alt

Για τη συλλογή ποιημάτων του Gustavo Adolfo Becquer «Το βιβλίο των σπουργιτιών» (μτφρ. Περουλής Σακελλαρίδης, Δημήτρης Ιντζές, εκδ. Κέδρος).

Του Κωνσταντίνου Παλαιολόγου

Η Ισπανία των αρχών του 19ου αιώνα είναι μια χώρα παραπαίουσα, μια αυτοκρατορία υπό κατάρρευση. Ο πληθυσμός της, γύρω στα 12 εκατομμύρια, υποφέρει, μεταξύ άλλων δεινών, από διαδοχικές επιδημίες. Η χειρότερη από αυτές είναι η χολέρα που μεταξύ του 1833 και του 1835 θερίζει περί τις 100.000 ζωές. Είναι όμως και μια χώρα ιδιότυπα ρομαντική: από τη μια αποτελεί εξωτικό προορισμό και τόπο προσκυνήματος και έμπνευσης για αγγλοσάξονες ρομαντικούς ποιητές και διανοούμενους (όπως και η Ελλάδα, άλλωστε), και από την άλλη ζει στον αστερισμό ενός δικού της ιδιαίτερου λογοτεχνικού ρομαντισμού (Χοσέ δε Εσπρονθέδα, Μαριάνο Χοσέ δε Λάρα κ.ά.) που εκτός από την υπερπροβολή του εγώ και την τάση για φυγή, ελάχιστα κοινά σημεία έχει με τον βορειοευρωπαϊκό (γνήσιο;) ρομαντισμό.

Η Ισπανία των αρχών του 19ου αιώνα [...] είναι μια χώρα ιδιότυπα ρομαντική: από τη μια αποτελεί εξωτικό προορισμό και τόπο προσκυνήματος και έμπνευσης για αγγλοσάξονες ρομαντικούς ποιητές και διανοούμενους, και από την άλλη ζει στον αστερισμό ενός δικού της ιδιαίτερου λογοτεχνικού ρομαντισμού.

Κάπου εκεί λοιπόν, στη Σεβίλλη του 1836, έναν χρόνο μετά την εξάλειψη της χολέρας και έναν χρόνο πριν την αυτοκτονία του Λάρα, γεννιέται ο Γουστάβο Αδόλφο Κλαούντιο Ντομίνγκεθ Μπαστίδα. Για τον Μπέκερ πρόκειται, αλλά όταν ακόμα δεν ήταν ο «Μπέκερ». Το εύηχο και ξεχωριστό, για τα ισπανικά δεδομένα, «Μπέκερ» προέρχεται από μια ευγενή σεβιλλιάνικη οικογένεια, από την οποία καταγόταν τόσο η μητέρα όσο και ο πατέρας του ποιητή, και υιοθετήθηκε από όλους τους καλλιτέχνες της οικογένειας, από τον ποιητή μας, από τον ζωγράφο αδελφό του (Βαλεριάνο Μπέκερ) και, πριν από όλους, από τον πατέρα τους, τον επίσης ζωγράφο Χοσέ Ντομίνγκεθ Μπέκερ.

Υπάρχει λοιπόν μια αύρα μεγαλείου και μια ελιτίστικη άποψη περί ζωής στην υιοθέτηση του εν λόγω επιθέτου από την οικογένεια, μεγαλείο που δυστυχώς δεν έχει καμία σχέση με την πραγματικότητα, μια πραγματικότητα μεγάλης ένδειας και στερήσεων, που βιώνει ο ποιητής μας (ορφανός και από τους δύο γονείς ήδη στα έντεκά του) στα λίγα χρόνια που πρόλαβε να ζήσει, αλλά έτσι και αλλιώς το προσδόκιμο ζωής στην Ισπανία των μέσων του 19ου αιώνα είναι πολύ χαμηλό.

Ορφανά πλέον τα αδέλφια Μπέκερ, φιλοξενούνται σε διάφορα σπίτια συγγενών. Σε ένα από αυτά, της νονάς του ποιητή, ο Γουστάβο Αδόλφο θα βρει μια μικρή αξιόλογη βιβλιοθήκη (καθόλου δεδομένη και διαδεδομένη στα σπίτια της κοινωνικής του τάξης εκείνη την εποχή) και θα αρχίσει να «εθίζεται» στη λογοτεχνία. Ύστερα από ένα σύντομο πέρασμα από τη ζωγραφική (κάποιος θείος του τού είπε: «δεν πρόκειται να γίνεις καλός ζωγράφος, κακός λογοτέχνης θα γίνεις»), φεύγει για τη Μαδρίτη, το 1854, για να κυνηγήσει το λογοτεχνικό του όνειρο. Εκεί θα κάνει διάφορες δουλειές γραφιά, προκειμένου να επιβιώσει, όπως η συγγραφή λιμπρέτων για οπερέτες (τις ισπανικές Θαρθουέλας). Το 1857 θα εμφανιστεί στη ζωή του η φυματίωση, ένας από τους λόγους που θα τον στείλουν πρόωρα, 13 χρόνια αργότερα, στον τάφο (οι άλλοι είναι η σύφιλη και η κίρρωση του ήπατος).

Από αυτούς του «άλλους λόγους» του θανάτου του αντιλαμβανόμαστε ότι ο ποιητής (που ακόμα δεν έχει εκδώσει κάτι πραγματικά δικό του) ζει έντονα τη ζωή του: «El amor es mi única felicidad» [ο έρωτας είναι η μοναδική ευτυχία μου], έλεγε. Το 1858 αρχίζει να γράφει τις Rimas (τα ποιήματα που μας έχουν ενώσει, 160 χρόνια μετά, όλους εδώ). Η έμπνευσή τους μπορεί να οφείλεται στη Χούλια Εσπίν, στην Ελίσα Γκιγέν ή στην Κάστα Εστέμπαν ι Ναβάρο (μητέρα των τριών παιδιών του), ποιος ξέρει; Το γεγονός είναι ότι από το 1862 και έπειτα ο πατέρας πολυμελούς οικογένειας ποιητής μας αρχίζει να συγγράφει περισσότερο, για ευνόητους λόγους: πρέπει να συντηρήσει σύζυγο και τέκνα.

Το έργο του, εν μέσω της πομπώδους και δήθεν υπερβατικής ρομαντικής ποίησης του καιρού του, πέρασε, όσο ακόμα ήταν εν ζωή, απαρατήρητο. Εκείνος ήταν ένας ποιητής χαμηλών τόνων, ο προάγγελος του ρεαλισμού, ο τελευταίος πραγματικός ρομαντικός.

Τα τελευταία χρόνια της ζωής του είναι μυθιστορηματικά (ή μήπως τραγικά…): γράφει ακατάπαυστα, ενώ η κατάσταση της υγείας του συνεχώς επιδεινώνεται και η σχέση του με την Κάστα πάει από το κακό στο χειρότερο (σίγουρος πως τον απατά, υποπτεύεται πως το τρίτο παιδί τους δεν είναι δικό του). Πεθαίνει στις 22 Δεκεμβρίου του 1870. Λίγο πριν πεθάνει, λέει στον ποιητή και φίλο του Αουγούστο Φεράν: «Si es posible, publicad mis versos. Tengo el presentimiento de que muerto seré más y mejor conocido que vivo» [αν είναι δυνατόν, εκδώστε τους στίχους μου. Προαισθάνομαι ότι νεκρός θα γίνω πιο γνωστός από όσο ζωντανός]. Πράγματι, το έργο του, εν μέσω της πομπώδους και δήθεν υπερβατικής ρομαντικής ποίησης του καιρού του, πέρασε, όσο ακόμα ήταν εν ζωή, απαρατήρητο. Εκείνος ήταν ένας ποιητής χαμηλών τόνων, ο προάγγελος του ρεαλισμού, ο τελευταίος πραγματικός ρομαντικός. Οι Rimas που δεν πρόλαβε να τις δει σε βιβλίο (μόνο σκόρπιες σε διάφορες εφημερίδες και περιοδικά) πρωτοεκδόθηκαν από τους φίλους του, το 1871, μαζί με τα πεζά του (υπό τον τίτλο Leyendas, «θρύλοι», δηλαδή) και θα αυγατίσουν, σε διαδοχικές μελλοντικές εκδόσεις από ποιήματα και θρύλους που βρήκαν οι φίλοι του στα αρχεία του. Και θα γίνουν πηγή έμπνευσης για τους σημαντικότερους ποιητές του ισπανικού λογοτεχνικού κανόνα (Αντόνιο Ματσάδο, Χουάν Ραμόν Χιμένεθ, Λουίς Θερνούδα…).

Εβδομήντα εννιά, λοιπόν, σύντομες ποιητικές συνθέσεις [«Η καλύτερη γραπτή ποίηση είναι εκείνη που δεν γράφεται», έλεγε ο ποιητής], αποτελούν αυτό το Βιβλίο των Σπουργιτιών. Πλέον το έχουμε στα ελληνικά, πλήρες. Είχαν προηγηθεί αποσπασματικές (όπως ακριβώς και όταν ο Μπέκερ βρισκόταν εν ζωή) μεταφράσεις μέρους των Rimas στα ελληνικά: το 2009 από την ποιήτρια Ελένη Δημάκου έχουμε μια σύντομη 48σέλιδη ανθολογία κάποιων από τα ποιήματα (Εκδόσεις Κουλτούρα), ενώ πρόσφατα, το 2017, στο περιοδικό Ποιείν δημοσιεύτηκαν οι πέντε πρώτες ρίμες σε μετάφραση του Στέργιου Ντέρτσα.

Ο Περουλής Σακελλαρίδης και ο Δημήτρης Ιντζές (απόφοιτοι του Προγράμματος Σπουδών «Ισπανική Γλώσσα και Πολιτισμός» του ΕΑΠ) αναμετρήθηκαν με ένα έργο κλασικό που κανείς προηγουμένως δεν είχε παρουσιάσει στα ελληνικά στην ολότητά του. Δούλεψαν συλλογικά (οι καλές δουλειές είναι πάντα συλλογικές) και πέτυχαν ένα αποτέλεσμα αξιοζήλευτο: «έφεραν» τον Μπέκερ στην Ελλάδα και τα ελληνικά τού 2018 και μάλιστα σε δίγλωσση έκδοση (οι μεταφραστές ξέρουν τι σημαίνει αυτό…). Έφεραν τη δροσιά του, τη δήθεν «αφέλειά» του, τον βαθιά αυθεντικό συναισθηματικό του κόσμο. Και το έκαναν αυτό δύο μεταφραστές που έχουν μικρή εμπειρία στον χώρο της μετάφρασης, αν και, τώρα που το σκέφτομαι, τη «δροσιά» μόνο από νέους ανθρώπους μπορούμε να την περιμένουμε, και από τον Μπέκερ, πάντα.

* O ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΟΣ ΠΑΛΑΙΟΛΟΓΟΣ είναι αναπληρωτής καθηγητής στο Τμήμα Ιταλικής Γλώσσας και Φιλολογίας του ΑΠΘ.

 

altΤο βιβλίο των σπουργιτιών
Gustavo Adolfo Becquer
Δίγλωσση έκδοση, ελληνικά-ισπανικά
Μτφρ. Δημήτρης Ιντζές, Περουλής Σακελλαρίδης
Κέδρος 2018
Σελ. 256, τιμή εκδότη €13,30

alt

TA BIBΛΙΑ ΤΟΥ GUSTAVO ADOLFO BÉCQUER

 

Ακολουθήστε την bookpress.gr στο Google News και διαβάστε πρώτοι τα θέματα που σας ενδιαφέρουν.


ΣΧΕΤΙΚΑ ΑΡΘΡΑ

Δεν μεταφράζουμε λέξεις!

Δεν μεταφράζουμε λέξεις!

Του Κώστα Κουτσουρέλη

Έλεγα σε προηγούμενο άρθρο μου ότι συμβαίνει κάμποσες φορές αναγνώστες μιας μετάφρασης να έχουν ενστάσεις για την απόδοση της μιας ή της άλλης λέξης. Όσοι διαμαρτύρονται μάλιστα συνήθως έχουν και μια τριβ...

Τι κάνει ο μεταφραστής

Τι κάνει ο μεταφραστής

Tου Κώστα Κουτσουρέλη

Συμβαίνει συχνά. Ο μεταφραστής που μένει πιστός στη μορφή του πρωτότυπου ποιήματος, που κρατάει λ.χ. το μέτρο ή την ομοιοκαταληξία του, να δέχεται κριτική (καλόπιστη συνήθως) ότι προδίδει το «νόημά» του. ...

Για τη μετάφραση

Για τη μετάφραση

Του Γιώργου Βέη

Ο Ezra Pound, ως γνωστόν, αρεσκόταν να μεταφράζει Κομφούκιο από το σινικό πρωτότυπο χωρίς να ομιλεί ή να γράφει τη γλώσσα των μανδαρίνων. Πρόκειται για δήθεν μετάφραση, παρανόηση, παράφραση ή επινόηση κειμένου;
...

ΠΡΟΣΦΑΤΑ ΑΡΘΡΑ

Βασίλης Βασιλικός (1934-2023): Η Εταιρεία Συγγραφέων αφιερώνει στη μνήμη του την επόμενη Ημέρα Ποίησης

Βασίλης Βασιλικός (1934-2023): Η Εταιρεία Συγγραφέων αφιερώνει στη μνήμη του την επόμενη Ημέρα Ποίησης

Με ανακοίνωσή της η Εταιρεία Συγγραφέων αποχαιρετά των δύο φορές Πρόεδρό της Βασίλη Βασιλικό και ανακοινώνει ότι η Ημέρα Ποίησης 2024 θα είναι αφιερωμένη στη μνήμη του ανθρώπου που εισηγήθηκε στην UNESCO την 21 Μαρτίου ως Παγκόσμια Ημέρα Ποίησης

...
Βασίλης Βασιλικός (1934-2023): Ένας αποχαιρετισμός από τον Αλέξη Ζήρα

Βασίλης Βασιλικός (1934-2023): Ένας αποχαιρετισμός από τον Αλέξη Ζήρα

Ακολουθεί επιμνημόσυνο κείμενο του Αλέξη Ζήρα, πρώην Προέδρου της Εταιρείας Συγγραφέων, για τον Βασίλη Βασιλικό.

Ένας αποχαιρετισμός στον Βασίλη Βασιλικό

Για πολλά χρόνια, τουλάχιστον από τη δεκαετία του 1970 ως το κλείσιμο...

«Ο βίος βραχύς, η δε τέχνη μακρή» – Αυτοβιογραφίες και βιογραφίες, 15+1 επιλογές από τις πρόσφατες εκδόσεις

«Ο βίος βραχύς, η δε τέχνη μακρή» – Αυτοβιογραφίες και βιογραφίες, 15+1 επιλογές από τις πρόσφατες εκδόσεις

Τι κοινό μπορεί να έχει η Μαρινέλλα με τον Έλον Μάσκ; Η Μαρία Κάλλας με τον Ανδρέα Παπανδρέου και ο Πρίγκιπας Χάρι με τον Διονύση Σιμόπουλο; Οι βιογραφίες όλων αυτών, και μερικές ακόμη, κυκλοφόρησαν τους προηγούμενους μήνες και σας τις παρουσιάζουμε.

Γράφει ο Κώστας Αγοραστό...

ΠΡΟΔΗΜΟΣΙΕΥΣΕΙΣ

«Το τέλος της Αισθητικής; Τεχνομηδενισμός και Σύγχρονη Τέχνη» του Δημοσθένη Δαββέτα (προδημοσίευση)

«Το τέλος της Αισθητικής; Τεχνομηδενισμός και Σύγχρονη Τέχνη» του Δημοσθένη Δαββέτα (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση αποσπάσματος από βιβλίο του Δημοσθένη Δαββέτα «Το τέλος της Αισθητικής; Τεχνομηδενισμός και Σύγχρονη Τέχνη» (Επίμετρο: Μάνος Στεφανίδης) το οποίο θα κυκλοφορήσει το επόμενο διάστημα από τις εκδόσεις Νίκας.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

...

«Χωριό Ποτέμκιν» του Γιώργου Παναγή (προδημοσίευση)

«Χωριό Ποτέμκιν» του Γιώργου Παναγή (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση αποσπάσματος από το μυθιστόρημα του Γιώργου Παναγή «Χωριό Ποτέμκιν», που κυκλοφορεί στις 28 Νοεμβρίου από τις εκδόσεις Τόπος. [Η έκφραση «Χωριό Ποτέµκιν» (ρωσικά: по­тёмкинские деревни) περιγράφει ένα κατασκεύασµα που έχει στόχο να αποκρύψει την αλήθεια ή να εξωραΐσει µια κατάσταση].

Επιμέλεια:...

«Ο Γιουγκοσλάβος» της Άνα Βούτσκοβιτς (προδημοσίευση)

«Ο Γιουγκοσλάβος» της Άνα Βούτσκοβιτς (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση αποσπάσματος από το μυθιστόρημα της Άνα Βούτσκοβιτς [Ana Vučković] «Ο Γιουγκοσλάβος» (μτφρ. Απόστολος Θηβαίος), το οποίο κυκλοφορεί αρχές Δεκεμβρίου από τις εκδόσεις Βακχικόν.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

Η ΜΠΑΝΑΝΑ

...

ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ

«Ο βίος βραχύς, η δε τέχνη μακρή» – Αυτοβιογραφίες και βιογραφίες, 15+1 επιλογές από τις πρόσφατες εκδόσεις

«Ο βίος βραχύς, η δε τέχνη μακρή» – Αυτοβιογραφίες και βιογραφίες, 15+1 επιλογές από τις πρόσφατες εκδόσεις

Τι κοινό μπορεί να έχει η Μαρινέλλα με τον Έλον Μάσκ; Η Μαρία Κάλλας με τον Ανδρέα Παπανδρέου και ο Πρίγκιπας Χάρι με τον Διονύση Σιμόπουλο; Οι βιογραφίες όλων αυτών, και μερικές ακόμη, κυκλοφόρησαν τους προηγούμενους μήνες και σας τις παρουσιάζουμε.

Γράφει ο Κώστας Αγοραστό...

Κλερ Κίγκαν – Η Ιρλανδή που ανέδειξε τις χάρες της μικρής φόρμας

Κλερ Κίγκαν – Η Ιρλανδή που ανέδειξε τις χάρες της μικρής φόρμας

Η Ιρλανδή συγγραφέας έχει αγαπηθεί από το ελληνικό αναγνωστικό κοινό και όχι άδικα. Τι είναι αυτό που την κάνει ιδιαίτερη και γιατί η πρόσφατη νουβέλα της «Πολύ αργά πια» (μτφρ. Μαρτίνα Ασκητοπούλου, εκδ. Μεταίχμιο) την καταξιώνει. 

Γράφει ο Διονύσης Μαρίνος ...

12 βιβλία που μας φέρνουν κοντά στην επιστήμη: Από την Τεχνητή Νοημοσύνη στα Φράκταλ, από τον Χρόνο στους Αλγόριθμους

12 βιβλία που μας φέρνουν κοντά στην επιστήμη: Από την Τεχνητή Νοημοσύνη στα Φράκταλ, από τον Χρόνο στους Αλγόριθμους

Είναι βιβλία που φέρνουν τις επιστήμες (κυρίως θετικές) πιο κοντά μας και τις κάνουν πιο εύληπτες και γοητευτικές. Επιλέγουμε ορισμένα από τα καλύτερα που κυκλοφόρησαν πρόσφατα. Κεντρική εικόνα: Ο Ράσελ Κρόου, ως ο μαθηματικός Τζον Νας, στην ταινία «Ενας υπέροχος άνθρωπος», του Ρον Χάουαρντ.

...

ΠΡΟΘΗΚΕΣ

ΠΡΟΘΗΚΕΣ

Newsletter

Θέλω να λαμβάνω το newsletter σας
ΕΓΓΡΑΦΗ

ΣΥΓΓΡΑΦΕΙΣ

ΤΑ ΠΙΟ ΔΗΜΟΦΙΛΗ ΤΗΣ ΧΡΟΝΙΑΣ

13 Δεκεμβρίου 2022 ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ

Τα 100 καλύτερα λογοτεχνικά βιβλία του 2022

Έφτασε η στιγμή και φέτος για την καθιερωμένη εδώ και χρόνια επιλογή των εκατό από τα καλύτερα βιβλία λογοτεχνίας της χρονιάς που φτάνει σε λίγες μέρες στο τέλος της. Ε

ΦΑΚΕΛΟΙ