
Του Νίκου Βλαντή
Ανέκαθεν, όποτε καλοκαίριαζε, κήρυττα αναγνωστική σχόλη. Όπως τα παιδιά, όταν τελειώνει το σχολείο. Είχα ήδη αφήσει πίσω μου τα βαριά κλασικά διαβάσματα του χειμώνα. Είχα περάσει από την «ποιητική άνοιξη», που διάβαζα μόνο ποίηση. Και έμπαινα πλέον σε μια περίοδο αναγνωστικής χαλάρωσης, περνώντας τις μοναχικές μου νύχτες διαβάζοντας θρίλερ. Αναζητούσα
το πρωτόγνωρο συναίσθημα που μου είχε προκαλέσει η ανάγνωση των ιστοριών του Έντγκαρ Άλαν Πόε όταν ήμουν μικρός. «Η πτώση του οίκου των Άσερ», «Οι δολοφόνοι της οδού Μοργκ», «Ο μαύρος γάτος», «Η μάσκα του κόκκινου θανάτου»... Ιστορίες που είχαν χαράξει μέσα μου πρωτόγνωρες συναισθηματικές διαδρομές, αξέχαστα βιώματα, τα οποία αναζητούσα να ξαναζήσω σε καινούργια βιβλία (συχνά εις μάτην, ένεκα του νόμου της φθίνουσας απόλαυσης). Με αυτό το υπόβαθρο πολλών καλοκαιριών, που ταυτίζονταν μέσα μου με το στίχο του Michael Jackson «It’s thriller night» (θυμάστε το καταπληκτικό βιντεοκλίπ;), ξεχώρισα από την πρόσφατη βιβλιοπαραγωγή ορισμένα βιβλία που ανήκουν στο αγαπημένο μου καλοκαιρινό είδος.
Μάθημα τρόμου Νο 1: Οι γυναίκες μεγαλουργούν
Το είδος ανήκει στις γυναίκες. Από τότε που η Μαίρη Σέλλεϋ –βάζοντας στοίχημα με τον άνδρα της Πέρσυ Σέλλεϋ και τον Λόρδο Βύρωνα ποιος θα γράψει την πιο τρομακτική ιστορία– έγραψε τον καταπληκτικό «Φρανκενστάιν» (ολόκληρο μυθιστόρημα δηλαδή), από τότε δηλαδή που ο ρομαντισμός εξέπνευσε προς τη φαντασία και τον τρόμο, αναδείχθηκαν οι γυναίκες συγγραφείς ως μάστερ του είδους. Πάρτε, για παράδειγμα, την Αnne Rice και τα καταπληκτικά της βιβλία για τους βρικόλακες (πολύ πριν γίνουν μόδα), με γνωστότερο ίσως αυτό που μεταφέρθηκε στον κινηματογράφο («Συνέντευξη με έναν βρικόλακα»). Θυμηθείτε την καταπληκτική Γιαπωνέζα Γιόκο Ογκάουα, την οποία γνωρίσαμε πρόσφατα και στη χώρα μας, χάρη στις εκδόσεις Άγρα. Και όσο για τους φαν του είδους (σαν εμένα), σίγουρα θα θυμούνται την παλαιότερη ανατριχιαστική συλλογή «Οι κυρίες του τρόμου» από τις εκδόσεις Επιλογή της Θεσσαλονίκης. Με αυτή την αναγνωστική εμπειρία, θεωρώ μια σίγουρη επένδυση το βιβλίο «Η δασκάλα με τα μαύρα και άλλες ιστορίες τρόμου» από τις εκδόσεις Μεταίχμιο: μια συλλογή διηγημάτων από γυναίκες συγγραφείς του 20ού αιώνα, σε επιμέλεια του Ρίτσαρντ Ντάλμπι, γνωστού επιμελητή βιβλίων του Φανταστικού (όπως ο δικός μας Μάκης Πανώριος δηλαδή), σε καλαίσθητη έκδοση.
Μάθημα τρόμου Νο 2: Το πέρασμα από την «Κόλαση»
Φυσικά, για να περάσω ένα καλοκαίρι-θρίλερ, θα επισκεφτώ σίγουρα την «Κόλαση», τη γνωστή και επιτυχημένη σειρά των εκδόσεων Οξύ. Τι να πρωτομνημονεύσω; Δεκάδες βιβλία του είδους, σε καλοφτιαγμένες και επιμελημένες εκδόσεις, με τη φροντίδα του Βασίλη Μπαμπούρη και του Πάρη Κούτσικου. Σπονδή λοιπόν στον «Άρχοντα του ψεύδους», του καταπληκτικού Γκράχαμ Μάστερτον, και στην εξίσου καταιγιστική «Έκσταση θανάτου», αλλά και σε τόσα άλλα. Στα πρόσφατα τώρα: Επανεκδόθηκε το «Εργοστάσιο σφηκών» του Iain Banks, το οποίο είχε βγει από το Οξύ στα πρώτα του βήματα (1996), τότε που ο εκδοτικός οίκος είχε προκαλέσει μια ευρεία ανανέωση στη θεματική και στην αισθητική των ξένων μυθιστορημάτων στην Ελλάδα, η οποία έως σήμερα έχει γίνει βαθύτερα αισθητή στα εκδοτικά δρώμενα. Το βιβλίο του Banks είναι must, λοιπόν, για τους συλλέκτες του είδους, μια ανατριχιαστική καταβύθιση στο μυαλό ενός δεκαεφτάχρονου δολοφόνου. Αφού το τελειώσετε, μάλλον θα αναζητήσετε και το «Πέτρινο τραγούδι», που έχει βγει από τις ίδιες εκδόσεις. Και, αν είστε τυχεροί, θα το βρείτε.
ΜάθημαθρίλερΝο 1: Back in the USSR
Από τότε που έπεσε η ΕΣΣΔ, οι post-soviet studies έγιναν μόδα. Το ίδιο και τα βιβλία που αφορούν τους γραφειοκρατικούς και ισοπεδωτικούς μηχανισμούς της σοβιετικής Ρωσίας. Εκτός από επιστημονικό ενδιαφέρον, ωστόσο, το φαινόμενο ΕΣΣΔ έχει αρχίσει να απασχολεί και νέους πεζογράφους. Πριν από λίγους μήνες, π.χ., εκδόθηκε από τον δικό μας Αύγουστο Κορτώ το «Δεκαέξι», ένα φιλόδοξο και μεγαλεπήβολο θρίλερ, που διαδραματίζεται στην πρώην ΕΣΣΔ. Ο συνομήλικος του Κορτώ Τομ Ρομπ Σμιθ, βρετανοσουηδικής καταγωγής, εξέδωσε το πρώτο του μυθιστόρημα, το «Παιδί 44», που διαδραματίζεται επίσης στην ΕΣΣΔ τη δεκαετία του 1950, μόλις δύο χρόνια πριν (2008), βιβλίο που μόλις κυκλοφόρησε και στην ελληνική γλώσσα από τις εκδόσεις Πατάκη. Μάλιστα, για να καταλάβετε το ενδιαφέρον που ασκεί στους Δυτικούς ακόμη και σήμερα το ιστορικό αίνιγμα της «Μητέρας Ρωσίας», το πρωτόλειο του Σμιθ ήταν υποψήφιο έως και για το Βooker, ενώ μεταφέρεται στον κινηματογράφο από τον Ρίντλεϊ Σκοτ. Η υπόθεση συναρπάζει: μια καταβύθιση στη Σοβιετική Ένωση του 1953, μέσα από τα πλοκάμια του υπουργείου Κρατικής Ασφάλειας, με θέμα τη δολοφονία ενός αγοριού και ήρωα έναν αξιωματικό-ήρωα πολέμου, τυφλά αφοσιωμένο στο υπουργείο, ο οποίος –αποφασισμένος όπως είναι να αποκαλύψει τον δολοφόνο– ξεδιπλώνει το χαλί της Ουτοπίας για να βυθομετρήσει την άβυσσο ενός τρομακτικού καθεστώτος. Μου φαίνεται πολλά υποσχόμενο όλο αυτό: μου θυμίζει μάλιστα και μια παλαιότερη ταινία: το «Έγκλημα στο Γκόρκι Παρκ» του 1983. Back in the USSR, λοιπόν, κι ας πιστεύω κατά βάθος πως σε αυτό δεν υπάρχει τίποτε καινούργιο να μάθουμε. Για τη χαρά (;) του θρίλερ!
Μάθημα φαντασίας 1 (και μόνο): Το κοιμητήριο των λησμονημένων βιβλίων
Ο Κάρλος Ρουίθ Θαφόν με τη «Σκιά του ανέμου» κέρδισε τους αναγνώστες του είδους του θρίλερ που ερωτοτροπεί με τη φαντασία. Ένα βιβλίο με άρωμα βιβλιοφιλίας, στοιχεία θρίλερ, και το μεταφυσικό να κυριαρχεί, που αποτέλεσε μια ευχάριστη καινοτομία. Το εύρημά του ήταν το Κοιμητήριο των λησμονημένων βιβλίων, μια μυστική βιβλιοθήκη στην οποία βρίσκονται όλα τα ξεχασμένα βιβλία, περιμένοντας εκείνον τον αναγνώστη που θα τα βγάλει από τη λήθη. Προσωπικά, μου προκάλεσε μεγάλο ενδιαφέρον, μου φάνηκε πολύ κοντινό σε δικές μου εμπνεύσεις. Ξεδιαλύνω ενστικτωδώς το νέο του βιβλίο, αν και με κάποια επιφύλαξη. Μας μεταφέρει στη Βαρκελώνη του Μεσοπολέμου, μια πόλη θαυμάτων που μεταμορφώνεται χάρη στην αρχιτεκτονική. Ξεδιπλώνει μια βιβλιοφιλική ιστορία «φανταστικού τρόμου» σε ατμόσφαιρα γοτθική, σε μια εποχή που το μοντέρνο δεν έχει ξεδιαλύνει τη σχέση του με το γκόθικ και το γκροτέσκ (ο Γκαουντί π.χ. ουδέποτε την ξεδιάλυνε). Φτιάχνει μια φαουστική ιστορία, που ίσως φέρνει στον νου την ταινία «Δαιμονισμένος άγγελος» (θυμάστε εκείνη την καταπληκτική ιστορία με πρωταγωνιστή τον Μίκυ Ρουρκ και τον Ρόμπερτ ντε Νίρο;). Τι με κάνει λοιπόν επιφυλακτικό; Το γεγονός ότι πατάει πάνω στη «συνταγή» της «Σκιάς του ανέμου», ότι χρησιμοποιεί το ιδιότυπο σύμπαν που είχε φτιάξει, τις ίδιες αφηγηματικές τεχνικές, χωρίς να έχει κάτι καινούργιο να πει, μόνο και μόνο για να ολοκληρώσει την «τριλογία» πάνω στο θέμα. Τι πάθανε πια όλοι με τις «τριλογίες»;
Έξοδος: Επιστροφή στην πραγματικότητα
Κάθομαι και σκέφτομαι: χάνομαι σε φανταστικούς κόσμους και περιπετειώδη αναγνώσματα, σε αγωνιώδεις εξιστορήσεις και μυστηριώδη μυθιστορηματικά τερτίπια, την ώρα που ο παλμός της ευρωπαϊκής ιστορίας χτυπά ολοένα και γρηγορότερα, πιο εκκωφαντικά, και μάλιστα με σημείο αιχμής τη χώρα όπου ζω. Δεν θα ’πρεπε λοιπόν και τα καλοκαιρινά μου αναγνώσματα, όσο και αν διακατέχονται από τη σχόλη και την τάση φυγής, να συντονιστούν με την πραγματικότητα; Από το οξύ δίλημμα με βγάζει ο Στιγκ Λάρσον: Καιρός να εντρυφήσω λοιπόν κι εγώ, αν και κάπως καθυστερημένα, στην περιβόητη «Τριλογία του Μιλλένιουμ». Η υπόθεση είναι πολύ ενδιαφέρουσα: η διάβρωση του σοσιαλδημοκρατικού μοντέλου της Σουηδίας μέσα από την αργή παρακμή πλούσιων οικογενειών με ναζιστικό παρελθόν, την εισβολή της παγκοσμιοποίησης, την ισχυροποίηση του υποκόσμου. Όλο αυτό μυρίζει λίγο απλουστευτικό πολιτικώς ορθό μανιχαϊσμό, μέσα από το πρόσχημα του ρεαλισμού. Ωστόσο, υπάρχει και η ηρωίδα-δέλεαρ: η νεαρή Λίσμπετ Σαλάντερ, το «Κορίτσι με τοΔ τατουάζ», η χάκερ-τιμωρός της νέας εποχής, που πρωταγωνιστεί και στον δεύτερο τόμο της τριλογίας, με τίτλο «Το κορίτσι που έπαιζε με τη φωτιά». Κάτι που μου θυμίζει ότι ένα καλό μυθιστόρημα, σε όποιο είδος και αν ανήκει, χρειάζεται και έναν καλοφτιαγμένο ήρωα, με τον οποίο γοητεύεται ο αναγνώστης και επιθυμεί να ταυτιστεί.
Σας αφήνω: Εύχομαι να περάσετε καταιγιστικές thriller nights, με όποια βιβλία και αν διαλέξετε να σας συντροφεύσουν.
*Ο Ν. Βλαντής είναι συγγραφέας και εργάζεται για τον εκδοτικό οίκο Μαγικό Κουτί.