alt

Μεταφραστές και επιμελητές αποκαλύπτουν τις διαδρομές μέσα από τις οποίες προσέγγισαν τη γλώσσα, το ύφος ή και την οικονομία ενός βιβλίου και μοιράζονται μαζί μας τα μυστικά του εργαστηρίου τους. Φιλοξενούμενος, ο συγγραφέας και μεταφραστής Μιχάλης Μακρόπουλος, με αφορμή τα βιβλία του Stephen King «Ωραίες κοιμωμένες», «Σάλεμς Λοτ» και «Καρδιές στην Ατλαντίδα και άλλα διηγήματα» τα οποία κυκλοφορούν από τις εκδόσεις Κλειδάριθμος.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

Όσοι έχουν κρατήσει φίλους από τα μικράτα τους, θα ξέρουν ότι ο παιδικός φίλος είναι σαν παλιό, αγαπημένο παπούτσι. Μπορεί να έχει κάπως ξεχειλώσει, ίσως μερικές φορές να μην είναι τόσο πολύ του γούστου σου πια, μα από την άλλη φορώντας το νιώθεις όμορφα όπως δύσκολα θα ένιωθες μ’ ένα καινούριο παπούτσι. Με τους νέους φίλους δοκιμάζεσαι, έχεις ν’ αποδείξεις κάτι ωσότου να γίνουν φίλοι στ’ αλήθεια και να μη χρειάζεται πλέον να αποδείξεις τίποτα. Με τους παλιούς, είσαι απλώς ο εαυτός σου. Ο Stephen King είναι ένας παλιός φίλος· με τα κόμικς της Marvel, πρώτα, κι έπειτα με τα βιβλία του King, από τα δεκατρία-δεκατέσσερα, άρχισα να διαβάζω αγγλικό κείμενο – παραλογοτεχνικό ή λογοτεχνικό. 

Το πρώτο βιβλίο που διάβασα στ’ αγγλικά ήταν το Carrie του King, και μου είχε φανεί τόσο δύσκολο τότε, όσο μου φάνηκε δύσκολος στ’ αγγλικά είκοσι χρόνια αργότερα ο Οδυσσέας του Joyce. Πάλευα με τις λέξεις, τις φράσεις, τις παραγράφους – άλλοτε νικούσα, άλλοτε νικιόμουν· το νόημα έβγαινε συχνά από τα συμφραζόμενα.

Το πρώτο βιβλίο που διάβασα στ’ αγγλικά ήταν το Carrie του King, και μου είχε φανεί τόσο δύσκολο τότε, όσο μου φάνηκε δύσκολος στ’ αγγλικά είκοσι χρόνια αργότερα ο Οδυσσέας του Joyce. Πάλευα με τις λέξεις, τις φράσεις, τις παραγράφους – άλλοτε νικούσα, άλλοτε νικιόμουν· το νόημα έβγαινε συχνά από τα συμφραζόμενα. Από βιβλίο σε βιβλίο (και πολλά απ’ αυτά, τα πρώτα εφτά οχτώ χρόνια που διάβαζα στ’ αγγλικά, ήταν επίσης του King) άρχισα κάπως να κατακτώ τη γλώσσα, η αγάπη έγινε επάγγελμα, κι ακόμη –υπό συνθήκες συχνά δυσοίωνες, σπανιότερα ευοίωνες– παλεύω με τις λέξεις, τις φράσεις, τις παραγράφους. 

Από τα δεκάδες βιβλία που έχω μεταφράσει όλα αυτά τα χρόνια, δεκαεπτά είναι του King (Καρδιές στην ΑτλαντίδαΟνειροπαγίδαΟ μαύρος πύργος Ι-IVΠερί συγγραφήςΤο φυλαχτόΤο μαύρο σπίτιΌλα είναι δυνατάΤο παζάρι των κακών ονείρωνΣάλεμς ΛοτΩραίες κοιμωμένεςΜακάβριος χορός [υπό έκδοση]). Πώς μεταφέρεται στα ελληνικά; Καταρχάς με ζωντάνια, όπως είναι στο πρωτότυπο, και με μια αίσθηση του ιδιαίτερου ύφους του· γιατί ο King έχει αναμφίβολα ύφος. Όταν μετέφραζα τις Ωραίες κοιμωμένες, που τις έχει γράψει μαζί με τον γιο του τον Owen King, ήμουν σίγουρος για κάθε φράση, στην κυριολεξία, αν ήταν γραμμένη από τον πατέρα ή τον γιο. Ο πατέρας έχει στιλ, ο γιος όχι τόσο (ή όχι ακόμη). 

Έπειτα, καλό είναι να ξέρεις πως τα κείμενα όχι μόνο του King, μα οποιουδήποτε συγγραφέα, δεν είναι προϊόν παρθενογένεσης αλλά έχουν παππούδες και προπαππούδες. Να αναγνωρίζεις, π.χ., τον Lovecraft στον King, τις λιγοστές φορές που ο δεύτερος αποφασίζει συνειδητά να παντρέψει το ύφος του μ’ αυτό του Lovecraft. Πολύ περισσότερο, να αναγνωρίζεις τις θεματικές και στιλιστικές του οφειλές στον Richard Matheson, τον Robert Bloch, τον Ray Bradbury, κ.ά.π.. Όχι πως είναι απαραίτητο, ένας μεταφραστής που ξέρει τη δουλειά του μεταφράζει μια χαρά τον King και δίχως να τις γνωρίζει – όμως βοηθούν, χαρίζουν στο κείμενο αυτό το αδιόρατο κατιτίς, και στον μεταφραστή τη χαρά του ξετυλίγματος ενός κρυφού νήματος. 

Από μερικές απόψεις, η μετάφραση μιας φράσης του Stephen King δεν πολυδιαφέρει απ’ αυτήν μίας του Frank Norris (ο ΜακΤίγκ είναι ανάμεσα στα δέκα πιο αγαπημένα μυθιστορήματα του King) ή του Steinbeck. Υπάρχει κάτι που είναι καθαρά αμερικανικό στον ρυθμό στους διαλόγους, στον τρόπο που κυματίζει ο λόγος, στη ζωηράδα στις περιγραφές, στην περισσότερη χρήση της ενεργητικής φωνής και τη λιγότερη της παθητικής, στις ίδιες τις ιδιωματικές φράσεις και τους τύπους των λέξεων. Υπάρχει κάτι ξεκάθαρα αμερικανικό στις ίδιες τις φιγούρες: στη στάση τους, στις χειρονομίες τους.

Εντέλει, καλό είναι να ’χεις μια αίσθηση της συνολικότερης κουλτούρας που κομμάτι της είναι ο King. Από μερικές απόψεις, η μετάφραση μιας φράσης του Stephen King δεν πολυδιαφέρει απ’ αυτήν μίας του Frank Norris (ο ΜακΤίγκ είναι ανάμεσα στα δέκα πιο αγαπημένα μυθιστορήματα του King) ή του Steinbeck. Υπάρχει κάτι που είναι καθαρά αμερικανικό στον ρυθμό στους διαλόγους, στον τρόπο που κυματίζει ο λόγος, στη ζωηράδα στις περιγραφές, στην περισσότερη χρήση της ενεργητικής φωνής και τη λιγότερη της παθητικής, στις ίδιες τις ιδιωματικές φράσεις και τους τύπους των λέξεων. Υπάρχει κάτι ξεκάθαρα αμερικανικό στις ίδιες τις φιγούρες: στη στάση τους, στις χειρονομίες τους. Σε συγγραφείς τόσο αλλιώτικους μεταξύ τους, όσο είναι ο Faulkner, η Flannery O’Connor, ο Cormac McCarthy, κι ο King, νιώθεις αυτό το κάτι, αρκεί να το έχεις ήδη δει και να μπορείς να το αναγνωρίσεις. Είναι αυτή η φωνή της Παλαιάς Διαθήκης, η φωνή του «Προφήτη», που δεν περνά μονάχα στον λόγο του μισαλλόδοξου ιεροκήρυκα, αυτής της τόσο οικείας φιγούρας, μα και στο λόγο του βενζινοπώλη, του μπακάλη, του άστεγου. 

Για να αποδώσει ο μεταφραστής τη δύναμη και το νεύρο της περιγραφής, πρέπει κάποιες φορές να δει επίσης στη φαντασία του την εικόνα, και σε τούτη την περίπτωση ίσως μετρά λιγότερο η φράση (χωρίς αυτό να σημαίνει, βέβαια, ότι η ελευθερία στην απόδοση επιτρέπεται να φτάσει ως την παρανάγνωση), πόσον μάλλον η λέξη, και πιο πολλή σημασία έχει συνολικά η παράγραφος – άλλωστε στους ευπώλητους συγγραφείς η συγγραφική «μονάδα» συνήθως είναι η παράγραφος κι όχι η φράση.

Και στους Αμερικανούς –σίγουρα στον King–, ή τουλάχιστον σε όσους απ’ αυτούς είναι «παραμυθάδες», είναι πολύ ζωηρή η οπτική φαντασία, η εικόνα, που αναπληρώνει μια τραχύτητα που ίσως υπάρχει, ενίοτε, στον ίδιο τον λόγο. Για να αποδώσει ο μεταφραστής τη δύναμη και το νεύρο της περιγραφής, πρέπει κάποιες φορές να δει επίσης στη φαντασία του την εικόνα, και σε τούτη την περίπτωση ίσως μετρά λιγότερο η φράση (χωρίς αυτό να σημαίνει, βέβαια, ότι η ελευθερία στην απόδοση επιτρέπεται να φτάσει ως την παρανάγνωση), πόσον μάλλον η λέξη, και πιο πολλή σημασία έχει συνολικά η παράγραφος – άλλωστε στους ευπώλητους συγγραφείς η συγγραφική «μονάδα» συνήθως είναι η παράγραφος κι όχι η φράση, σ’ αντίθεση με «απαιτητικούς» συγγραφείς σαν τη Virginia Woolf ή τον Henry James, για παράδειγμα, όπου η λέξη έχει άλλη βαρύτητα, αλλά και πάλι ως ένα σημείο· καμία λέξη δεν είναι θείος νόμος χαραγμένος στην πέτρα. 

Και, μιλώντας για λέξεις, ο King τις πετά με μια αψηφισιά εδώ κι εκεί, ή φτιάχνει μ’ αυτές μικρές κατολισθήσεις, αλλά έχει παρ’ όλα αυτά τις λέξεις για να το κάνει· κοντολογίς, μπορεί ενίοτε να υποφέρει από μια σχετική φλυαρία, αλλά επ’ ουδενί πάσχει από λεξιπενία, κι επίσης είναι διαβασμένος συγγραφέας – όχι «εκλεκτικός», αλλά βιβλιοφάγος σίγουρα· έτσι πρέπει ο μεταφραστής να είναι σ’ εγρήγορση για να πιάνει τις καμουφλαρισμένες αναφορές που κρύβονται στις πολυσέλιδες λόχμες. 


altInfo
Ο Μιχάλης Μακρόπουλος γεννήθηκε στην Αθήνα το 1965 και σπούδασε βιολογία στο Πανεπιστήμιο Αθηνών. Έζησε εννέα χρόνια στη Θεσσαλονίκη. Πλέον κατοικεί στη Λευκάδα. Εργάζεται ως μεταφραστής λογοτεχνίας από τα αγγλικά και τα γαλλικά. Έχει μεταφράσει έργα των Ernest Hemingway, Truman Capote, F.S. Fitzgerald, John Steinbeck, Ray Bradbury, Stephen King, Saul Bellow, Richard Powers, Michel Faber, Antoine de Saint-Exupery, Martin Amis, κ.ά.. Έχει εκδώσει βιβλία για παιδιά και για ενήλικες, με πιο πρόσφατο τις δύο νουβέλες Τσότσηγια & Ω'μ (εκδ. Κίχλη).

alt

ΤΑ ΒΙΒΛΙΑ ΤΟΥ STEPHEN KING

Ακολουθήστε την bookpress.gr στο Google News και διαβάστε πρώτοι τα θέματα που σας ενδιαφέρουν.


ΣΧΕΤΙΚΑ ΑΡΘΡΑ

Δεν μεταφράζουμε λέξεις!

Δεν μεταφράζουμε λέξεις!

Του Κώστα Κουτσουρέλη

Έλεγα σε προηγούμενο άρθρο μου ότι συμβαίνει κάμποσες φορές αναγνώστες μιας μετάφρασης να έχουν ενστάσεις για την απόδοση της μιας ή της άλλης λέξης. Όσοι διαμαρτύρονται μάλιστα συνήθως έχουν και μια τριβ...

Τι κάνει ο μεταφραστής

Τι κάνει ο μεταφραστής

Tου Κώστα Κουτσουρέλη

Συμβαίνει συχνά. Ο μεταφραστής που μένει πιστός στη μορφή του πρωτότυπου ποιήματος, που κρατάει λ.χ. το μέτρο ή την ομοιοκαταληξία του, να δέχεται κριτική (καλόπιστη συνήθως) ότι προδίδει το «νόημά» του. ...

Για τη μετάφραση

Για τη μετάφραση

Του Γιώργου Βέη

Ο Ezra Pound, ως γνωστόν, αρεσκόταν να μεταφράζει Κομφούκιο από το σινικό πρωτότυπο χωρίς να ομιλεί ή να γράφει τη γλώσσα των μανδαρίνων. Πρόκειται για δήθεν μετάφραση, παρανόηση, παράφραση ή επινόηση κειμένου;
...

ΠΡΟΣΦΑΤΑ ΑΡΘΡΑ

«Rohtko», του Λούκας Τβαρκόφσκι, στη Στέγη (κριτική)

«Rohtko», του Λούκας Τβαρκόφσκι, στη Στέγη (κριτική)

Στην κεντρική σκηνή της Στέγης Ιδρύματος Ωνάση είδαμε τη μεγαλειώδη παράσταση «ROHTKO» του Πολωνού σκηνοθέτη Λούκα Τβαρκόφσκι [Lukasz Twarkowski], αποτέλεσμα συνεργασίας του με τον Κρίστιαν Λούπα.

Γράφει ο Νϊκος Ξένιος

Ο Λούκας Τβαρκόφσκι σκηνοθέτησε τ...

Το Dublin Literary Award 2023 στη Γερμανίδα Katja Oskamp

Το Dublin Literary Award 2023 στη Γερμανίδα Katja Oskamp

Απονεμήθηκε στην Katja Oskamp και τη μεταφράστριά της στα αγγλικά Jo Heinrich, το «Dublin Literary Award 2023» για το μυθιστόρημά της Katja Oskam «Marzahn, Mon Amour». Σύντομα θα κυκλοφορήσει και στα ελληνικά από τις εκδόσεις Βακχικόν.

Επιμέλεια: Book Press

...
Χαρούκι Μουρακάμι: Τιμήθηκε με το βραβείο «Πριγκίπισσα των Αστουριών»

Χαρούκι Μουρακάμι: Τιμήθηκε με το βραβείο «Πριγκίπισσα των Αστουριών»

Ο Haruki Murakami [Χαρούκι Μουρακάμι] είναι ο πρώτος Ιάπωνας συγγραφέας που έλαβε το Βραβείο «Πριγκίπισσα των Αστουριών». Η συλλογή διηγημάτων του «Σε πρώτο ενικό» κυκλοφόρησε προσφάτως από τις εκδόσεις Ψυχογιός, σε μετάφραση Βασίλη Κιμούλη.

Επιμέλεια: Book Press...

ΠΡΟΔΗΜΟΣΙΕΥΣΕΙΣ

«Αρκτικό καλοκαίρι» του Ντέιμον Γκάλγκατ (προδημοσίευση)

«Αρκτικό καλοκαίρι» του Ντέιμον Γκάλγκατ (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση αποσπάσματος από το μυθιστόρημα του Ντέιμον Γκάλγκατ [Damon Galgut] «Αρκτικό καλοκαίρι» (μτφρ. Κλαίρη Παπαμιχαήλ), το οποίο θα κυκλοφορήσει στις 24 Μαΐου από τις εκδόσεις Διόπτρα.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

Οι δύο άντρες κάθονταν στις πο...

«Ο γυάλινος κήπος» της Τατιάνας Τσιμπουλεάκ (προδημοσίευση)

«Ο γυάλινος κήπος» της Τατιάνας Τσιμπουλεάκ (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση αποσπάσματος από το μυθιστόρημα της Τατιάνας Τσιμπουλεάκ [Tatiana Ţîbuleac] «Ο γυάλινος κήπος» (μτφρ. Άντζελα Μπράτσου), το οποίο θα κυκλοφορήσει στις 15 Μαΐου από τις εκδόσεις Βακχικόν.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

...

«Κήπος βιβλίων» του Παναγιώτη Γούτα (προδημοσίευση)

«Κήπος βιβλίων» του Παναγιώτη Γούτα (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση αποσπάσματος από τον πρόλογο του συγγραφέα Παναγιώτη Γούτα της ανθολογίας κειμένων του «Κήπος βιβλίων – Διαβάζοντας Θεσσαλονικείς και Αμερικανούς πεζογράφους», που θα κυκλοφορήσει στις 17 Μαΐου από τις εκδόσεις Νησίδες.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

...

ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ

Τα 25 καλύτερα λογοτεχνικά έργα γραμμένα από γυναίκες συγγραφείς – από τη Μέρι Σέλεϊ στην Έλενα Φερράντε

Τα 25 καλύτερα λογοτεχνικά έργα γραμμένα από γυναίκες συγγραφείς – από τη Μέρι Σέλεϊ στην Έλενα Φερράντε

Σε δημοσίευσή της στον Independent, η αρθρογράφος Clarisse Loughrey ξεχώρισε τα εικοσιπέντε σημαντικότερα λογοτεχνικά έργα που γράφτηκαν από γυναίκες συγγραφείς. Στη φωτογραφία, μία από αυτές, η Octavia E. Butler [1947 - 2006], συγγραφέας μυθιστορημάτων επιστημονικής φαντασίας με έντονο κοινωνικό και πολιτικό υ...

«Φάκελος αρχαιοκαπηλία»: Νικόλας Ζηργάνος, Ανδρέας Αποστολίδης και Γιάννης Μαρής

«Φάκελος αρχαιοκαπηλία»: Νικόλας Ζηργάνος, Ανδρέας Αποστολίδης και Γιάννης Μαρής

Φάκελος αρχαιοκαπηλία με προτάσεις τριών βιβλίων: «Επιχείρηση “Νόστος”: Ένα χρυσό στεφάνι και μια Κόρη για τον Αλέξη Καρρά» (εκδ. Τόπος), του Νικόλα Ζηργάνου, «Αρχαιοκαπηλία και εμπόριο αρχαιοτήτων – Μουσεία, έμποροι τέχνης, οίκοι δημοπρασιών, ιδιωτικές συλλογές» (εκδ. Άγρα), του Ανδρέα Αποστολίδη και  «Ίλ...

Bιβλία αυτοβοήθειας, αυτογνωσίας και προσωπικής βελτίωσης: 20 επιλογές από τις καλύτερες πρόσφατες εκδόσεις

Bιβλία αυτοβοήθειας, αυτογνωσίας και προσωπικής βελτίωσης: 20 επιλογές από τις καλύτερες πρόσφατες εκδόσεις

Κανείς δεν μπορεί να λύσει το πρόβλημά σου, αν δεν κάνεις ο ίδιος την αρχή για να βοηθήσεις τον εαυτό σου. Είκοσι επιλογές από τις καλύτερες πρόσφατες εκδόσεις βιβλίων αυτοβοήθειας, αυτογνωσίας και προσωπικής βελτίωσης από τους επαγγελματίες του είδους.

Επιμέλεια: Book Press...

ΠΡΟΘΗΚΕΣ

ΠΡΟΘΗΚΕΣ

Newsletter

Θέλω να λαμβάνω το newsletter σας
ΕΓΓΡΑΦΗ

ΣΥΓΓΡΑΦΕΙΣ

ΤΑ ΠΙΟ ΔΗΜΟΦΙΛΗ ΤΗΣ ΧΡΟΝΙΑΣ

13 Δεκεμβρίου 2022 ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ

Τα 100 καλύτερα λογοτεχνικά βιβλία του 2022

Έφτασε η στιγμή και φέτος για την καθιερωμένη εδώ και χρόνια επιλογή των εκατό από τα καλύτερα βιβλία λογοτεχνίας της χρονιάς που φτάνει σε λίγες μέρες στο τέλος της. Ε

ΦΑΚΕΛΟΙ