fos se mauro ourano kentriki

Για το εφηβικό μυθιστόρημα της Ελένης Πριοβόλου «Φως σε μαύρο ουρανό» (εκδ. Καστανιώτη).

Της Άντας Κατσίκη-Γκίβαλου

Το εφηβικό μυθιστόρημα, που διαχωρίζεται εδώ και χρόνια τόσο από το παιδικό όσο και από το μυθιστόρημα για ενηλίκους, έδωσε πιο σύγχρονα δείγματα γραφής από τη δεκαετία του 1970, ενώ με τη νέα χιλιετία αμιλλάται επάξια τόσο στη θεματική όσο και σε αφηγηματική τόλμη και σε νεωτερική και μετανεωτερική γραφή την ξένη εφηβική λογοτεχνία από την οποία έχει σαφώς επηρεασθεί. ΄Ετσι, δειλά αλλά σταθερά, κάνουν την εμφάνισή τους στην ελληνική λογοτεχνία για παιδιά και νέους μυθιστορήματα που κινούνται συνήθως σε ένα σύγχρονο δυστοπικό κοινωνικό περιβάλλον. Σ΄αυτό το είδος του κοινωνικού μυθιστορήματος κατατάσσεται και το βιβλίο της Ελένης Πριοβόλου Φως σε μαύρο ουρανό.

Η σύγχρονη Αθήνα, η Αθήνα της κρίσης, με την οικονομική εξαθλίωση, την ανεργία, τη βία, την τρομοκρατία, καθώς και η Αθήνα της Μαρφίν, των «μπαχαλάκηδων», αλλά και της Αντίστασης, των Ιουλιανών, της Δικτατορίας (σε αναδρομή), αποτελούν το χωροχρονικό πλαίσιο όπου συντελείται η ενηλικίωση του ήρωα, η μετάβασή του από την παιδική στην εφηβική ηλικία, στην ωριμότητα. Πρωταγωνιστής του είναι ένας δεκαεξάχρονος αντιήρωας, που κατορθώνει όχι μόνο να επιβιώσει σε ένα αρνητικό και δύσκολο κοινωνικά περιβάλλον, σχολικό και οικογενειακό, αλλά να σταθεί στα πόδια του κυρίως χάρη στην αλληλεγγύη, την ανθρωπιά και την υποστήριξη ανθρώπων «χαμένων».

Η πρωτοτυπία του μυθιστορήματος έγκειται στην αντιστροφή των στερεοτυπικών συμπεριφορών και κοινωνικών τάσεων. Η Πριοβόλου επιλέγει τον τυπικά απαξιωμένο κόσμο των λούζερς να είναι αυτός που θα βοηθήσει τον έφηβο ήρωα, καθώς και την μητέρα και την αδερφή του, για να ισορροπήσουν ψυχικά και να ανακτήσουν την αυτοπεποίθησή τους.

Η Πριοβόλου επιλέγει τον τυπικά απαξιωμένο κόσμο των λούζερς να είναι αυτός που θα βοηθήσει τον έφηβο ήρωα, καθώς και την μητέρα και την αδερφή του, για να ισορροπήσουν ψυχικά και να ανακτήσουν την αυτοπεποίθησή τους.

Ο Ντίνος, μαθηματικό μυαλό, είναι ένας έφηβος μάλλον αντικοινωνικός. Κυκλοφορεί σχεδόν πάντα με κατεβασμένη την κουκούλα –σύμβολο κοινωνικής απομόνωσης– για να περνά απαρατήρητος. (Πρέπει εδώ να σημειώσουμε πως η κουκούλα στο ίδιο μυθιστόρημα είναι ακόμη το σύμβολο και της άναρχης επαναστατικότητας, καθώς και της βίας, όπως ακριβώς και στη ζωή). Ο «ξεκρέμαστος» ψυχολογικά ήρωας καταφεύγει στον κόσμο των αστέγων για να ξεφύγει από το οικονομικά εξαθλιωμένο, καταπιεστικό, αυταρχικό οικογενειακό του περιβάλλον, όπου κυριαρχεί η φασιστική φιγούρα του πατέρα.

Στον δρόμο...

Δεν είναι τόσο η οικονομική δυσπραγία της οικογένειας που τον ωθεί στο να κοιμάται στους δρόμους με τους άστεγους ή να προσφέρει τις υπηρεσίες του στο κοινωνικό εστιατόριο, όπου τον προέτρεψε να δουλέψει η Ντόρη, φίλη του, για την οποία ο ίδιος τρέφει και ερωτικά συναισθήματα. Είναι η απόφασή του να τινάξει τον ζυγό της πολλαπλής καταπίεσης που υφίσταται στο σπίτι. Αναζητά την ελευθερία στον δρόμο, έξω από θεσπισμένες κανονικότητες. Σαν τον «Γύφτο» του Παλαμά φωνάζει με τον δικό του τρόπο: «Νόμος εμάς, νυχτόημερα και πάντα, ο δρόμος»1.

priovolou

Η Ελένη Πριοβόλου γεννήθηκε στο Αγγελόκαστρο Αιτωλίας και ζει στην Αθήνα. Σπούδασε πολιτικές επιστήμες.
Έχει καταθέσει είκοσι ένα βιβλία για παιδιά και εφήβους, επτά μυθιστορήματα για μεγάλους, μία νουβέλα και ένα βιβλίο με ιστορίες.
Το 2010 τιμήθηκε με το Βραβείο Αναγνωστών του ΕΚΕΒΙ για το μυθιστόρημά της Όπως ήθελα να ζήσω. Επίσης έχει αποσπάσει το Βραβείο Λογοτεχνικού Βιβλίου για Μεγάλα Παιδιά του περιοδικού «Διαβάζω» για το βιβλίο της Το σύνθημα (2009).

 

 

Η Πριοβόλου αποδίδει με ιδιαίτερη σκληρότητα αντιτιθέμενους κόσμους, αντίπαλα κοσμοείδωλα: Τον κόσμο των απόκληρων της ζωής που έχουν την ανάγκη μας για να μπορέσουν «ν’ αλλάξουν ζωή» και τον κόσμο των βιαστών της ελευθερίας, των ακραίων εκπροσώπων του φασισμού που θέλουν να επιβάλουν με την άκρατη βία τις απόψεις και τις αρχές τους. Καθώς η πλοκή εξελίσσεται, ανθρωπισμός και μίσος συγκρούονται με την ανθρωπιστική αντίληψη να κυριαρχεί και να οδηγεί σταδιακά τους ήρωες από τα κοινωνικά αδιέξοδα στο φως. Και αυτό συντελείται μέσα από τις συγκρούσεις τις οποίες αντιμετωπίζουν όλα τα πρόσωπα του δράματος, κυρίως όμως ο έφηβος πρωταγωνιστής, κεντρικός και σφαιρικός χαρακτήρας, ο οποίος έρχεται αντιμέτωπος με πολλές αντίπαλες καταστάσεις που τον ωριμάζουν. Εξάλλου, σύμφωνα και με τους θεωρητικούς του εφηβικού μυθιστορήματος, βασικό χαρακτηριστικό του μυθιστορηματικού αυτού είδους είναι οι συγκρούσεις των ηρώων2Συγκρούσεις με τον εαυτό τους, με άλλα πρόσωπα, οικογενειακά ή όχι, συγκρούσεις με την κοινωνία ή και με τη φύση.

Ο Ντίνος συγκρούεται όχι μόνο με τον πατέρα, αλλά και με τους περιθωριακούς τύπους στους οποίους στη συνέχεια καταφεύγει για να διαμορφώσει τον δικό του κόσμο αξιών. Φυσικά συγκρούεται με τους Δρομοφύλακες, εκφραστές της ναζιστικής ιδεολογίας, ενώ προβληματίζεται έντονα για την ενσωμάτωση – αφομοίωση ή την απαγκίστρωσή του από το αξιακό πλαίσιο του σχολικού περιβάλλοντος, που εκπροσωπεί ο καθηγητής Παπαρσένης, πλαίσιο, που μπορεί να συμβάλει στην αποδοχή του αργότερα από το ευρύτερο κοινωνικό περιβάλλον. 

Η λατρεία του στα μαθηματικά τον καθιστά ξεχωριστό στον χώρο του σχολείου, σε καθηγητές, συμμαθητές και φίλους. Η αγάπη του για τους αδικημένους εμπλουτίζει τον εμπειρικό του κόσμο και διαμορφώνει σε μεγάλο βαθμό την κοινωνική του συνείδηση.

Όπλα του σε όλες αυτές τις συγκρούσεις η κατατεθειμένη γνώση, ο συναισθηματικός πλούτος και η τέχνη. Η λατρεία του στα μαθηματικά τον καθιστά ξεχωριστό στον χώρο του σχολείου, σε καθηγητές, συμμαθητές και φίλους. Η αγάπη του για τους αδικημένους εμπλουτίζει τον εμπειρικό του κόσμο και διαμορφώνει σε μεγάλο βαθμό την κοινωνική του συνείδηση, ενώ η αγάπη προς τη μητέρα και την αδερφή του και ο έρωτας προς την Ντόρη διευρύνουν τον συναισθηματικό του κόσμο. Τέλος, τα πολύ πετυχημένα τραγούδια που γράφει, που μελοποιούνται και εκτελούνται από τους «Ελεύθερους Πολιορκημένους», την μπάντα των γκραφιτάδων, τον καθιστούν μέλος μιας κοινότητας και συμμέτοχο στην πραγματοποίηση προσωπικών ονείρων.

Το «αγγελικό και μαύρο, φως», η «αγγελική και μαύρη, μέρα»3 της σεφερικής Κίχλης θα λέγαμε ότι είναι ο πυρήνας του εφηβικού αυτού μυθιστορήματος. Αυτή τη συνύπαρξη καλού και κακού, δυστοπίας και ουτοπίας, που την υπαινίσσεται ήδη ο τίτλος του μυθιστορήματος: Φως σε μαύρο σκοτάδι, επιδιώκει να μυθοποιήσει η Ελένη Πριοβόλου με ύφος σκληρά ρεαλιστικό, με γλώσσα χωρίς περιττά στολίδια, άμεση, που αποδίδει τις ψυχικές διακυμάνσεις, και τους προβληματισμούς των εφήβων και με πλοκή ανατρεπτική με κλιμακούμενες προκλήσεις, δοκιμασίες και εκπλήξεις. 

* Η ΆΝΤΑ ΚΑΤΣΙΚΗ-ΓΚΙΒΑΛΟΥ είναι Ομότιμη Καθηγήτρια του Πανεπιστημίου Αθηνών. Τελευταίο της βιβλίο, η μελέτη «Φιλολογικές διαδρομές Γ΄- Δημιουργοί και αναγνώστες» (εκδ. Πατάκη).


ΣΗΜΕΙΩΣΕΙΣ
1. Παλαμάς Κωστής, Ο Δωδεκάλογος του Γύφτου, Άπαντα τόμ. 3, Μπίρης, σ. 381
2. C. Hunt,“Young Adult Literature Evades the Theorists”,Quarterly (22,1). 1996, σ. 6. Βλ. ακόμη το κλασικό βιβλίο για την εφηβική λογοτεχνία των A. Pace Nilsen & K.L. Donelson, “Literature for Today’s Young Adults”, Harper Collins College Publishers, N.Y. 41993
3. Σεφέρης Γιώργος, Κίχλη, Ποιήματα, Ίκαρος, Αθήνα 161989, σ. 228


priovolou coverΦως σε μαύρο ουρανό
Ελένη Πριοβόλου
Καστανιώτης 2020
Σελ. 152, τιμή εκδότη €10,00

ΤΑ ΒΙΒΛΙΑ ΤΗΣ ΕΛΕΝΗΣ ΠΡΙΟΒΟΛΟΥ

 

Ακολουθήστε την bookpress.gr στο Google News και διαβάστε πρώτοι τα θέματα που σας ενδιαφέρουν.


ΣΧΕΤΙΚΑ ΑΡΘΡΑ

«Δημιουργική Γραφή – “Παίζουμε Λογοτεχνία”» του Ανδρέα Καρακίτσιου

«Δημιουργική Γραφή – “Παίζουμε Λογοτεχνία”» του Ανδρέα Καρακίτσιου

Για το βιβλίο «Δημιουργική Γραφή – “Παίζουμε Λογοτεχνία”» του Ανδρέα Καρακίτσιου (εκδ. Ζυγός, σελ. 668)

Του Γιάννη Σ. Παπαδάτου

Ο Ανδρέας Καρακίτσιος αποτελεί μια ξεχωριστή παρουσία στον χώρο της πανεπιστημιακής εκπαίδευσης...

«Έρχεται ο γίγαντας» του Μάκη Τσίτα (κριτική)

«Έρχεται ο γίγαντας» του Μάκη Τσίτα (κριτική)

Για το βιβλίο του Μάκη Τσίτα «Έρχεται ο γίγαντας» (εικόνες: Νικόλας Χατζησταμούλος, εκδ. Μεταίχμιο), μια ιστορία για τις ψεύτικες ειδήσεις που τρομοκρατούν τον πληθυσμό. 

Του Μάνου Κοντολέων

Ο Μάκης Τσίτας σίγουρα είναι μια ιδιαίτερη περίπτωση στη...

«Η χώρα των τεράτων» του Μωρίς Σέντακ – Εικονοβιβλίο μαγικού ρεαλισμού

«Η χώρα των τεράτων» του Μωρίς Σέντακ – Εικονοβιβλίο μαγικού ρεαλισμού

Για το εικονοβιβλίο μαγικού ρεαλισμού «H χώρα των τεράτων» του Maurice Sendak (μτφρ. Γιάννης Παλαβός) που κυκλοφορεί από τις εκδόσεις Παπαδόπουλος. 

Του Γιάννη Σ. Παπαδάτου

Σε μια καλαίσθητη έκδοση μαζί με δυο αφίσες, σε μια χρηστική πάνινη τσάντα...

ΠΡΟΣΦΑΤΑ ΑΡΘΡΑ

Αυτή είναι η βραχεία λίστα για το Βραβείο Μπούκερ 2023

Αυτή είναι η βραχεία λίστα για το Βραβείο Μπούκερ 2023

Οι έξι συγγραφείς που επιλεχτήκαν από την κριτική επιτροπή «παρουσιάζουν έργα εντυπωσιακής δομής». Ανάμεσά τους βρίσκονται δύο πρωτοεμφανιζόμενοι πεζογράφοι. Στη φωτογραφία, η υποψήφια Σάρα Μπερνστάιν [Sarah Bernstein].

Επιμέλεια: Book Press

...
Με «Το σπίτι» του Δημήτρη Καραντζά ξεκινάει το πρόγραμμα της Στέγης για το φθινόπωρο

Με «Το σπίτι» του Δημήτρη Καραντζά ξεκινάει το πρόγραμμα της Στέγης για το φθινόπωρο

Ο Δημήτρης Καραντζάς επιστρέφει στη Στέγη με μια περφόρμανς–παραβολή για τη βία, τον εθισμό στην εικόνα και την κατάργηση των ψευδαισθήσεων ή, αλλιώς, για την πραγματικότητα που, ό,τι κι αν κάνεις για να την αποφύγεις, αργά ή γρήγορα θα έρθει να σε βρει.

Επιμέλεια: Book Press

Από τις 30 Σεπτεμβρί...

Τα βιβλία του φθινοπώρου 2023: Τι θα διαβάσουμε τις μέρες που έρχονται

Τα βιβλία του φθινοπώρου 2023: Τι θα διαβάσουμε τις μέρες που έρχονται

Επιλογές από τις προσεχείς εκδόσεις ελληνικής και μεταφρασμένης πεζογραφίας, ποίησης, βιογραφιών, θεάτρου, δοκιμίων, μελετών και γκράφικ νόβελ.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

Επιλέξαμε και φέτος όχι την εξαντλητική παρουσίαση των νέων εκδόσεων αλλά την στ...

ΠΡΟΔΗΜΟΣΙΕΥΣΕΙΣ

«Ο Πολωνός» του Τζ.Μ. Κουτσί (προδημοσίευση)

«Ο Πολωνός» του Τζ.Μ. Κουτσί (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση αποσπάσματος από το μυθιστόρημα του Τζ.Μ. Κουτσί [J.M. Coetzee] «Ο Πολωνός» (μτφρ. Χριστίνα Σωτηροπούλου), το οποίο θα κυκλοφορήσει στις 4 Οκτωβρίου από τις εκδόσεις Διόπτρα.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

...

«Ο νεαρός Μάνγκο» του Ντάγκλας Στιούαρτ (προδημοσίευση)

«Ο νεαρός Μάνγκο» του Ντάγκλας Στιούαρτ (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση αποσπάσματος από το μυθιστόρημα του Ντάγκλας Στιούαρτ [Douglas Stuart] «Ο νεαρός Μάνγκο» (μτφρ. Μιχάλης Μακρόπουλος), το οποίο θα κυκλοφορήσει στις 28 Σεπτεμβρίου από τις εκδόσεις Μεταίχμιο.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

Περίμενε ώσπου να α...

«Ασκατασούνα – Ξέφτια Ελευθερίας» του Μάνου Χατζηγιάννη (προδημοσίευση)

«Ασκατασούνα – Ξέφτια Ελευθερίας» του Μάνου Χατζηγιάννη (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση αποσπάσματος από το βιβλίο του Μάνου Χατζηγιάννη «Ασκατασούνα – Ξέφτια Ελευθερίας», το οποίο κυκλοφορεί στις 20 Σεπτεμβρίου από τις εκδόσεις Νίκας.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

Και να ήθελε να κλείσει μάτι, δεν μπορούσε. Δεν ήταν από εκείν...

ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ

Τα βιβλία του φθινοπώρου 2023: Τι θα διαβάσουμε τις μέρες που έρχονται

Τα βιβλία του φθινοπώρου 2023: Τι θα διαβάσουμε τις μέρες που έρχονται

Επιλογές από τις προσεχείς εκδόσεις ελληνικής και μεταφρασμένης πεζογραφίας, ποίησης, βιογραφιών, θεάτρου, δοκιμίων, μελετών και γκράφικ νόβελ.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

Επιλέξαμε και φέτος όχι την εξαντλητική παρουσίαση των νέων εκδόσεων αλλά την στ...

22 σημαντικοί συγγραφείς που έγραψαν μόνο ένα μυθιστόρημα

22 σημαντικοί συγγραφείς που έγραψαν μόνο ένα μυθιστόρημα

Τι κοινό θα μπορούσε να έχει η Έμιλι Μπροντέ [Emily Brontë] με τον Χουάν Ρούλφο [Juan Rulfo] και τον εικονιζόμενο Άρη Αλεξάνδρου; Και οι τρεις τους, όπως και πολλοί ακόμα σημαντικοί συγγραφείς, έγραψαν και εξέδωσαν ένα μόνο μυθιστόρημα στη διάρκεια της ζωής τους, που ωστόσο αρκούσε για να τους καθιερώσει στο λογοτεχ...

4 σημαντικές εκδόσεις για την Αθήνα – Όψεις μιας πόλης σε διαρκή κίνηση

4 σημαντικές εκδόσεις για την Αθήνα – Όψεις μιας πόλης σε διαρκή κίνηση

Τέσσερις εκδόσεις για τη μελέτη, το σήμερα και το άλλοτε της Αθήνας. Στην κεντρική εικόνα, φωτογραφία της Διονυσίας Αλεξιάδου, από το λεύκωμα των εκδόσεων Καπόν «Η Αθήνα στον καιρό της πανδημίας».

Γράφει ο Διονύσης Μαρίνος

...

ΠΡΟΘΗΚΕΣ

ΠΡΟΘΗΚΕΣ

Newsletter

Θέλω να λαμβάνω το newsletter σας
ΕΓΓΡΑΦΗ

ΣΥΓΓΡΑΦΕΙΣ

ΤΑ ΠΙΟ ΔΗΜΟΦΙΛΗ ΤΟΥ ΜΗΝΑ

ΤΑ ΠΙΟ ΔΗΜΟΦΙΛΗ ΤΗΣ ΧΡΟΝΙΑΣ

13 Δεκεμβρίου 2022 ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ

Τα 100 καλύτερα λογοτεχνικά βιβλία του 2022

Έφτασε η στιγμή και φέτος για την καθιερωμένη εδώ και χρόνια επιλογή των εκατό από τα καλύτερα βιβλία λογοτεχνίας της χρονιάς που φτάνει σε λίγες μέρες στο τέλος της. Ε

ΦΑΚΕΛΟΙ