
Του Δημήτρη Αργασταρά
Η φανταστική λογοτεχνία (fantasy) καταγράφει μια ιστορία τόσο μακροχρόνια και πλούσια όσο και η ίδια η λογοτεχνία. Τι είναι όμως αυτό που κάνει το συγκεκριμένο είδος να γνωρίζει μια τέτοια διαχρονική απήχηση; Αν φιλοδοξήσουμε να απαντήσουμε, μάλλον θα πρέπει να λάβουμε υπόψη μας αφενός την τάση της φαντασίας να λαμβάνει πραγματικές καταστάσεις και χαρακτήρες και να τα εισάγει σε κόσμους όπου συμβαίνουν απροσδόκητα και ανεξήγητα πράγματα – κάτι που ανέκαθεν σαγήνευε τους αναγνώστες – και αφετέρου την ξεχωριστή ικανότητα του Φανταστικού ως λογοτεχνικού είδους να θολώνει με συνέπεια τα όρια μεταξύ της ενήλικης μυθιστοριογραφίας και των βιβλίων για παιδιά, επιτρέποντας έτσι σε όλους μας να εισέλθουμε ξανά σε περιοχές μεγαλύτερης ξενοιασιάς και αθωότητας.
Είτε για τους παραπάνω λόγους είτε για τον επιπλέον ότι σε περιόδους κρίσης δημιουργούνται οι απαραίτητες ρωγμές στη δεδομένη πραγματικότητα που ενισχύουν την εφόρμηση του φανταστικού στοιχείου και την ανάγκη για εξωπραγματικά ταξίδια, είναι πάντως γεγονός ότι παρατηρείται μια ολοένα μεγαλύτερη αύξηση των έργων φαντασίας που συνωθούνται στα ράφια των βιβλιοπωλείων και στη χώρα μας τα τελευταία χρόνια. Επίσης, φαίνεται πως οι μεγάλες επιτυχίες αντίστοιχων κινηματογραφικών μεταφορών («Άρχοντας των Δαχτυλιδιών», «Χάρι Πότερ» κ.ά.) και η τεράστια δυναμική που ανέπτυξαν κάποια παγκόσμια μπεστ σέλερ (τα βιβλία της Rowling, του Dan Brown κ.ά.) έχουν εξοικειώσει ήδη αρκετά τους Έλληνες αναγνώστες με τους φανταστικούς κόσμους, σπρώχνοντας έτσι ταυτόχρονα τον εκδοτικό κόσμο και το αναγνωστικό κοινό σε νέες αναζητήσεις.
Χαρακτηριστικό της επίδρασης και της νέας δημοφιλίας που γνωρίζει το είδος είναι ότι ακόμη και συγγραφείς που δεν ανήκουν αποκλειστικά σε αυτή τη θεματολογία δεν διστάζουν πλέον να αντλήσουν τα θέματά τους από τη μεγάλη πηγή του φανταστικού πεδίου. Έτσι, για παράδειγμα, στη «Συνέντευξη» του Π. Μεθενίτη βλέπουμε τον ήρωα να επιστρέφει από τον θάνατο, φέρνοντας όμως μαζί του την ικανότητα της μελλοντολογικής πρόγνωσης σχετικά με αυτόν, στο «Φάντασμά της» του Κ. Γκιμοσούλη το φάντασμα του νεκρού συζύγου δεν μπορεί να εγκαταλείψει αυτό τον κόσμο πριν σιγουρευτεί για την τύχη της γυναίκας του, ενώ ακόμη και στο τελευταίο βιβλίο του Π. Μάτεσι «Graffito» το κλασικό ερώτημα του φανταστικού «τι θα συνέβαινε αν;» αναμειγνύεται με μια έντονα γκροτέσκα ατμόσφαιρα, με επίκεντρο ένα μολυσμένο κοινοβούλιo…
Ποια όμως βιβλία που ανήκουν στο είδος του fantasy θα συναντήσουμε αυτό το καλοκαίρι στις προθήκες των βιβλιοπωλείων;


Ο Περικλής Μποζινάκης ανήκει σε μια νεότερη γενιά συγγραφέων φανταστικής λογοτεχνίας και μέχρι στιγμής μας είχε δώσει ορισμένα πολύ καλά διηγήματα. Σε αυτό το πρώτο του μυθιστόρημα μεταφέρει με συνέπεια τις συγγραφικές του εμμονές και στον χώρο της μεγάλης φόρμας. Στον Απόκρημνο Χρόνο, ο Φίλιππος Μάρκου είναι ένας τρόφιμος ψυχιατρείου που πάσχει από υπερτροφία της μνήμης. Ανίκανος να ξεχάσει και την παραμικρή λεπτομέρεια, ζει συνθλιμμένος από αλλοπρόσαλλες αναμνήσεις που αδυνατεί να ελέγξει και να οικειοποιηθεί. Μια νεαρή δημοσιογράφος του ιατρικού ρεπορτάζ θα ενδιαφερθεί για την περίπτωσή του, θα παρασυρθεί στο δαίδαλο των παραισθήσεων, ή ίσως των εμπειριών του, και θα ‘‘κολλήσει’’ τελικά την αρρώστια της χρονικής παραδοξότητας που τον βασανίζει. Μέσα από μία ονειρική και τρομακτική ιστορία, ο Περικλής Μποζινάκης μας καλεί να περάσουμε το κατώφλι που οδηγεί στην άβυσσο της ανθρώπινης ύπαρξης και στην εφιαλτική σκηνογραφία του σύγχρονου αστικού τοπίου.

Το θρυλικό έπος του William Morris, το οποίο έχει μεταφραστεί για πρώτη φορά στη χώρα μας από τον Νίκο Βλαντή και που έχει τον «αέρα» πεζοτράγουδου, αποτελεί ένα συναρπαστικό μαγικό παραμύθι, προπομπό των έργων του J.R.R. Tolkien. Στον τρίτο τόμο συνεχίζεται η περιπέτεια του νεαρού ιππότη Ραλφ από το Απμπέντς, ο οποίος άφησε την πατρίδα του αναζητώντας το Πηγάδι στο Τέλος του Kόσμου, την πηγή της αιώνιας νιότης και ευτυχίας. Στην πορεία του θα συναντήσει εμπόρους, ληστές, παρθένες και γερόντισσες, θα σκοτώσει κακούς, θα αποκτήσει φυλακτά και θα ερωτευτεί μια αινιγματική γυναίκα που θυμίζει αρχέγονη θεότητα και με την οποία θα συνεχίσει την αναζητήσή του για το νερό του Πηγαδιού. Το βιβλίο διατηρεί την αισθητική της μεσαιωνικής τυπογραφίας και διαβάζεται «φωναχτά και παρεΐστικα, όπως τα παλιά παραμύθια».

Ο Ντέρλεθ υπήρξε ο πιο αφοσιωμένος μαθητής του Χ.Φ. Λάβκραφτ, εμβληματικής μορφής στον χώρο της φαντασίας και του υπερφυσικού. Μετά τον θάνατο του Λάβκραφτ συγκέντρωσε τα χειρόγραφά του, έδωσε στο σύνολο του έργου του τον τίτλο «Μυθολογία Κθούλου» και το συνέχισε μέσα από τα δικά του γραπτά. Έτσι, στο «Μονοπάτι του Κθούλου», μια ομάδα ανθρώπων, που έρχεται σε επαφή με τα μυστικά ακατονόμαστων λατρειών αρχαίων οντοτήτων, προσπαθεί απεγνωσμένα να σφραγίσει τις πύλες των διαστάσεων, για να προστατεύσει τον κόσμο μας από τον εξώτερο τρόμο. Μια σπονδυλωτή νουβέλα πέντε ατμοσφαιρικών ιστοριών, που προορίζεται να σαγηνεύσει τους αναγνώστες.

Μετά τη «Γεωμάντιδα» και τον «Τετράρχη», το τρίτο μέρος του έπους του Αυστραλού συγγραφέα συνεχίζει να εξελίσσεται σε έναν πολυσυλλεκτικό, πρωτότυπο κόσμο, όπου η επιβίωση αποτελεί πολυτέλεια. Τα λεφούσια των λυρίγκων ξεχύνονται από τους πισσώδεις λάκκους του Σνίζορτ, επιδιώκοντας τον πλήρη αφανισμό των τελευταίων επιζώντων. Ο Φλόυντ είναι καταδικασμένος σε αργό θάνατο ως σκλάβος, η Τιάαν κρατιέται αιχμάλωτη από τον εκδικητικό Βίθις, ενώ η μοίρα της ανθρωπότητας εξαρτάται από την επιβίωση ενός πανούργου γέρου…

Σε αυτό το πρώτο του μυθιστόρημα ο Μπίρκεγκορ στήνει μια υποβλητική ατμόσφαιρα, χρησιμοποιώντας μια σαφή αλληγορία: την ικανότητα των βιβλίων να επηρεάζουν τους ανθρώπους. Ένα βιβλιοπωλείο στην Κοπεγχάγη είναι το κέντρο μιας ομάδας βιβλιόφιλων με ειδικές ικανότητες. Αυτοαποκαλούνται Λέτορες και μπορούν να επηρεάζουν τους ανθρώπους απλά και μόνο με τη δύναμη της ανάγνωσης. Πρόκειται για ρομαντικούς βιβλιόφιλους, οι οποίοι συγκεντρώνονται σε συνθήκες απόλυτης μυστικότητας, για να ενισχύσουν την αναγνωστική τους εμπειρία και να χρησιμοποιήσουν τους «χρωματισμούς» ενός βιβλίου και τις υπνωτιστικές του ιδιότητες για καλούς σκοπούς. Ανάμεσά τους όμως δεν αργεί να εμφανιστεί η Σκιώδης Οργάνωση, που έχει άλλα σχέδια. Έτσι, η δολοφονία του ιδιοκτήτη του παλαιοβιβλιοπωλείου Libri di Luca βάζει τον ήρωα σε μια αλληλουχία γεγονότων που τον οδηγεί να επανεξετάσει τις αξίες του και όσα νόμιζε ότι γνώριζε για τον εαυτό του και τους άλλους μέχρι εκείνη τη στιγμή.

Στην αρχή του χρόνου, ο Δημιουργός έφτιαξε τον κόσμο και τον τροχό του χρόνου, μέσα στον οποίο υφαίνονται σαν κλωστές οι ζωές των ανθρώπων. Ταυτόχρονα φυλάκισε τον κακό Shai’tan μακριά, ώστε να προστατέψει τη δημιουργία, αλλά αυτός κατάφερε να δραπετεύσει και να αποκτήσει επιρροή στον κόσμο. Στο όγδοο βιβλίο της σειράς «Ο τροχός του χρόνου», το αριστουργηματικό έπος του Robert Jordan φέρει τα χαρακτηριστικά των προηγούμενων: ένα εναλλακτικό σύμπαν με διαφορετικούς πολιτισμούς, πολλούς χαρακτήρες, δευτερεύουσες πλοκές και άφθονη δράση.

*Ο Δ. Αργασταράς διατηρεί το ιστολόγιο argastaras.blogspot.com