Ποίηση παλαιότερων και νεότερων

Τα Μέτρα Λιτότητας (εκδ. Άγρα) είναι μια χρήσιμη και κρίσιμη ανθολογία παλαιότερων, νέων και νεότατων ποιητών που εκπόνησε η Karen Van Dyck στο φόντο της λεγόμενης Κρίσης. Πολλές και διαφορετικές φωνές, σχεδόν όλες ισχυρές, ακόμα και οι σπασμωδικές και ακατέργαστες, δείχνουν ότι διεξάγεται δυνατά ο μύχιος και, στην εποχή μας, μάλλον μοναχικός ή έστω με πολλές δυσκολίες και διαταραχές επικοινωνίας, αγώνας των ποιητών να δεξιωθούν και να επεξεργαστούν τα γύρω δρώμενα, να κατανοήσουν τις κοινωνικές ιλιγγιώδεις περιδινήσεις και αλλαγές και να τις ενσωματώσουν στην ποιητική στρατηγική τους.

Η Van Dyck ταξινομεί δραστικά και εύστοχα το αχανές υλικό της ομολογουμένως ακατάσχετης, τα τελευταία χρόνια, ποιητικής παραγωγής σε έξι ενότητες/ζώνες: 1. Παράδοση και Προσωπικό Ταλέντο (όπου συναντάμε την καλώς συγκερασμένη μεταμοντέρνα συνθετική διάθεση του Γιάννη Ευθυμιάδη και την post-beat ρυθμολογία του Γιάννη Στίγκα, μεταξύ άλλων), 2. Μύθος και Φάρμακο (όπου η αρχιτεκτονική συναντάται με τον κινηματογράφο, ενώ είναι τελεσφόρος εδώ ο διάλογος ανάμεσα στον ποιητή και την κοινωνιολογική ματιά στο σήμερα, όπως φανερώνει το έργο της Κρυστάλλης Γλυνιαδάκη, της Φοίβης Γιαννίση, της Εύας Στεφανή, της Ευτυχίας Παναγιώτου, και της Κατερίνας Ηλιοπούλου), 3. Άδικη Τιμωρία (όπου εξοικειωνόμαστε με τη δραστηριότητα διαδικτυακών, κυρίως, ποιητών, που διακρίνονται για την αιχμηρή πολιτικοποίηση του λόγου τους), 4. Αφήγηση (εδώ οι ποιητές είναι και περφόρμερ, π.χ. ο Θωμάς Τσαλαπάτης), 5. Εκτός Αθήνας (εξόχως έντονοι και ενδιαφέροντες ποιητές που δρουν στην επαρχία, και απολαμβάνουν ιδιαίτερου θαυμασμού και στην Αθήνα, όπως συμβαίνει με τη Γλυκερία Μπασδέκη, την Έλσα Κορνέτη, τη Γεωργία Τριανταφυλλίδου, κ.ά.), και, τέλος, 6. Border Zones (όπου μας συστήνονται ποιητές που προέρχονται από την αλλοδαπή ή ζουν στην αλλοδαπή, ανάμεσά τους η Γιάννα Μπούκοβα, ο Μόμα Ράντιτς, ο Μαχμέτ Γιασίν, ο Στάθης Γουργουρής, κ.ά.).   

Εβδομήντα ποιητές φιλοξενούνται στον τόμο 3ο Διεθνές Φεστιβάλ Ποίησης Αθηνών (εκδ. Κύκλος Ποιητών), με ένα ποίημα έκαστος, το οποίο και απήγγειλε στην Αθήνα και στο πλαίσιο των εκδηλώσεων του ήδη καθιερωμένου θεσμοὐ. Τιμώμενη χώρα, στο φεστιβάλ του 2017, ήταν η Σλοβενία, με εξέχοντες διακόνους της Ερατώς, όπως ο μέγας Βένο Τάουφερ, η Μάγια Βίντμαρ, η Πέτρα Κολμάντσιτς, και ο Μπορίς Α. Νόβακ, ενώ συναντάμε εργασία της ιδιαίτερα επινοητικής Λιθουανής Άγκνε Ζαγκρακαλίτε (Μια γυναίκα είναι δρεπάνι, τρυπάει/ το στρώμα του σκότους, γράφει στο ποίημα «Ένας ηλικιωμένος άντρας στο παράθυρο»), της πολυτάλαντης Γαλλίδας Φρανσουάζ Κουλμέν (Θα ήθελα να γράψω ένα ποίημα/ δυνατό/ ένα ποίημα ουρλιαχτό ενάντια στην κραυγή), και δικών μας επιδραστικών ποιητών, ανάμεσα στους οποίους ο Δημήτρης Καλοκύρης, η Τασούλα Καραγεωργίου, ο Γιάννης Ευσταθιάδης, η Βερονίκη Δαλακούρα, ο Γιώργος Μπλάνας, η Κλεοπάτρα Λυμπέρη, ο Γιάννης Πατίλης, κ.ά.

Γράφει ο σημαντικός βραβευμένος Σλοβένος ποιητής Αλές Στέγκερ (1973), με εμφανείς νύξεις από τη φιλοσοφική θεώρηση του Λούντβιχ Βίτγκενσταϊν στον εσκεμμένα γειωμένο στοχασμό του: «Όταν κάποιος πεθαίνει δεν είναι ούτε μέρα ούτε νύχτα./ Και τίποτε δεν είναι παρόν. Ούτε δω ούτε κει./ Ένα ελαφρό τρέμισμα πάνω απ᾽ την κουζίνα του υγραερίου.// Ασήμαντο. Κι ούτε ζει ούτε πεθαίνει/ αυτό που σκεπάζεις με την παλάμη./ Δεν ρωτά, δεν απαντά.// Δεν είναι στην πλευρά του καλού. Δεν είναι στην πλευρά του κακού./ Δεν ξέρει ψέματα ούτε αλήθειες, ούτε αισθήσεις, ούτε ανοησίες. Δεν είναι το μέλλον ή το παρελθόν.// Είναι και δεν είναι. Δεν είναι μόνο ότι δεν είσαι ή δεν ήσουν./ Δεν θα ᾽ναι κάτι από μόνο του ή κάτι άλλο./Ούτε αέρας ούτε φωτιά. Ούτε φως ούτε φλόγα.// Ούτε άβυσσος ούτε ελπίδα. Ούτε ναι ούτε όχι./ Όταν κάποιος πεθαίνει, δεν έχει ακόμη πεθάνει. Κατέβασε το φυτίλι μέσα στον εαυτό του.// Πας από πίσω και τον σβήνεις» (μτφρ. Αναστάσης Βιστωνίτης).

Τρεις βετεράνοι δημιουργοί, ο Ντίνος Σιώτης με τα Ωροσκόπια νεκρών (εκδ. Καστανιώτης), ο Νάσος Βαγενάς με την Πανωραία (εκδ. Κέδρος), και ο Γιώργος Βέης με το Για ένα πιάτο χόρτα (εκδ. ύψιλον/βιβλία) δείχνουν πόσο γόνιμη είναι η περιπολία στα λαβυρινθώδη σοκάκια των νέων πραγματικοτήτων όταν διαθέτεις μια γερή σκευή γνώσεων και εξακολουθείς να συνομιλείς με τους μεγάλους μάστορες του παρελθόντος.

Σιώτης: Σας μιλάω από ραδιοθαλάμους του σύμπαντος/ από αντικατοπτρισμούς του μέλλοντος κάποιοι/ καιροσκοπούν μερικοί κερδοσκοπούν όταν δε/ βλέπει κανένας σας αναμεταδίδω τις τελευταίες/ τρομαγμένες ώρες του στερεώματος από αόρατες/ συχνότητες από αόμματες αυταπάτες…

Βαγενάς: Όταν γεννήθηκε η Φωφώ είδε το φεγγάρι/ κόκκινο, ακίνητο όλη τη νύχτα, στο πηγάδι,/ κι εννιά μαύρα πουλιά πάνω του αχόρταγα/ που έπιναν νερό.

Βέης: Γιατί περνάει καλά/ μέσα σ᾽ αυτούς τους στίχους/ και ξαποσταίνει μια χαρά τα μεσημέρια/ τους έστειλε προχθές στο κινητό/ έβρεχε ασταμάτητα κι είχε πουντιάσει/ τους διαβάζει και τους ξαναδιαβάζει τώρα/ σήματα λυγρά είναι κατά βάθος/ αλλά τον ζεσταίνουν/ ακούει καθαρά Σαπφώ μπορεί και Ήριννα/ όπως λάμπει η οθόνη μέσα στο σκοτάδι/ αυτού του θλιβερού Γενάρη/ και παίρνει πάνω του το χρόνο/ πούπουλο του φαίνεται και ξεγελιέται/ μέσα στη δόξα.

Και οι τρεις αυτοί ποιητές, ο καθένας με τον τρόπο του, γνωρίζουν καλά, και το εκδηλώνουν στην ποίησή τους, ότι η διαρκής, έλλογη και παθιασμένη επαφή με ό,τι μας έχει κληροδοτηθεί από τους μείζονες σμιλευτές των προηγούμενων γενεών μάς επιτρέπει δημιουργικούς ελιγμούς στο παρόν, παιχνίδια με τις μορφές, παραμονή στη ρουλέτα του χρόνου. 

* Ο ΓΙΩΡΓΟΣ-ΙΚΑΡΟΣ ΜΠΑΜΠΑΣΑΚΗΣ είναι συγγραφέας και μεταφραστής.