barenboim_sinfini

Της Άλκηστης Σουλογιάννη

Ο πιανίστας, αρχιμουσικός, ακαδημαϊκός δάσκαλος, πρωτίστως διανοητής και ως εκ τούτου ενσυνείδητος πολίτης του κόσμου Ντάνιελ Μπάρενμποϊμ (Daniel Barenboim, Μπουένος Άιρες 1942) προσφέρει μια εξαιρετικά ενδιαφέρουσα αυτοβιογραφία, που αντιστοιχεί στη βιωματική και ταυτόχρονα κριτική πρόσληψη και καταγραφή ιστορικών, πολιτικών, πολιτισμικών, κοινωνικών γεγονότων ως παραγόντων υπεύθυνων και δεσμευτικών για τη διαμόρφωση της πορείας της ανθρωπότητας κατά τα τελευταία εξήντα χρόνια. 

Στα είκοσι ένα κεφάλαια του βιβλίου με τον τίτλο Μια ζωή στη Μουσική, όπως συμπληρώνονται αφενός με παράρτημα και αφετέρου με φωτογραφικό υλικό, αναγνωρίζεται η αποτύπωση της ατομικής διαδρομής του Μπάρενμποϊμ μέσα από τους ιδιωτικούς και τους δημόσιους διαύλους της ζωής και της μουσικής ως των δύο όψεων μιας ενιαίας οντολογικής μονάδας, με πολύτιμες όσο και διαρκώς απαραίτητες αποσκευές τη λογοτεχνία και τη φιλοσοφία.

Η ευρηματική διαχείριση του βιωματικού και του γνωστικού υλικού εξασφαλίζει την υψηλή πληροφορητικότητα του βιβλίου, με αυτονόητη έμφαση στο ευρύ πεδίο της μουσικής από το μπαρόκ μέχρι τη σύγχρονη λόγια παραγωγή, και με εστίαση στο ζήτημα της ερμηνείας ως διαδικασίας για την ανίχνευση, πρόσληψη, έκφραση, μετάδοση ιδεών και συν-/αισθημάτων που αποδίδουν το πνεύμα του δημιουργού.

Ο Μπάρενμποϊμ, χρησιμοποιώντας συγκεκριμένες παραδειγματικές εφαρμογές, αναπτύσσει τις απόψεις του για όλο το φάσμα των αμφίδρομων σχέσεων της μουσικής με τη ζωή, για τη φιλοσοφία και την κοινωνιολογία της μουσικής, καθώς και για τη σχέση μουσικής και πολιτικής, και σε αυτό το πλαίσιο η μουσική, γενικότερα η τέχνη, προβάλλεται ως δίαυλος για την κατανόηση του άλλου και επομένως ως εργαλείο για τη διαπολιτισμική επικοινωνία και συνύπαρξη. Παράλληλα θίγονται μείζονα ζητήματα, όπως είναι η ελευθερία βούλησης ως προς την πρόσληψη της μουσικής (πράγμα που συνιστά τον δημοκρατικό χαρακτήρα της μουσικής), η καταχρηστική σύνδεση της τέχνης με την πολιτική για την εξυπηρέτηση εξωκαλλιτεχνικών σκοπιμοτήτων, το περιεχόμενο της εθνικής ταυτότητας, ο εθνικισμός και ο πατριωτισμός, η συλλογική ευθύνη, η έννοια της κάθαρσης, η γενναιοδωρία της λήθης και η ειλικρίνεια της μνήμης.

Αυτά τα δεδομένα ορίζουν το περιεχόμενο του υποκειμενικού κόσμου του Μπάρενμποϊμ και τη σχέση του με την αντικειμενική πραγματικότητα για περισσότερα από εξήντα χρόνια, όπως αυτή η σχέση αποτυπώνεται στο βιβλίο. Ιδιαίτερη σημασία έχουν οι εκλεκτικές συγγένειες που προσδιόρισαν τη διαμόρφωση του Μπάρενμποϊμ ως ανθρώπου και ως δημιουργού, είτε αυτές εντοπίζονται στον κόσμο των ιδεών της μουσικής (π. χ. Μπετόβεν, Βάγκνερ, Μότσαρτ, Μπραμς, Μπρούκνερ, Μπαχ, Μάλερ, Λιστ, Σούμπερτ, Βέρντι, Σοπέν, Ρίχαρντ Στράους, Ντεμπυσί, Στραβίνσκι, Σαίνμπεργκ, Μπουλέζ), είτε εντοπίζονται στον κόσμο της μουσικής ερμηνείας (π. χ. Βίλχελμ Φούρτβενγκλερ, Όττο Κλέμπερερ, Ζούμπιν Μέτα, Κλάουντιο Αμπάντο, Δημήτρης Μητρόπουλος, αλλά και ο Μάλερ ως αρχιμουσικός), είτε φωτίζονται από φάρους υψηλής παιδείας (π. χ. Αριστοτέλης, Σπινόζα, Γκαίτε, Άινσταϊν).

Εξάλλου, μείζονα τοπόσημα που ορίζουν την προσωπική, δημιουργική διαδρομή του Μπάρενμποϊμ, αντιπροσωπεύουν πόλεις-σύμβολα όπως είναι το Βερολίνο, η Βιέννη, το Ζάλτσμπουργκ, το Λονδίνο, το Παρίσι, το Σικάγο ή το Τελ Αβίβ. Εδώ εντάσσεται και η ιδιαίτερη σημειολογία που αντιστοιχεί στη Βαϊμάρη ως εμβληματικό τοπόσημο στη μουσική αλλά και στην πολιτική πορεία του Μπάρενμποϊμ. Τη Βαϊμάρη, πόλη που συνδέθηκε με τον Μπαχ και τον Λιστ, αλλά και με τον Γκαίτε και τον Σίλλερ, και αναδείχθηκε σε κέντρο άνθησης της νεωτερικής καλλιτεχνικής δημιουργίας μέχρι το τραγικά πρόωρο τέλος της με την άνοδο του Χίτλερ στην εξουσία το 1933, επέλεξε ο Μπάρενμποϊμ, σε συνεργασία με τον σχεδόν αναγεννησιακό διανοητή Έντουαρντ Σαΐντ, ως έδρα για την οργάνωση (1999) της Ορχήστρας του Δυτικοανατολικού Διβανίου (West-Eastern Divan) με τη συμμετοχή νέων μουσικών από το Ισραήλ, την Παλαιστίνη, τη Συρία, τον Λίβανο, την Ιορδανία και την Αίγυπτο σε μια σημαντική παραδειγματική εφαρμογή της δημιουργικής συμβίωσης λαών και πολιτισμών.

Ας σημειωθεί ότι το όνομα της Ορχήστρας κατάγεται από συλλογή λυρικών ποιημάτων του Γκαίτε (West-östlicher Diwan, 1827) με θέμα την ετερότητα ή την ιδέα του άλλου και με πηγή έμπνευσης τα ποιήματα του πέρση ποιητή Χάφιζ (14ος αιώνας).

Ανάλογη μουσική επιλογή του Μπάρενμποϊμ με πολιτικό χαρακτήρα αναγνωρίζεται στην ερμηνεία αποσπασμάτων από την όπερα του Βάγκνερ Τριστάνος και Ιζόλδη, σε συναυλία της γερμανικής Staatskapelle στην Ιερουσαλήμ το 2001, για πρώτη φορά μετά την απαγόρευση της μουσικής του Βάγκνερ στο Ισραήλ εξ αιτίας της Νύχτας των Κρυστάλλων, το 1938.

Είναι σαφές ότι ο Μπάρενμποϊμ δηλώνει, με τον παραστατικότερο και πλέον τεκμηριωμένο τρόπο, τον χαρακτήρα ή μάλλον τη λειτουργικότητα που (πρέπει να) προσδιορίζει τόσο τον ιδιωτικό όσο και τον δημόσιο βίο ενός ενσυνείδητου δημιουργού πολιτισμού. Άλλωστε ο άμεσος, παραστατικός, κριτικός, στοχαστικός, συχνά αφοριστικός λόγος του Μπάρενμποϊμ οδηγεί την πρόσληψη του πλούσιου υλικού του βιβλίου προς αυτή την κατεύθυνση. Αυτό το υλικό, υποστηριζόμενο από την υψηλή τέχνη της ρητορικής του Μπάρενμποϊμ και ενισχυμένο περαιτέρω με ενιαίο ευρετήριο ονομάτων, τοπωνυμίων και πραγμάτων, μεταφέρεται με γέφυρα τη μετάφραση και στην ελληνική γλώσσα (και με αυτή την ευκαιρία τίθεται για άλλη μια φορά το ζήτημα της απόδοσης των ξένων ονομάτων στα καθ’ ημάς, π. χ. ο Χαίντελ σε καμιά περίπτωση δεν μπορεί να λέγεται «Τζωρτζ Φρέντερικ», έστω και αν ο Γκέοργκ Φρήντριχ αξιοποίησε επαγγελματικά το Λονδίνο, όπου και πέθανε).

Πάντως, η δημιουργική ανάγνωση εξασφαλίζει γνωστικούς ορίζοντες ευρύτερους των ούτως ή άλλως μειζόνων πολιτικο-πολιτισμικών θεμάτων που αναπτύσσονται στο βιβλίο, αποδεικνύοντας την ικανότητα του Μπάρενμποϊμ να διδάσκει ότι η μουσική ως διεθνής γλώσσα διαρκούς διαλόγου ανάμεσα στον δημιουργό και στον αποδέκτη (ερμηνευτή ή/και ακροατή) καθοδηγεί την πορεία της παγκόσμιας κοινότητας στον χρόνο, για να παραπέμψω και στο άλλο, εξίσου εμβληματικό βιβλίο του Μπάρενμποϊμ Η μουσική κινεί τον χρόνο (εκδόσεις Καστανιώτη 2009, μετάφραση: Κώστας Αθανασίου, Κώστας Κοσμάς).

barenboimDaniel Barenboim
Μια ζωή στη Μουσική
Μετάφραση: Θέμελης Γλυνάτσης
Επιμέλεια: Ηρώ Διαμαντούρου, Δήμος Κουβίδης
Εκδόσεις Αλεξάνδρεια, Αθήνα 2012, σελ. 264

politeia_order

 

 

 

 

 

 

Ακολουθήστε την bookpress.gr στο Google News και διαβάστε πρώτοι τα θέματα που σας ενδιαφέρουν.


ΣΧΕΤΙΚΑ ΑΡΘΡΑ

«Μια ασήμαντη γυναίκα» της Σόνια Παρνέλ (κριτική) – Βιρτζίνια Χολ, μια αφανής και δαιμόνια κατάσκοπος

«Μια ασήμαντη γυναίκα» της Σόνια Παρνέλ (κριτική) – Βιρτζίνια Χολ, μια αφανής και δαιμόνια κατάσκοπος

Για το βιβλίο της Σόνια Παρνέλ [Sonia Purnell] «Μια ασήμαντη γυναίκα» (μτφρ. Θεοδώρα Δαρβίρη, εκδ. Μίνωας). Κεντρική εικόνα: Η κατάσκοπος Βιρτζίνια Χολ. 

Γράφει ο Διονύσης Μαρίνος

Η επιβλητική θωριά και το απαράμιλλο σ...

«Φλεγόμενο αγόρι» του Πολ Όστερ (κριτική) – Στίβεν Κρέιν, ένας πρωτοπόρος που χάθηκε νωρίς

«Φλεγόμενο αγόρι» του Πολ Όστερ (κριτική) – Στίβεν Κρέιν, ένας πρωτοπόρος που χάθηκε νωρίς

Για το βιβλίο του Πολ Όστερ [Paul Auster] «Φλεγόμενο αγόρι» (μτφρ. Ιωάννα Ηλιάδη, εκδ. Μεταίχμιο). Κεντρική εικόνα: Ο Στίβεν Κρέιν [Stephen Crane] όπως φωτογραφήθηκε το 1897 (© Britannica). 

Γράφει ο Μιχάλης Πιτένης

Κά...

«Elon Musk: Η επίσημη βιογραφία» του Γουόλτερ Άιζακσον (κριτική) – Μια αμφιλεγόμενη φυσιογνωμία

«Elon Musk: Η επίσημη βιογραφία» του Γουόλτερ Άιζακσον (κριτική) – Μια αμφιλεγόμενη φυσιογνωμία

Για το βιβλίο του Γουόλτερ Άιζακσον [Walter Isaacson] «Elon Musk: Η επίσημη βιογραφία» (μτφρ. Γιώργος Μαραγκός, εκδ. Κλειδάριθμος).

Γράφει ο  Διονύσης Μαρίνος

Πριν από λίγες ημέρες ο ...

ΠΡΟΣΦΑΤΑ ΑΡΘΡΑ

«Ανορθογραφίες επιμελητών» – Μια επιστολή του Διονύση Χαριτόπουλου

«Ανορθογραφίες επιμελητών» – Μια επιστολή του Διονύση Χαριτόπουλου

Λάβαμε από τον Διονύση Χαριτόπουλο την παρακάτω επιστολή, σχετικά με την επιλογή κριτικών κειμένων του Κωστή Παπαγιώργη που κυκλοφόρησε από τις εκδόσεις Καστανιώτη με τον τίτλο «Κωστής Παπαγιώργης: Τα βιβλία των άλλων 1, Έλληνες συγγραφείς», το 2020. 

Επιμέλεια: Book Press

...
Φεστιβάλ «WOW – Women of the World» στο ΚΠΙΣΝ: Μια σημαντική  διοργάνωση αφιερωμένη σε γυναίκες, θηλυκότητες και non-binary άτομα

Φεστιβάλ «WOW – Women of the World» στο ΚΠΙΣΝ: Μια σημαντική διοργάνωση αφιερωμένη σε γυναίκες, θηλυκότητες και non-binary άτομα

Το δεύτερο φεστιβάλ «WOW - Women of the World Αthens» (6-8 Απριλίου) στο Κέντρο Πολιτισμού Ίδρυμα Σταύρος Νιάρχος (ΚΠΙΣΝ) αποπειράται να θίξει τα πλέον επίκαιρα ζητήματα στον αγώνα της έμφυλης ισότητας, σε τοπικό αλλά και διεθνές επίπεδο. Στην κεντρική εικόνα, η Έλλη Ανδριοπούλου, διευθύνουσα δύμβουλος του ΚΠΙΣΝ και...

«Γυναικεία Βραβεία non fiction 2024»: Ανακοινώθηκε η βραχεία λίστα

«Γυναικεία Βραβεία non fiction 2024»: Ανακοινώθηκε η βραχεία λίστα

Η νικήτρια του βραβείου Women's Prize για non-fiction βιβλία θα ανακοινωθεί στις 13 Ιουνίου. Κεντρική εικόνα, μια από τις υποψήφιες για το βραβείο: η συγγραφέας και αρθρογράφος Ναόμι Κλάιν © The University of British Columbia.

Επιμέλεια: Book Press

...

ΠΡΟΔΗΜΟΣΙΕΥΣΕΙΣ

«Μακγκάφιν» του Βαγγέλη Γιαννίση (προδημοσίευση)

«Μακγκάφιν» του Βαγγέλη Γιαννίση (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση αποσπάσματος από το μυθιστόρημα του Βαγγέλη Γιαννίση «Μακγκάφιν», το οποίο θα κυκλοφορήσει στις 21 Μαρτίου από τις εκδόσεις Διόπτρα.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

ΤΟΥΡΙΣΤΑΣ
37.947408, 23.641584

 «Αφού σου ...


«Το μποστάνι του Μποστ» του Κωνσταντίνου Κυριακού (προδημοσίευση)

«Το μποστάνι του Μποστ» του Κωνσταντίνου Κυριακού (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση αποσπάσματος από το βιβλίο του Κωνσταντίνου Κυριακού «Το μποστάνι του Μποστ – Μια σύνθεση / συμπλήρωση / διασκευή κειμένων του Μποστ», το οποίο κυκλοφορεί σε λίγες μέρες από τις εκδόσεις Νίκας.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

...

«Όλα μαύρα» της Δήμητρας Παπαδήμα (προδημοσίευση)

«Όλα μαύρα» της Δήμητρας Παπαδήμα (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση αποσπάσματος από το βιβλίο της Δήμητρας Παπαδήμα «Όλα μαύρα», το οποίο θα κυκλοφορήσει την επόμενη εβδομάδα από τις εκδόσεις Νίκας.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

«Τι είμαστε εμείς μπροστά σε αυτά τα κτήνη, ρε; Τι είμαστε; Άγιοι. Και φόνο να...

ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ

Τρία μυθιστορήματα με άρωμα εποχής και μυστηρίου από τα Ελληνικά Γράμματα

Τρία μυθιστορήματα με άρωμα εποχής και μυστηρίου από τα Ελληνικά Γράμματα

Για τα μυθιστορήματα «Strangers in the Night» (μτφρ. Μυρσίνη Γκανά) της Χέδερ Γουέμπ [Heather Webb], «Τα Μυστήρια της Μις Μόρτον Μόρτον» (μτφρ. Χρήστος Μπαρουξής) της Κάθριν Λόιντ [Catherine Lloyd] και «Κωδικός Coco» (μτφρ. Γιάννης Σπανδωνής) της Τζιόια Ντιλιμπέρτο [Gioia Diliberto]. Τρία μυθιστορήματα που μας μεταφ...

Τι διαβάζουμε τώρα; 21 καλά βιβλία λογοτεχνίας που βγήκαν πρόσφατα

Τι διαβάζουμε τώρα; 21 καλά βιβλία λογοτεχνίας που βγήκαν πρόσφατα

Επιλέξαμε 21 βιβλία ελληνικής και μεταφρασμένης πεζογραφίας που κυκλοφόρησαν πρόσφατα.

Γράφει ο Κώστας Αγοραστός

Οι πρώτοι μήνες του 2024 έχουν φέρει πολλά και καλά βιβλία πεζογραφίας. Κι αν ο μέσος αναγνώστης βρίσκεται στην καλύτερη περίπτωση σε σύγχυση, στη χειρότερη σε άγχ...

Επανάσταση 1821: 11 βιβλία για τον Αγώνα των Ελλήνων

Επανάσταση 1821: 11 βιβλία για τον Αγώνα των Ελλήνων

Ενόψει της 25ης Μαρτίου, επιλέγουμε έντεκα βιβλία που μας βοηθούν να κατανοήσουμε τα περίπλοκλη όσο και μοναδική διαδοχή γεγονότων που ήταν η Ελληνική Επανάσταση. Kεντρική εικόνα: έργο του Λουντοβίκο Λιπαρίνι «Ο όρκος του λόρδου Βύρωνα στο Μεσολόγγι» (περίπου 1850), μουσείο Μπενάκη.

...

ΠΡΟΘΗΚΕΣ

ΠΡΟΘΗΚΕΣ

Newsletter

Θέλω να λαμβάνω το newsletter σας
ΕΓΓΡΑΦΗ

ΣΥΓΓΡΑΦΕΙΣ

ΤΑ ΠΙΟ ΔΗΜΟΦΙΛΗ ΤΗΣ ΧΡΟΝΙΑΣ

02 Απριλίου 2023 ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ

Τα μεγαλύτερα μυθιστορήματα όλων των εποχών: 20 έργα-ποταμοί από την παγκόσμια λογοτεχνία

Πολύτομα λογοτεχνικά έργα, μυθιστορήματα-ποταμοί, βιβλία που η ανάγνωσή τους μοιάζει με άθλο. Έργα-ορόσημα της παγκόσμιας πεζογραφίας, επικές αφηγήσεις από την Άπω Ανατ

ΦΑΚΕΛΟΙ