alt

Για το ιδιότυπο βιβλίο με φωτογραφηγήματα του Αχιλλέα ΙΙΙ «Παραχαράκτης» (εκδ. Νεφέλη).

Του Γιώργου Ν. Περαντωνάκη

Η λογοτεχνία ως παιχνίδι. Ή πώς τα σοβαρά θέματα ντύνονται ασόβαρα, για να δείξουν ακριβώς το βάθος της ουσίας τους. Από τις κατασκευές των Ντανταϊστών μέχρι τα τεχνάσματα της Oulipo, από τα λεκτικά παιχνίδια των Υπερρεαλιστών μέχρι την οπτική ποίηση κι από τα διακείμενα του Ροΐδη μέχρι τα πολυώνυμα του Πεσόα, οι λογοτέχνες έψαχναν τρόπους να περιπαίξουν το ορατό και το παγιωμένο, αναδεικνύοντας την κρυμμένη πραγματικότητα.

Τα τελευταία χρόνια στην πεζογραφία δεν λείπουν οι απόπειρες να γραφτούν κείμενα που έχουν μεγάλο λογοτεχνικό βάθος, χωρίς όμως να αρνούνται την παιγνιώδη φύση τους και τις ανατρεπτικές δυνατότητες όχι μόνο της γλώσσας, αλλά και της αφήγησης.

Τα ψευδώνυμα είναι ένας τρόπος να μιλήσει κανείς πλαγίως, χρησιμοποιώντας μια περσόνα για να «καρναβαλίσει» με μπαχτινικό τρόπο τον καθωσπρεπισμό. Τα τελευταία χρόνια στην πεζογραφία δεν λείπουν οι απόπειρες να γραφτούν κείμενα που έχουν μεγάλο λογοτεχνικό βάθος, χωρίς όμως να αρνούνται την παιγνιώδη φύση τους και τις ανατρεπτικές δυνατότητες όχι μόνο της γλώσσας, αλλά και της αφήγησης. Δεν αναφέρομαι λ.χ. στον Αύγουστο Κορτώ, ο οποίος υιοθέτησε πλήρως αυτό το ψευδώνυμο, όχι για να παίξει αλλά για να δημιουργήσει ένα μόνιμο συγγραφικό προσωπείο. Μιλάω για συγγραφείς που με το ψευδώνυμό τους και τη γραφή τους λειτούργησαν σαν παίκτες ενός δημιουργικού κρυφτού, όπως ο Σταύρος Κρητιώτης, που δεν έπαψε να αλλάζει υπογραφές (Σωκράτης Τιτούρης, Ανθή Ερωτοκρίτου κ.ά.), η Αλίκη Ντουφεξή-Πόουπ και ο Π. Ένιγουεϊ. Τα τελευταία δηλαδή χρόνια οι προαναφερθέντες –προφανώς και άλλοι– κρύβονται όχι επειδή έχουν κάτι να κρύψουν, αλλά για να δημιουργήσουν –από το όνομα στο εξώφυλλο έως τη μορφή των πεζογραφημάτων τους– μια ανατρεπτική κατάσταση που θα προκαλέσει την ανταπόκριση του αναγνώστη.

Σ’ αυτό το μήκος κύματος κινείται και ο Αχιλλέας ΙΙΙ (κατά κόσμον Αχιλλέας ΙΙΙ), που πρωτοεμφανίστηκε (;) με το «Κομπλεξικό» (2016) και επανέρχεται τώρα με μια σειρά φωτογραφηγήματα! Τι είναι αυτά και γιατί μπορεί να έχουν ένα κάποιο ενδιαφέρον; Ο νεολογισμός στο συγκεκριμένο βιβλίο αποδίδει ένα υβριδικό έργο, όπου προηγείται μια αληθινή φωτογραφία παλαιάς κοπής και αισθητικής κι ακολουθεί ένα μικροδιήγημα λίγων παραγράφων που σχολιάζει και διαλέγεται με τη φωτογραφία. Στην ουσία το διήγημα εξηγεί την ομόθεμη οπτική αδελφή του, όχι προσπαθώντας να δώσει μια άκρως ρεαλιστική ερμηνεία, αλλά εμφανώς να παρουσιάσει λοξά μια (α)πίθανη εξήγηση, που σε ένα ακραίο παράλληλο σύμπαν θα μπορούσε να ισχύει.

alt
Ο Αχιλλέας ΙΙΙ γεννήθηκε στην Καβάλα. Έχει εκδώσει,
επίσης, το βιβλίο, Κομπλεξικό (εκδ. Fairead/Νεφέλη)



Η ανατρεπτική παραδοξότητα ξεκινά ήδη από την επιλεγμένη φωτογραφία, η οποία, όπως καταλαβαίνουμε, δεν είναι διακοσμητική. Συνήθως απεικονίζει ένα σοβαρό πρόσωπο –έναν κύριο λ.χ. με κοστούμι και γραβάτα ή μια σεβάσμια κυρία άλλης εποχής–, το οποίο ωστόσο φέρει πάνω του κάτι ξένο με τη φυσιογνωμία του, λουλούδια στο κεφάλι ή τρία τσιγάρα στο στόμα, στοιχεία δηλαδή που αντιφάσκουν με το όλο παρουσιαστικό. Άλλοτε βέβαια απλώς βλέπουμε μια προσωπική ή οικογενειακή φωτογραφία σε κάποιο φωτογραφείο του μεσοπολέμου. Και πάνω σ’ αυτήν την αντίφαση ή στην ομαλότητα ο συγγραφέας στήνει μια συνοδό ιστορία, που συχνά εξηγεί πως η σοβαρότητα του εικονιζόμενου υποσκάπτεται από μια επιλογή του, μια απρόσμενη εμφάνισή του, μια μύχια επιθυμία του που βγαίνει στην επιφάνεια…

H λογοτεχνία πάντα είναι μια «παραχάραξη» της πραγματικότητας (κι αυτή σε εισαγωγικά), αφού υποσκάπτει την όποια αλήθεια της και δημιουργεί το δικό της λοξό σύμπαν.

Το όλο αποτέλεσμα, είτε είναι κωμικό, είτε τραγικό, δεν παύει να αποβαίνει και σουρεαλιστικά αιφνιδιαστικό. Κωμικό, επειδή στηρίζεται στην παραδοξότητα αλλά κι επειδή ενίοτε ξεμυτίζουν κορυφώσεις χιούμορ, που ωθούν σε μια αβίαστη θυμηδία: στον τάφο του υπάλληλου στο γκισέ της εφορίας επιγράφεται η αγαπημένη του φράση «Ο επόμενος, παρακαλώ», φράση που προκαλεί αναστάτωση στον πιθανό επισκέπτη! Τραγικό, όπου υπερισχύει η συγκίνηση, χωρίς να ανακόπτεται η αποσύνθεση του πραγματικού, ώστε να οδηγεί στην ανασύνταξη της ματιάς μας. Στο «Ψωνίζοντας με τη Λουίζα» λ.χ. ο αναγνώστης γελά αλλά και συμπάσχει με την ηρωίδα που πηγαίνει στα μαγαζιά, βγάζει και ξαναβάζει τα δικά της ρούχα (ελλείψει χρημάτων), και τελικά ποζάρει ευτυχής με την επιλογή της.

Εικάζω βάσιμα ότι ο τίτλος «Παραχαράκτης» δηλώνει την παιγνιώδη παραποίηση της εκάστοτε φωτογραφίας, αλλά και της σοβαροφάνειας που επιβάλλει τον καθωσπρεπισμό. Δηλώνει ότι η λογοτεχνία πάντα είναι μια «παραχάραξη» της πραγματικότητας (κι αυτή σε εισαγωγικά), αφού υποσκάπτει την όποια αλήθεια της και δημιουργεί το δικό της λοξό σύμπαν. Το ίδιο παιγνιώδεις είναι και οι τίτλοι σε μερικά διηγήματα, τίτλοι που δημιουργούν αμαλγαματικά λογοπαίγνια, σύνθετες λέξεις που συναιρούν αντιφατικά ή «άσχετα» υποσύνολα, όπως οι «Αχυρωισμοί».

Εντέλει, ζούμε τις περισσότερες ιστορίες ως αντιφάσεις που κλονίζουν το φυσιολογικό. Θα μπορούσε βέβαια η συλλογή να είναι πιο σφιχτή, με λιγότερα κείμενα (τα πιο τσεκουράτα), αλλά δεν μπορούμε να αγνοήσουμε το ρίσκο σε κάθε τέτοια συλλογή. Κρατάμε σίγουρα τον παλμό της ανατρεπτικής σύζευξης αντιθέτων, μιας έντεχνης αντίφασης που συνήθως δεν προδίδει τον στόχο της.

* Ο ΓΙΩΡΓΟΣ Ν. ΠΕΡΑΝΤΩΝΑΚΗΣ είναι διδάκτορας Νεοελληνικής Φιλολογίας και κριτικός βιβλίου. 
Τελευταίο του βιβλίο, η μελέτη «Βιβλιογραφία για τον Νίκο Καζαντζάκη» (Πανεπιστημιακές Εκδόσεις Κρήτης).


altΠαραχαράκτης
Αχιλλέας ΙΙΙ
Νεφέλη 2019
Σελ. 192, τιμή εκδότη €13,90

alt

 

ΤΑ ΒΙΒΛΙΑ ΤΟΥ ΑΧΙΛΛΕΑ ΙΙΙ

Ακολουθήστε την bookpress.gr στο Google News και διαβάστε πρώτοι τα θέματα που σας ενδιαφέρουν.


ΣΧΕΤΙΚΑ ΑΡΘΡΑ

«Πλατεία Κλαυθμώνος» του Γιώργου Συμπάρδη (κριτική) – Μυστικά και ψέματα σε καιρούς σκοτεινούς

«Πλατεία Κλαυθμώνος» του Γιώργου Συμπάρδη (κριτική) – Μυστικά και ψέματα σε καιρούς σκοτεινούς

Για το μυθιστόρημα του Γιώργου Συμπάρδη «Πλατεία Κλαυθμώνος» (εκδ. Μεταίχμιο). 

Γράφει η Άννα Αφεντουλίδου

Η ...

«Φλόρενς Μπλαντ» του Ανδρέα Νικολακόπουλου (κριτική) – Πεθαίνοντας σαν ήπειρος

«Φλόρενς Μπλαντ» του Ανδρέα Νικολακόπουλου (κριτική) – Πεθαίνοντας σαν ήπειρος

Για το μυθιστόρημα του Ανδρέα Νικολακόπουλου «Φλόρενς Μπλαντ» (εκδ. Ίκαρος). Κεντρική εικόνα: Ο πίνακας του Jean Siméon Chardin, «The Kitchen Maid» (1738), λάδι σε καμβά.

Γράφει ο Γιώργος Ν. Περαντωνάκης

Έπειτα από δύο παρόμοιας λογικής συλλογές δ...

«Ανάληψη» του Ηλία Λ. Παπαμόσχου (κριτική) – Η αταξίδευτη μοίρα των ανθρώπων

«Ανάληψη» του Ηλία Λ. Παπαμόσχου (κριτική) – Η αταξίδευτη μοίρα των ανθρώπων

Για το μυθιστόρημα του Ηλία Λ. Παπαμόσχου «Ανάληψη» (εκδ. Πατάκη) – Για ένα πραγματικό ναυάγιο στην Καστοριά του 1929. 

Γράφει ο Διονύσης Μαρίνος

Θλίψη σαν κάρβουνο αναμμένο, πένθος που τυλίγει όπως η αράχνη τα σώ...

ΠΡΟΣΦΑΤΑ ΑΡΘΡΑ

The Athens Prize for Literature 2022: Οι λίστες με τους υποψήφιους, σε ελληνικό και ξένο μυθιστόρημα

The Athens Prize for Literature 2022: Οι λίστες με τους υποψήφιους, σε ελληνικό και ξένο μυθιστόρημα

Στην Αίθουσα Τελετών του Δημαρχιακού Μεγάρου στην Πλατεία Εθνικής Αντιστάσεως (πρώην Πλατεία Κοτζιά), θα απονεμηθούν εφέτος, για δέκατη έβδομη χρονιά, τα βραβεία μυθιστορήματος «The Athens Prize for Literature» του περιοδικού (δε)κατα για το 2022. Η ανακοίνωση των νικητών και ταυτόχρονα η απονομή θα γίνουν την Πέμπτ...

Χριστουγεννιάτικη γιορτή από τις Πανεπιστημιακές Εκδόσεις Κρήτης: Σαββατοκύριακο στην Πλάκα, με Αργύρη Μπακιρτζή, κεράσματα και μεγάλες προσφορές

Χριστουγεννιάτικη γιορτή από τις Πανεπιστημιακές Εκδόσεις Κρήτης: Σαββατοκύριακο στην Πλάκα, με Αργύρη Μπακιρτζή, κεράσματα και μεγάλες προσφορές

Οι Πανεπιστημιακές Εκδόσεις Κρήτης διοργανώνουν χριστουγεννιάτικη γιορτή βιβλίου το Σάββατο 9 & την Κυριακή 10 Δεκεμβρίου από τις 11:00 μέχρι και τις 19:00 στην οδό Θουκυδίδου 4, στην Πλάκα και υπόσχονται δύο μέρες γεμάτες με μουσική, κεράσματα, προτάσεις για δώρα και μεγάλες προσφορές.

Επιμέλεια: ...

Εορταστικό τετραήμερο των εκδόσεων Ψυχογιός στη Δημοτική Αγορά Κυψέλης

Εορταστικό τετραήμερο των εκδόσεων Ψυχογιός στη Δημοτική Αγορά Κυψέλης

Από σήμερα (7/12) έως και την Κυριακή (10/12) οι εκδόσεις Ψυχογιός ετοιμάζουν μια χριστουγεννιάτικη γιορτή για μικρούς και μεγάλους στη Δημοτική Αγορά Κυψέλης με bazaar βιβλίων, εκδηλώσεις και δράσεις για τα παιδιά. «Τίτλοι λογοτεχνίας για μικρούς και μεγάλους, bazaar βιβλίων, συναντήσεις με συγγραφείς & συναρπα...

ΠΡΟΔΗΜΟΣΙΕΥΣΕΙΣ

«Τρότζαν» του Θανάση Χειμωνά (προδημοσίευση)

«Τρότζαν» του Θανάση Χειμωνά (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση αποσπάσματος από το μυθιστόρημα του Θανάση Χειμωνά «Τρότζαν, που κυκλοφορεί στις 8 Δεκεμβρίου από τις εκδόσεις Πατάκη.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

Άνοιξα τα μάτια μου. Το μυαλό μου, αδειανό. Γύρω μου, φως. Έντονο. Εκτυφλωτικό. Συνειδητοπο...

«Αχ, Ευρώπη! Κείμενα για το μέλλον της Ευρώπης και την δημόσια σφαίρα» του Γιούργκεν Χάμπερμας (προδημοσίευση)

«Αχ, Ευρώπη! Κείμενα για το μέλλον της Ευρώπης και την δημόσια σφαίρα» του Γιούργκεν Χάμπερμας (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση αποσπάσματος από βιβλίο του Γιούργκεν Χάμπερμας [Jürgen Habermas] «Αχ Ευρώπη! – Κείμενα για το Μέλλον της Ευρώπης και την δημόσια σφαίρα» (μτφρ. – προλεγόμενα – σχόλια: Δημήτρης Υφαντής), το οποίο θα κυκλοφορήσει στις 15 Δεκεμβρίου από τις εκδόσεις Printa / Ροές.

Επιμέλεια: Κώστας Αγορα...

«Πολύ αργά πια» της Κλερ Κίγκαν (προδημοσίευση)

«Πολύ αργά πια» της Κλερ Κίγκαν (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση αποσπάσματος από το μυθιστόρημα της Κλερ Κίγκαν [Claire Keegan] «Πολύ αργά πια» (μτφρ. Μαρτίνα Ασκητοπούλου), το οποίο θα κυκλοφορήσει στις 7 Δεκεμβρίου από τις εκδόσεις Μεταίχμιο.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

Την Παρασκευή, 29 Ιουλίου, το...

ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ

Τα δέκα καλύτερα βιβλία του 2023 σύμφωνα με τους New York Times

Τα δέκα καλύτερα βιβλία του 2023 σύμφωνα με τους New York Times

Η συντακτική ομάδα των New York Times ξεχώρισε τα καλύτερα βιβλία που κυκλοφόρησαν το 2023, επιλέγοντας πέντε έργα μυθοπλασίας και πέντε δοκίμια. Στην κεντρική εικόνα, η Ζέιντι Σμιθ [Zadie Smith], συγγραφέας του «The fraud», το οποίο αναφέρεται στη λίστα ως ένα από τα πέντε σημαντικότερα μυθιστορήματα του έτους που ...

«Ο βίος βραχύς, η δε τέχνη μακρή» – Αυτοβιογραφίες και βιογραφίες, 15+1 επιλογές από τις πρόσφατες εκδόσεις

«Ο βίος βραχύς, η δε τέχνη μακρή» – Αυτοβιογραφίες και βιογραφίες, 15+1 επιλογές από τις πρόσφατες εκδόσεις

Τι κοινό μπορεί να έχει η Μαρινέλλα με τον Έλον Μάσκ; Η Μαρία Κάλλας με τον Ανδρέα Παπανδρέου και ο Πρίγκιπας Χάρι με τον Διονύση Σιμόπουλο; Οι βιογραφίες όλων αυτών, και μερικές ακόμη, κυκλοφόρησαν τους προηγούμενους μήνες και σας τις παρουσιάζουμε.

Γράφει ο Κώστας Αγοραστό...

Κλερ Κίγκαν – Η Ιρλανδή που ανέδειξε τις χάρες της μικρής φόρμας

Κλερ Κίγκαν – Η Ιρλανδή που ανέδειξε τις χάρες της μικρής φόρμας

Η Ιρλανδή συγγραφέας έχει αγαπηθεί από το ελληνικό αναγνωστικό κοινό και όχι άδικα. Τι είναι αυτό που την κάνει ιδιαίτερη και γιατί η πρόσφατη νουβέλα της «Πολύ αργά πια» (μτφρ. Μαρτίνα Ασκητοπούλου, εκδ. Μεταίχμιο) την καταξιώνει. 

Γράφει ο Διονύσης Μαρίνος ...

ΠΡΟΘΗΚΕΣ

ΠΡΟΘΗΚΕΣ

Newsletter

Θέλω να λαμβάνω το newsletter σας
ΕΓΓΡΑΦΗ

ΣΥΓΓΡΑΦΕΙΣ

ΤΑ ΠΙΟ ΔΗΜΟΦΙΛΗ ΤΟΥ ΜΗΝΑ

ΤΑ ΠΙΟ ΔΗΜΟΦΙΛΗ ΤΗΣ ΧΡΟΝΙΑΣ

13 Δεκεμβρίου 2022 ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ

Τα 100 καλύτερα λογοτεχνικά βιβλία του 2022

Έφτασε η στιγμή και φέτος για την καθιερωμένη εδώ και χρόνια επιλογή των εκατό από τα καλύτερα βιβλία λογοτεχνίας της χρονιάς που φτάνει σε λίγες μέρες στο τέλος της. Ε

ΦΑΚΕΛΟΙ