livanis laisse mon ame vent photo

Με αφορμή το τρυφερό παραμύθι «Άφησα την ψυχή μου στον άνεμο» της Ροξάν Μαρί Γκαλιέξ με θέμα την απώλεια, η ομ. καθ/τρια Φιλολογίας Άντα Κατσίκη - Γκίβαλου γράφει για ένα θέμα που απαιτεί μεγάλη ευαισθησία στην προσέγγιση. 

Της Άντας Κατσίκη - Γκίβαλου

Ο χωρισμός, και πολύ περισσότερο ο θάνατος είναι από τα θέματα που δύσκολα μπορεί να χειριστεί ένας συγγραφέας παιδικών βιβλίων και μάλιστα όταν απευθύνεται σε πολύ μικρές ηλικίες. Ως τη δεκαετία του ’70 ο θάνατος ως κύριο θέμα δεν απασχολούσε τους συγγραφείς παιδικών βιβλίων, καθώς η κυρίαρχη παιδαγωγική αντίληψη που επηρέαζε και τους συγγραφείς ήθελε το παιδί προφυλαγμένο από τις αντιξοότητες της ζωής.

Βιβλία για την απώλεια, βιβλία για τη συναισθηματική ωρίμανση των παιδιών 

Ο θάνατος εθεωρείτο θέμα ακατάλληλο για τον εύθραυστο ψυχισμό του. Στη σημαντική για την ελληνική παιδική λογοτεχνία δεκαετία του ’70 αναπτύσσεται η άποψη ότι το παιδικό βιβλίο συμβάλλει ουσιαστικά όχι μόνο στην πνευματική ανάπτυξη του παιδιού αλλά και στην ψυχική και συναισθηματική του ωρίμαση, που είναι απαραίτητες για την όσο το δυνατόν ανώδυνη ένταξή του στο ευρύτερο κοινωνικό σύνολο. 

Η απώλεια του παππού, καθώς και της γιαγιάς (πιο συχνή στα ξενόγλωσσα βιβλία) μετά την απώλεια αγαπημένων κατοικίδιων ζώων είναι αυτή που οι συγγραφείς χρησιμοποιούν για να μιλήσουν στα μικρά παιδιά για το θάνατο. Πολλά τα παραδείγματα. Ενδεικτικά αναφέρω: Boubouetgrand-père του Cyril Hahn, εκδ. Casterman (Συλλογή Les albums Boubou) 2009, J'attends Mamy της Séverine Vidal, Cécile Vangout (εικον.) εκδ.Alice Jeunesse 2011, Παππού θα σε θυμάμαι για πάντα των Ann de Bode και Rien Broere (σειρά Helping Hands), μτφρ. Περαματζέλη Φωτεινή, εκδ. Γλαύκη, 2000, Ο παππούς πετάει του Ζίγκριντ Λάουμπε, εικον. Μαρία Μλαζεγιόφσκι, μτφρ. Χαρά Στρώνη, εκδ. Κάστωρ, Aθήνα 2000, Ο παππούς του Ρόκο της Βησσαρίας Ζορμπά-Ραμμοπούλου, εκδ. Μικρή Μίλητος 2003, Ο παππούς μας άφησε του Φίλιππου Μανδηλαρά, εικον. Κατ. Χαδουλού, Πατάκης 2009.

Με λόγο καθησυχαστικό και εικονιστική αφήγηση που αφυπνίζει το συναίσθημα

Το εικονογραφημένο βιβλίο, θα λέγαμε το εικονοβιβλίο της Ροξάν Μαρί Γκαλιέζ που έχει εικονογραφήσει ο Ερίκ Πουιμπαρέ, θίγει το θέμα με ιδιαίτερη ευαισθησία. Η δευτεροπρόσωπη αφήγηση από τον άγνωστο, σχεδόν μέχρι το τέλος της μικρής ιστορίας, αφηγητή (παππού) προς τον ανήλικο αποδέκτη των λόγων του (εγγονό), με εναλλασσόμενες προσωπικές συμβουλές, αναμνήσεις αλλά και διαπιστώσεις που αναφέρονται σε γενικότερα ζητήματα της ζωής προκαλεί την περιέργεια και το ενδιαφέρον του μικρού αναγνώστη. Παράλληλα η εικονιστική ανάγνωση συνομιλεί με το κείμενο, το εμπλουτίζει και το συμπληρώνει, αφυπνίζοντας τη δημιουργική φαντασία και το συναίσθημα του παιδιού. Η εικονογράφηση είναι αυτή που ταυτοποιεί τα πρόσωπα της ιστορίας και συνεισφέρει στο να συνειδητοποιήσει τόσο ο μικρός μυθοπλαστικός ήρωας όσο και ο αναγνώστης «ότι δε θα υπάρξουν άλλες βόλτες χεράκι χεράκι» με τον παππού. Το γεγονός αυτό αναδεικνύει τον πρωτεύοντα ρόλο της εικονογράφησης στην αφήγηση.

Ο προστατευτικός, καθησυχαστικός και ήρεμος τόνος του παππού που έχει ήδη «φύγει» δημιουργούν ένα κλίμα ασφάλειας στον εγγονό. Η απουσία και συγχρόνως η νοητή παρουσία του στη σκέψη του αγοριού είναι αυτές που μετατρέπουν τον πόνο του αποχωρισμού, που δεν είναι κατάδηλος, αλλά διαχέεται στο κείμενο, σε νοσταλγική ανάκληση των κοινών τους βιωμάτων. Τα λόγια του παππού προς τον εγγονό, συνδέοντας το παρελθόν με το μέλλον με τρυφερότητα αναδεικνύουν τη συνέχεια της ζωής την οποία κατακτά κάθε άνθρωπος μόνος του, διατηρώντας όμως στη μνήμη του ζωντανή την παρουσία αγαπημένων προσώπων που έχουν πια φύγει. Δεν είναι τυχαίο που ο παππούς «έχει αφήσει την ψυχή του στον άνεμο» για να μπορεί να βρίσκεται παντού, να «μπορεί να ταξιδεύει κάθε στιγμή, να έρχεται, να φεύγει- είναι τόσο διασκεδαστικό!», θα πει.. Αυτή, η πανταχού παρούσα, φιγούρα του παππού θα συντροφεύει τον εγγονό και στις πιο προσωπικές στιγμές του, όταν αυτός θα κλείνει τα μάτια του και θα στρέφεται στον εσωτερικό του κόσμο ή όταν θα θυμάται την παρακαταθήκη του: «Δοκίμασε τη ζωή. Ρούφηξέ τη μέχρι το μεδούλι».

Η πρωτοτυπία του βιβλίου έγκειται στο γεγονός ότι η συγγραφέας δεν προετοιμάζει το παιδί για την επερχόμενη απώλεια του παππού. Εδώ το μοιραίο γεγονός έχει συντελεστεί και βρισκόμαστε στο τέταρτο κατά Sadler στάδιο, αυτό της αποδοχής του γεγονότος. 

Η πρωτοτυπία του βιβλίου έγκειται στο γεγονός ότι η συγγραφέας δεν προετοιμάζει το παιδί για την επερχόμενη απώλεια του παππού. Εδώ το μοιραίο γεγονός έχει συντελεστεί και βρισκόμαστε στο τέταρτο κατά Sadler στάδιο, αυτό της αποδοχής του γεγονότος. Σύμφωνα με τον D. Sadler τα περισσότερα παιδικά βιβλία που χειρίζονται το θέμα του θανάτου του παππού ακολουθούν μια πορεία που περιλαμβάνει τη σχέση παππού -παιδιού, την αρρώστια του, το θάνατο και τέλος την αποδοχή του. (Sadler, D. (1991). “Grandpa died last night: children’s books about the death of grandparents”στο Children’s Literature Association Quarterly 16, pp. 246-250).

Στο βιβλίο αυτό η συγγραφέας δεν αποκαλύπτει τα συναισθήματα του μικρού ήρωα. Τον ρόλο αυτό αναλαμβάνει ο παππούς ο μονόλογος του οποίου προβάλλει και τις δυσκολίες που αντιμετωπίζει ο μικρός μετά το θάνατό του, ενώ συγχρόνως τον ενισχύει συναισθηματικά, τονώνοντας την αυτονομία της οντότητάς του χωρίς να του στερεί την αναγκαία, έστω και αόρατη παρουσία του, που λειτουργεί ως μόνιμο στήριγμά του.

Το βιβλίο αυτό με τρόπο, ιδιαίτερα προσεγμένο εξοικειώνει το μικρό παιδί με το θάνατο χωρίς μελλοδραματισμούς, με συγκρατημένη συγκίνηση, μεταφέροντας το βάρος στη ωρίμαση του ίδιου του παιδιού τόσο από το γεγονός της οριστικής απώλειας του παππού όσο και από τη σημασία των βιωμάτων τους για την αντιμετώπιση της μελλοντικής ζωής. Όπως γράφει και ο Σεφέρης «… Πόσο παράξενα αντρειεύεσαι μιλώντας με τους πεθα-/ μένους, όταν δε φτάνουν πια οι ζωντανοί που σου/ απομέναν».

* Η Άντα Κατσίκη- Γκίβαλου είναι ομότιμη καθηγήτρια Ελληνικής Φιλολογίας ΕΚΠΑ.

Roxane Marie Galliez
Εικονογράφηση: Eric Puybaret
Λιβάνης, 2015
ΣΕΛ. 28, τιμή εκδότη: €8,10
politeia link
 
 
 
 
 
 
 
 

Ακολουθήστε την bookpress.gr στο Google News και διαβάστε πρώτοι τα θέματα που σας ενδιαφέρουν.


ΣΧΕΤΙΚΑ ΑΡΘΡΑ

«Δημιουργική Γραφή – “Παίζουμε Λογοτεχνία”» του Ανδρέα Καρακίτσιου

«Δημιουργική Γραφή – “Παίζουμε Λογοτεχνία”» του Ανδρέα Καρακίτσιου

Για το βιβλίο «Δημιουργική Γραφή – “Παίζουμε Λογοτεχνία”» του Ανδρέα Καρακίτσιου (εκδ. Ζυγός, σελ. 668)

Του Γιάννη Σ. Παπαδάτου

Ο Ανδρέας Καρακίτσιος αποτελεί μια ξεχωριστή παρουσία στον χώρο της πανεπιστημιακής εκπαίδευσης...

«Έρχεται ο γίγαντας» του Μάκη Τσίτα (κριτική)

«Έρχεται ο γίγαντας» του Μάκη Τσίτα (κριτική)

Για το βιβλίο του Μάκη Τσίτα «Έρχεται ο γίγαντας» (εικόνες: Νικόλας Χατζησταμούλος, εκδ. Μεταίχμιο), μια ιστορία για τις ψεύτικες ειδήσεις που τρομοκρατούν τον πληθυσμό. 

Του Μάνου Κοντολέων

Ο Μάκης Τσίτας σίγουρα είναι μια ιδιαίτερη περίπτωση στη...

«Η χώρα των τεράτων» του Μωρίς Σέντακ – Εικονοβιβλίο μαγικού ρεαλισμού

«Η χώρα των τεράτων» του Μωρίς Σέντακ – Εικονοβιβλίο μαγικού ρεαλισμού

Για το εικονοβιβλίο μαγικού ρεαλισμού «H χώρα των τεράτων» του Maurice Sendak (μτφρ. Γιάννης Παλαβός) που κυκλοφορεί από τις εκδόσεις Παπαδόπουλος. 

Του Γιάννη Σ. Παπαδάτου

Σε μια καλαίσθητη έκδοση μαζί με δυο αφίσες, σε μια χρηστική πάνινη τσάντα...

ΠΡΟΣΦΑΤΑ ΑΡΘΡΑ

Φεστιβάλ ΛΕΑ: Ανακοινώθηκε η λίστα με τους φιναλίστ για το 3ο Βραβείο Λογοτεχνικής Μετάφρασης

Φεστιβάλ ΛΕΑ: Ανακοινώθηκε η λίστα με τους φιναλίστ για το 3ο Βραβείο Λογοτεχνικής Μετάφρασης

Δημοσιοποιήθηκε η λίστα με τους φιναλίστ για το 3ο Βραβείο Λογοτεχνικής Μετάφρασης ΛΕΑ.

Επιμέλεια: Book Press

Δημοσιοποιείται η λίστα των φιναλίστ για το 3ο Βραβείο Λογοτεχνικής Μετάφρασης ΛΕΑ, υπό την Αιγίδα της Α.Ε. ...

Το «Εργαζόμενο αγόρι» της Λένας Διβάνη στην ευρωπαϊκή λίστα προτεινόμενων βιβλίων του Readers of Europe 2023

Το «Εργαζόμενο αγόρι» της Λένας Διβάνη στην ευρωπαϊκή λίστα προτεινόμενων βιβλίων του Readers of Europe 2023

Το «Εργαζόμενο αγόρι» της Λένας Διβάνη προτείνεται για την ευρωπαϊκή λίστα βιβλίων της Ευρωπαϊκής Βιβλιοθήκης Readers of Europe για το 2023.

Επιμέλεια: Book Press

Το ...

«Ο Νίκος Καζαντζάκης και οι Έλληνες ομότεχνοί του: Αλληλεπιδράσεις, συνάφειες και διαφωνίες» – Συνέδριο στο Γαλλικό Ινστιτούτο

«Ο Νίκος Καζαντζάκης και οι Έλληνες ομότεχνοί του: Αλληλεπιδράσεις, συνάφειες και διαφωνίες» – Συνέδριο στο Γαλλικό Ινστιτούτο

Με αφορμή τη συμπλήρωση 140 χρόνων από τη γέννηση του Νίκου Καζαντζάκη, θα διεξαχθεί το Επιστημονικό Συνέδριο με θέμα «Ο Νίκος Καζαντζάκης και οι Έλληνες ομότεχνοί του: Αλληλεπιδράσεις, συνάφειες και διαφωνίες» στις 10 και 11 Ιουνίου, στο Γαλλικό Ινστιτούτο Ελλάδος.

Επιμέλεια: ...

ΠΡΟΔΗΜΟΣΙΕΥΣΕΙΣ

«Τα ρόδα δεν πεθαίνουν ποτέ» του Γκούναρ Στόλεσεν (προδημοσίευση)

«Τα ρόδα δεν πεθαίνουν ποτέ» του Γκούναρ Στόλεσεν (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση αποσπάσματος από το μυθιστόρημα του Γκούναρ Στόλεσεν [Gunnar Staalesen] «Τα ρόδα δεν πεθαίνουν ποτέ» (μτφρ. Βαγγέλης Γιαννίσης), το οποίο θα κυκλοφορήσει στις 7 Ιουνίου από τις εκδόσεις Διόπτρα.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

Υπάρχουν κάποιε...

«Αρκτικό καλοκαίρι» του Ντέιμον Γκάλγκατ (προδημοσίευση)

«Αρκτικό καλοκαίρι» του Ντέιμον Γκάλγκατ (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση αποσπάσματος από το μυθιστόρημα του Ντέιμον Γκάλγκατ [Damon Galgut] «Αρκτικό καλοκαίρι» (μτφρ. Κλαίρη Παπαμιχαήλ), το οποίο θα κυκλοφορήσει στις 24 Μαΐου από τις εκδόσεις Διόπτρα.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

Οι δύο άντρες κάθονταν στις πο...

«Ο γυάλινος κήπος» της Τατιάνας Τσιμπουλεάκ (προδημοσίευση)

«Ο γυάλινος κήπος» της Τατιάνας Τσιμπουλεάκ (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση αποσπάσματος από το μυθιστόρημα της Τατιάνας Τσιμπουλεάκ [Tatiana Ţîbuleac] «Ο γυάλινος κήπος» (μτφρ. Άντζελα Μπράτσου), το οποίο θα κυκλοφορήσει στις 15 Μαΐου από τις εκδόσεις Βακχικόν.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

...

ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ

Τα 25 καλύτερα λογοτεχνικά έργα γραμμένα από γυναίκες συγγραφείς – από τη Μέρι Σέλεϊ στην Έλενα Φερράντε

Τα 25 καλύτερα λογοτεχνικά έργα γραμμένα από γυναίκες συγγραφείς – από τη Μέρι Σέλεϊ στην Έλενα Φερράντε

Σε δημοσίευσή της στον Independent, η αρθρογράφος Clarisse Loughrey ξεχώρισε τα εικοσιπέντε σημαντικότερα λογοτεχνικά έργα που γράφτηκαν από γυναίκες συγγραφείς. Στη φωτογραφία, μία από αυτές, η Octavia E. Butler [1947 - 2006], συγγραφέας μυθιστορημάτων επιστημονικής φαντασίας με έντονο κοινωνικό και πολιτικό υ...

«Φάκελος αρχαιοκαπηλία»: Νικόλας Ζηργάνος, Ανδρέας Αποστολίδης και Γιάννης Μαρής

«Φάκελος αρχαιοκαπηλία»: Νικόλας Ζηργάνος, Ανδρέας Αποστολίδης και Γιάννης Μαρής

Φάκελος αρχαιοκαπηλία με προτάσεις τριών βιβλίων: «Επιχείρηση “Νόστος”: Ένα χρυσό στεφάνι και μια Κόρη για τον Αλέξη Καρρά» (εκδ. Τόπος), του Νικόλα Ζηργάνου, «Αρχαιοκαπηλία και εμπόριο αρχαιοτήτων – Μουσεία, έμποροι τέχνης, οίκοι δημοπρασιών, ιδιωτικές συλλογές» (εκδ. Άγρα), του Ανδρέα Αποστολίδη και  «Ίλ...

Bιβλία αυτοβοήθειας, αυτογνωσίας και προσωπικής βελτίωσης: 20 επιλογές από τις καλύτερες πρόσφατες εκδόσεις

Bιβλία αυτοβοήθειας, αυτογνωσίας και προσωπικής βελτίωσης: 20 επιλογές από τις καλύτερες πρόσφατες εκδόσεις

Κανείς δεν μπορεί να λύσει το πρόβλημά σου, αν δεν κάνεις ο ίδιος την αρχή για να βοηθήσεις τον εαυτό σου. Είκοσι επιλογές από τις καλύτερες πρόσφατες εκδόσεις βιβλίων αυτοβοήθειας, αυτογνωσίας και προσωπικής βελτίωσης από τους επαγγελματίες του είδους.

Επιμέλεια: Book Press...

ΠΡΟΘΗΚΕΣ

ΠΡΟΘΗΚΕΣ

Newsletter

Θέλω να λαμβάνω το newsletter σας
ΕΓΓΡΑΦΗ

ΣΥΓΓΡΑΦΕΙΣ

ΤΑ ΠΙΟ ΔΗΜΟΦΙΛΗ ΤΗΣ ΧΡΟΝΙΑΣ

13 Δεκεμβρίου 2022 ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ

Τα 100 καλύτερα λογοτεχνικά βιβλία του 2022

Έφτασε η στιγμή και φέτος για την καθιερωμένη εδώ και χρόνια επιλογή των εκατό από τα καλύτερα βιβλία λογοτεχνίας της χρονιάς που φτάνει σε λίγες μέρες στο τέλος της. Ε

ΦΑΚΕΛΟΙ