alt

Μεταφραστές και επιμελητές αποκαλύπτουν τις διαδρομές μέσα από τις οποίες προσέγγισαν τη γλώσσα, το ύφος ή και την οικονομία ενός βιβλίου και μοιράζονται μαζί μας τα μυστικά του εργαστηρίου τους. Φιλοξενούμενος, ο συγγραφέας και μεταφραστής Μιχάλης Μακρόπουλος, με αφορμή τα βιβλία του Stephen King «Ωραίες κοιμωμένες», «Σάλεμς Λοτ» και «Καρδιές στην Ατλαντίδα και άλλα διηγήματα» τα οποία κυκλοφορούν από τις εκδόσεις Κλειδάριθμος.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

Όσοι έχουν κρατήσει φίλους από τα μικράτα τους, θα ξέρουν ότι ο παιδικός φίλος είναι σαν παλιό, αγαπημένο παπούτσι. Μπορεί να έχει κάπως ξεχειλώσει, ίσως μερικές φορές να μην είναι τόσο πολύ του γούστου σου πια, μα από την άλλη φορώντας το νιώθεις όμορφα όπως δύσκολα θα ένιωθες μ’ ένα καινούριο παπούτσι. Με τους νέους φίλους δοκιμάζεσαι, έχεις ν’ αποδείξεις κάτι ωσότου να γίνουν φίλοι στ’ αλήθεια και να μη χρειάζεται πλέον να αποδείξεις τίποτα. Με τους παλιούς, είσαι απλώς ο εαυτός σου. Ο Stephen King είναι ένας παλιός φίλος· με τα κόμικς της Marvel, πρώτα, κι έπειτα με τα βιβλία του King, από τα δεκατρία-δεκατέσσερα, άρχισα να διαβάζω αγγλικό κείμενο – παραλογοτεχνικό ή λογοτεχνικό. 

Το πρώτο βιβλίο που διάβασα στ’ αγγλικά ήταν το Carrie του King, και μου είχε φανεί τόσο δύσκολο τότε, όσο μου φάνηκε δύσκολος στ’ αγγλικά είκοσι χρόνια αργότερα ο Οδυσσέας του Joyce. Πάλευα με τις λέξεις, τις φράσεις, τις παραγράφους – άλλοτε νικούσα, άλλοτε νικιόμουν· το νόημα έβγαινε συχνά από τα συμφραζόμενα.

Το πρώτο βιβλίο που διάβασα στ’ αγγλικά ήταν το Carrie του King, και μου είχε φανεί τόσο δύσκολο τότε, όσο μου φάνηκε δύσκολος στ’ αγγλικά είκοσι χρόνια αργότερα ο Οδυσσέας του Joyce. Πάλευα με τις λέξεις, τις φράσεις, τις παραγράφους – άλλοτε νικούσα, άλλοτε νικιόμουν· το νόημα έβγαινε συχνά από τα συμφραζόμενα. Από βιβλίο σε βιβλίο (και πολλά απ’ αυτά, τα πρώτα εφτά οχτώ χρόνια που διάβαζα στ’ αγγλικά, ήταν επίσης του King) άρχισα κάπως να κατακτώ τη γλώσσα, η αγάπη έγινε επάγγελμα, κι ακόμη –υπό συνθήκες συχνά δυσοίωνες, σπανιότερα ευοίωνες– παλεύω με τις λέξεις, τις φράσεις, τις παραγράφους. 

Από τα δεκάδες βιβλία που έχω μεταφράσει όλα αυτά τα χρόνια, δεκαεπτά είναι του King (Καρδιές στην ΑτλαντίδαΟνειροπαγίδαΟ μαύρος πύργος Ι-IVΠερί συγγραφήςΤο φυλαχτόΤο μαύρο σπίτιΌλα είναι δυνατάΤο παζάρι των κακών ονείρωνΣάλεμς ΛοτΩραίες κοιμωμένεςΜακάβριος χορός [υπό έκδοση]). Πώς μεταφέρεται στα ελληνικά; Καταρχάς με ζωντάνια, όπως είναι στο πρωτότυπο, και με μια αίσθηση του ιδιαίτερου ύφους του· γιατί ο King έχει αναμφίβολα ύφος. Όταν μετέφραζα τις Ωραίες κοιμωμένες, που τις έχει γράψει μαζί με τον γιο του τον Owen King, ήμουν σίγουρος για κάθε φράση, στην κυριολεξία, αν ήταν γραμμένη από τον πατέρα ή τον γιο. Ο πατέρας έχει στιλ, ο γιος όχι τόσο (ή όχι ακόμη). 

Έπειτα, καλό είναι να ξέρεις πως τα κείμενα όχι μόνο του King, μα οποιουδήποτε συγγραφέα, δεν είναι προϊόν παρθενογένεσης αλλά έχουν παππούδες και προπαππούδες. Να αναγνωρίζεις, π.χ., τον Lovecraft στον King, τις λιγοστές φορές που ο δεύτερος αποφασίζει συνειδητά να παντρέψει το ύφος του μ’ αυτό του Lovecraft. Πολύ περισσότερο, να αναγνωρίζεις τις θεματικές και στιλιστικές του οφειλές στον Richard Matheson, τον Robert Bloch, τον Ray Bradbury, κ.ά.π.. Όχι πως είναι απαραίτητο, ένας μεταφραστής που ξέρει τη δουλειά του μεταφράζει μια χαρά τον King και δίχως να τις γνωρίζει – όμως βοηθούν, χαρίζουν στο κείμενο αυτό το αδιόρατο κατιτίς, και στον μεταφραστή τη χαρά του ξετυλίγματος ενός κρυφού νήματος. 

Από μερικές απόψεις, η μετάφραση μιας φράσης του Stephen King δεν πολυδιαφέρει απ’ αυτήν μίας του Frank Norris (ο ΜακΤίγκ είναι ανάμεσα στα δέκα πιο αγαπημένα μυθιστορήματα του King) ή του Steinbeck. Υπάρχει κάτι που είναι καθαρά αμερικανικό στον ρυθμό στους διαλόγους, στον τρόπο που κυματίζει ο λόγος, στη ζωηράδα στις περιγραφές, στην περισσότερη χρήση της ενεργητικής φωνής και τη λιγότερη της παθητικής, στις ίδιες τις ιδιωματικές φράσεις και τους τύπους των λέξεων. Υπάρχει κάτι ξεκάθαρα αμερικανικό στις ίδιες τις φιγούρες: στη στάση τους, στις χειρονομίες τους.

Εντέλει, καλό είναι να ’χεις μια αίσθηση της συνολικότερης κουλτούρας που κομμάτι της είναι ο King. Από μερικές απόψεις, η μετάφραση μιας φράσης του Stephen King δεν πολυδιαφέρει απ’ αυτήν μίας του Frank Norris (ο ΜακΤίγκ είναι ανάμεσα στα δέκα πιο αγαπημένα μυθιστορήματα του King) ή του Steinbeck. Υπάρχει κάτι που είναι καθαρά αμερικανικό στον ρυθμό στους διαλόγους, στον τρόπο που κυματίζει ο λόγος, στη ζωηράδα στις περιγραφές, στην περισσότερη χρήση της ενεργητικής φωνής και τη λιγότερη της παθητικής, στις ίδιες τις ιδιωματικές φράσεις και τους τύπους των λέξεων. Υπάρχει κάτι ξεκάθαρα αμερικανικό στις ίδιες τις φιγούρες: στη στάση τους, στις χειρονομίες τους. Σε συγγραφείς τόσο αλλιώτικους μεταξύ τους, όσο είναι ο Faulkner, η Flannery O’Connor, ο Cormac McCarthy, κι ο King, νιώθεις αυτό το κάτι, αρκεί να το έχεις ήδη δει και να μπορείς να το αναγνωρίσεις. Είναι αυτή η φωνή της Παλαιάς Διαθήκης, η φωνή του «Προφήτη», που δεν περνά μονάχα στον λόγο του μισαλλόδοξου ιεροκήρυκα, αυτής της τόσο οικείας φιγούρας, μα και στο λόγο του βενζινοπώλη, του μπακάλη, του άστεγου. 

Για να αποδώσει ο μεταφραστής τη δύναμη και το νεύρο της περιγραφής, πρέπει κάποιες φορές να δει επίσης στη φαντασία του την εικόνα, και σε τούτη την περίπτωση ίσως μετρά λιγότερο η φράση (χωρίς αυτό να σημαίνει, βέβαια, ότι η ελευθερία στην απόδοση επιτρέπεται να φτάσει ως την παρανάγνωση), πόσον μάλλον η λέξη, και πιο πολλή σημασία έχει συνολικά η παράγραφος – άλλωστε στους ευπώλητους συγγραφείς η συγγραφική «μονάδα» συνήθως είναι η παράγραφος κι όχι η φράση.

Και στους Αμερικανούς –σίγουρα στον King–, ή τουλάχιστον σε όσους απ’ αυτούς είναι «παραμυθάδες», είναι πολύ ζωηρή η οπτική φαντασία, η εικόνα, που αναπληρώνει μια τραχύτητα που ίσως υπάρχει, ενίοτε, στον ίδιο τον λόγο. Για να αποδώσει ο μεταφραστής τη δύναμη και το νεύρο της περιγραφής, πρέπει κάποιες φορές να δει επίσης στη φαντασία του την εικόνα, και σε τούτη την περίπτωση ίσως μετρά λιγότερο η φράση (χωρίς αυτό να σημαίνει, βέβαια, ότι η ελευθερία στην απόδοση επιτρέπεται να φτάσει ως την παρανάγνωση), πόσον μάλλον η λέξη, και πιο πολλή σημασία έχει συνολικά η παράγραφος – άλλωστε στους ευπώλητους συγγραφείς η συγγραφική «μονάδα» συνήθως είναι η παράγραφος κι όχι η φράση, σ’ αντίθεση με «απαιτητικούς» συγγραφείς σαν τη Virginia Woolf ή τον Henry James, για παράδειγμα, όπου η λέξη έχει άλλη βαρύτητα, αλλά και πάλι ως ένα σημείο· καμία λέξη δεν είναι θείος νόμος χαραγμένος στην πέτρα. 

Και, μιλώντας για λέξεις, ο King τις πετά με μια αψηφισιά εδώ κι εκεί, ή φτιάχνει μ’ αυτές μικρές κατολισθήσεις, αλλά έχει παρ’ όλα αυτά τις λέξεις για να το κάνει· κοντολογίς, μπορεί ενίοτε να υποφέρει από μια σχετική φλυαρία, αλλά επ’ ουδενί πάσχει από λεξιπενία, κι επίσης είναι διαβασμένος συγγραφέας – όχι «εκλεκτικός», αλλά βιβλιοφάγος σίγουρα· έτσι πρέπει ο μεταφραστής να είναι σ’ εγρήγορση για να πιάνει τις καμουφλαρισμένες αναφορές που κρύβονται στις πολυσέλιδες λόχμες. 


altInfo
Ο Μιχάλης Μακρόπουλος γεννήθηκε στην Αθήνα το 1965 και σπούδασε βιολογία στο Πανεπιστήμιο Αθηνών. Έζησε εννέα χρόνια στη Θεσσαλονίκη. Πλέον κατοικεί στη Λευκάδα. Εργάζεται ως μεταφραστής λογοτεχνίας από τα αγγλικά και τα γαλλικά. Έχει μεταφράσει έργα των Ernest Hemingway, Truman Capote, F.S. Fitzgerald, John Steinbeck, Ray Bradbury, Stephen King, Saul Bellow, Richard Powers, Michel Faber, Antoine de Saint-Exupery, Martin Amis, κ.ά.. Έχει εκδώσει βιβλία για παιδιά και για ενήλικες, με πιο πρόσφατο τις δύο νουβέλες Τσότσηγια & Ω'μ (εκδ. Κίχλη).

alt

ΤΑ ΒΙΒΛΙΑ ΤΟΥ STEPHEN KING

Ακολουθήστε την bookpress.gr στο Google News και διαβάστε πρώτοι τα θέματα που σας ενδιαφέρουν.


ΣΧΕΤΙΚΑ ΑΡΘΡΑ

Δεν μεταφράζουμε λέξεις!

Δεν μεταφράζουμε λέξεις!

Του Κώστα Κουτσουρέλη

Έλεγα σε προηγούμενο άρθρο μου ότι συμβαίνει κάμποσες φορές αναγνώστες μιας μετάφρασης να έχουν ενστάσεις για την απόδοση της μιας ή της άλλης λέξης. Όσοι διαμαρτύρονται μάλιστα συνήθως έχουν και μια τριβ...

Τι κάνει ο μεταφραστής

Τι κάνει ο μεταφραστής

Tου Κώστα Κουτσουρέλη

Συμβαίνει συχνά. Ο μεταφραστής που μένει πιστός στη μορφή του πρωτότυπου ποιήματος, που κρατάει λ.χ. το μέτρο ή την ομοιοκαταληξία του, να δέχεται κριτική (καλόπιστη συνήθως) ότι προδίδει το «νόημά» του. ...

Για τη μετάφραση

Για τη μετάφραση

Του Γιώργου Βέη

Ο Ezra Pound, ως γνωστόν, αρεσκόταν να μεταφράζει Κομφούκιο από το σινικό πρωτότυπο χωρίς να ομιλεί ή να γράφει τη γλώσσα των μανδαρίνων. Πρόκειται για δήθεν μετάφραση, παρανόηση, παράφραση ή επινόηση κειμένου;
...

ΠΡΟΣΦΑΤΑ ΑΡΘΡΑ

Τα δέκα καλύτερα βιβλία του 2023 σύμφωνα με τους New York Times

Τα δέκα καλύτερα βιβλία του 2023 σύμφωνα με τους New York Times

Η συντακτική ομάδα των New York Times ξεχώρισε τα καλύτερα βιβλία που κυκλοφόρησαν το 2023, επιλέγοντας πέντε έργα μυθοπλασίας και πέντε δοκίμια. Στην κεντρική εικόνα, η Ζέιντι Σμιθ [Zadie Smith], συγγραφέας του «The fraud», το οποίο αναφέρεται στη λίστα ως ένα από τα πέντε σημαντικότερα μυθιστορήματα του έτους που ...

Βασίλης Βασιλικός (1934-2023): Η Εταιρεία Συγγραφέων αφιερώνει στη μνήμη του την επόμενη Ημέρα Ποίησης

Βασίλης Βασιλικός (1934-2023): Η Εταιρεία Συγγραφέων αφιερώνει στη μνήμη του την επόμενη Ημέρα Ποίησης

Με ανακοίνωσή της η Εταιρεία Συγγραφέων αποχαιρετά των δύο φορές Πρόεδρό της Βασίλη Βασιλικό και ανακοινώνει ότι η Ημέρα Ποίησης 2024 θα είναι αφιερωμένη στη μνήμη του ανθρώπου που εισηγήθηκε στην UNESCO την 21 Μαρτίου ως Παγκόσμια Ημέρα Ποίησης

...
Βασίλης Βασιλικός (1934-2023): Ένας αποχαιρετισμός από τον Αλέξη Ζήρα

Βασίλης Βασιλικός (1934-2023): Ένας αποχαιρετισμός από τον Αλέξη Ζήρα

Ακολουθεί επιμνημόσυνο κείμενο του Αλέξη Ζήρα, πρώην Προέδρου της Εταιρείας Συγγραφέων, για τον Βασίλη Βασιλικό.

Ένας αποχαιρετισμός στον Βασίλη Βασιλικό

Για πολλά χρόνια, τουλάχιστον από τη δεκαετία του 1970 ως το κλείσιμο...

ΠΡΟΔΗΜΟΣΙΕΥΣΕΙΣ

«Το τέλος της Αισθητικής; Τεχνομηδενισμός και Σύγχρονη Τέχνη» του Δημοσθένη Δαββέτα (προδημοσίευση)

«Το τέλος της Αισθητικής; Τεχνομηδενισμός και Σύγχρονη Τέχνη» του Δημοσθένη Δαββέτα (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση αποσπάσματος από βιβλίο του Δημοσθένη Δαββέτα «Το τέλος της Αισθητικής; Τεχνομηδενισμός και Σύγχρονη Τέχνη» (Επίμετρο: Μάνος Στεφανίδης) το οποίο θα κυκλοφορήσει το επόμενο διάστημα από τις εκδόσεις Νίκας.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

...

«Χωριό Ποτέμκιν» του Γιώργου Παναγή (προδημοσίευση)

«Χωριό Ποτέμκιν» του Γιώργου Παναγή (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση αποσπάσματος από το μυθιστόρημα του Γιώργου Παναγή «Χωριό Ποτέμκιν», που κυκλοφορεί στις 28 Νοεμβρίου από τις εκδόσεις Τόπος. [Η έκφραση «Χωριό Ποτέµκιν» (ρωσικά: по­тёмкинские деревни) περιγράφει ένα κατασκεύασµα που έχει στόχο να αποκρύψει την αλήθεια ή να εξωραΐσει µια κατάσταση].

Επιμέλεια:...

«Ο Γιουγκοσλάβος» της Άνα Βούτσκοβιτς (προδημοσίευση)

«Ο Γιουγκοσλάβος» της Άνα Βούτσκοβιτς (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση αποσπάσματος από το μυθιστόρημα της Άνα Βούτσκοβιτς [Ana Vučković] «Ο Γιουγκοσλάβος» (μτφρ. Απόστολος Θηβαίος), το οποίο κυκλοφορεί αρχές Δεκεμβρίου από τις εκδόσεις Βακχικόν.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

Η ΜΠΑΝΑΝΑ

...

ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ

Τα δέκα καλύτερα βιβλία του 2023 σύμφωνα με τους New York Times

Τα δέκα καλύτερα βιβλία του 2023 σύμφωνα με τους New York Times

Η συντακτική ομάδα των New York Times ξεχώρισε τα καλύτερα βιβλία που κυκλοφόρησαν το 2023, επιλέγοντας πέντε έργα μυθοπλασίας και πέντε δοκίμια. Στην κεντρική εικόνα, η Ζέιντι Σμιθ [Zadie Smith], συγγραφέας του «The fraud», το οποίο αναφέρεται στη λίστα ως ένα από τα πέντε σημαντικότερα μυθιστορήματα του έτους που ...

«Ο βίος βραχύς, η δε τέχνη μακρή» – Αυτοβιογραφίες και βιογραφίες, 15+1 επιλογές από τις πρόσφατες εκδόσεις

«Ο βίος βραχύς, η δε τέχνη μακρή» – Αυτοβιογραφίες και βιογραφίες, 15+1 επιλογές από τις πρόσφατες εκδόσεις

Τι κοινό μπορεί να έχει η Μαρινέλλα με τον Έλον Μάσκ; Η Μαρία Κάλλας με τον Ανδρέα Παπανδρέου και ο Πρίγκιπας Χάρι με τον Διονύση Σιμόπουλο; Οι βιογραφίες όλων αυτών, και μερικές ακόμη, κυκλοφόρησαν τους προηγούμενους μήνες και σας τις παρουσιάζουμε.

Γράφει ο Κώστας Αγοραστό...

Κλερ Κίγκαν – Η Ιρλανδή που ανέδειξε τις χάρες της μικρής φόρμας

Κλερ Κίγκαν – Η Ιρλανδή που ανέδειξε τις χάρες της μικρής φόρμας

Η Ιρλανδή συγγραφέας έχει αγαπηθεί από το ελληνικό αναγνωστικό κοινό και όχι άδικα. Τι είναι αυτό που την κάνει ιδιαίτερη και γιατί η πρόσφατη νουβέλα της «Πολύ αργά πια» (μτφρ. Μαρτίνα Ασκητοπούλου, εκδ. Μεταίχμιο) την καταξιώνει. 

Γράφει ο Διονύσης Μαρίνος ...

ΠΡΟΘΗΚΕΣ

ΠΡΟΘΗΚΕΣ

Newsletter

Θέλω να λαμβάνω το newsletter σας
ΕΓΓΡΑΦΗ

ΣΥΓΓΡΑΦΕΙΣ

ΤΑ ΠΙΟ ΔΗΜΟΦΙΛΗ ΤΗΣ ΧΡΟΝΙΑΣ

13 Δεκεμβρίου 2022 ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ

Τα 100 καλύτερα λογοτεχνικά βιβλία του 2022

Έφτασε η στιγμή και φέτος για την καθιερωμένη εδώ και χρόνια επιλογή των εκατό από τα καλύτερα βιβλία λογοτεχνίας της χρονιάς που φτάνει σε λίγες μέρες στο τέλος της. Ε

ΦΑΚΕΛΟΙ