vlantis_eksofyllo

Το έντυπο βιβλίο θα επιβιώσει εφόσον γίνει ξανά καλαίσθητο, ποιοτικό, επιθυμητό αντικείμενο. Του Νίκου Βλαντή*

Πολλά ακούγονται για το ηλεκτρονικό βιβλίο και για το αν θα αντικαταστήσει το «συμβατικό». Εμπειρογνώμονες του εκδοτικού χώρου τοποθετούν αυτή την προοπτική στο –όχι και τόσο μακρινό– 2018-2019. Στις συζητήσεις που κάνω με συναδέλφους συγγραφείς ή ανθρώπους του βιβλίου, ακούω την επαναλαμβανόμενη άποψη για τη «μαγεία του τυπωμένου χαρτιού», «το φετίχ του βιβλίου» κ.ά.

Ουδείς φαίνεται να αντιλαμβάνεται ότι το βιομηχανοποιημένο βιβλίο, σελιδοποιημένο βιαστικά και με ιλουστρασιόν εξώφυλλο, ουδεμία σχέση έχει –ποιοτικά μιλώντας– με το προβιομηχανικό βιβλίο: δεν διαθέτει μεγάλη διάρκεια ζωής (λόγω κακής ποιότητας βιομηχανικού χαρτιού), ούτε μεταφέρει καμία άλλη «μαγεία», εκτός από το «φετίχ της ιδιοκτησίας», το πολιτισμικό μόρφωμα του ύστερου καπιταλισμού. Σε εποχές πριν από τη βιομηχανική επανάσταση, τα βιβλία –όντας πανάκριβα– δεν ήταν αντικείμενο ιδιοκτησίας, αλλά μελέτης από τους λόγιους, θαμώνες βιβλιοθηκών. Τρόπον τινά, αποπροσανατολιζόμαστε από την ουσία του ζητήματος, που αφορά το μέλλον του εκδοτικού χώρου και των συγγραφέων εν τέλει, το οποίο ταυτίζουμε με το αμφίβολο μέλλον ενός κακής ποιότητας προϊόντος.

Είμαι κάτοχος ηλεκτρονικού βιβλίου εδώ και έξι μήνες. Το αγόρασα, διότι εκείνο τον καιρό οι αναγνωστικές μου προτιμήσεις με προσανατόλιζαν προς δυσεύρετα βιβλία στην αγγλική του 19ου αιώνα, τα οποία είναι κατά κανόνα προσβάσιμα ως κείμενα στο Ίντερνετ, καθότι απελευθερωμένα από δικαιώματα. Τύπωνα ασταμάτητα και διάβαζα σελίδες, έως που έμαθα ότι διατέθηκε το ηλεκτρονικό βιβλίο.

Η συσκευή ανάγνωσης μου φάνηκε παντελώς ανοίκεια όταν την πρωτοείδα: ένα αλουμινένιο παραλληλόγραμμο μηχάνημα με οθόνη που θύμιζε τις παλιές των υγρών κρυστάλλων. Έμοιαζε πρωτόγονο, σαν παιδική «μαγική οθόνη». Τo έθεσα σε  λειτουργία, ομολογουμένως με δυσπιστία. Οι σελίδες εμφανίστηκαν στην οθόνη μεγέθους μικρού βιβλίου, κι άρχισα να διαβάζω. Η εμπειρία ουδεμία σχέση είχε με διάβασμα βιβλίου. Κατ’ αρχάς, η οθόνη είναι σκουρόχρωμη, ώστε να μην κουράζεται το μάτι. Κατά δεύτερο λόγο, γυρίζοντας σελίδα (πατώντας το αντίστοιχο κουμπί) αποπροσανατολίστηκα: πού πήγε η προηγούμενη; Μήπως θα ξεχνούσα το περιεχόμενο όσων διάβασα επειδή δεν υπήρχε σελίδα;

Το σημαντικό είναι να μη χαθεί ο ρόλος των εκδοτών και των συγγραφέων

Τελικά, το ηλεκτρονικό μου βιβλίο έγινε ιδανική αναγνωστική συντροφιά. Συνήθισα το ψηφιακό ξεφύλλισμα, τη μουντή οθόνη, τις μικρές σελίδες, καταπολέμησα τον φόβο της λήθης του άυλου περιεχομένου των βιβλίων και αφέθηκα να διαβάζω απερίσπαστος. Μάλιστα, το ηλεκτρονικό μου βιβλίο είχε να με ανταμείψει με μια δυνατότητα που μου φάνηκε αναντικατάστατη: πατώντας με το σιδερένιο του «μολύβι» πάνω σε μια λέξη, εμφανιζόταν απευθείας στο κάτω μέρος της οθόνης το αντίστοιχο λήμμα από το λεξικό της Οξφόρδης.

Την αγάπη μου για τα βιβλία την αντικατέστησα με την αγάπη για το ένα και μοναδικό ηλεκτρονικό βιβλίο, που μου εξασφάλιζε πρόσβαση στην παγκόσμια βιβλιοθήκη της γνώσης. Η κλασική κληρονομιά της λογοτεχνίας, της ποίησης, της φιλοσοφίας είναι διαθέσιμη σε νόμιμα sites (όπως π.χ. το Gutenberg.org) και σου δίνεται η δυνατότητα να διαβάσεις ό,τι θελήσεις. Αυτήν τη δυνατότητα που μου δίνει το ηλεκτρονικό βιβλίο τη βρήκα καταπληκτική, και βίωσα ότι μιλάμε πράγματι για μια αναγνωστική και γνωστική επανάσταση.

Το ερώτημα λοιπόν που τίθεται, κατά τη γνώμη μου, δεν αφορά το μέλλον της ανάγνωσης: οι άνθρωποι διαβάζουν και θα συνεχίσουν να διαβάζουν, είτε αυτό γίνεται από οθόνες ή συσκευές είτε από τυπωμένο χαρτί, και ίσως η πλάστιγγα ανάμεσα στα δύο μετακινηθεί σταδιακά υπέρ των πρώτων. Ούτε αφορά το μέλλον του βιβλίου ως προϊόντος, το οποίο –παρεμπιπτόντως– δοκιμάζεται, όπως και τα υπόλοιπα προϊόντα του λιανικού εμπορίου, λόγω της οικονομικής κρίσης. Το ερώτημα που τίθεται είναι πώς θα διασφαλίζονται η πνευματική δημιουργία και η κίνηση ιδεών σε έναν μελλοντικό, ψηφιοποιημένο κόσμο.

Το σημαντικό είναι να μη χαθεί ο ρόλος των εκδοτών και των συγγραφέων, στην περίπτωση που το σενάριο περί κυριαρχίας του ηλεκτρονικού βιβλίου στην ευρωπαϊκή αγορά περί το 2018-2019 βγει αληθινό.

mpanou_1Για να επιβιώσει το βιβλίο όμως, θα πρέπει οι συγγραφείς και οι εκδότες να παίξουν σωστά τον ρόλο τους στη σημερινή συγκυρία. Το βιβλίο, για να διατηρήσει μια θέση στην αγορά, ανταγωνιζόμενο τον ψηφιακό αντίπαλό του, θα πρέπει να είναι φροντισμένο,  «βιβλιοφιλικό», υψηλής ποιότητας, ένα επιθυμητό αντικείμενο.

Δεύτερον, θα πρέπει οι εκδότες να σταθμίσουν ξανά ότι η έκδοση βιβλίων σημαίνει κίνηση ιδεών. Να σταματήσει (και φαίνεται πως, ένεκα της οικονομικής κρίσης, αυτό θα συμβεί) η ανεξάντλητη παραγωγή χαρτοπολτού, βιβλίων αδιάφορων, με σχεδόν παρόμοιο περιεχόμενο και εξώφυλλο, και με ημερομηνία λήξης.

Τρίτον, θα πρέπει και οι συγγραφείς (όσοι τουλάχιστον θεωρούν εαυτούς κληρονόμους μιας «παράδοσης» και ενός «ρόλου») να σταθμίσουν τι γράφουν, τι εκδίδουν και γιατί. Το εκδοτικό σύστημα σχεδόν τους «υποχρεώνει» να έχουν ένα βιβλίο στην αγορά κάθε δύο χρόνια το πολύ, και παρατηρώ πολλούς να ξαναγράφουν κατ’ ουσίαν το ίδιο βιβλίο, μόνο και μόνο για να παραμείνουν στις προτιμήσεις των αναγνωστών ή –έστω– στο ενδιαφέρον των κριτικών.

Ενδέχεται λοιπόν το ψηφιακό βιβλίο να είναι ένα όπλο του αναγνώστη, ώστε να εξυγιανθεί η αγορά του βιβλίου. Στο εξωτερικό, εδώ και χρόνια, οι τίτλοι λανσάρονται σε φθηνά paper back και, στη συνέχεια, μόνο όσοι είναι άξιοι διαχρονικότητας κυκλοφορούν με σκληρό εξώφυλλο.

Ίσως, στο μέλλον, αυτό που λέμε paper back να γίνει ψηφιακό βιβλίο, ενώ όσα βιβλία ο αναγνώστης θεωρήσει ότι αξίζει να τα έχει σπίτι του να τα αγοράζει σε ακριβές, καλαίσθητες εκδόσεις. Έτσι, το βιβλίο που αξίζει να σωθεί και να διατηρηθεί ίσως αποκτήσει και πάλι τον φετιχισμό του, αυτόν που έχει στερηθεί λόγω της σωρείας της βιβλιοπαραγωγής.

 

*Ο Ν. Βλαντής είναι συγγραφέας και εργάζεται για τον εκδοτικό οίκο Μαγικό Κουτί.

Ακολουθήστε την bookpress.gr στο Google News και διαβάστε πρώτοι τα θέματα που σας ενδιαφέρουν.


ΣΧΕΤΙΚΑ ΑΡΘΡΑ

Ε-readers

Ε-readers

Καταιγιστικές είναι οι εξελίξεις στο μέτωπο των ψηφιακών αναγνωστών, συσκευών που προορίζονται για ανάγνωση βιβλίων και γενικότερα κειμένων, αλλά πολλές από τις οποίες συνδυάζουν και άλλες λειτουργίες, όπως το άκουσμα μουσικής και η οργάνωση αρχείων. Η βελτίωση της τεχνολογίας e-ink που κάνει την οθόνη να θυμίζει πλ...

«Ο Γουτεμβέργιος περνάει στο παρελθόν»

«Ο Γουτεμβέργιος περνάει στο παρελθόν»

Ο Άρης Πετρόπουλος χαρτογραφεί τις δυνατότητες προστασίας των πνευματικών δικαιωμάτων για συγγραφείς κι εκδότες στην ψηφιακή εποχή. Της Ελπίδας Πασαμιχάλη

«Η σύγχυση για το ψηφιακό τοπίο δεν ε...

«Οι νέοι θα προτιμήσουν τα e-books»

«Οι νέοι θα προτιμήσουν τα e-books»

Οι Έλληνες εκδότες επενδύουν στο ψηφιακό μέλλον.

Της Ελπίδας Πασαμιχάλη

Ποιες είναι οι πολιτικές των Ελλήνων εκδοτών στο μείζον θέμα της ψηφιοποίησης των βιβλίων; Σε τι ποσοστό έχουν ψηφιοποιήσει τους ήδη υπάρχοντες τίτλους; Πώς βλέπο...

ΠΡΟΣΦΑΤΑ ΑΡΘΡΑ

ΔΕΒΘ 2025: Μέρα 3η – Κορύφωση συμμετοχής και ακύρωση της εκδήλωσης για την εβραϊκή λογοτεχνία μετά από παρέμβαση ομάδας εκδοτών

ΔΕΒΘ 2025: Μέρα 3η – Κορύφωση συμμετοχής και ακύρωση της εκδήλωσης για την εβραϊκή λογοτεχνία μετά από παρέμβαση ομάδας εκδοτών

Η τρίτη μέρα της ΔΕΒΘ έφερε και την αναμενόμενη κορύφωση των εκδηλώσεων και δράσεων. Πολύς κόσμος, κατάμεστες αίθουσες και ένα πρόγραμμα με πολλές ενδιαφέρουσες παράλληλες συζητήσεις και παρουσιάσεις. Το περιστατικό όμως που ξεχωρίζει από τη χθεσινή μέρα είναι η ακύρωση εκδήλωσης της Πρεσβείας του Ισραήλ έπειτα από ...

ΔΕΒΘ 2025: Μέρα 2η –  Τεχνητή Νοημοσύνη, Ιταλία και εκδηλώσεις που ξεχώρισαν

ΔΕΒΘ 2025: Μέρα 2η – Τεχνητή Νοημοσύνη, Ιταλία και εκδηλώσεις που ξεχώρισαν

Η δεύτερη μέρα της 21ης ΔΕΒΘ κινήθηκε μακριά από τη νηνεμία της πρώτης μέρας. Γέμισε ασφυκτικά ήδη από νωρίς το απόγευμα τόσο στις παράλληλες εκδηλώσεις όσο και στα περίπτερα. Τεχνητή νοημοσύνη, Ιταλία και πλήθος παρουσιάσεων βιβλίων τράβηξαν το ενδιαφέρον του κοινού που ανταποκρίθηκε στο ραντεβού με τους συγγραφείς...

11ο Φεστιβάλ Νέων Λογοτεχνών στη Διεθνή Έκθεση Βιβλίου Θεσσαλονίκης: 12 νέες λογοτεχνικές φωνές

11ο Φεστιβάλ Νέων Λογοτεχνών στη Διεθνή Έκθεση Βιβλίου Θεσσαλονίκης: 12 νέες λογοτεχνικές φωνές

Στο Περίπτερο 14 της Διεθνούς Έκθεσης Βιβλίου Θεσσαλονίκης φιλοξενείται το 11ο Φεστιβάλ Νέων Λογοτεχνών. Δώδεκα ποιητές/ποιήτριες και πεζογράφοι της νέας γενιάς θα παρουσιάσουν το έργο τους και θα συζητήσουν ζητήματα της σύγχρονης ποίησης και πεζογραφίας. 

Επιμέλεια: Book Press ...

ΠΡΟΔΗΜΟΣΙΕΥΣΕΙΣ

«Μια τρίχα που γίνεται άλογο» της Λίλας Κονομάρα (προδημοσίευση)

«Μια τρίχα που γίνεται άλογο» της Λίλας Κονομάρα (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση αποσπάσματος από τη νουβέλα της Λίλας Κονομάρα «Μια τρίχα που γίνεται άλογο», η οποία κυκλοφορεί τις επόμενες μέρες από τις εκδόσεις Καστανιώτη.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

Κι όμως κάποτε ήμασταν εμείς, ψιθυρίζει κι αμέσως σκέψεις κα...

«Νάρκισσος και Χρυσόστομος» του Χέρμαν Έσσε (προδημοσίευση)

«Νάρκισσος και Χρυσόστομος» του Χέρμαν Έσσε (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση αποσπάσματος από το μυθιστόρημα του Χέρμαν Έσσε [Hermann Hesse] «Νάρκισσος και Χρυσόστομος» (μτφρ. Μαρία Αγγελίδου, Άγγελος Αγγελίδης), το οποίο κυκλοφορεί στις 7 Μαΐου από τις εκδόσεις Διόπτρα.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

Στην πραγματικό...

«Αιχμάλωτοι της γεωγραφίας – Βιβλίο κουίζ» του Τιμ Μάρσαλ (προδημοσίευση)

«Αιχμάλωτοι της γεωγραφίας – Βιβλίο κουίζ» του Τιμ Μάρσαλ (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση αποσπάσματος από το βιβλίο του Τιμ Μάρσαλ [Tim Marshall] «Αιχμάλωτοι της γεωγραφίας – Βιβλίο κουίζ» (μτφρ. Σπύρος Κατσούλας), το οποίο θα κυκλοφορήσει στις 7 Μαΐου από τις εκδόσεις Διόπτρα.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

Στο βιβλίο...

ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ

Τι διαβάζουμε τώρα; 10 φεμινιστικά βιβλία ξένης πεζογραφίας

Τι διαβάζουμε τώρα; 10 φεμινιστικά βιβλία ξένης πεζογραφίας

Δέκα πρόσφατα βιβλία πεζογραφίας από όλον τον κόσμο, γραμμένα από γυναίκες, με πρωταγωνίστριες θηλυκότητες, που απευθύνονται σε όλους. Ιστορίες για τις ηχηρές ή σιωπηρές επαναστάσεις των γυναικών εντός και εκτός των έμφυλων ρόλων τους, τις εκφάνσεις της αυτενέργειας και χειραφέτησής τους. Μυθιστορήματα και διηγήματα...

Τι διαβάζουμε τώρα; 6 πολύ καλά βιβλία για την επιστήμη και τον άνθρωπο

Τι διαβάζουμε τώρα; 6 πολύ καλά βιβλία για την επιστήμη και τον άνθρωπο

Τι γνωρίζουμε για τον ανθρώπινο εγκέφαλο; Τι γνωρίζουμε για την κλιματική κρίση στην Ελλάδα; Πώς καταπολεμούμε το ψυχικό τραύμα; Έξι βιβλία που προσφέρουν γνώσεις, αλλά και ελπίδα.

Γράφει ο Διονύσης Μαρίνος

ΕΠΙΣΤΗΜΗ

...
«Τι θέλει να μας πει;» – Δύο οδηγοί συνύπαρξης μας μαθαίνουν τη γλώσσα του σώματος του σκύλου και της γάτας

«Τι θέλει να μας πει;» – Δύο οδηγοί συνύπαρξης μας μαθαίνουν τη γλώσσα του σώματος του σκύλου και της γάτας

Δύο οδηγοί συνύπαρξης με τα αγαπημένα μας κατοικίδια, τη γάτα και τον σκύλο, απαντούν στο ερώτημα «Τι θέλει να μας πει;» το ζωάκι μας. «Γάτα - Τι θέλει να μας πει;» και «Σκύλος - Τι θέλει να μας πει;» της Lili Chin σε μετάφραση Κωνσταντίνας Τσιάγκα από τις εκδόσεις Πεδίο.

Επιμέλεια: Book Press ...

ΠΡΟΘΗΚΕΣ

ΠΡΟΘΗΚΕΣ

Newsletter

Θέλω να λαμβάνω το newsletter σας
ΕΓΓΡΑΦΗ

ΣΥΓΓΡΑΦΕΙΣ

ΤΑ ΠΙΟ ΔΗΜΟΦΙΛΗ ΤΗΣ ΧΡΟΝΙΑΣ

12 Δεκεμβρίου 2024 ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ

Τα 100 καλύτερα λογοτεχνικά βιβλία του 2024

Mυθιστορήματα, νουβέλες, διηγήματα: Εκατό καλά λογοτεχνικά βιβλία που κυκλοφόρησαν το 2024 από τα πολλά περισσότερα που έπεσαν στα χέρια μας, με τη μεταφρασμένη πεζογρα

ΦΑΚΕΛΟΙ