alt

Μεταφραστές και επιμελητές αποκαλύπτουν τις διαδρομές μέσα από τις οποίες προσέγγισαν τη γλώσσα, το ύφος ή και την οικονομία ενός βιβλίου με το οποίο δούλεψαν πρόσφατα και μοιράζονται μαζί μας τα μυστικά του εργαστηρίου τους. Φιλοξενούμενη, η μεταφράστρια Ιωάννα Αβραμίδου με αφορμή τη μετάφραση των βιβλίων του László Krasznahorkai Πόλεμος και Πόλεμος και Η μελαγχολία της αντίστασης (εκδ. Πόλις).

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

Τον Λάσλο Κρασναχόρκαϊ, αν και φανατική σινεφίλ και άρα και του Μπέλα Ταρ, δεν τον γνώριζα μέχρι τον Μάρτιο του 2014 όταν έλαβα ένα μήνυμα από τις εκδόσεις Πόλις, που μου ανέθεταν τη μετάφραση του βιβλίου Πόλεμος και πόλεμος. Είπα αμέσως ναι διότι πάντα ήθελα να συνεργαστώ με τις εκδόσεις Πόλις, αλλά δεν ήξερα τί με περίμενε. Όταν το άνοιξα και άρχισα να το διαβάζω, νόμιζα πως βαδίζω στα τυφλά μέσα σε μια ζούγκλα γλωσσικών σημάτων, εξοπλισμένη με φακό και άλλα εργαλεία ώστε να μην πέσω σε μια παγίδα. Πριν αρχίσω να τον μεταφράζω, έθεσα σε λειτουργία τη μηχανή αναζήτησης στο google και ανακάλυψα ότι, ενώ ήταν γνωστός σε όλο τον κόσμο (τουλάχιστον στο Δυτικό κόσμο), στην Ελλάδα ήταν παντελώς άγνωστος, μέχρι τότε δεν είχε μεταφραστεί ούτε ένα βιβλίο του. Η πρόκληση ήταν τεράστια, η αγωνία επίσης. Ερχόμουν αντιμέτωπη με έναν πανθομολογουμένως δύσκολο συγγραφέα, ακόμα και για τους Ούγγρους, όπως με διαβεβαίωσε ο φίλος του μουσικός Μίχαλη Βιγκ πρόσφατα στην Αθήνα, και αυτό επιβεβαιωνόταν και από τις διάφορες κριτικές του έργου του που διάβαζα σε όλες τις γλώσσες που γνωρίζω.

Θεωρώ τον εαυτό μου τυχερό που μου δόθηκε η ευκαιρία και η δυνατότητα να μεταφράσω αυτόν τον μέγιστο συγγραφέα, αφενός, διότι ανταποκρίνεται πλήρως στις προσδοκίες που έχω για το μυθιστόρημα σήμερα και, αφετέρου, διότι ανακάλυψα έναν συγγραφέα του οποίου συμμερίζομαι την θεώρηση των πραγμάτων και την κλίμακα αξιών του.

Όμως, θεωρώ τον εαυτό μου τυχερό που μου δόθηκε η ευκαιρία και η δυνατότητα να μεταφράσω αυτόν τον μέγιστο συγγραφέα, αφενός, διότι ανταποκρίνεται πλήρως στις προσδοκίες που έχω για το μυθιστόρημα σήμερα και, αφετέρου, διότι ανακάλυψα έναν συγγραφέα του οποίου συμμερίζομαι την θεώρηση των πραγμάτων και την κλίμακα αξιών του. Στα έργα του, όπως ομολογεί ο ίδιος σε συνέντευξή του, υπάρχει πάντα ένας ήρωας που, όπως και στον Ντοστογιέφσκι, είναι η ενσάρκωση της αγάπης και θυσιάζεται για το καλό του συνόλου, στο Πόλεμος και πόλεμος είναι ο Κόριμ, στη Μελαγχολία της Αντίστασης, ο αλαφροΐσκιωτος Βάλουσκα. Όπως και ο Ντοστογιέφσκι, κυρίως στους Δαιμονισμένους, δείχνει την ηθική κατάπτωση του σύγχρονου ανθρώπου και τα ασαφή όρια μεταξύ Καλού και Κακού.

Η δυσκολία του έγκειται καταρχήν στον μακροπερίοδο χειμαρρώδη λόγο του και κατά δεύτερον στη θεματική του η οποία τον τοποθετεί δίπλα σε κλασικά ονόματα της παγκόσμιας λογοτεχνίας όπως ο Ντοστογιέφσκι (οι επιρροές του οποίου είναι ορατές στα βιβλία, του), ο Κάφκα, ο Μπέκετ, ο Μπέρχαρντ. «Όταν δεν διαβάζω Κάφκα, σκέφτομαι τον Κάφκα, Όταν δεν σκέφτομαι τον Κάφκα λυπάμαι που δεν τον σκέφτομαι. Όταν δεν τον σκέφτομαι για ένα διάστημα, τον ξαναπιάνω και τον ξαναδιαβάζω. Το ίδιο μου συμβαίνει και με τον Όμηρο, τον Δάντη, τον Προυστ, τον Πάουντ, τον Μπέκετ, τον Μπέρχαρντ, τον Αττίλα Γιόζεφ, τον Sándor Weöres και τον Pilinszk» λέει ο ίδιος και ο μεταφραστής οφείλει να ακολουθήσει τα χνάρια του, να ξαναδιαβάσει και να εμβαθύνει στη σκέψη όλων εκείνων που τον επηρέασαν. Ο μακροπερίοδος λόγος του, δεν είναι μια απλή γραμματική φόρμα, αλλά μια μορφή σημαινόντων που εξυπηρετεί τους σκοπούς του, δηλαδή να περιγράψει και να καταδείξει μια περίπλοκη και χαοτική πραγματικότητα, καθώς και την ροή μιας πολυδαίδαλης και οξυδερκούς σκέψης. Ο συγγραφέας αποφλοιώνει το εξωτερικό περίβλημα των όντων και αποκαλύπτει, με τη χρήση μεταφορών, τον εσώτερο πυρήνα των πραγμάτων. Η χρήση μεταφορών είναι μια άλλη δυσκολία που μπορεί να υπονομεύσει την αρμονία του περιεχομένου. Τα βιβλία του αποτελούν ένα πανόραμα πραγματολογικών, ιστορικών, μυθολογικών και λογοτεχνικών αναφορών και η έρευνα πεδίου εκ μέρους του μεταφραστή είναι επιβεβλημένη.

Ο μακροπερίοδος λόγος του, δεν είναι μια απλή γραμματική φόρμα, αλλά μια μορφή σημαινόντων που εξυπηρετεί τους σκοπούς του, δηλαδή να περιγράψει και να καταδείξει μια περίπλοκη και χαοτική πραγματικότητα, καθώς και την ροή μιας πολυδαίδαλης και οξυδερκούς σκέψης.

Όλη η γοητεία του Κράσναχορκαϊ έγκειται στη γραφή του η οποία αντιστέκεται στον έλλογο χαρακτήρα της γλώσσας, την απελευθερώνει από τα περιοριστικά δεσμά της γραμματικής και της σύνταξης, δημιουργώντας έτσι μια νέα οπτική πάνω στην αισθητή πραγματικότητα και στη θέση του όντος μέσα σε έναν αφιλόξενο κόσμο. Όπως και στον προφορικό λόγο, όταν διακόπτουμε τον συνομιλητή μας πριν ολοκληρώσει τη φράση του, στην μακροσκελή πρόταση του Λάσλο, το ομιλούν υποκείμενο μπορεί να αλλάζει δύο και τρεις φορές, και η απόδοση αυτού του φαινομένου, πρέπει να μεταφερθεί στη γλώσσα-στόχου αβίαστα, δίχως να σκοντάφτει κάπου ο αναγνώστης, επομένως, κάποιες συντακτικές μετατοπίσεις, η παράλειψη ή προσθήκη μιας λέξης ή ενός εμφατικού μορίου, είναι αναγκαίες δίχως όμως να αλλοιώνουν την νοηματική συνοχή της φράσης. Προσπάθησα να σεβαστώ τις δομικές ιδιαιτερότητες της γραφής του, αλλά και τους εκφραστικούς τρόπους στους οποίους είναι συνηθισμένος ο Έλληνας αναγνώστης. Η ελληνική γλώσσα, σε αντίθεση με άλλες, είναι ικανή να εκφράσει ισοδύναμα αυτόν τον μακροπερίοδο λόγο δίχως να διασαλεύει την λογική σειρά των ιδεών που θέλει να εκφράσει ο συγγραφέας.

Θεωρώ ότι το μετάφρασμα πρέπει να αποδίδει πιστά το ύφος και το περιεχόμενο του συγγραφέα, πιστότητα (fidelité) δεν σημαίνει κατ’ ανάγκη και κατά λέξη μετάφραση (littérarité), μεταφράζω πιστά σημαίνει καταβάλλω προσπάθεια ώστε να προσεγγίσω σε όσο το δυνατόν μεγαλύτερο βαθμό την γλωσσική δομή του πρωτοτύπου με τα ποικίλα του γλωσσικά ιδιώματά του, την ιδιαίτερη στίξη του, τις λαβυρινθώδεις παρακάμψεις της συνείδησης, τις συνεχείς παρεκβάσεις, το υπόγειο χιούμορ.

Θεωρώ ότι το μετάφρασμα πρέπει να αποδίδει πιστά το ύφος και το περιεχόμενο του συγγραφέα, πιστότητα (fidelité) δεν σημαίνει κατ’ ανάγκη και κατά λέξη μετάφραση (littérarité), μεταφράζω πιστά σημαίνει καταβάλλω προσπάθεια ώστε να προσεγγίσω σε όσο το δυνατόν μεγαλύτερο βαθμό την γλωσσική δομή του πρωτοτύπου με τα ποικίλα του γλωσσικά ιδιώματά του, την ιδιαίτερη στίξη του, τις λαβυρινθώδεις παρακάμψεις της συνείδησης, τις συνεχείς παρεκβάσεις, το υπόγειο χιούμορ, με λίγα λόγια, όλη αυτή την συσσώρευση του πραγματικού που θεμελιώνει το μυθιστόρημα και δημιουργεί μια μυστηριακή ατμόσφαιρα εξωπραγματικού που κάνει τον αναγνώστη να αμφιβάλλει για τις βεβαιότητες και τις αποκρυσταλλωμένες παραδοχές του.

Στην Μελαγχολία της Αντίστασης, ο συγγραφέας διερευνά την δυνατότητα αντίστασης του πνεύματος ενάντια στην κοσμική αταξία, περιγράφει την αγριότητα και την βία που υπάρχει γύρω μας ή που φωλιάζει μέσα μας, την μηδαμινότητα της ανθρώπινης και θνητής ύπαρξης στη σχέση της με την απεραντοσύνη του σύμπαντος.

Θα επιθυμούσα να γνωρίζω ουγγρικά και να τα μεταφράσω απευθείας από τα ουγγρικά, είναι η πρώτη φορά που μεταφράζω έναν συγγραφέα από τη μετάφρασή του και για να είμαι ειλικρινής, με λυπεί πολύ.

Θα επιθυμούσα να γνωρίζω ουγγρικά και να τα μεταφράσω απευθείας από τα ουγγρικά, είναι η πρώτη φορά που μεταφράζω έναν συγγραφέα από τη μετάφρασή του και για να είμαι ειλικρινής, με λυπεί πολύ.

Κατά τη μετάφραση και των δύο βιβλίων του χρησιμοποιούσα και την αγγλική και τη γερμανική μετάφραση μέχρις ότου διάβασα μια συνέντευξή του στην οποίαν εκθειάζει την αγγλική μετάφραση και καταδικάζει την γερμανική, οπότε άφησα κατά μέρος τη γερμανική και επικεντρώθηκα στην αγγλική και κυρίως στη γαλλική μετάφραση. Αν και γνωρίζω πολύ καλά τη γαλλική κι έχω μακρόχρονη βιωματική σχέση με τη γλώσσα, ωστόσο, συνάντησα μεγάλες δυσκολίες, όχι τόσο στο Πόλεμος στο πόλεμος, το οποίο με δυσκόλεψε στις πρώτες τρεις-τέσσερις παραγράφους και στη συνέχεια, αφού βρήκα τον ρυθμό του, το τελείωσα πολύ γρήγορα. Όμως, στη Μελαγχολία της Αντίστασης δυσκολεύτηκα πολύ διότι η γραφή του είναι πυκνή και η σκέψη του συγγραφέα πολύ πιο αινιγματική, με τα δυστοπικά του θέματα και τις αλληγορίες να κυριαρχούν σε όλο το βιβλίο. Το δυσοίωνο και παραμορφωμένο παρόν, οδηγεί αναπόφευκτα και στην παραμόρφωση της γραφής του. Κάποια στιγμή σκέφτηκα να έρθω σ’ επαφή με τον συγγραφέα αλλά δεν τόλμησα να τον ενοχλήσω. Το έκανα για ένα άλλο, επίσης δύσκολο, βιβλίο και οι διευκρινίσεις του συγγραφέα με βοήθησαν πολύ στις μεταφραστικές επιλογές μου.

POLEMOS KAI POLEMOSInfo
Η Ιωάννα Αβραμίδου είναι μεταφράστρια. Έχει μεταφράσει Walter Benjamin, Paul Celan, Leonard Cohen, Martin Heidegger, Georg Trakl, Jean - Baptiste, Botul, κ.α.

alt

 

 

 

krasznahorkai cover

Ακολουθήστε την bookpress.gr στο Google News και διαβάστε πρώτοι τα θέματα που σας ενδιαφέρουν.


ΣΧΕΤΙΚΑ ΑΡΘΡΑ

Δεν μεταφράζουμε λέξεις!

Δεν μεταφράζουμε λέξεις!

Του Κώστα Κουτσουρέλη

Έλεγα σε προηγούμενο άρθρο μου ότι συμβαίνει κάμποσες φορές αναγνώστες μιας μετάφρασης να έχουν ενστάσεις για την απόδοση της μιας ή της άλλης λέξης. Όσοι διαμαρτύρονται μάλιστα συνήθως έχουν και μια τριβ...

Τι κάνει ο μεταφραστής

Τι κάνει ο μεταφραστής

Tου Κώστα Κουτσουρέλη

Συμβαίνει συχνά. Ο μεταφραστής που μένει πιστός στη μορφή του πρωτότυπου ποιήματος, που κρατάει λ.χ. το μέτρο ή την ομοιοκαταληξία του, να δέχεται κριτική (καλόπιστη συνήθως) ότι προδίδει το «νόημά» του. ...

Για τη μετάφραση

Για τη μετάφραση

Του Γιώργου Βέη

Ο Ezra Pound, ως γνωστόν, αρεσκόταν να μεταφράζει Κομφούκιο από το σινικό πρωτότυπο χωρίς να ομιλεί ή να γράφει τη γλώσσα των μανδαρίνων. Πρόκειται για δήθεν μετάφραση, παρανόηση, παράφραση ή επινόηση κειμένου;
...

ΠΡΟΣΦΑΤΑ ΑΡΘΡΑ

«Το σπίτι με την κόκκινη πόρτα» του Βαγγέλη Μαργιωρή (προδημοσίευση)

«Το σπίτι με την κόκκινη πόρτα» του Βαγγέλη Μαργιωρή (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση αποσπάσματος από το αστυνομικό μυθιστόρημα του Βαγγέλη Μαργιωρή «Το σπίτι με την κόκκινη πόρτα», το οποίο κυκλοφορεί στις 25 Σεπτεμβρίου από τις εκδόσεις Μίνωας.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

«Ήρωες, μίξερ, μανταλάκια, σερβιέτες…» Μέσα στο ...

«Manifest – Υλοποίησε τη ζωή των ονείρων σου» της Τζορντάνα Λεβίν (προδημοσίευση)

«Manifest – Υλοποίησε τη ζωή των ονείρων σου» της Τζορντάνα Λεβίν (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση αποσπάσματος από το βιβλίο της Τζορντάνα Λεβίν [Jordanna Levin] «Manifest – Υλοποίησε τη ζωή των ονείρων σου» (μτφρ. Νοέλα Ελιασά), που θα κυκλοφορήσει στις 25 Σεπτεμβρίου από τις εκδόσεις Μίνωας. 

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

...

Αυτή είναι η βραχεία λίστα για το Βραβείο Μπούκερ 2023

Αυτή είναι η βραχεία λίστα για το Βραβείο Μπούκερ 2023

Οι έξι συγγραφείς που επιλεχτήκαν από την κριτική επιτροπή «παρουσιάζουν έργα εντυπωσιακής δομής». Ανάμεσά τους βρίσκονται δύο πρωτοεμφανιζόμενοι πεζογράφοι. Στη φωτογραφία, η υποψήφια Σάρα Μπερνστάιν [Sarah Bernstein].

Επιμέλεια: Book Press

...

ΠΡΟΔΗΜΟΣΙΕΥΣΕΙΣ

«Το σπίτι με την κόκκινη πόρτα» του Βαγγέλη Μαργιωρή (προδημοσίευση)

«Το σπίτι με την κόκκινη πόρτα» του Βαγγέλη Μαργιωρή (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση αποσπάσματος από το αστυνομικό μυθιστόρημα του Βαγγέλη Μαργιωρή «Το σπίτι με την κόκκινη πόρτα», το οποίο κυκλοφορεί στις 25 Σεπτεμβρίου από τις εκδόσεις Μίνωας.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

«Ήρωες, μίξερ, μανταλάκια, σερβιέτες…» Μέσα στο ...

«Manifest – Υλοποίησε τη ζωή των ονείρων σου» της Τζορντάνα Λεβίν (προδημοσίευση)

«Manifest – Υλοποίησε τη ζωή των ονείρων σου» της Τζορντάνα Λεβίν (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση αποσπάσματος από το βιβλίο της Τζορντάνα Λεβίν [Jordanna Levin] «Manifest – Υλοποίησε τη ζωή των ονείρων σου» (μτφρ. Νοέλα Ελιασά), που θα κυκλοφορήσει στις 25 Σεπτεμβρίου από τις εκδόσεις Μίνωας. 

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

...

«Ηλίας Πετρόπουλος: Σκληρός από τρυφερότητα» του Τζον Τέιλορ (προδημοσίευση)

«Ηλίας Πετρόπουλος: Σκληρός από τρυφερότητα» του Τζον Τέιλορ (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση του προλόγου του μεταφραστή Γιώργου Ι. Αλλαμανή, στο βιβλίο του Τζον Τέιλορ [John Taylor] «Σκληρός από τρυφερότητα – Ο Έλληνας ποιητής και λαογράφος του άστεως Ηλίας Πετρόπουλος», το οποίο κυκλοφορεί αυτές τις μέρες από τις εκδόσεις Δίχτυ.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

...

ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ

Τα βιβλία του φθινοπώρου 2023: Τι θα διαβάσουμε τις μέρες που έρχονται

Τα βιβλία του φθινοπώρου 2023: Τι θα διαβάσουμε τις μέρες που έρχονται

Επιλογές από τις προσεχείς εκδόσεις ελληνικής και μεταφρασμένης πεζογραφίας, ποίησης, βιογραφιών, θεάτρου, δοκιμίων, μελετών και γκράφικ νόβελ.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

Επιλέξαμε και φέτος όχι την εξαντλητική παρουσίαση των νέων εκδόσεων αλλά την στ...

22 σημαντικοί συγγραφείς που έγραψαν μόνο ένα μυθιστόρημα

22 σημαντικοί συγγραφείς που έγραψαν μόνο ένα μυθιστόρημα

Τι κοινό θα μπορούσε να έχει η Έμιλι Μπροντέ [Emily Brontë] με τον Χουάν Ρούλφο [Juan Rulfo] και τον εικονιζόμενο Άρη Αλεξάνδρου; Και οι τρεις τους, όπως και πολλοί ακόμα σημαντικοί συγγραφείς, έγραψαν και εξέδωσαν ένα μόνο μυθιστόρημα στη διάρκεια της ζωής τους, που ωστόσο αρκούσε για να τους καθιερώσει στο λογοτεχ...

4 σημαντικές εκδόσεις για την Αθήνα – Όψεις μιας πόλης σε διαρκή κίνηση

4 σημαντικές εκδόσεις για την Αθήνα – Όψεις μιας πόλης σε διαρκή κίνηση

Τέσσερις εκδόσεις για τη μελέτη, το σήμερα και το άλλοτε της Αθήνας. Στην κεντρική εικόνα, φωτογραφία της Διονυσίας Αλεξιάδου, από το λεύκωμα των εκδόσεων Καπόν «Η Αθήνα στον καιρό της πανδημίας».

Γράφει ο Διονύσης Μαρίνος

...

ΠΡΟΘΗΚΕΣ

ΠΡΟΘΗΚΕΣ

Newsletter

Θέλω να λαμβάνω το newsletter σας
ΕΓΓΡΑΦΗ

ΣΥΓΓΡΑΦΕΙΣ

ΤΑ ΠΙΟ ΔΗΜΟΦΙΛΗ ΤΟΥ ΜΗΝΑ

03 Σεπτεμβρίου 2023 ΤΕΛΕΥΤΑΙΑ ΝΕΑ

23 σημαντικές εκδηλώσεις στο πλαίσιο του 51ου Φεστιβάλ Βιβλίου στο Πεδίον του Άρεως

Πρόγραμα σημαντικών εκδηλώσεων στην Κεντρική Σκηνή «Μελίνα Μερκούρη» στη διάρκεια όλων των ημερών του 51ου Φεστιβάλ Βιβλίου στο Πεδίον του Άρεως. Επιμέλεια: Book Press

ΤΑ ΠΙΟ ΔΗΜΟΦΙΛΗ ΤΗΣ ΧΡΟΝΙΑΣ

ΦΑΚΕΛΟΙ