senate human rights class 700

Για το βιβλίο της Μαρίζας Ντεκάστρο «Πού κρύβονται τα δικαιώματα;» (εκδ. Μεταίχμιο).

Της Ελένης Σβορώνου

– Παιδιά, έχει κανείς ακούσει ένα νησάκι που το λένε Γυάρο;

– Ναι, κυρία. Εκεί δεν ήταν που ήταν οι εξορύξεις;

Η σκηνή διαδραματίστηκε σε μια σχολική τάξη, Δ΄ Δημοτικού. Ο μαθητής που απάντησε, βέβαια, με τη λέξη «εξορύξεις» εννοούσε «εξορία». Η θυμηδία που προκάλεσε το μπέρδεμα, στη δασκάλα και στην υποφαινόμενη, καταστάλαξε σε μια διπλή σκέψη: Τι καλά που τα παιδιά αυτά δεν γνώρισαν ποτέ διχασμούς, εμφυλίους, δικτατορίες και εξορίες. Από την άλλη, ελλοχεύει ο κίνδυνος να θεωρήσουν την ελευθερία και τη δημοκρατία δεδομένες. Μπορεί να μη σκεφτούν ποτέ την πιθανότητα απώλειάς τους και να μη βρίσκονται σε εγρήγορση αν, ο μη γένοιτο, απειληθούν ποτέ οι πυλώνες της δημοκρατίας.

Υποψιάζονται άραγε οι αυτόχθονες του διαδικτύου πως οι σύγχρονες αυτοκρατορίες της Google, Apple, Facebook, Amazon, Microsoft (γνωστές με το ακρωνύμιο «GAFAM») ενδέχεται να προσβάλλουν θεμελιώδη δικαιώματά μας; Τους εκχωρούμε πληροφορίες και δεδομένα που στην εποχή των «μεγάλων δεδομένων» (big data) μπορεί να αποτελέσουν ψηφίδες σε ένα μεγάλο, σκοτεινό ψηφιδωτό χειραγώγησης της κοινής γνώμης. Μα μήπως κι εμείς οι ενήλικες γνωρίζουμε σε βάθος αυτούς τους κινδύνους; Ήδη κάποιες χώρες τροποποιούν τα Συντάγματά τους για να συμπεριλάβουν την προστασία των πολιτών και της δημοκρατίας από τυχόν αυθαιρεσίες αυτοκρατοριών που είναι απρόσωπες, ανώνυμες, χωρίς ηθικές αξίες, και πανίσχυρες.

Το Σύνταγμα, λοιπόν, ο καταστατικός χάρτης κάθε σύγχρονου δημοκρατικού κράτους, και ο ρόλος του ως «προστάτη των δικαιωμάτων των νόμων» είναι που εισάγει στα μικρά παιδιά (5+) η Μαρίζα Ντεκάστρο με το καινούργιο της βιβλίο. Απολύτως επίκαιρο, όχι μόνο λόγω της συζήτησης που έχει ανοίξει στη χώρα μας για την αναθεώρηση του Συντάγματος, αλλά και λόγω των προκλήσεων που διαφαίνονται για την προστασία της δημοκρατίας και των ανθρώπινων δικαιωμάτων στην Ευρώπη και τον κόσμο.

Πώς όμως εξηγείς πολύπλοκες έννοιες όπως «Σύνταγμα» και «δικαιώματα» σε τόσο μικρά παιδιά; Δεν είναι τυχαίο που η πάλαι ποτέ «Αγωγή του Πολίτη» («Κοινωνική και Πολιτική Αγωγή» σήμερα) εισάγεται, ως μάθημα, στην Ε΄ Δημοτικού. Κι όμως, η έμπειρη συγγραφέας και παιδαγωγός βρήκε τον τρόπο. Ξεκινά, όπως ενδείκνυται στα παιδαγωγικά προγράμματα της προσχολικής και πρώτης σχολικής ηλικίας, από την άμεση εμπειρία του παιδιού. Τι ανακαλεί η λέξη «Σύνταγμα» σε ένα παιδί; Αγορά (ψώνια), στάση μετρό, μία πλατεία… Ωραία όλα αυτά. Αλλά «… στην πραγματικότητα είναι ένα χάρτινο έγγραφο! Είναι ο νόμος της Ελληνικής Δημοκρατίας» συνεχίζει η αφήγηση, για να εξελιχθεί σε μια πολύ λιτή, απλή, αλλά περιεκτική παρουσίαση των εννοιών «δικαιώματα», «νόμοι», «Σύνταγμα».

Αναδεικνύεται η λεπτή διάκριση ανάμεσα στους νόμους και το Σύνταγμα. Το Σύνταγμα στην ουσία εξασφαλίζει «τα δικαιώματα των δικαιωμάτων όλων των Ελλήνων πολιτών». Δεν έχουμε λοιπόν ένα ακόμα βιβλίο για τα ανθρώπινα δικαιώματα ή τα δικαιώματα του παιδιού. Υπάρχουν πολλά και καλά βιβλία γι’ αυτά τα θέματα. Για το Σύνταγμα όμως που εξασφαλίζει την πρωταρχική συνθήκη για την ύπαρξη κάθε δικαιώματος, δεν υπήρχε ένα βιβλίο γι’ αυτές τις ηλικίες.

Το Σύνταγμα περιλαμβάνει όλους τους νόμους που φτιάχνουν οι άνθρωποι για να προστατέψουν τα δικαιώματα των πολιτών, εξηγεί η συγγραφέας. Διατυπωμένη απλά αλλά όχι απλοϊκά, η διαπίστωση αυτή θα κάνει το παιδί και τον ενήλικα που θα συνοδεύσει το παιδί στην ανάγνωση του βιβλίου να σταματήσουν λίγο, να πάρουν μια ανάσα, να σκεφτούνε τι διάβασαν, να το συζητήσουν και να κατακτήσουν μαζί το ανώτερο επίπεδο στο οποίο κινείται η λειτουργία του Συντάγματος.

Αυτού του είδους τις αναγνωστικές εμπειρίες προτείνει το βιβλίο, έπειτα από τις οποίες η άφιξη στον σταθμό του μετρό «Σύνταγμα», η θέα της πλατείας και της Βουλής, που «ήταν τα ανάκτορα του βασιλιά», ακόμα και η βόλτα στην αγορά, δεν θα είναι ακριβώς τα ίδια για το παιδί. Θα ανακαλεί το βάθος της λέξης «Σύνταγμα» ακόμα κι αν δεν θυμηθεί τις λεπτομέρειες και τις πληροφορίες που δίνει το βιβλίο. Γιατί τι απομένει από ένα καλό βιβλίο; Από μια γνώση που έχει ξεχαστεί; Το βλέμμα του αναγνώστη στα πράγματα. Αυτό έχει τροποποιηθεί, έχει βαθύνει, έχει οξυνθεί. Κι ας μη θυμάται πώς ακριβώς έγινε αυτό.

Πολύ σημαντική είναι η αναφορά στα δικαιώματα που το παιδί, η μικρή ηρωίδα του βιβλίου, νομίζει ότι έχει. Νομίζει ότι μπορεί να κάνει ό,τι της καπνίσει καταπατώντας τα δικαιώματα των άλλων. Ακούγεται αυτονόητη η απάντηση στην ηρωίδα, αλλά δεν είναι. Η συζήτηση που διεξάγεται για την Κοινωνία Πολιτών είναι σοβαρή και δεν έχει πάντα εύκολες απαντήσεις. Ποια δικαιώματα, ποιων ομάδων συμφερόντων ή υπερασπιστών οικουμενικών δικαιωμάτων, είναι εύλογο να ακούγονται, να γίνονται σεβαστά και να επηρεάζουν τελικές αποφάσεις; Έχει δικαίωμα μια ρατσιστική οργάνωση να λαμβάνει μέρος ισότιμα σε έναν δημόσιο διάλογο; Κι αν ο προσδιορισμός «ρατσιστική» επηρεάζει την απάντηση, ποιος τον έδωσε; Με τι κριτήρια; Μόνο πολίτες που έχουν γαλουχηθεί με τις αρχές της δημοκρατίας μπορούν να δώσουν σωστές απαντήσεις και να χαράξουν τα όρια.

Η πυκνότητα και λιτότητα του λόγου σε αυτό το βιβλίο οφείλει πολλά στην εικονογράφηση, η οποία αναλαμβάνει να ιστορήσει τα παραλειπόμενα του κειμένου. Τα βιβλία που καίγονται ή που βρίσκονται φυλακισμένα, στο σημείο που αναφέρεται στο δικαίωμα στην ελεύθερη σκέψη, είναι χαρακτηριστική περίπτωση. Αυτές οι εικόνες απηχούν σκοτεινές σελίδες της Ιστορίας και δίνουν το μέτρο της σημασίας της ελευθερίας του λόγου.

Οι ζωγραφιές της Άνα Μάτεγιτς ανακαλούν παιδικά σκίτσα. Άλλοτε εξηγούν, άλλοτε συμπληρώνουν, κι άλλοτε χαρίζουν μια ανάπαυλα στον αναγνώστη, για να σκεφτεί και να δαμάσει λέξεις και εκφράσεις όπως «ψηφοφορία», «συνταγματολόγοι» και «άρθρα» του Συντάγματος.

Μια σημαντική αναγνωστική εμπειρία, λοιπόν, κι ο λόγος βρίσκεται στο ακροτελεύτιο άρθρο του Συντάγματος με το οποίο κλείνει και το βιβλίο:

«Το Σύνταγμα εμπιστεύεται τον εαυτό του στον πατριωτισμό των Ελλήνων, που έχουν δικαίωμα και υποχρέωση να αντιστέκονται με κάθε μέσο εναντίον οποιουδήποτε προσπαθεί να το καταργήσει με τη βία».

Αμήν.

* Η ΕΛΕΝΗ ΣΒΟΡΩΝΟΥ είναι συγγραφέας.

* Ο εκπαιδευτικός μπορεί να αξιοποιήσει το βιβλίο και ως συμπληρωματική δραστηριότητα σε αυτές που προτείνει το πρόσφατο βιβλίο των Χριστίνας Φραγκεσκάκη και Καλλιόπης Κύρδη Υπόγεια εκδρομή (εκδ. Καλειδοσκόπιο), μια περιήγηση στα έργα τέχνης των σταθμών του μετρό. Στον σταθμό «Σύνταγμα» ταιριάζει θαυμάσια και η αξιοποίηση του συγκεκριμένου βιβλίου στην τάξη.

alt

Πού κρύβονται τα δικαιώματα;
Μαρίζα Ντεκάστρο
Εικονογράφηση Άνα Μάτεγιτς
Μεταίχμιο 2019
Σελ. 36, τιμή εκδότη €9,90

alt

ΤΑ ΒΙΒΛΙΑ ΤΗΣ ΜΑΡΙΖΑΣ ΝΤΕΚΑΣΤΡΟ 

Ακολουθήστε την bookpress.gr στο Google News και διαβάστε πρώτοι τα θέματα που σας ενδιαφέρουν.


ΣΧΕΤΙΚΑ ΑΡΘΡΑ

«Δημιουργική Γραφή – “Παίζουμε Λογοτεχνία”» του Ανδρέα Καρακίτσιου

«Δημιουργική Γραφή – “Παίζουμε Λογοτεχνία”» του Ανδρέα Καρακίτσιου

Για το βιβλίο «Δημιουργική Γραφή – “Παίζουμε Λογοτεχνία”» του Ανδρέα Καρακίτσιου (εκδ. Ζυγός, σελ. 668)

Του Γιάννη Σ. Παπαδάτου

Ο Ανδρέας Καρακίτσιος αποτελεί μια ξεχωριστή παρουσία στον χώρο της πανεπιστημιακής εκπαίδευσης...

«Έρχεται ο γίγαντας» του Μάκη Τσίτα (κριτική)

«Έρχεται ο γίγαντας» του Μάκη Τσίτα (κριτική)

Για το βιβλίο του Μάκη Τσίτα «Έρχεται ο γίγαντας» (εικόνες: Νικόλας Χατζησταμούλος, εκδ. Μεταίχμιο), μια ιστορία για τις ψεύτικες ειδήσεις που τρομοκρατούν τον πληθυσμό. 

Του Μάνου Κοντολέων

Ο Μάκης Τσίτας σίγουρα είναι μια ιδιαίτερη περίπτωση στη...

«Η χώρα των τεράτων» του Μωρίς Σέντακ – Εικονοβιβλίο μαγικού ρεαλισμού

«Η χώρα των τεράτων» του Μωρίς Σέντακ – Εικονοβιβλίο μαγικού ρεαλισμού

Για το εικονοβιβλίο μαγικού ρεαλισμού «H χώρα των τεράτων» του Maurice Sendak (μτφρ. Γιάννης Παλαβός) που κυκλοφορεί από τις εκδόσεις Παπαδόπουλος. 

Του Γιάννη Σ. Παπαδάτου

Σε μια καλαίσθητη έκδοση μαζί με δυο αφίσες, σε μια χρηστική πάνινη τσάντα...

ΠΡΟΣΦΑΤΑ ΑΡΘΡΑ

«Το σπίτι με την κόκκινη πόρτα» του Βαγγέλη Μαργιωρή (προδημοσίευση)

«Το σπίτι με την κόκκινη πόρτα» του Βαγγέλη Μαργιωρή (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση αποσπάσματος από το αστυνομικό μυθιστόρημα του Βαγγέλη Μαργιωρή «Το σπίτι με την κόκκινη πόρτα», το οποίο κυκλοφορεί στις 25 Σεπτεμβρίου από τις εκδόσεις Μίνωας.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

«Ήρωες, μίξερ, μανταλάκια, σερβιέτες…» Μέσα στο ...

«Manifest – Υλοποίησε τη ζωή των ονείρων σου» της Τζορντάνα Λεβίν (προδημοσίευση)

«Manifest – Υλοποίησε τη ζωή των ονείρων σου» της Τζορντάνα Λεβίν (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση αποσπάσματος από το βιβλίο της Τζορντάνα Λεβίν [Jordanna Levin] «Manifest – Υλοποίησε τη ζωή των ονείρων σου» (μτφρ. Νοέλα Ελιασά), που θα κυκλοφορήσει στις 25 Σεπτεμβρίου από τις εκδόσεις Μίνωας. 

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

...

Αυτή είναι η βραχεία λίστα για το Βραβείο Μπούκερ 2023

Αυτή είναι η βραχεία λίστα για το Βραβείο Μπούκερ 2023

Οι έξι συγγραφείς που επιλεχτήκαν από την κριτική επιτροπή «παρουσιάζουν έργα εντυπωσιακής δομής». Ανάμεσά τους βρίσκονται δύο πρωτοεμφανιζόμενοι πεζογράφοι. Στη φωτογραφία, η υποψήφια Σάρα Μπερνστάιν [Sarah Bernstein].

Επιμέλεια: Book Press

...

ΠΡΟΔΗΜΟΣΙΕΥΣΕΙΣ

«Το σπίτι με την κόκκινη πόρτα» του Βαγγέλη Μαργιωρή (προδημοσίευση)

«Το σπίτι με την κόκκινη πόρτα» του Βαγγέλη Μαργιωρή (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση αποσπάσματος από το αστυνομικό μυθιστόρημα του Βαγγέλη Μαργιωρή «Το σπίτι με την κόκκινη πόρτα», το οποίο κυκλοφορεί στις 25 Σεπτεμβρίου από τις εκδόσεις Μίνωας.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

«Ήρωες, μίξερ, μανταλάκια, σερβιέτες…» Μέσα στο ...

«Manifest – Υλοποίησε τη ζωή των ονείρων σου» της Τζορντάνα Λεβίν (προδημοσίευση)

«Manifest – Υλοποίησε τη ζωή των ονείρων σου» της Τζορντάνα Λεβίν (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση αποσπάσματος από το βιβλίο της Τζορντάνα Λεβίν [Jordanna Levin] «Manifest – Υλοποίησε τη ζωή των ονείρων σου» (μτφρ. Νοέλα Ελιασά), που θα κυκλοφορήσει στις 25 Σεπτεμβρίου από τις εκδόσεις Μίνωας. 

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

...

«Ηλίας Πετρόπουλος: Σκληρός από τρυφερότητα» του Τζον Τέιλορ (προδημοσίευση)

«Ηλίας Πετρόπουλος: Σκληρός από τρυφερότητα» του Τζον Τέιλορ (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση του προλόγου του μεταφραστή Γιώργου Ι. Αλλαμανή, στο βιβλίο του Τζον Τέιλορ [John Taylor] «Σκληρός από τρυφερότητα – Ο Έλληνας ποιητής και λαογράφος του άστεως Ηλίας Πετρόπουλος», το οποίο κυκλοφορεί αυτές τις μέρες από τις εκδόσεις Δίχτυ.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

...

ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ

Τα βιβλία του φθινοπώρου 2023: Τι θα διαβάσουμε τις μέρες που έρχονται

Τα βιβλία του φθινοπώρου 2023: Τι θα διαβάσουμε τις μέρες που έρχονται

Επιλογές από τις προσεχείς εκδόσεις ελληνικής και μεταφρασμένης πεζογραφίας, ποίησης, βιογραφιών, θεάτρου, δοκιμίων, μελετών και γκράφικ νόβελ.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

Επιλέξαμε και φέτος όχι την εξαντλητική παρουσίαση των νέων εκδόσεων αλλά την στ...

22 σημαντικοί συγγραφείς που έγραψαν μόνο ένα μυθιστόρημα

22 σημαντικοί συγγραφείς που έγραψαν μόνο ένα μυθιστόρημα

Τι κοινό θα μπορούσε να έχει η Έμιλι Μπροντέ [Emily Brontë] με τον Χουάν Ρούλφο [Juan Rulfo] και τον εικονιζόμενο Άρη Αλεξάνδρου; Και οι τρεις τους, όπως και πολλοί ακόμα σημαντικοί συγγραφείς, έγραψαν και εξέδωσαν ένα μόνο μυθιστόρημα στη διάρκεια της ζωής τους, που ωστόσο αρκούσε για να τους καθιερώσει στο λογοτεχ...

4 σημαντικές εκδόσεις για την Αθήνα – Όψεις μιας πόλης σε διαρκή κίνηση

4 σημαντικές εκδόσεις για την Αθήνα – Όψεις μιας πόλης σε διαρκή κίνηση

Τέσσερις εκδόσεις για τη μελέτη, το σήμερα και το άλλοτε της Αθήνας. Στην κεντρική εικόνα, φωτογραφία της Διονυσίας Αλεξιάδου, από το λεύκωμα των εκδόσεων Καπόν «Η Αθήνα στον καιρό της πανδημίας».

Γράφει ο Διονύσης Μαρίνος

...

ΠΡΟΘΗΚΕΣ

ΠΡΟΘΗΚΕΣ

Newsletter

Θέλω να λαμβάνω το newsletter σας
ΕΓΓΡΑΦΗ

ΣΥΓΓΡΑΦΕΙΣ

ΤΑ ΠΙΟ ΔΗΜΟΦΙΛΗ ΤΟΥ ΜΗΝΑ

03 Σεπτεμβρίου 2023 ΤΕΛΕΥΤΑΙΑ ΝΕΑ

23 σημαντικές εκδηλώσεις στο πλαίσιο του 51ου Φεστιβάλ Βιβλίου στο Πεδίον του Άρεως

Πρόγραμα σημαντικών εκδηλώσεων στην Κεντρική Σκηνή «Μελίνα Μερκούρη» στη διάρκεια όλων των ημερών του 51ου Φεστιβάλ Βιβλίου στο Πεδίον του Άρεως. Επιμέλεια: Book Press

ΤΑ ΠΙΟ ΔΗΜΟΦΙΛΗ ΤΗΣ ΧΡΟΝΙΑΣ

ΦΑΚΕΛΟΙ