vlantis_eksofyllo

Το έντυπο βιβλίο θα επιβιώσει εφόσον γίνει ξανά καλαίσθητο, ποιοτικό, επιθυμητό αντικείμενο. Του Νίκου Βλαντή*

Πολλά ακούγονται για το ηλεκτρονικό βιβλίο και για το αν θα αντικαταστήσει το «συμβατικό». Εμπειρογνώμονες του εκδοτικού χώρου τοποθετούν αυτή την προοπτική στο –όχι και τόσο μακρινό– 2018-2019. Στις συζητήσεις που κάνω με συναδέλφους συγγραφείς ή ανθρώπους του βιβλίου, ακούω την επαναλαμβανόμενη άποψη για τη «μαγεία του τυπωμένου χαρτιού», «το φετίχ του βιβλίου» κ.ά.

Ουδείς φαίνεται να αντιλαμβάνεται ότι το βιομηχανοποιημένο βιβλίο, σελιδοποιημένο βιαστικά και με ιλουστρασιόν εξώφυλλο, ουδεμία σχέση έχει –ποιοτικά μιλώντας– με το προβιομηχανικό βιβλίο: δεν διαθέτει μεγάλη διάρκεια ζωής (λόγω κακής ποιότητας βιομηχανικού χαρτιού), ούτε μεταφέρει καμία άλλη «μαγεία», εκτός από το «φετίχ της ιδιοκτησίας», το πολιτισμικό μόρφωμα του ύστερου καπιταλισμού. Σε εποχές πριν από τη βιομηχανική επανάσταση, τα βιβλία –όντας πανάκριβα– δεν ήταν αντικείμενο ιδιοκτησίας, αλλά μελέτης από τους λόγιους, θαμώνες βιβλιοθηκών. Τρόπον τινά, αποπροσανατολιζόμαστε από την ουσία του ζητήματος, που αφορά το μέλλον του εκδοτικού χώρου και των συγγραφέων εν τέλει, το οποίο ταυτίζουμε με το αμφίβολο μέλλον ενός κακής ποιότητας προϊόντος.

Είμαι κάτοχος ηλεκτρονικού βιβλίου εδώ και έξι μήνες. Το αγόρασα, διότι εκείνο τον καιρό οι αναγνωστικές μου προτιμήσεις με προσανατόλιζαν προς δυσεύρετα βιβλία στην αγγλική του 19ου αιώνα, τα οποία είναι κατά κανόνα προσβάσιμα ως κείμενα στο Ίντερνετ, καθότι απελευθερωμένα από δικαιώματα. Τύπωνα ασταμάτητα και διάβαζα σελίδες, έως που έμαθα ότι διατέθηκε το ηλεκτρονικό βιβλίο.

Η συσκευή ανάγνωσης μου φάνηκε παντελώς ανοίκεια όταν την πρωτοείδα: ένα αλουμινένιο παραλληλόγραμμο μηχάνημα με οθόνη που θύμιζε τις παλιές των υγρών κρυστάλλων. Έμοιαζε πρωτόγονο, σαν παιδική «μαγική οθόνη». Τo έθεσα σε  λειτουργία, ομολογουμένως με δυσπιστία. Οι σελίδες εμφανίστηκαν στην οθόνη μεγέθους μικρού βιβλίου, κι άρχισα να διαβάζω. Η εμπειρία ουδεμία σχέση είχε με διάβασμα βιβλίου. Κατ’ αρχάς, η οθόνη είναι σκουρόχρωμη, ώστε να μην κουράζεται το μάτι. Κατά δεύτερο λόγο, γυρίζοντας σελίδα (πατώντας το αντίστοιχο κουμπί) αποπροσανατολίστηκα: πού πήγε η προηγούμενη; Μήπως θα ξεχνούσα το περιεχόμενο όσων διάβασα επειδή δεν υπήρχε σελίδα;

Το σημαντικό είναι να μη χαθεί ο ρόλος των εκδοτών και των συγγραφέων

Τελικά, το ηλεκτρονικό μου βιβλίο έγινε ιδανική αναγνωστική συντροφιά. Συνήθισα το ψηφιακό ξεφύλλισμα, τη μουντή οθόνη, τις μικρές σελίδες, καταπολέμησα τον φόβο της λήθης του άυλου περιεχομένου των βιβλίων και αφέθηκα να διαβάζω απερίσπαστος. Μάλιστα, το ηλεκτρονικό μου βιβλίο είχε να με ανταμείψει με μια δυνατότητα που μου φάνηκε αναντικατάστατη: πατώντας με το σιδερένιο του «μολύβι» πάνω σε μια λέξη, εμφανιζόταν απευθείας στο κάτω μέρος της οθόνης το αντίστοιχο λήμμα από το λεξικό της Οξφόρδης.

Την αγάπη μου για τα βιβλία την αντικατέστησα με την αγάπη για το ένα και μοναδικό ηλεκτρονικό βιβλίο, που μου εξασφάλιζε πρόσβαση στην παγκόσμια βιβλιοθήκη της γνώσης. Η κλασική κληρονομιά της λογοτεχνίας, της ποίησης, της φιλοσοφίας είναι διαθέσιμη σε νόμιμα sites (όπως π.χ. το Gutenberg.org) και σου δίνεται η δυνατότητα να διαβάσεις ό,τι θελήσεις. Αυτήν τη δυνατότητα που μου δίνει το ηλεκτρονικό βιβλίο τη βρήκα καταπληκτική, και βίωσα ότι μιλάμε πράγματι για μια αναγνωστική και γνωστική επανάσταση.

Το ερώτημα λοιπόν που τίθεται, κατά τη γνώμη μου, δεν αφορά το μέλλον της ανάγνωσης: οι άνθρωποι διαβάζουν και θα συνεχίσουν να διαβάζουν, είτε αυτό γίνεται από οθόνες ή συσκευές είτε από τυπωμένο χαρτί, και ίσως η πλάστιγγα ανάμεσα στα δύο μετακινηθεί σταδιακά υπέρ των πρώτων. Ούτε αφορά το μέλλον του βιβλίου ως προϊόντος, το οποίο –παρεμπιπτόντως– δοκιμάζεται, όπως και τα υπόλοιπα προϊόντα του λιανικού εμπορίου, λόγω της οικονομικής κρίσης. Το ερώτημα που τίθεται είναι πώς θα διασφαλίζονται η πνευματική δημιουργία και η κίνηση ιδεών σε έναν μελλοντικό, ψηφιοποιημένο κόσμο.

Το σημαντικό είναι να μη χαθεί ο ρόλος των εκδοτών και των συγγραφέων, στην περίπτωση που το σενάριο περί κυριαρχίας του ηλεκτρονικού βιβλίου στην ευρωπαϊκή αγορά περί το 2018-2019 βγει αληθινό.

mpanou_1Για να επιβιώσει το βιβλίο όμως, θα πρέπει οι συγγραφείς και οι εκδότες να παίξουν σωστά τον ρόλο τους στη σημερινή συγκυρία. Το βιβλίο, για να διατηρήσει μια θέση στην αγορά, ανταγωνιζόμενο τον ψηφιακό αντίπαλό του, θα πρέπει να είναι φροντισμένο,  «βιβλιοφιλικό», υψηλής ποιότητας, ένα επιθυμητό αντικείμενο.

Δεύτερον, θα πρέπει οι εκδότες να σταθμίσουν ξανά ότι η έκδοση βιβλίων σημαίνει κίνηση ιδεών. Να σταματήσει (και φαίνεται πως, ένεκα της οικονομικής κρίσης, αυτό θα συμβεί) η ανεξάντλητη παραγωγή χαρτοπολτού, βιβλίων αδιάφορων, με σχεδόν παρόμοιο περιεχόμενο και εξώφυλλο, και με ημερομηνία λήξης.

Τρίτον, θα πρέπει και οι συγγραφείς (όσοι τουλάχιστον θεωρούν εαυτούς κληρονόμους μιας «παράδοσης» και ενός «ρόλου») να σταθμίσουν τι γράφουν, τι εκδίδουν και γιατί. Το εκδοτικό σύστημα σχεδόν τους «υποχρεώνει» να έχουν ένα βιβλίο στην αγορά κάθε δύο χρόνια το πολύ, και παρατηρώ πολλούς να ξαναγράφουν κατ’ ουσίαν το ίδιο βιβλίο, μόνο και μόνο για να παραμείνουν στις προτιμήσεις των αναγνωστών ή –έστω– στο ενδιαφέρον των κριτικών.

Ενδέχεται λοιπόν το ψηφιακό βιβλίο να είναι ένα όπλο του αναγνώστη, ώστε να εξυγιανθεί η αγορά του βιβλίου. Στο εξωτερικό, εδώ και χρόνια, οι τίτλοι λανσάρονται σε φθηνά paper back και, στη συνέχεια, μόνο όσοι είναι άξιοι διαχρονικότητας κυκλοφορούν με σκληρό εξώφυλλο.

Ίσως, στο μέλλον, αυτό που λέμε paper back να γίνει ψηφιακό βιβλίο, ενώ όσα βιβλία ο αναγνώστης θεωρήσει ότι αξίζει να τα έχει σπίτι του να τα αγοράζει σε ακριβές, καλαίσθητες εκδόσεις. Έτσι, το βιβλίο που αξίζει να σωθεί και να διατηρηθεί ίσως αποκτήσει και πάλι τον φετιχισμό του, αυτόν που έχει στερηθεί λόγω της σωρείας της βιβλιοπαραγωγής.

 

*Ο Ν. Βλαντής είναι συγγραφέας και εργάζεται για τον εκδοτικό οίκο Μαγικό Κουτί.

Ακολουθήστε την bookpress.gr στο Google News και διαβάστε πρώτοι τα θέματα που σας ενδιαφέρουν.


ΣΧΕΤΙΚΑ ΑΡΘΡΑ

Ε-readers

Ε-readers

Καταιγιστικές είναι οι εξελίξεις στο μέτωπο των ψηφιακών αναγνωστών, συσκευών που προορίζονται για ανάγνωση βιβλίων και γενικότερα κειμένων, αλλά πολλές από τις οποίες συνδυάζουν και άλλες λειτουργίες, όπως το άκουσμα μουσικής και η οργάνωση αρχείων. Η βελτίωση της τεχνολογίας e-ink που κάνει την οθόνη να θυμίζει πλ...

«Ο Γουτεμβέργιος περνάει στο παρελθόν»

«Ο Γουτεμβέργιος περνάει στο παρελθόν»

Ο Άρης Πετρόπουλος χαρτογραφεί τις δυνατότητες προστασίας των πνευματικών δικαιωμάτων για συγγραφείς κι εκδότες στην ψηφιακή εποχή. Της Ελπίδας Πασαμιχάλη

«Η σύγχυση για το ψηφιακό τοπίο δεν ε...

«Οι νέοι θα προτιμήσουν τα e-books»

«Οι νέοι θα προτιμήσουν τα e-books»

Οι Έλληνες εκδότες επενδύουν στο ψηφιακό μέλλον.

Της Ελπίδας Πασαμιχάλη

Ποιες είναι οι πολιτικές των Ελλήνων εκδοτών στο μείζον θέμα της ψηφιοποίησης των βιβλίων; Σε τι ποσοστό έχουν ψηφιοποιήσει τους ήδη υπάρχοντες τίτλους; Πώς βλέπο...

ΠΡΟΣΦΑΤΑ ΑΡΘΡΑ

Βασίλης Βασιλικός (1934-2023): Η Εταιρεία Συγγραφέων αφιερώνει στη μνήμη του την επόμενη Ημέρα Ποίησης

Βασίλης Βασιλικός (1934-2023): Η Εταιρεία Συγγραφέων αφιερώνει στη μνήμη του την επόμενη Ημέρα Ποίησης

Με ανακοίνωσή της η Εταιρεία Συγγραφέων αποχαιρετά των δύο φορές Πρόεδρό της Βασίλη Βασιλικό και ανακοινώνει ότι η Ημέρα Ποίησης 2024 θα είναι αφιερωμένη στη μνήμη του ανθρώπου που εισηγήθηκε στην UNESCO την 21 Μαρτίου ως Παγκόσμια Ημέρα Ποίησης

...
Βασίλης Βασιλικός (1934-2023): Ένας αποχαιρετισμός από τον Αλέξη Ζήρα

Βασίλης Βασιλικός (1934-2023): Ένας αποχαιρετισμός από τον Αλέξη Ζήρα

Ακολουθεί επιμνημόσυνο κείμενο του Αλέξη Ζήρα, πρώην Προέδρου της Εταιρείας Συγγραφέων, για τον Βασίλη Βασιλικό.

Ένας αποχαιρετισμός στον Βασίλη Βασιλικό

Για πολλά χρόνια, τουλάχιστον από τη δεκαετία του 1970 ως το κλείσιμο...

«Ο βίος βραχύς, η δε τέχνη μακρή» – Αυτοβιογραφίες και βιογραφίες, 15+1 επιλογές από τις πρόσφατες εκδόσεις

«Ο βίος βραχύς, η δε τέχνη μακρή» – Αυτοβιογραφίες και βιογραφίες, 15+1 επιλογές από τις πρόσφατες εκδόσεις

Τι κοινό μπορεί να έχει η Μαρινέλλα με τον Έλον Μάσκ; Η Μαρία Κάλλας με τον Ανδρέα Παπανδρέου και ο Πρίγκιπας Χάρι με τον Διονύση Σιμόπουλο; Οι βιογραφίες όλων αυτών, και μερικές ακόμη, κυκλοφόρησαν τους προηγούμενους μήνες και σας τις παρουσιάζουμε.

Γράφει ο Κώστας Αγοραστό...

ΠΡΟΔΗΜΟΣΙΕΥΣΕΙΣ

«Το τέλος της Αισθητικής; Τεχνομηδενισμός και Σύγχρονη Τέχνη» του Δημοσθένη Δαββέτα (προδημοσίευση)

«Το τέλος της Αισθητικής; Τεχνομηδενισμός και Σύγχρονη Τέχνη» του Δημοσθένη Δαββέτα (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση αποσπάσματος από βιβλίο του Δημοσθένη Δαββέτα «Το τέλος της Αισθητικής; Τεχνομηδενισμός και Σύγχρονη Τέχνη» (Επίμετρο: Μάνος Στεφανίδης) το οποίο θα κυκλοφορήσει το επόμενο διάστημα από τις εκδόσεις Νίκας.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

...

«Χωριό Ποτέμκιν» του Γιώργου Παναγή (προδημοσίευση)

«Χωριό Ποτέμκιν» του Γιώργου Παναγή (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση αποσπάσματος από το μυθιστόρημα του Γιώργου Παναγή «Χωριό Ποτέμκιν», που κυκλοφορεί στις 28 Νοεμβρίου από τις εκδόσεις Τόπος. [Η έκφραση «Χωριό Ποτέµκιν» (ρωσικά: по­тёмкинские деревни) περιγράφει ένα κατασκεύασµα που έχει στόχο να αποκρύψει την αλήθεια ή να εξωραΐσει µια κατάσταση].

Επιμέλεια:...

«Ο Γιουγκοσλάβος» της Άνα Βούτσκοβιτς (προδημοσίευση)

«Ο Γιουγκοσλάβος» της Άνα Βούτσκοβιτς (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση αποσπάσματος από το μυθιστόρημα της Άνα Βούτσκοβιτς [Ana Vučković] «Ο Γιουγκοσλάβος» (μτφρ. Απόστολος Θηβαίος), το οποίο κυκλοφορεί αρχές Δεκεμβρίου από τις εκδόσεις Βακχικόν.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

Η ΜΠΑΝΑΝΑ

...

ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ

«Ο βίος βραχύς, η δε τέχνη μακρή» – Αυτοβιογραφίες και βιογραφίες, 15+1 επιλογές από τις πρόσφατες εκδόσεις

«Ο βίος βραχύς, η δε τέχνη μακρή» – Αυτοβιογραφίες και βιογραφίες, 15+1 επιλογές από τις πρόσφατες εκδόσεις

Τι κοινό μπορεί να έχει η Μαρινέλλα με τον Έλον Μάσκ; Η Μαρία Κάλλας με τον Ανδρέα Παπανδρέου και ο Πρίγκιπας Χάρι με τον Διονύση Σιμόπουλο; Οι βιογραφίες όλων αυτών, και μερικές ακόμη, κυκλοφόρησαν τους προηγούμενους μήνες και σας τις παρουσιάζουμε.

Γράφει ο Κώστας Αγοραστό...

Κλερ Κίγκαν – Η Ιρλανδή που ανέδειξε τις χάρες της μικρής φόρμας

Κλερ Κίγκαν – Η Ιρλανδή που ανέδειξε τις χάρες της μικρής φόρμας

Η Ιρλανδή συγγραφέας έχει αγαπηθεί από το ελληνικό αναγνωστικό κοινό και όχι άδικα. Τι είναι αυτό που την κάνει ιδιαίτερη και γιατί η πρόσφατη νουβέλα της «Πολύ αργά πια» (μτφρ. Μαρτίνα Ασκητοπούλου, εκδ. Μεταίχμιο) την καταξιώνει. 

Γράφει ο Διονύσης Μαρίνος ...

12 βιβλία που μας φέρνουν κοντά στην επιστήμη: Από την Τεχνητή Νοημοσύνη στα Φράκταλ, από τον Χρόνο στους Αλγόριθμους

12 βιβλία που μας φέρνουν κοντά στην επιστήμη: Από την Τεχνητή Νοημοσύνη στα Φράκταλ, από τον Χρόνο στους Αλγόριθμους

Είναι βιβλία που φέρνουν τις επιστήμες (κυρίως θετικές) πιο κοντά μας και τις κάνουν πιο εύληπτες και γοητευτικές. Επιλέγουμε ορισμένα από τα καλύτερα που κυκλοφόρησαν πρόσφατα. Κεντρική εικόνα: Ο Ράσελ Κρόου, ως ο μαθηματικός Τζον Νας, στην ταινία «Ενας υπέροχος άνθρωπος», του Ρον Χάουαρντ.

...

ΠΡΟΘΗΚΕΣ

ΠΡΟΘΗΚΕΣ

Newsletter

Θέλω να λαμβάνω το newsletter σας
ΕΓΓΡΑΦΗ

ΣΥΓΓΡΑΦΕΙΣ

ΤΑ ΠΙΟ ΔΗΜΟΦΙΛΗ ΤΗΣ ΧΡΟΝΙΑΣ

13 Δεκεμβρίου 2022 ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ

Τα 100 καλύτερα λογοτεχνικά βιβλία του 2022

Έφτασε η στιγμή και φέτος για την καθιερωμένη εδώ και χρόνια επιλογή των εκατό από τα καλύτερα βιβλία λογοτεχνίας της χρονιάς που φτάνει σε λίγες μέρες στο τέλος της. Ε

ΦΑΚΕΛΟΙ