alt

Για το βιβλίο της Ναουάλ Αλ Σααντάουι «Φιρντάους» (μτφρ. από τα αραβικά: Ελένη Καπετανάκη, εκδ. Δώμα).

Της Διώνης Δημητριάδου

Η Ναουάλ Αλ Σααντάουι έχει χαρακτηρισθεί «Σιμόν ντε Μπωβουάρ του αραβικού κόσμου». Δικαιολογημένα φυσικά, για τον αγώνα της ενάντια στην καταπάτηση των δικαιωμάτων των γυναικών μέσα από τα γραπτά της αλλά και την προσωπική της συμμετοχή στο κίνημα της γυναικείας απελευθέρωσης – δραστηριότητα με ακριβό προσωπικό της τίμημα. Ωστόσο η ίδια θεωρεί πως η δική της δράση είναι πιο ριζοσπαστική από αυτή της εμβληματικής εκπροσώπου του «Δεύτερου Φύλου». Θεωρώ πως έχει δίκιο. Έχοντας η ίδια στο σώμα της και στην ψυχή της υποστεί την καταπίεση, τον παραλογισμό μιας εξουσίας που καταργεί τα πιο στοιχειώδη ανθρώπινα δικαιώματα –με μοναδικό «επιχείρημα» πως γεννήθηκε γυναίκα– απέχει πολύ από τη σκέψη (όσο προοδευτική κι αν είναι) μιας εκπροσώπου του Δυτικού Κόσμου, που βιώνει μια διαφορετική πραγματικότητα μέσα σε ένα περιβάλλον στο οποίο κατόρθωσε να επιβάλει την ισότιμη παρουσία της με το άλλο φύλο.

Η Φιρντάους θα δείξει πως η αποδέσμευση είναι προσωπική υπόθεση, πέρα από τις όποιες νομοθετικές πράξεις, πέρα πολύ από τις ανέξοδες εξαγγελίες των πολιτικών προσώπων, ακόμη και από τις καλές προθέσεις κάποιων που τους οδηγούν μόνο ως το κατώφλι των ανισοτήτων χωρίς ποτέ να κατορθώνουν να το διαβούν και να τις καταργήσουν.

Η Αλ Σααντάουι με αυτή την προσωπική σκευή μπόρεσε να γράψει τη Φιρντάους για να ενσωματώσει στη γραφή της όλη την αλήθεια της συγκλονιστικής αυτής μαρτυρίας και να μεταφέρει σε όλους (αδιακρίτως φύλου) το μήνυμα της ισότητας και της ουσιαστικής ελευθερίας. Γιατί, αυτό πρέπει να το πούμε εξ αρχής, η υπόθεση της γυναικείας απελευθέρωσης, όπως τη χειρίζεται η Αλ Σααντάουι δεν είναι μόνο στα χέρια των γυναικών αλλά και των ανδρών, που δεν έχουν κατανοήσει τις δικές τους δεσμεύσεις από ένα μηχανισμό που διατηρεί τις ανισότητες σε όλα τα επίπεδα δημιουργώντας στην πραγματικότητα μόνο θύματα. Η Φιρντάους θα δείξει πως η αποδέσμευση είναι προσωπική υπόθεση, πέρα από τις όποιες νομοθετικές πράξεις, πέρα πολύ από τις ανέξοδες εξαγγελίες των πολιτικών προσώπων, ακόμη και από τις καλές προθέσεις κάποιων που τους οδηγούν μόνο ως το κατώφλι των ανισοτήτων χωρίς ποτέ να κατορθώνουν να το διαβούν και να τις καταργήσουν. Και επειδή το μεγαλύτερο μέρος της καταπίεσης το χρεώνεται το γυναικείο φύλο, είναι η γυναίκα που θα πρέπει να κατανοήσει τη θέση της αλλά και τη δύναμη που έχει μέσα της για να ανατρέψει τη δυσμενή συνθήκη που της έχει επιβληθεί. Είναι η γυναίκα που μεγαλώνει και τα αρσενικά και τα θηλυκά παιδιά της πάνω στις θεσπισμένες νόρμες και τα καθοδηγεί στον ίδιο δρόμο της ανισότητας. Όσο η ίδια η γυναίκα διαιωνίζοντας τα οπισθοδρομικά έθιμα, τα ευλογημένα από τη θρησκεία άρα ισχυρά στο στερεοτυπικό τους υπόστρωμα, δεν θα αντιδρά στα αναχρονιστικά στερεότυπα (ένα παράδειγμα είναι η κλειτοριδεκτομή) τόσο η κατάσταση δεν θα αλλάζει ούτε στο ελάχιστο. Η Φιρντάους εύστοχα εντοπίζει τον ρόλο της μητέρας της στην κατευθυνόμενη δουλεία και των δύο. 

Εκείνη πρώτα μ’ έδειρε κι ύστερα έφερε μια γυναίκα που κρατούσε ένα μικρό σουγιά ή ένα ξυράφι κι έκοψε ένα κομμάτι κρέας στην περιοχή ανάμεσα στα πόδια μου.

Όταν, επομένως, η Φιρντάους θα φθάσει στο σημείο να αποφασίσει η ίδια για τη ζωή της (αλλά και τον θάνατό της), θα μπορούμε να πούμε πως έχει γίνει ένα βήμα σημαντικό στην υπόθεση της άρσης των ανισοτήτων. Μέχρι να φθάσει, όμως, σ’ αυτό το σημείο συνειδητής απόφασης, θα διανύσει μια μακρά πορεία ταπείνωσης, εξευτελισμού και εκμετάλλευσης που θα την οδηγήσουν στην απόγνωση, στην απαξίωση όχι μόνο του εαυτού της αλλά και του κόσμου ολόκληρου·  θα τη φέρουν βήμα βήμα στην ενηλικίωση σ’ αυτό το  ιδιαίτερης δύναμης Bildungsroman. Η Φιρντάους είναι πόρνη στα μάτια όλων των άλλων. Για την ίδια όμως ισχύει μια άλλη πραγματικότητα, αυτή που από τη μικρή της ηλικία τής έδειχναν όλοι με τον τρόπο τους.

Δεν είμαι πόρνη, αλλά ο πατέρας μου, ο θείος μου, ο άντρας μου μ’ εκπαίδευσαν να είμαι πόρνη.

alt
Η Ναουάλ Αλ Σααντάουι

Χωρίς κανένα απολύτως στήριγμα, που θα της δινόταν από κάποιο φίλο ή συνοδοιπόρο αλλά (κυρίως) χωρίς το παραμικρό ιδεολογικό περίβλημα που θα είχε αποκομίσει από θρησκευτικές κατασκευές, μόνη χωρίς Θεό και άνθρωπο, θα αρνηθεί μια ζωή που την έζησε ασάλευτη, χωρίς ψυχή.

Η κάθε επανάσταση, φυσικά, έχει το κόστος της. Έχει όμως και την τελική δικαίωση – ακόμα κι αν αυτή δεν φαίνεται σε ένα πρώτο επίπεδο. Η Φιρντάους θα σκοτώσει τον νταβατζή της μπήγοντας το μαχαίρι πολλές φορές στο μισητό του σώμα.

Σάστισα βλέποντας πόσο εύκολα ανεβοκατέβαινε το χέρι μου κι απόρησα διπλά που δεν το είχα ξανακάνει. Αναρωτήθηκα γιατί δεν το ’χα επιχειρήσει νωρίτερα και κατάλαβα ότι φοβόμουν. Ο φόβος δε μ’ είχε ποτέ αποχωριστεί, ποτέ άλλοτε εκτός από τώρα, τούτη τη στιγμή τη φευγαλέα που διάβασα το φόβο στα μάτια του.

Θα φυλακιστεί, θα καταδικαστεί σε θάνατο, δεν θα θελήσει να ζητήσει χάρη –Προτιμώ να πεθάνω για το δικό μου έγκλημα παρά για τα δικά σας, θα πει στο δικαστήριο–  γνωρίζοντας πως αποφασίζει για τη ζωή της η ίδια κάνοντας έτσι ένα βήμα προς την απελευθέρωσή της. Άλλωστε Φιρντάους θα πει Παράδεισος. Είτε σκότωσε είτε όχι, είναι αθώα, όπως θα πει η δεσμοφύλακάς της. Χωρίς κανένα απολύτως στήριγμα, που θα της δινόταν από κάποιο φίλο ή συνοδοιπόρο αλλά (κυρίως) χωρίς το παραμικρό ιδεολογικό περίβλημα που θα είχε αποκομίσει από θρησκευτικές κατασκευές, μόνη χωρίς Θεό και άνθρωπο, θα αρνηθεί μια ζωή που την έζησε ασάλευτη, χωρίς ψυχή.

Σημαντική εδώ η γραφή της Αλ Σααντάουι. Θα έρθει την κατάλληλη στιγμή, λίγο πριν την οδηγήσουν στην εκτέλεση. Θα ζητήσει να γνωρίσει την παράξενη αυτή γυναίκα, θα καθίσει μαζί της στο παγωμένο πάτωμα του κελιού και θα την ακούσει να της αφηγείται τη ζωή της. 

Η φωνή της ήταν αληθινή, η γυναίκα ήταν αληθινή, με σάρκα και οστά. Κάθισε στο πάτωμα μπροστά μου. Το παράθυρο ήταν κλειστό, κι εκείνη η φωνή ήταν η δική της φωνή, η φωνή της Φιρντάους.

Η Φιρντάους δεν απορρίπτει τους άντρες/εκφραστές της καταπίεσής της. Απορρίπτει ολόκληρο τον κόσμο κι όποιον βρίσκεται πάνω του.

Και μετά θα καταγράψει όλη τη ρεαλιστική εικόνα ενός κόσμου που χώρεσε στην αφήγηση. Έχουν περάσει 44 χρόνια από την έκδοση του βιβλίου αυτού και τώρα οι εκδόσεις Δώμα το παρουσιάζουν στο ελληνικό αναγνωστικό κοινό στη μετάφρασή του, από τα αραβικά, από την Ελένη Καπετανάκη. Έτσι η γραφή τής ακτιβίστριας (ακόμη στα 88 της χρόνια) «φεμινίστριας» φθάνει στο ελληνικό κοινό. Η λέξη φεμινίστρια σκόπιμα σε εισαγωγικά για να σχολιαστεί η αυταπάτη πως η υπόθεση της ισότητας είναι μόνο στα χέρια της γυναίκας. Καμία (ταπεινωτική στην ουσία της) ποσόστωση, κανένα κίνημα που απομονώνει τις διεκδικήσεις του ενός φύλου, καμία τάση εκδίκησης ή αντιστροφής των ρόλων δεν θα αποδώσει απολύτως τίποτα. Ο κόσμος μας, όπως έχει φτιαχτεί πάνω σε αρσενικό καλούπι, πάσχει και ως προς τις συνθήκες ζωής και των δύο φύλων. Οι θρησκείες που δομούνται στο αρσενικό πρότυπο ανωτερότητας, η γραμματική που χτίζει τη γλώσσα προτάσσοντας πάντα το αρσενικό γένος, τόσες και τόσες άλλες μικρές (όπως φαίνονται, ωστόσο τεράστιες σε σημασία) κατατάξεις κατασκευάζουν έναν κόσμο πολλαπλών ανισοτήτων και δεν επιτρέπουν στον Άνθρωπο να αντιδράσει με το αρσενικό ή το θηλυκό του πρόσωπο απέναντι στο όλο οικοδόμημα. Η Φιρντάους δεν απορρίπτει τους άντρες/εκφραστές της καταπίεσής της. Απορρίπτει ολόκληρο τον κόσμο κι όποιον βρίσκεται πάνω του.

Δεν θέλω, λοιπόν, να χαρακτηρίσω τη Φιρντάους φεμινιστικό αφήγημα, γιατί μειώνω την αξία της. Δεν θέλω να πω πως η Αλ Σααντάουι γράφει για την απελευθέρωση των γυναικών, γιατί μοιάζει να αγνοώ τη μέγιστη συμβολή της στην απελευθέρωση του ανθρώπου. Η ιστορία της δείχνει ότι θα επιτευχθεί η ποθούμενη ισότητα, όταν ο καθένας από εμάς φθάσει στο σημείο να κερδίσει πρώτα τη γνώση του εαυτού του, κατόπιν να κατανοήσει τον κόσμο γύρω του και στο τέλος να συναισθανθεί τη δική του θέση στον κόσμο αυτό. Η Φιρντάους έχοντας φθάσει στο πρόωρο τέλος της ζωής της έχει κερδίσει τα τρία αυτά επίπεδα της γνώσης. 

* Η ΔΙΩΝΗ ΔΗΜΗΤΡΙΑΔΟΥ είναι συγγραφέας. 
Τελευταίο της βιβλίο, η ποιητική συλλογή «Ο ευτυχισμένος Σίσυφος» (εκδ. ΑΩ).


altΦιρντάους
Ναουάλ Αλ Σααντάουι
Μτφρ. Ελένη Καπετανάκη
Δώμα 2019
Σελ. 144, τιμή εκδότη €14,00

alt

Ακολουθήστε την bookpress.gr στο Google News και διαβάστε πρώτοι τα θέματα που σας ενδιαφέρουν.


ΣΧΕΤΙΚΑ ΑΡΘΡΑ

«Μια ασήμαντη γυναίκα» της Σόνια Παρνέλ (κριτική) – Βιρτζίνια Χολ, μια αφανής και δαιμόνια κατάσκοπος

«Μια ασήμαντη γυναίκα» της Σόνια Παρνέλ (κριτική) – Βιρτζίνια Χολ, μια αφανής και δαιμόνια κατάσκοπος

Για το βιβλίο της Σόνια Παρνέλ [Sonia Purnell] «Μια ασήμαντη γυναίκα» (μτφρ. Θεοδώρα Δαρβίρη, εκδ. Μίνωας). Κεντρική εικόνα: Η κατάσκοπος Βιρτζίνια Χολ. 

Γράφει ο Διονύσης Μαρίνος

Η επιβλητική θωριά και το απαράμιλλο σ...

«Φλεγόμενο αγόρι» του Πολ Όστερ (κριτική) – Στίβεν Κρέιν, ένας πρωτοπόρος που χάθηκε νωρίς

«Φλεγόμενο αγόρι» του Πολ Όστερ (κριτική) – Στίβεν Κρέιν, ένας πρωτοπόρος που χάθηκε νωρίς

Για το βιβλίο του Πολ Όστερ [Paul Auster] «Φλεγόμενο αγόρι» (μτφρ. Ιωάννα Ηλιάδη, εκδ. Μεταίχμιο). Κεντρική εικόνα: Ο Στίβεν Κρέιν [Stephen Crane] όπως φωτογραφήθηκε το 1897 (© Britannica). 

Γράφει ο Μιχάλης Πιτένης

Κά...

«Elon Musk: Η επίσημη βιογραφία» του Γουόλτερ Άιζακσον (κριτική) – Μια αμφιλεγόμενη φυσιογνωμία

«Elon Musk: Η επίσημη βιογραφία» του Γουόλτερ Άιζακσον (κριτική) – Μια αμφιλεγόμενη φυσιογνωμία

Για το βιβλίο του Γουόλτερ Άιζακσον [Walter Isaacson] «Elon Musk: Η επίσημη βιογραφία» (μτφρ. Γιώργος Μαραγκός, εκδ. Κλειδάριθμος).

Γράφει ο  Διονύσης Μαρίνος

Πριν από λίγες ημέρες ο ...

ΠΡΟΣΦΑΤΑ ΑΡΘΡΑ

Βασίλης Βασιλικός (1934-2023): Η Εταιρεία Συγγραφέων αφιερώνει στη μνήμη του την επόμενη Ημέρα Ποίησης

Βασίλης Βασιλικός (1934-2023): Η Εταιρεία Συγγραφέων αφιερώνει στη μνήμη του την επόμενη Ημέρα Ποίησης

Με ανακοίνωσή της η Εταιρεία Συγγραφέων αποχαιρετά των δύο φορές Πρόεδρό της Βασίλη Βασιλικό και ανακοινώνει ότι η Ημέρα Ποίησης 2024 θα είναι αφιερωμένη στη μνήμη του ανθρώπου που εισηγήθηκε στην UNESCO την 21 Μαρτίου ως Παγκόσμια Ημέρα Ποίησης

...
Βασίλης Βασιλικός (1934-2023): Ένας αποχαιρετισμός από τον Αλέξη Ζήρα

Βασίλης Βασιλικός (1934-2023): Ένας αποχαιρετισμός από τον Αλέξη Ζήρα

Ακολουθεί επιμνημόσυνο κείμενο του Αλέξη Ζήρα, πρώην Προέδρου της Εταιρείας Συγγραφέων, για τον Βασίλη Βασιλικό.

Ένας αποχαιρετισμός στον Βασίλη Βασιλικό

Για πολλά χρόνια, τουλάχιστον από τη δεκαετία του 1970 ως το κλείσιμο...

«Ο βίος βραχύς, η δε τέχνη μακρή» – Αυτοβιογραφίες και βιογραφίες, 15+1 επιλογές από τις πρόσφατες εκδόσεις

«Ο βίος βραχύς, η δε τέχνη μακρή» – Αυτοβιογραφίες και βιογραφίες, 15+1 επιλογές από τις πρόσφατες εκδόσεις

Τι κοινό μπορεί να έχει η Μαρινέλλα με τον Έλον Μάσκ; Η Μαρία Κάλλας με τον Ανδρέα Παπανδρέου και ο Πρίγκιπας Χάρι με τον Διονύση Σιμόπουλο; Οι βιογραφίες όλων αυτών, και μερικές ακόμη, κυκλοφόρησαν τους προηγούμενους μήνες και σας τις παρουσιάζουμε.

Γράφει ο Κώστας Αγοραστό...

ΠΡΟΔΗΜΟΣΙΕΥΣΕΙΣ

«Το τέλος της Αισθητικής; Τεχνομηδενισμός και Σύγχρονη Τέχνη» του Δημοσθένη Δαββέτα (προδημοσίευση)

«Το τέλος της Αισθητικής; Τεχνομηδενισμός και Σύγχρονη Τέχνη» του Δημοσθένη Δαββέτα (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση αποσπάσματος από βιβλίο του Δημοσθένη Δαββέτα «Το τέλος της Αισθητικής; Τεχνομηδενισμός και Σύγχρονη Τέχνη» (Επίμετρο: Μάνος Στεφανίδης) το οποίο θα κυκλοφορήσει το επόμενο διάστημα από τις εκδόσεις Νίκας.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

...

«Χωριό Ποτέμκιν» του Γιώργου Παναγή (προδημοσίευση)

«Χωριό Ποτέμκιν» του Γιώργου Παναγή (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση αποσπάσματος από το μυθιστόρημα του Γιώργου Παναγή «Χωριό Ποτέμκιν», που κυκλοφορεί στις 28 Νοεμβρίου από τις εκδόσεις Τόπος. [Η έκφραση «Χωριό Ποτέµκιν» (ρωσικά: по­тёмкинские деревни) περιγράφει ένα κατασκεύασµα που έχει στόχο να αποκρύψει την αλήθεια ή να εξωραΐσει µια κατάσταση].

Επιμέλεια:...

«Ο Γιουγκοσλάβος» της Άνα Βούτσκοβιτς (προδημοσίευση)

«Ο Γιουγκοσλάβος» της Άνα Βούτσκοβιτς (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση αποσπάσματος από το μυθιστόρημα της Άνα Βούτσκοβιτς [Ana Vučković] «Ο Γιουγκοσλάβος» (μτφρ. Απόστολος Θηβαίος), το οποίο κυκλοφορεί αρχές Δεκεμβρίου από τις εκδόσεις Βακχικόν.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

Η ΜΠΑΝΑΝΑ

...

ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ

«Ο βίος βραχύς, η δε τέχνη μακρή» – Αυτοβιογραφίες και βιογραφίες, 15+1 επιλογές από τις πρόσφατες εκδόσεις

«Ο βίος βραχύς, η δε τέχνη μακρή» – Αυτοβιογραφίες και βιογραφίες, 15+1 επιλογές από τις πρόσφατες εκδόσεις

Τι κοινό μπορεί να έχει η Μαρινέλλα με τον Έλον Μάσκ; Η Μαρία Κάλλας με τον Ανδρέα Παπανδρέου και ο Πρίγκιπας Χάρι με τον Διονύση Σιμόπουλο; Οι βιογραφίες όλων αυτών, και μερικές ακόμη, κυκλοφόρησαν τους προηγούμενους μήνες και σας τις παρουσιάζουμε.

Γράφει ο Κώστας Αγοραστό...

Κλερ Κίγκαν – Η Ιρλανδή που ανέδειξε τις χάρες της μικρής φόρμας

Κλερ Κίγκαν – Η Ιρλανδή που ανέδειξε τις χάρες της μικρής φόρμας

Η Ιρλανδή συγγραφέας έχει αγαπηθεί από το ελληνικό αναγνωστικό κοινό και όχι άδικα. Τι είναι αυτό που την κάνει ιδιαίτερη και γιατί η πρόσφατη νουβέλα της «Πολύ αργά πια» (μτφρ. Μαρτίνα Ασκητοπούλου, εκδ. Μεταίχμιο) την καταξιώνει. 

Γράφει ο Διονύσης Μαρίνος ...

12 βιβλία που μας φέρνουν κοντά στην επιστήμη: Από την Τεχνητή Νοημοσύνη στα Φράκταλ, από τον Χρόνο στους Αλγόριθμους

12 βιβλία που μας φέρνουν κοντά στην επιστήμη: Από την Τεχνητή Νοημοσύνη στα Φράκταλ, από τον Χρόνο στους Αλγόριθμους

Είναι βιβλία που φέρνουν τις επιστήμες (κυρίως θετικές) πιο κοντά μας και τις κάνουν πιο εύληπτες και γοητευτικές. Επιλέγουμε ορισμένα από τα καλύτερα που κυκλοφόρησαν πρόσφατα. Κεντρική εικόνα: Ο Ράσελ Κρόου, ως ο μαθηματικός Τζον Νας, στην ταινία «Ενας υπέροχος άνθρωπος», του Ρον Χάουαρντ.

...

ΠΡΟΘΗΚΕΣ

ΠΡΟΘΗΚΕΣ

Newsletter

Θέλω να λαμβάνω το newsletter σας
ΕΓΓΡΑΦΗ

ΣΥΓΓΡΑΦΕΙΣ

ΤΑ ΠΙΟ ΔΗΜΟΦΙΛΗ ΤΗΣ ΧΡΟΝΙΑΣ

13 Δεκεμβρίου 2022 ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ

Τα 100 καλύτερα λογοτεχνικά βιβλία του 2022

Έφτασε η στιγμή και φέτος για την καθιερωμένη εδώ και χρόνια επιλογή των εκατό από τα καλύτερα βιβλία λογοτεχνίας της χρονιάς που φτάνει σε λίγες μέρες στο τέλος της. Ε

ΦΑΚΕΛΟΙ