεμίζει με ηρωίνη. Μέσ΄ από το «χάσιμο» και το «βύθισμα» στην ουσία, η Μαρίνα απαλλάσσεται πρόσκαιρα από τον πόνο και το ζόφο, που είναι η μόνιμη πραγματικότητα της ζωής της. Μιας ζωής χωρίς αγάπη, χωρίς μέλλον και χωρίς προοπτική. Στη σχέση με το άλλο φύλο, η Μαρίνα, που νιώθει ανάξια να αγαπηθεί, αναπαράγει το μοτίβο της αποτυχίας και ματαίωσης που έχει «διδαχθεί» από την καταστροφική αλληλεπίδραση με τη μητέρα. Παγιδευμένη σ’ έναν ιστό διάψευσης και θλίψης, επαναλαμβάνει το μόνο σενάριο που γνωρίζει καλά, φλερτάροντας αδιάκοπα με το θάνατο. Καταδικασμένη να ζει εκτός αγάπης, η Μαρίνα βλέπει το μίσος της για τη μητέρα να μετατρέπεται τελικά σε μίσος για τον ίδιο τον εαυτό της.

Στο μονόλογο της Μαρίνας υπάρχει μια σημαίνουσα ανάμνηση, φαινομενικά απλή, που όμως περιέχει ένα αποκαλυπτικό πλέγμα σημασιών. Πρόκειται για την ανάκληση μιας καλοκαιρινής εκδρομής στις Σπέτσες με τον μεγαλύτερο αδελφό της, όταν η Μαρίνα ήταν έντεκα ή δώδεκα ετών. Τα δυο παιδιά περιηγούνται με μηχανάκι το νησί και πάνε να κολυμπήσουν μαζί σ’ έναν ήσυχο κολπίσκο. Αυτό το ευφρόσυνο κολύμπι σηματοδοτεί για τη Μαρίνα μια ανεξάλειπτη στιγμή μακαριότητας και ευτυχίας. Το όνομά της Μαρίνας περιέχει μέσα του τη θάλασσα (mare) και μέσα σ' αυτή τη θάλασσα βρίσκει την ευτυχία. Η «θάλασσα» αυτή είναι το αμνιακό υγρό που την περιβάλλει και την περικλείει ηδονικά τυλίγοντάς την σε ένα ωκεάνιο αίσθημα μακαριότητας. Η θάλασσα είναι η αρχέγονη μητέρα, που η Μαρίνα ξαναβρίσκει στο κολύμπι με τον αδελφό της. Τα δυο αδέλφια περιέχονται μαζί σε μια ζεστή, υδάτινη μήτρα που τους παρέχει γενναιόδωρα τον εναγκαλισμό, που η φειδωλή σ’ αισθήματα μητέρα τούς στερεί.

Το αφήγημα Τώρα θα μιλήσω εγώ, που δίνει φωνή στη νεκρή αδελφή, έρχεται να συμπληρώσει το συγκλονιστικό Αίμα Νερό (εκδ. Πατάκη, 2014), που σκιαγραφούσε την τραυματική σχέση του συγγραφέα με τους νεκρούς πια γονείς του. Αμφότερα τα αφηγήματα, καθένα με τον δικό του τρόπο, αποτελούν μέρη ενός άτυπου οικογενειακού μυθιστορήματος, μέσ’ από το οποίο επιχειρείται η συμφιλίωση με τους οικείους μέσ’ από τη συμβολική χειρονομία της γραφής. Μέσα στο κείμενο συγκροτείται εκ νέου η διαλυμένη πλέον οικογένεια και δημιουργείται μια ασφαλής περιοχή όπου όλοι χωρούν και ίσως συγχωρούνται επιτυγχάνοντας την καταλλαγή και επιτέλους τη γαλήνη.

* Η ΝΙΚΗ ΚΩΤΣΙΟΥ είναι φιλόλογος.

Στην κεντρική εικόνα, στιγμιότυπο από την ταινία του Ίνγκμαρ Μπέργκμαν Φθινοπωρινή σονάτα, με τη Λιβ Ούλμαν και την Ίνγκριντ Μπέργκμαν (1978), μια σκληρή εκδοχή της αβυσσαλέας σχέσης μάνας και κόρης. 


vlavianosΤώρα θα μιλήσω εγώ
ΧΑΡΗΣ ΒΛΑΒΙΑΝΟΣ
ΠΑΤΑΚΗΣ 2020
Σελ. 72, τιμή εκδότη €6.90

ΤΑ ΒΙΒΛΙΑ ΤΟΥ ΧΑΡΗ ΒΛΑΒΙΑΝΟΥ

Ακολουθήστε την bookpress.gr στο Google News και διαβάστε πρώτοι τα θέματα που σας ενδιαφέρουν.


ΣΧΕΤΙΚΑ ΑΡΘΡΑ

«Λοιμός» του Αντρέα Φραγκιά – Γιατί να τον διαβάσει ο αναγνώστης του 21ου αιώνα;

«Λοιμός» του Αντρέα Φραγκιά – Γιατί να τον διαβάσει ο αναγνώστης του 21ου αιώνα;

Το μυθιστόρημα του Αντρέα Φραγκιά «Λοιμός» και ο αναγνώστης του 21ου αιώνα. Το μυθιστόρημα κυκλοφόρησε ξανά πριν από λίγο καιρό από τις εκδόσεις Ποταμός.

Γράφει ο Γιώργος Ν. Περαντωνάκης

Το ερώτημα του τίτλου δεν είναι πυροτέχνημα. Όταν ένα βιβλίο...

«Συνθετική ορμόνη» της Κατερίνας Ι. Παπαντωνίου (κριτική) – Η γυναικεία γραφή ως πράξη αντίστασης ενάντια στην αποσιώπηση

«Συνθετική ορμόνη» της Κατερίνας Ι. Παπαντωνίου (κριτική) – Η γυναικεία γραφή ως πράξη αντίστασης ενάντια στην αποσιώπηση

Για το μυθιστόρημα της Κατερίνας Ι. Παπαντωνίου «Συνθετική ορμόνη» (εκδ. Καστανιώτη).

Γράφει η Νατάσσα Ρεμούνδου-Χάουλι

Η ...

Γιώτα Ιωαννίδου «Coffee time», Λεύκη Σαραντινού «Ψυχή από πέτρα»: Με πυξίδα τον έρωτα και την ιστορία

Γιώτα Ιωαννίδου «Coffee time», Λεύκη Σαραντινού «Ψυχή από πέτρα»: Με πυξίδα τον έρωτα και την ιστορία

Για τη νουβέλα της Γιώτας Ιωαννίδου «Coffee time» και τη συλλογή διηγημάτων της Λεύκης Σαραντινού «Ψυχή από πέτρα» (εκδ. Βακχικόν).

Γράφει ο Παναγιώτης Γούτας

...

ΠΡΟΣΦΑΤΑ ΑΡΘΡΑ

Πώς έφτασε το Ιράν ως εδώ; – Διαβάσαμε το πολυσυλλεκτικό γκράφικ νόβελ «Γυναίκα, Ζωή, Ελευθερία», σε επιμέλεια Μαρζάν Σατραπί

Πώς έφτασε το Ιράν ως εδώ; – Διαβάσαμε το πολυσυλλεκτικό γκράφικ νόβελ «Γυναίκα, Ζωή, Ελευθερία», σε επιμέλεια Μαρζάν Σατραπί

Το συλλογικό graphic novel «Γυναίκα, Ζωή, Ελευθερία» (μτφρ. Στεφανία Γεωργάκη, εκδ. Επόμενος Σταθμός), υπό τη διεύθυνση της Μαρζάν Σατραπί, μια πολυσυλλεκτική καταγραφή της κατάστασης στο Ιράν σήμερα, εστιάζει στην ασφυκτική ζωή των γυναικών, ενώ αναδεικνύει και άλλες πλευρές του θεοκρατικού καθεστώτος. ...

«Δάφνες και πικροδάφνες» των Κεχαΐδη/Χαβιαρά, σε σκηνοθεσία Μάνου Καρατζογιάννη

«Δάφνες και πικροδάφνες» των Κεχαΐδη/Χαβιαρά, σε σκηνοθεσία Μάνου Καρατζογιάννη

Η θρυλική πολιτική σάτιρα «Δάφνες και πικροδάφνες» των Κεχαΐδη/Χαβιαρά, σε σκηνοθεσία Μάνου Καρατζογιάννη, από το ΔΗ.ΠΕ.ΘΕ Καλαμάτας.

Γράφει ο Νίκος Ξένιος

Είναι αξιοσημείωτο το γεγονός πως το ΔΗ.ΠΕ.ΘΕ Καλαμάτας τιμά τ...

«Ένας Αιγύπτιος, ένας Βαβυλώνιος και ένας Βίκινγκ μπαίνουν σε ένα μπαρ» του Θεόδωρου Παπακώστα – Μιλώντας για την ιστορία και τη μυθολογία με μια φίλη στο ποτό σας

«Ένας Αιγύπτιος, ένας Βαβυλώνιος και ένας Βίκινγκ μπαίνουν σε ένα μπαρ» του Θεόδωρου Παπακώστα – Μιλώντας για την ιστορία και τη μυθολογία με μια φίλη στο ποτό σας

Για το δοκίμιο εκλαϊκευμένης ιστορίας του Θεόδωρου Παπακώστα «Ένας Αιγύπτιος, ένας Βαβυλώνιος και ένας Βίκινγκ μπαίνουν σε ένα μπαρ» (εκδ. Key Books).

Γράφει ο Σόλωνας Παπαγεωργίου

Στο δοκίμιο του ...

ΠΡΟΔΗΜΟΣΙΕΥΣΕΙΣ

«Τα μπλουζ της οδού Γκλιμπ Πόιντ σε πρόζα και στίχο» του Βρασίδα Καραλή (προδημοσίευση-βίντεο)

«Τα μπλουζ της οδού Γκλιμπ Πόιντ σε πρόζα και στίχο» του Βρασίδα Καραλή (προδημοσίευση-βίντεο)

Προδημοσιεύση αποσπάσματος από το βιβλίο του Βρασίδα Καραλή «Τα μπλουζ της οδού Γκλιμπ Πόιντ» (μτφρ. Σοφία Τρουλλινού), το οποίο θα κυκλοφορήσει τις επόμενες μέρες από τις εκδόσεις Petites Maisons. Μαζί, ένα πολύ προσωπικό βίντεο με τον συγγραφέα στο Σίδνεϊ.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός ...

«Η κοιλάδα της αταξίας» του Φρήντριχ Ντύρρενματτ (προδημοσίευση)

«Η κοιλάδα της αταξίας» του Φρήντριχ Ντύρρενματτ (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση αποσπάσματος από το μυθιστόρημα του Φρήντριχ Ντύρρενματτ [Friedrich Dürrenmatt] «Η κοιλάδα της αταξίας» (σε νέα μτφρ. του Βασίλη Πατέρα, με επίμετρο της Πελαγίας Τσινάρη), το οποίο θα κυκλοφορήσει τις επόμενες μέρες από τις εκδόσεις Ροές.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός ...

«Με στέβια και αγαύη» του Γιώργου Μπουρονίκου (προδημοσίευση)

«Με στέβια και αγαύη» του Γιώργου Μπουρονίκου (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση αποσπάσματος από το βραβευμένο θεατρικό του Γιώργου Μπουρονίκου «Με στέβια και αγαύη», το οποίο θα κυκλοφορήσει τις επόμενες μέρες από τις εκδόσεις Νίκας.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

ΖΕΝΙΕ: Συγγνώμη που θα ρωτήσω: Παιδιά δεν έχε...

ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ

Τι διαβάζουμε τώρα; Πέντε κλασικά «τούβλα» για ένα μακρύ αναγνωστικό καλοκαίρι

Τι διαβάζουμε τώρα; Πέντε κλασικά «τούβλα» για ένα μακρύ αναγνωστικό καλοκαίρι

Ουγκό, Σταντάλ, Αν Μπροντέ, Αραγκόν και Αγκάθα Κρίστι: Πέντε κλασικά «τούβλα», πολυσέλιδα και βαριά, που στηρίζουν το μακρύ ελληνικό καλοκαίρι μας.

Γράφει η Φανή Χατζή

Πέντε χορταστικά βιβλία που κυκλοφόρησαν πρόσφατα, βαρι...

Τι διαβάζουμε τώρα; 15 βιβλία ελληνικής πεζογραφίας που επανεκδόθηκαν πρόσφατα

Τι διαβάζουμε τώρα; 15 βιβλία ελληνικής πεζογραφίας που επανεκδόθηκαν πρόσφατα

Δεκαπέντε βιβλία ελληνικής πεζογραφίας, πρόσφατα και παλιότερα, που εκδόθηκαν το προηγούμενο διάστημα.

Γράφει ο Κώστας Αγοραστός

Δεκαπέντε βιβλία ελληνικής πεζογραφίας, πρόσφατα και παλιότερα, που εκδόθηκαν το προηγούμενο διάστημα, φέρνουν ξανά στις πρ...

Άγνωστες πτυχές της Ιστορίας, απλοί άνθρωποι, λοξές αφηγήσεις: Οκτώ ελληνικά μυθιστορήματα που κυκλοφόρησαν πρόσφατα και ξεχωρίζουν

Άγνωστες πτυχές της Ιστορίας, απλοί άνθρωποι, λοξές αφηγήσεις: Οκτώ ελληνικά μυθιστορήματα που κυκλοφόρησαν πρόσφατα και ξεχωρίζουν

Άγνωστες πτυχές της Ιστορίας ξεδιπλώνονται, ο παραλογισμός εισβάλλει, οι «απλοί» άνθρωποι παλεύουν κόντρα στις εξελίξεις, τους Άλλους και τους ίδιους τους εαυτούς τους – αυτά και πολλά ακόμα συναντάμε σε οκτώ μυθιστορήματα από Έλληνες συγγραφείς που κυκλοφόρησαν πρόσφατα.

Γράφει ...

ΠΡΟΘΗΚΕΣ

ΠΡΟΘΗΚΕΣ

Newsletter

Θέλω να λαμβάνω το newsletter σας
ΕΓΓΡΑΦΗ

ΣΥΓΓΡΑΦΕΙΣ

ΤΑ ΠΙΟ ΔΗΜΟΦΙΛΗ ΤΗΣ ΧΡΟΝΙΑΣ

12 Δεκεμβρίου 2024 ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ

Τα 100 καλύτερα λογοτεχνικά βιβλία του 2024

Mυθιστορήματα, νουβέλες, διηγήματα: Εκατό καλά λογοτεχνικά βιβλία που κυκλοφόρησαν το 2024 από τα πολλά περισσότερα που έπεσαν στα χέρια μας, με τη μεταφρασμένη πεζογρα

ΦΑΚΕΛΟΙ