ftero photo kentriki700

Για το βιβλίο της Maxine Trottier, σε εικονογράφηση Isabelle Arsenault, «Φτερό στον άνεμο» (μτφρ. Σοφία Τζάλη, εκδ. Λιβάνη, 2017)

Της Άντας Κατσίκη-Γκίβαλου

Το προσφυγικό ζήτημα απασχολεί τελευταία τους συγγραφείς παιδικής και εφηβικής λογοτεχνίας, που επικεντρώνονται κυρίως στην προσφυγική κρίση που συνδέεται άμεσα με τους πολέμους στην Ανατολή. Το Φτερό στον άνεμο της πολυβραβευμένης Αμερικανοκαναδέζας συγγραφέως παιδικών βιβλίων Maxine Trottier μάς έρχεται από το μακρινό Kαναδά. Όπως αναφέρεται στο βιογραφικό της συγγραφέως στο τέλος του βιβλίου, την ιστορία του βιβλίου εμπνεύστηκε «από τους περιπλανώμενους Μεξικανούς εργάτες που συναντούσε στο Λέμινγκτον του Οντάριο, όπου περνούσε τα καλοκαίρια της».

Το Φτερό στον άνεμο είναι ένα βιβλίο γραμμένο σε λιτό, αλλά ποιητικό και παιδικότροπο ύφος, που απευθύνεται σε παιδιά προσχολικής και πρώτης σχολικής ηλικίας και το οποίο θίγει με ιδιαίτερη ευαισθησία ζητήματα που δημιουργεί η μετανάστευση.

Από την τελευταία φράση του κειμένου «σαν φτερό στον άνεμο» δανείζεται η Σοφία Τζαλή, που μετέφρασε με πολλή τέχνη το βιβλίο, και τον ελληνικό τίτλο: ο οποίος αποδίδει στα ελληνικά, με συμβολικό τρόπο τον ρεαλιστικό τίτλο του πρωτότυπου: Migrant. Το Φτερό στον άνεμο είναι ένα βιβλίο γραμμένο σε λιτό, αλλά ποιητικό και παιδικότροπο ύφος, που απευθύνεται σε παιδιά προσχολικής και πρώτης σχολικής ηλικίας και το οποίο θίγει με ιδιαίτερη ευαισθησία ζητήματα που δημιουργεί η μετανάστευση.

Μέσα από την τριτοπρόσωπη αφήγηση της μικρής Άννας η συγγραφέας, εμμένοντας στην έκφραση του ψυχικού και συναισθηματικού κόσμου της ηρωίδας στην ξένη χώρα, όπου η οικογένειά της μετανάστευσε για ένα διάστημα, κάνει το παιδί-αναγνώστη κοινωνό των ποικίλων, δυσάρεστων συναισθημάτων που την κατακλύζουν. Η πρωτοτυπία της γραφής της Trottier έγκειται στο γεγονός ότι οι εσώτερες καταστάσεις της ηρωίδας εξωτερικεύονται μέσα από τις ιδιότητες ή συνήθειες ζώων, ιδιαίτερα αγαπητών στα μικρά παιδιά. Έτσι, η πρωταγωνίστρια νιώθει σαν λαγός και τρέχει να φύγει από το προσωρινό κατάλυμα στο οποίο κατέφυγε η οικογένειά της, γίνεται εργάτρια μέλισσα για να βοηθήσει και αυτή τους γονείς και τα αδέρφια της στον σκληρό αγώνα της επιβίωσης, ενώ τα κρύα βράδια νιώθει ασφάλεια όταν σαν γατάκι κοιμάται στο ίδιο κρεβάτι με τις αδερφές της.

Με ιδιαίτερη ευαισθησία η συγγραφέας αναδεικνύει και άλλα προβλήματα που σχετίζονται με τις δυσκολίες που συναντά κάθε ξένος σε μια άγνωστη χώρα όπου αναγκάζεται να ζήσει, όπως είναι η άγνοια της γλώσσας των κατοίκων της. Χρησιμοποιώντας παρομοιώσεις από εικόνες της άμεσης εμπειρίας για ένα παιδί, αποδίδει την αμηχανία της Άννας να επικοινωνήσει με τους ανθρώπους γύρω της. Όταν μιλούν της φαίνεται άλλοτε πως γλείφουν ένα ζαχαρωτό, άλλες φορές πως η κουβέντα τους είναι πικάντικη σαν τις καυτερές πιπεριές, άλλοτε επίσημη σαν να πίνουν σοκολάτα, ενώ οι παράξενοι γι’ αυτήν ήχοι ακούγονται σαν το ταυτόχρονο άκουσμα διαφορετικών τραγουδιών των γρύλλων.

Ένα δικό σου δωμάτιο

Να έχεις μόνιμο τόπο διαμονής, το δικό σου κρεβάτι, το δικό σου ποδήλατο, αυτό θα ήταν κάτι πολύ όμορφο.

Το ζήτημα που θίγεται με ιδιαίτερη εμμονή είναι η ανάγκη μόνιμου τόπου διαμονής. Αυτό διατυπώνεται από τη συγγραφέα με ερωτήσεις που απευθύνει η ηρωίδα τόσο στον εαυτό της όσο και στον αναγνώστη. Η άμεση απεύθυνση προκαλεί μεγαλύτερη συγκίνηση, καθιστώντας τον δέκτη της ερώτησης συμμέτοχο στο πρόβλημα. Και είναι αυτό το ζήτημα με το οποίο ξεκινά, αλλά και τελειώνει αυτή η μικρή εικονογραφημένη ιστορία. Το αίτημα σταθερό: να έχεις μόνιμο τόπο διαμονής, το δικό σου κρεβάτι, το δικό σου ποδήλατο, «αυτό θα ήταν κάτι πολύ όμορφο», μας εξομολογείται στην αρχή του βιβλίου η Άννα. Την ανάγκη να ριζώσει κάπου την επαναφέρει η συγγραφέας στο τέλος, κάνοντας «κύκλο», εγκιβωτίζοντας, θα μπορούσε να πει κανείς, στην κεντρική αφήγηση μια άλλη μικρότερη. Σε εξομολογητικό ύφος και σε δευτεροπρόσωπη αφήγηση που επέχει θέση εσωτερικού μονολόγου, αναρωτιέται η ηρωίδα «πώς θα ήταν άραγε να είσαι δέντρο με ρίζες χωμένες βαθιά στη γη – να βλέπεις τις εποχές να αλλάζουν γύρω σου, όπως θα σου τις φέρνει ο αέρας μέσα από τα κλαδιά σου;». Η εναλλαγή των εποχών που ακολουθεί σε αντίστιξη με την ακινησία του δέντρου ενδυναμώνει την εικόνα του σταθερού τόπου που έχει ανάγκη ο μετανάστης και κυρίως το παιδί μετανάστης. Ωστόσο, η παρομοίωση της Άννας με αποδημητικά πουλιά, με αγριόχηνες, τόσο στην αρχή όσο και στο κλείσιμο της αφήγησης, δηλώνει τη συνυφασμένη με την έννοια του μετανάστη κατάσταση της διαρκούς μετακίνησης: «Οι αγριόχηνες πετάνε μακριά. Και μαζί τους φεύγει και η Άννα σαν πεταλούδα μονάρχης, σαν κοκκινολαίμης, σαν φτερό στον άνεμο».

Η εικονογράφηση της Isabelle Arsenault συνομιλεί εποικοδομητικά με το κείμενο, προσφέροντας πρόσθετο υλικό που όχι μόνο το εμπλουτίζει, αλλά δίνει αφορμή για περαιτέρω συζήτηση του ενήλικου συναναγνώστη με το μικρό παιδί στο οποίο απευθύνεται το κείμενο.

Η εικονογράφηση της Isabelle Arsenault συνομιλεί εποικοδομητικά με το κείμενο, προσφέροντας πρόσθετο υλικό που όχι μόνο το εμπλουτίζει, αλλά δίνει αφορμή για περαιτέρω συζήτηση του ενήλικου συναναγνώστη με το μικρό παιδί στο οποίο απευθύνεται το κείμενο. Η απαλότητα των χρωμάτων και η ποικιλία τους, καθώς και η έκφραση των προσώπων ή η έμφαση σε ορισμένα χαρακτηριστικά που εικονοποιούν το νόημα της ιστορίας, όπως στην περίπτωση του λαγού που φεύγει έντρομος από το παράθυρο, καθιστούν την αφήγηση πολύ φιλική. Το αντιθετικό δίπολο στο οποίο δομείται το κείμενο: η διαρκής κίνηση του μετανάστη και η επιθυμία μονιμότητας και σταθερότητας αποδίδεται εικονιστικά σε όλο το βιβλίο, άλλοτε με τις αγριόχηνες –σε μεγάλο ή μικρό μέγεθος– που φεύγουν ή με τις πεταλούδες ή αφαιρετικά με τρίγωνα, που εικονίζουν σχηματικά πουλιά ή και βέλη, καθώς και με τους ίδιους τους μετανάστες που με τις βαλίτσες στο χέρι έρχονται και φεύγουν. 

Το Φτερό στον άνεμο είναι ένα βιβλίο που διευρύνει τη θεματική των σχετικών βιβλίων, προσθέτοντας στην κατηγορία του πρόσφυγα αυτήν του μετανάστατη. Κατορθώνει, με φιλικό για το παιδί τρόπο, να το εξοικειώσει με δύσκολα και σκληρά, σύγχρονα κοινωνικά προβλήματα.

* Η ΆΝΤΑ ΚΑΤΣΙΚΗ-ΓΚΙΒΑΛΟΥ είναι Ομότιμη Καθηγήτρια του Πανεπιστημίου Αθηνών.

alt

Φτερό στον άνεμο
Maxine Trottier, Isabelle Arsenault
Λιβάνης 2017
Σελ. 42, τιμή εκδότη: € 8,90

politeia link

Ακολουθήστε την bookpress.gr στο Google News και διαβάστε πρώτοι τα θέματα που σας ενδιαφέρουν.


ΣΧΕΤΙΚΑ ΑΡΘΡΑ

«Δημιουργική Γραφή – “Παίζουμε Λογοτεχνία”» του Ανδρέα Καρακίτσιου

«Δημιουργική Γραφή – “Παίζουμε Λογοτεχνία”» του Ανδρέα Καρακίτσιου

Για το βιβλίο «Δημιουργική Γραφή – “Παίζουμε Λογοτεχνία”» του Ανδρέα Καρακίτσιου (εκδ. Ζυγός, σελ. 668)

Του Γιάννη Σ. Παπαδάτου

Ο Ανδρέας Καρακίτσιος αποτελεί μια ξεχωριστή παρουσία στον χώρο της πανεπιστημιακής εκπαίδευσης...

«Έρχεται ο γίγαντας» του Μάκη Τσίτα (κριτική)

«Έρχεται ο γίγαντας» του Μάκη Τσίτα (κριτική)

Για το βιβλίο του Μάκη Τσίτα «Έρχεται ο γίγαντας» (εικόνες: Νικόλας Χατζησταμούλος, εκδ. Μεταίχμιο), μια ιστορία για τις ψεύτικες ειδήσεις που τρομοκρατούν τον πληθυσμό. 

Του Μάνου Κοντολέων

Ο Μάκης Τσίτας σίγουρα είναι μια ιδιαίτερη περίπτωση στη...

«Η χώρα των τεράτων» του Μωρίς Σέντακ – Εικονοβιβλίο μαγικού ρεαλισμού

«Η χώρα των τεράτων» του Μωρίς Σέντακ – Εικονοβιβλίο μαγικού ρεαλισμού

Για το εικονοβιβλίο μαγικού ρεαλισμού «H χώρα των τεράτων» του Maurice Sendak (μτφρ. Γιάννης Παλαβός) που κυκλοφορεί από τις εκδόσεις Παπαδόπουλος. 

Του Γιάννη Σ. Παπαδάτου

Σε μια καλαίσθητη έκδοση μαζί με δυο αφίσες, σε μια χρηστική πάνινη τσάντα...

ΠΡΟΣΦΑΤΑ ΑΡΘΡΑ

Πώς έφτασε το Ιράν ως εδώ; – Διαβάσαμε το πολυσυλλεκτικό γκράφικ νόβελ «Γυναίκα, Ζωή, Ελευθερία», σε επιμέλεια Μαρζάν Σατραπί

Πώς έφτασε το Ιράν ως εδώ; – Διαβάσαμε το πολυσυλλεκτικό γκράφικ νόβελ «Γυναίκα, Ζωή, Ελευθερία», σε επιμέλεια Μαρζάν Σατραπί

Το συλλογικό graphic novel «Γυναίκα, Ζωή, Ελευθερία» (μτφρ. Στεφανία Γεωργάκη, εκδ. Επόμενος Σταθμός), υπό τη διεύθυνση της Μαρζάν Σατραπί, μια πολυσυλλεκτική καταγραφή της κατάστασης στο Ιράν σήμερα, εστιάζει στην ασφυκτική ζωή των γυναικών, ενώ αναδεικνύει και άλλες πλευρές του θεοκρατικού καθεστώτος. ...

«Δάφνες και πικροδάφνες» των Κεχαΐδη/Χαβιαρά, σε σκηνοθεσία Μάνου Καρατζογιάννη

«Δάφνες και πικροδάφνες» των Κεχαΐδη/Χαβιαρά, σε σκηνοθεσία Μάνου Καρατζογιάννη

Η θρυλική πολιτική σάτιρα «Δάφνες και πικροδάφνες» των Κεχαΐδη/Χαβιαρά, σε σκηνοθεσία Μάνου Καρατζογιάννη, από το ΔΗ.ΠΕ.ΘΕ Καλαμάτας.

Γράφει ο Νίκος Ξένιος

Είναι αξιοσημείωτο το γεγονός πως το ΔΗ.ΠΕ.ΘΕ Καλαμάτας τιμά τ...

«Ένας Αιγύπτιος, ένας Βαβυλώνιος και ένας Βίκινγκ μπαίνουν σε ένα μπαρ» του Θεόδωρου Παπακώστα – Μιλώντας για την ιστορία και τη μυθολογία με μια φίλη στο ποτό σας

«Ένας Αιγύπτιος, ένας Βαβυλώνιος και ένας Βίκινγκ μπαίνουν σε ένα μπαρ» του Θεόδωρου Παπακώστα – Μιλώντας για την ιστορία και τη μυθολογία με μια φίλη στο ποτό σας

Για το δοκίμιο εκλαϊκευμένης ιστορίας του Θεόδωρου Παπακώστα «Ένας Αιγύπτιος, ένας Βαβυλώνιος και ένας Βίκινγκ μπαίνουν σε ένα μπαρ» (εκδ. Key Books).

Γράφει ο Σόλωνας Παπαγεωργίου

Στο δοκίμιο του ...

ΠΡΟΔΗΜΟΣΙΕΥΣΕΙΣ

«Τα μπλουζ της οδού Γκλιμπ Πόιντ σε πρόζα και στίχο» του Βρασίδα Καραλή (προδημοσίευση-βίντεο)

«Τα μπλουζ της οδού Γκλιμπ Πόιντ σε πρόζα και στίχο» του Βρασίδα Καραλή (προδημοσίευση-βίντεο)

Προδημοσιεύση αποσπάσματος από το βιβλίο του Βρασίδα Καραλή «Τα μπλουζ της οδού Γκλιμπ Πόιντ» (μτφρ. Σοφία Τρουλλινού), το οποίο θα κυκλοφορήσει τις επόμενες μέρες από τις εκδόσεις Petites Maisons. Μαζί, ένα πολύ προσωπικό βίντεο με τον συγγραφέα στο Σίδνεϊ.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός ...

«Η κοιλάδα της αταξίας» του Φρήντριχ Ντύρρενματτ (προδημοσίευση)

«Η κοιλάδα της αταξίας» του Φρήντριχ Ντύρρενματτ (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση αποσπάσματος από το μυθιστόρημα του Φρήντριχ Ντύρρενματτ [Friedrich Dürrenmatt] «Η κοιλάδα της αταξίας» (σε νέα μτφρ. του Βασίλη Πατέρα, με επίμετρο της Πελαγίας Τσινάρη), το οποίο θα κυκλοφορήσει τις επόμενες μέρες από τις εκδόσεις Ροές.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός ...

«Με στέβια και αγαύη» του Γιώργου Μπουρονίκου (προδημοσίευση)

«Με στέβια και αγαύη» του Γιώργου Μπουρονίκου (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση αποσπάσματος από το βραβευμένο θεατρικό του Γιώργου Μπουρονίκου «Με στέβια και αγαύη», το οποίο θα κυκλοφορήσει τις επόμενες μέρες από τις εκδόσεις Νίκας.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

ΖΕΝΙΕ: Συγγνώμη που θα ρωτήσω: Παιδιά δεν έχε...

ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ

Τι διαβάζουμε τώρα; Πέντε κλασικά «τούβλα» για ένα μακρύ αναγνωστικό καλοκαίρι

Τι διαβάζουμε τώρα; Πέντε κλασικά «τούβλα» για ένα μακρύ αναγνωστικό καλοκαίρι

Ουγκό, Σταντάλ, Αν Μπροντέ, Αραγκόν και Αγκάθα Κρίστι: Πέντε κλασικά «τούβλα», πολυσέλιδα και βαριά, που στηρίζουν το μακρύ ελληνικό καλοκαίρι μας.

Γράφει η Φανή Χατζή

Πέντε χορταστικά βιβλία που κυκλοφόρησαν πρόσφατα, βαρι...

Τι διαβάζουμε τώρα; 15 βιβλία ελληνικής πεζογραφίας που επανεκδόθηκαν πρόσφατα

Τι διαβάζουμε τώρα; 15 βιβλία ελληνικής πεζογραφίας που επανεκδόθηκαν πρόσφατα

Δεκαπέντε βιβλία ελληνικής πεζογραφίας, πρόσφατα και παλιότερα, που εκδόθηκαν το προηγούμενο διάστημα.

Γράφει ο Κώστας Αγοραστός

Δεκαπέντε βιβλία ελληνικής πεζογραφίας, πρόσφατα και παλιότερα, που εκδόθηκαν το προηγούμενο διάστημα, φέρνουν ξανά στις πρ...

Άγνωστες πτυχές της Ιστορίας, απλοί άνθρωποι, λοξές αφηγήσεις: Οκτώ ελληνικά μυθιστορήματα που κυκλοφόρησαν πρόσφατα και ξεχωρίζουν

Άγνωστες πτυχές της Ιστορίας, απλοί άνθρωποι, λοξές αφηγήσεις: Οκτώ ελληνικά μυθιστορήματα που κυκλοφόρησαν πρόσφατα και ξεχωρίζουν

Άγνωστες πτυχές της Ιστορίας ξεδιπλώνονται, ο παραλογισμός εισβάλλει, οι «απλοί» άνθρωποι παλεύουν κόντρα στις εξελίξεις, τους Άλλους και τους ίδιους τους εαυτούς τους – αυτά και πολλά ακόμα συναντάμε σε οκτώ μυθιστορήματα από Έλληνες συγγραφείς που κυκλοφόρησαν πρόσφατα.

Γράφει ...

ΠΡΟΘΗΚΕΣ

ΠΡΟΘΗΚΕΣ

Newsletter

Θέλω να λαμβάνω το newsletter σας
ΕΓΓΡΑΦΗ

ΣΥΓΓΡΑΦΕΙΣ

ΤΑ ΠΙΟ ΔΗΜΟΦΙΛΗ ΤΗΣ ΧΡΟΝΙΑΣ

12 Δεκεμβρίου 2024 ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ

Τα 100 καλύτερα λογοτεχνικά βιβλία του 2024

Mυθιστορήματα, νουβέλες, διηγήματα: Εκατό καλά λογοτεχνικά βιβλία που κυκλοφόρησαν το 2024 από τα πολλά περισσότερα που έπεσαν στα χέρια μας, με τη μεταφρασμένη πεζογρα

ΦΑΚΕΛΟΙ