ftero photo kentriki700

Για το βιβλίο της Maxine Trottier, σε εικονογράφηση Isabelle Arsenault, «Φτερό στον άνεμο» (μτφρ. Σοφία Τζάλη, εκδ. Λιβάνη, 2017)

Της Άντας Κατσίκη-Γκίβαλου

Το προσφυγικό ζήτημα απασχολεί τελευταία τους συγγραφείς παιδικής και εφηβικής λογοτεχνίας, που επικεντρώνονται κυρίως στην προσφυγική κρίση που συνδέεται άμεσα με τους πολέμους στην Ανατολή. Το Φτερό στον άνεμο της πολυβραβευμένης Αμερικανοκαναδέζας συγγραφέως παιδικών βιβλίων Maxine Trottier μάς έρχεται από το μακρινό Kαναδά. Όπως αναφέρεται στο βιογραφικό της συγγραφέως στο τέλος του βιβλίου, την ιστορία του βιβλίου εμπνεύστηκε «από τους περιπλανώμενους Μεξικανούς εργάτες που συναντούσε στο Λέμινγκτον του Οντάριο, όπου περνούσε τα καλοκαίρια της».

Το Φτερό στον άνεμο είναι ένα βιβλίο γραμμένο σε λιτό, αλλά ποιητικό και παιδικότροπο ύφος, που απευθύνεται σε παιδιά προσχολικής και πρώτης σχολικής ηλικίας και το οποίο θίγει με ιδιαίτερη ευαισθησία ζητήματα που δημιουργεί η μετανάστευση.

Από την τελευταία φράση του κειμένου «σαν φτερό στον άνεμο» δανείζεται η Σοφία Τζαλή, που μετέφρασε με πολλή τέχνη το βιβλίο, και τον ελληνικό τίτλο: ο οποίος αποδίδει στα ελληνικά, με συμβολικό τρόπο τον ρεαλιστικό τίτλο του πρωτότυπου: Migrant. Το Φτερό στον άνεμο είναι ένα βιβλίο γραμμένο σε λιτό, αλλά ποιητικό και παιδικότροπο ύφος, που απευθύνεται σε παιδιά προσχολικής και πρώτης σχολικής ηλικίας και το οποίο θίγει με ιδιαίτερη ευαισθησία ζητήματα που δημιουργεί η μετανάστευση.

Μέσα από την τριτοπρόσωπη αφήγηση της μικρής Άννας η συγγραφέας, εμμένοντας στην έκφραση του ψυχικού και συναισθηματικού κόσμου της ηρωίδας στην ξένη χώρα, όπου η οικογένειά της μετανάστευσε για ένα διάστημα, κάνει το παιδί-αναγνώστη κοινωνό των ποικίλων, δυσάρεστων συναισθημάτων που την κατακλύζουν. Η πρωτοτυπία της γραφής της Trottier έγκειται στο γεγονός ότι οι εσώτερες καταστάσεις της ηρωίδας εξωτερικεύονται μέσα από τις ιδιότητες ή συνήθειες ζώων, ιδιαίτερα αγαπητών στα μικρά παιδιά. Έτσι, η πρωταγωνίστρια νιώθει σαν λαγός και τρέχει να φύγει από το προσωρινό κατάλυμα στο οποίο κατέφυγε η οικογένειά της, γίνεται εργάτρια μέλισσα για να βοηθήσει και αυτή τους γονείς και τα αδέρφια της στον σκληρό αγώνα της επιβίωσης, ενώ τα κρύα βράδια νιώθει ασφάλεια όταν σαν γατάκι κοιμάται στο ίδιο κρεβάτι με τις αδερφές της.

Με ιδιαίτερη ευαισθησία η συγγραφέας αναδεικνύει και άλλα προβλήματα που σχετίζονται με τις δυσκολίες που συναντά κάθε ξένος σε μια άγνωστη χώρα όπου αναγκάζεται να ζήσει, όπως είναι η άγνοια της γλώσσας των κατοίκων της. Χρησιμοποιώντας παρομοιώσεις από εικόνες της άμεσης εμπειρίας για ένα παιδί, αποδίδει την αμηχανία της Άννας να επικοινωνήσει με τους ανθρώπους γύρω της. Όταν μιλούν της φαίνεται άλλοτε πως γλείφουν ένα ζαχαρωτό, άλλες φορές πως η κουβέντα τους είναι πικάντικη σαν τις καυτερές πιπεριές, άλλοτε επίσημη σαν να πίνουν σοκολάτα, ενώ οι παράξενοι γι’ αυτήν ήχοι ακούγονται σαν το ταυτόχρονο άκουσμα διαφορετικών τραγουδιών των γρύλλων.

Ένα δικό σου δωμάτιο

Να έχεις μόνιμο τόπο διαμονής, το δικό σου κρεβάτι, το δικό σου ποδήλατο, αυτό θα ήταν κάτι πολύ όμορφο.

Το ζήτημα που θίγεται με ιδιαίτερη εμμονή είναι η ανάγκη μόνιμου τόπου διαμονής. Αυτό διατυπώνεται από τη συγγραφέα με ερωτήσεις που απευθύνει η ηρωίδα τόσο στον εαυτό της όσο και στον αναγνώστη. Η άμεση απεύθυνση προκαλεί μεγαλύτερη συγκίνηση, καθιστώντας τον δέκτη της ερώτησης συμμέτοχο στο πρόβλημα. Και είναι αυτό το ζήτημα με το οποίο ξεκινά, αλλά και τελειώνει αυτή η μικρή εικονογραφημένη ιστορία. Το αίτημα σταθερό: να έχεις μόνιμο τόπο διαμονής, το δικό σου κρεβάτι, το δικό σου ποδήλατο, «αυτό θα ήταν κάτι πολύ όμορφο», μας εξομολογείται στην αρχή του βιβλίου η Άννα. Την ανάγκη να ριζώσει κάπου την επαναφέρει η συγγραφέας στο τέλος, κάνοντας «κύκλο», εγκιβωτίζοντας, θα μπορούσε να πει κανείς, στην κεντρική αφήγηση μια άλλη μικρότερη. Σε εξομολογητικό ύφος και σε δευτεροπρόσωπη αφήγηση που επέχει θέση εσωτερικού μονολόγου, αναρωτιέται η ηρωίδα «πώς θα ήταν άραγε να είσαι δέντρο με ρίζες χωμένες βαθιά στη γη – να βλέπεις τις εποχές να αλλάζουν γύρω σου, όπως θα σου τις φέρνει ο αέρας μέσα από τα κλαδιά σου;». Η εναλλαγή των εποχών που ακολουθεί σε αντίστιξη με την ακινησία του δέντρου ενδυναμώνει την εικόνα του σταθερού τόπου που έχει ανάγκη ο μετανάστης και κυρίως το παιδί μετανάστης. Ωστόσο, η παρομοίωση της Άννας με αποδημητικά πουλιά, με αγριόχηνες, τόσο στην αρχή όσο και στο κλείσιμο της αφήγησης, δηλώνει τη συνυφασμένη με την έννοια του μετανάστη κατάσταση της διαρκούς μετακίνησης: «Οι αγριόχηνες πετάνε μακριά. Και μαζί τους φεύγει και η Άννα σαν πεταλούδα μονάρχης, σαν κοκκινολαίμης, σαν φτερό στον άνεμο».

Η εικονογράφηση της Isabelle Arsenault συνομιλεί εποικοδομητικά με το κείμενο, προσφέροντας πρόσθετο υλικό που όχι μόνο το εμπλουτίζει, αλλά δίνει αφορμή για περαιτέρω συζήτηση του ενήλικου συναναγνώστη με το μικρό παιδί στο οποίο απευθύνεται το κείμενο.

Η εικονογράφηση της Isabelle Arsenault συνομιλεί εποικοδομητικά με το κείμενο, προσφέροντας πρόσθετο υλικό που όχι μόνο το εμπλουτίζει, αλλά δίνει αφορμή για περαιτέρω συζήτηση του ενήλικου συναναγνώστη με το μικρό παιδί στο οποίο απευθύνεται το κείμενο. Η απαλότητα των χρωμάτων και η ποικιλία τους, καθώς και η έκφραση των προσώπων ή η έμφαση σε ορισμένα χαρακτηριστικά που εικονοποιούν το νόημα της ιστορίας, όπως στην περίπτωση του λαγού που φεύγει έντρομος από το παράθυρο, καθιστούν την αφήγηση πολύ φιλική. Το αντιθετικό δίπολο στο οποίο δομείται το κείμενο: η διαρκής κίνηση του μετανάστη και η επιθυμία μονιμότητας και σταθερότητας αποδίδεται εικονιστικά σε όλο το βιβλίο, άλλοτε με τις αγριόχηνες –σε μεγάλο ή μικρό μέγεθος– που φεύγουν ή με τις πεταλούδες ή αφαιρετικά με τρίγωνα, που εικονίζουν σχηματικά πουλιά ή και βέλη, καθώς και με τους ίδιους τους μετανάστες που με τις βαλίτσες στο χέρι έρχονται και φεύγουν. 

Το Φτερό στον άνεμο είναι ένα βιβλίο που διευρύνει τη θεματική των σχετικών βιβλίων, προσθέτοντας στην κατηγορία του πρόσφυγα αυτήν του μετανάστατη. Κατορθώνει, με φιλικό για το παιδί τρόπο, να το εξοικειώσει με δύσκολα και σκληρά, σύγχρονα κοινωνικά προβλήματα.

* Η ΆΝΤΑ ΚΑΤΣΙΚΗ-ΓΚΙΒΑΛΟΥ είναι Ομότιμη Καθηγήτρια του Πανεπιστημίου Αθηνών.

alt

Φτερό στον άνεμο
Maxine Trottier, Isabelle Arsenault
Λιβάνης 2017
Σελ. 42, τιμή εκδότη: € 8,90

politeia link

Ακολουθήστε την bookpress.gr στο Google News και διαβάστε πρώτοι τα θέματα που σας ενδιαφέρουν.


ΣΧΕΤΙΚΑ ΑΡΘΡΑ

«Δημιουργική Γραφή – “Παίζουμε Λογοτεχνία”» του Ανδρέα Καρακίτσιου

«Δημιουργική Γραφή – “Παίζουμε Λογοτεχνία”» του Ανδρέα Καρακίτσιου

Για το βιβλίο «Δημιουργική Γραφή – “Παίζουμε Λογοτεχνία”» του Ανδρέα Καρακίτσιου (εκδ. Ζυγός, σελ. 668)

Του Γιάννη Σ. Παπαδάτου

Ο Ανδρέας Καρακίτσιος αποτελεί μια ξεχωριστή παρουσία στον χώρο της πανεπιστημιακής εκπαίδευσης...

«Έρχεται ο γίγαντας» του Μάκη Τσίτα (κριτική)

«Έρχεται ο γίγαντας» του Μάκη Τσίτα (κριτική)

Για το βιβλίο του Μάκη Τσίτα «Έρχεται ο γίγαντας» (εικόνες: Νικόλας Χατζησταμούλος, εκδ. Μεταίχμιο), μια ιστορία για τις ψεύτικες ειδήσεις που τρομοκρατούν τον πληθυσμό. 

Του Μάνου Κοντολέων

Ο Μάκης Τσίτας σίγουρα είναι μια ιδιαίτερη περίπτωση στη...

«Η χώρα των τεράτων» του Μωρίς Σέντακ – Εικονοβιβλίο μαγικού ρεαλισμού

«Η χώρα των τεράτων» του Μωρίς Σέντακ – Εικονοβιβλίο μαγικού ρεαλισμού

Για το εικονοβιβλίο μαγικού ρεαλισμού «H χώρα των τεράτων» του Maurice Sendak (μτφρ. Γιάννης Παλαβός) που κυκλοφορεί από τις εκδόσεις Παπαδόπουλος. 

Του Γιάννη Σ. Παπαδάτου

Σε μια καλαίσθητη έκδοση μαζί με δυο αφίσες, σε μια χρηστική πάνινη τσάντα...

ΠΡΟΣΦΑΤΑ ΑΡΘΡΑ

«Βίος και Πολιτεία» – μια νέα εκπομπή για τους ανθρώπους του βιβλίου απευθείας από το «υπόγειο» της Πολιτείας

«Βίος και Πολιτεία» – μια νέα εκπομπή για τους ανθρώπους του βιβλίου απευθείας από το «υπόγειο» της Πολιτείας

Το πρώτο επεισόδιο της εκπομπής «Βίος και Πολιτεία» μεταδόθηκε ζωντανά την Παρασκευή και βρίσκεται ήδη στον «αέρα» του διαδικτύου. Μια πρωτοβουλία του μεγαλύτερου και πιο εν...

Λάνα Μπάστασιτς: «Στο βιβλίο μου, η Βοσνία θυμίζει τη Χώρα των Θαυμάτων του Λιούις Κάρολ»

Λάνα Μπάστασιτς: «Στο βιβλίο μου, η Βοσνία θυμίζει τη Χώρα των Θαυμάτων του Λιούις Κάρολ»

Σε συνέντευξή της στο American Booksellers Association, η Βόσνια συγγραφέας Lana Bastašić μίλησε για το βιβλίο της «Πιάσε το λαγό», που κυκλοφορεί στα ελληνικά από τις εκδόσεις Gutenberg, σε μετάφραση Ισμήνης Ραντούλοβιτς.

Επιμέλεια: Book Press

...
Φεστιβάλ ΛΕΑ: Ανακοινώθηκε η λίστα με τους φιναλίστ για το 3ο Βραβείο Λογοτεχνικής Μετάφρασης

Φεστιβάλ ΛΕΑ: Ανακοινώθηκε η λίστα με τους φιναλίστ για το 3ο Βραβείο Λογοτεχνικής Μετάφρασης

Δημοσιοποιήθηκε η λίστα με τους φιναλίστ για το 3ο Βραβείο Λογοτεχνικής Μετάφρασης ΛΕΑ.

Επιμέλεια: Book Press

Δημοσιοποιείται η λίστα των φιναλίστ για το 3ο Βραβείο Λογοτεχνικής Μετάφρασης ΛΕΑ, υπό την Αιγίδα της Α.Ε. ...

ΠΡΟΔΗΜΟΣΙΕΥΣΕΙΣ

«Τα ρόδα δεν πεθαίνουν ποτέ» του Γκούναρ Στόλεσεν (προδημοσίευση)

«Τα ρόδα δεν πεθαίνουν ποτέ» του Γκούναρ Στόλεσεν (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση αποσπάσματος από το μυθιστόρημα του Γκούναρ Στόλεσεν [Gunnar Staalesen] «Τα ρόδα δεν πεθαίνουν ποτέ» (μτφρ. Βαγγέλης Γιαννίσης), το οποίο θα κυκλοφορήσει στις 7 Ιουνίου από τις εκδόσεις Διόπτρα.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

Υπάρχουν κάποιε...

«Αρκτικό καλοκαίρι» του Ντέιμον Γκάλγκατ (προδημοσίευση)

«Αρκτικό καλοκαίρι» του Ντέιμον Γκάλγκατ (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση αποσπάσματος από το μυθιστόρημα του Ντέιμον Γκάλγκατ [Damon Galgut] «Αρκτικό καλοκαίρι» (μτφρ. Κλαίρη Παπαμιχαήλ), το οποίο θα κυκλοφορήσει στις 24 Μαΐου από τις εκδόσεις Διόπτρα.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

Οι δύο άντρες κάθονταν στις πο...

«Ο γυάλινος κήπος» της Τατιάνας Τσιμπουλεάκ (προδημοσίευση)

«Ο γυάλινος κήπος» της Τατιάνας Τσιμπουλεάκ (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση αποσπάσματος από το μυθιστόρημα της Τατιάνας Τσιμπουλεάκ [Tatiana Ţîbuleac] «Ο γυάλινος κήπος» (μτφρ. Άντζελα Μπράτσου), το οποίο θα κυκλοφορήσει στις 15 Μαΐου από τις εκδόσεις Βακχικόν.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

...

ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ

Πατριαρχία, φεμινισμός και κουίρ λογοτεχνία – Μιχαλοπούλου, Αλεξάνδρα Κ* και Καλοβυρνάς δίνουν απαντήσεις

Πατριαρχία, φεμινισμός και κουίρ λογοτεχνία – Μιχαλοπούλου, Αλεξάνδρα Κ* και Καλοβυρνάς δίνουν απαντήσεις

Λογοτεχνία, έμφυλες ταυτότητες, πατριαρχία, φεμινιστικό κίνημα, γυναικεία γραφή. Αμάντα Μιχαλοπούλου, Αλεξάνδρα Κ*, Λύο Καλοβυρνάς φωτίζουν όψεις ενός ζητήματος που μας αφορά περισσότερο απ΄ όσο ίσως πιστεύουμε, ενώ ακολουθεί επιλογή βιβλίων ελληνικής και μεταφρασμένης πεζογραφίας από τις πρόσφατες ...

Τα 25 καλύτερα λογοτεχνικά έργα γραμμένα από γυναίκες συγγραφείς – από τη Μέρι Σέλεϊ στην Έλενα Φερράντε

Τα 25 καλύτερα λογοτεχνικά έργα γραμμένα από γυναίκες συγγραφείς – από τη Μέρι Σέλεϊ στην Έλενα Φερράντε

Σε δημοσίευσή της στον Independent, η αρθρογράφος Clarisse Loughrey ξεχώρισε τα εικοσιπέντε σημαντικότερα λογοτεχνικά έργα που γράφτηκαν από γυναίκες συγγραφείς. Στη φωτογραφία, μία από αυτές, η Octavia E. Butler [1947 - 2006], συγγραφέας μυθιστορημάτων επιστημονικής φαντασίας με έντονο κοινωνικό και πολιτικό υ...

«Φάκελος αρχαιοκαπηλία»: Νικόλας Ζηργάνος, Ανδρέας Αποστολίδης και Γιάννης Μαρής

«Φάκελος αρχαιοκαπηλία»: Νικόλας Ζηργάνος, Ανδρέας Αποστολίδης και Γιάννης Μαρής

Φάκελος αρχαιοκαπηλία με προτάσεις τριών βιβλίων: «Επιχείρηση “Νόστος”: Ένα χρυσό στεφάνι και μια Κόρη για τον Αλέξη Καρρά» (εκδ. Τόπος), του Νικόλα Ζηργάνου, «Αρχαιοκαπηλία και εμπόριο αρχαιοτήτων – Μουσεία, έμποροι τέχνης, οίκοι δημοπρασιών, ιδιωτικές συλλογές» (εκδ. Άγρα), του Ανδρέα Αποστολίδη και  «Ίλ...

ΠΡΟΘΗΚΕΣ

ΠΡΟΘΗΚΕΣ

Newsletter

Θέλω να λαμβάνω το newsletter σας
ΕΓΓΡΑΦΗ

ΣΥΓΓΡΑΦΕΙΣ

ΤΑ ΠΙΟ ΔΗΜΟΦΙΛΗ ΤΗΣ ΧΡΟΝΙΑΣ

13 Δεκεμβρίου 2022 ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ

Τα 100 καλύτερα λογοτεχνικά βιβλία του 2022

Έφτασε η στιγμή και φέτος για την καθιερωμένη εδώ και χρόνια επιλογή των εκατό από τα καλύτερα βιβλία λογοτεχνίας της χρονιάς που φτάνει σε λίγες μέρες στο τέλος της. Ε

ΦΑΚΕΛΟΙ