emotions250

Της Εύας Στάμου

Σε περιόδους κρίσης οι άνθρωποι εκδηλώνουν ή ανακαλύπτουν πλευρές του χαρακτήρα τους που μέχρι τότε δεν χρειάστηκε να ενεργοποιήσουν. Η επιθυμία για επιβίωση αλλά και επανάκτηση των όσων έχουν χαθεί -οικονομικά, συναισθηματικά, ψυχολογικά- οπλίζει τον μέσο άνθρωπο με υπομονή, αποφασιστικότητα και δύναμη που ίσως κι ο ίδιος δεν γνώριζε ότι κατέχει.

Παράλληλα, μια περίοδος κρίσης φέρνει στην επιφάνεια πλήθος αρνητικών συναισθημάτων, αναμνήσεων ή σκέψεων που όταν η κατάσταση είναι καλή οι περισσότεροι από εμάς έχουμε απωθήσει σε κάποια άκρη του μυαλού μας. Από την άποψη αυτή, είναι λάθος να θεωρούμε ότι μια δύσκολη περίοδος ευθύνεται από μόνη της για τη δημιουργία εκ του μηδενός μιας σειράς διαθέσεων ή συναισθημάτων που ως τότε δεν υπήρχαν.

Η οικονομική κρίση, για να μιλήσουμε πιο συγκεκριμένα, θεωρείται υπεύθυνη για την δυσάρεστη, μελαγχολική διάθεση που επικρατεί τους τελευταίους μήνες στη χώρα μας. Ένας λαός βρίσκεται σε κατάθλιψη που μοιάζει να μεταδίδεται ταχύτατα από τον ένα στον άλλο ακριβώς όπως μία ίωση. Αποτελεί άλλωστε κοινή εντύπωση ότι οι διαθέσεις είναι μεταδοτικές, ότι μπορεί να τις «κολλήσει» κανείς όπως το κρυολόγημα, σε περιόδους που οι αντιστάσεις ή τα αντισώματα του οργανισμού είναι ιδιαίτερα μειωμένα. Το νευρικό γέλιο, η δυσθυμία και ο εκνευρισμός που μεταδίδονται από τον έναν στον άλλο, χωρίς συγκεκριμένη πηγή ή στόχο, είναι συνηθισμένα παραδείγματα αυτής της κατάστασης.

Αν και οι διαθέσεις θεωρούνται μεταδοτικές, δεν ισχύει το ίδιο και για τα συναισθήματα. Τα συναισθήματα περιγράφονται συνήθως με μεγαλύτερη ακρίβεια, αφού είναι επεισόδια θυμικής εμπειρίας που διαρκούν συγκεκριμένο χρονικό διάστημα (λίγες στιγμές, κάποιες ημέρες ή ακόμη και μήνες), μπορεί να εξελίσσονται στην πάροδο του χρόνου, να προκαλούν συγκεκριμένες σκέψεις και να επιφέρουν σωματικές αλλαγές. Στην περίπτωση των συναισθημάτων, το υποκείμενο αντιλαμβάνεται τη θέση του μέσα στη διαδικασία, και μπορεί σε μεγάλο ή μικρό βαθμό να περιγράψει και να εξηγήσει τι του συμβαίνει.

Αντιθέτως, οι διαθέσεις δεν είναι αρκετά συγκεκριμένες, ώστε να κατανοούμε πάντα από ποιο γεγονός πηγάζουν, ή αν οδηγούν με την σειρά τους σε συγκεκριμένες πράξεις.

Ο φόβος ή ο θυμός, για παράδειγμα, είναι συναισθήματα με συγκεκριμένες νοητικές αντιδράσεις, σωματικές διεργασίες και με συγκεκριμένο αντικείμενο (το άτομο που μας απειλεί ή που μας προσβάλλει), ενώ το καθημερινό άγχος ή ο διάχυτος εκνευρισμός δεν εστιάζουν απαραίτητα σε κάτι συγκεκριμένο.

Χαρακτηρίζοντας την συναισθηματική κατάσταση κάποιου ως «διάθεση» μπορεί να υποτιμούμε τη σοβαρότητά της. Κάποιος που έχασε τη δουλειά του, δεν μπορεί ν' αποπληρώσει τα χρέη του, ή να εξασφαλίσει τα απαραίτητα για την οικογένειά του δεν είναι συναισθηματικά στην ίδια κατάσταση με κάποιον ο οποίος απλώς δεν έχει καλή διάθεση γιατί ξύπνησε περίεργα το πρωί. Ανάγοντας τα πάντα σε θέμα «διάθεσης» υποτιμούμε τη σοβαρότητα των κοινωνικών, πολιτικών και άλλων αιτίων που κρύβονται πίσω από τα συναισθήματα θυμού, οργής, πανικού, ντροπής, απελπισίας αλλά και το αίσθημα αδικίας που οι περισσότεροι βιώνουμε το τελευταίο διάστημα. Τα συναισθήματά μας έχουν συγκεκριμένες πηγές, απόλυτα δικαιολογημένο λόγο ύπαρξης και συγκεκριμένους αποδέκτες, άλλοτε τους πραγματικά υπαίτιους κι άλλοτε όχι.

Πεποιθήσεις και αντιλήψεις που υποβόσκουν εδώ και καιρό σε μεγάλα τμήματα της κοινωνίας μας, πυροδοτούν τον ανταγωνισμό ανάμεσα σε διαφορετικές οικονομικές ή κοινωνικές ομάδες, προκαλούν την απαξίωση με την οποία αντιμετωπίζονται η τέχνη και τα γράμματα, κι αποτελούν πηγή έντονων και σοβαρών αρνητικών συναισθημάτων τα οποία όμως ισοπεδώνονται υπό τη γενική ταμπέλα της «κακής διάθεσης» που χρησιμοποιείται αδιακρίτως από τα ΜΜΕ.

Το ενδιαφέρον είναι ότι από μεγάλη μερίδα του τύπου παρουσιάζεται ως αναμφισβήτητο γεγονός ότι εκτός από την οικονομική πίεση, η «κακή διάθεση» των τελευταίων μηνών ευθύνεται για τον τρόπο ζωής και τις επιλογές που κάνουμε ως λαός. Γίνεται, για παράδειγμα, προσπάθεια να εξηγηθεί η έλλειψη ενδιαφέροντος του κοινού για την πεζογραφία ή την ποίηση, από την κακοδιαθεσία των ημερών. Έχουμε φτάσει να πιστεύουμε ότι είναι λογικό και «φυσιολογικό» να πλήττεται η τέχνη και ο πολιτισμός υπό τις παρούσες συνθήκες αφού υποτίθεται ότι η επιθυμία να διαβάσει κανείς λογοτεχνία, εξαρτάται γενικώς κι αορίστως από την καλή του διάθεση, και όχι από την καλλιέργεια, την ευρύτερη παιδεία και τις αξίες που έχουν διαμορφώσει την προσωπικότητά του.

Η αναγνωστική απόλαυση δεν αποτελεί για τους περισσότερους συμπολίτες μας προσωπική αξία – κι αυτό είναι κάτι που ίσχυε πολύ πριν ξεσπάσει η πρόσφατη οικονομική κρίση. Όταν για την πλειοψηφία των Ελλήνων το διάβασμα συνδέεται με την μαθητική αξιολόγηση, δηλαδή μ' ένα δυσάρεστο καθήκον από το οποίο πρέπει κάποιος ν' απαλλαγεί το συντομότερο δυνατόν, όταν ο θεσμός των δανειστικών βιβλιοθηκών που, παρά τις όποιες περικοπές, ανθεί σε όλες τις Ευρωπαϊκές χώρες, είναι με ελάχιστες εξαιρέσεις άγνωστος στη χώρα μας, όταν ο ρόλος του δημιουργού απαξιώνεται και γελοιοποιείται συστηματικά, γιατί πιστεύουμε ότι το μειωμένο αναγνωστικό ενδιαφέρον οφείλεται αποκλειστικά στην πρόσφατη κρίση;

Αναμφισβήτητα, όσοι αγαπούν την καλή λογοτεχνία, μπορεί λόγω οικονομικής πίεσης ν' αναγκάζονται να περιορίσουν δραστικά τον αριθμό βιβλίων που αγοράζουν - όμως οι συνειδητοποιημένοι, απαιτητικοί, και κριτικά σκεπτόμενοι αναγνώστες συνιστούν έτσι κι αλλιώς ένα μικρό ποσοστό του κοινού που καθορίζει τον τζίρο της αγοράς του βιβλίου.

Η αντίληψη ότι κάποιος διαβάζει μόνο όταν είναι ευτυχής κι απόλυτα ικανοποιημένος από την καθημερινότητά του δίνει μια διαστρεβλωμένη εικόνα τόσο της λειτουργίας των καλών βιβλίων, όσο και αυτών που αγαπούν την ανάγνωση.

Επιστολές, προσωπικά ημερολόγια, και πλήθος χειρογράφων μαρτυρούν ότι υπήρχαν άνθρωποι που διάβαζαν και έγραφαν σε τόπους εξορίας, σε γκούλαγκ, σε στρατόπεδα συγκέντρωσης – η ανάγνωση ποίησης και πεζογραφίας αποτελούσε αναπόσπαστο μέρος της ταυτότητας των ανθρώπων αυτών, εργαλείο με το οποίο ερμήνευαν τον κόσμο και κατανοούσαν τον εαυτό τους. Προφανώς δεν θεωρούσαν το βιβλίο αξεσουάρ το οποίο επιλέγεις μόνο όταν όλα στη ζωή μοιάζουν υπέροχα.

http://evastamou.blogspot.com/

 

Ακολουθήστε την bookpress.gr στο Google News και διαβάστε πρώτοι τα θέματα που σας ενδιαφέρουν.


ΣΧΕΤΙΚΑ ΑΡΘΡΑ

Τέλεια Ομορφιά

Τέλεια Ομορφιά

Της Εύας Στάμου

Η Τέλεια Ομορφιά είναι η πρόσφατη ταινία του Πάολο Σορεντίνο που εντυπωσίασε στο Φεστιβάλ των Καννών και έκανε εισπρακτικά ρεκόρ στη Γερμανία...

Η Αφροδίτη με τη γούνα

Η Αφροδίτη με τη γούνα

Της Εύας Στάμου

Η πρόσφατη ταινία του Ρομάν Πολάνσκι, La Vénus à la Fourrure, που έκανε πρεμιέρα τον Μάιο στο Φεστιβάλ των Καννών, είναι βασισμένη στη μεγάλη θεατρική επιτυχία του Αμερικανού συγγραφέα Ντέιβιν...

Η ζωή της Αντέλ

Η ζωή της Αντέλ

Της Εύας Στάμου

Η σεξουαλικότητα αποτελεί αναπόσπαστο και καθοριστικό τμήμα της προσωπικής μας ταυτότητας. Οι περισσότεροι αρχίζουμε να διερευνούμε τις ερωτικές προτιμήσεις και φαντασιώσεις μας κατά τη διάρκεια της εφηβείας, κ...

ΠΡΟΣΦΑΤΑ ΑΡΘΡΑ

Στη Ρέιτσελ Κασκ το βραβείο Γκόλντσμιθς 2024: Για το Parade που «γυρίζει τον κόσμο μας ανάποδα»

Στη Ρέιτσελ Κασκ το βραβείο Γκόλντσμιθς 2024: Για το Parade που «γυρίζει τον κόσμο μας ανάποδα»

Στη Ρέιτσελ Κασκ [Rachel Cusk] απονεμήθηκε το βραβείο Γκόλντσμιθς [Goldsmiths] για το μυθιστόρημά της Parade. Τα βιβλία της Κασκ κυκλοφορούν στα ελληνικά από τις εκδόσεις Gutenberg.

Επιμέλεια Book Press

Στη ...

«Ο εραστής του Ντεβ Μάρτιν» του Δημήτρη Τσεκούρα (προδημοσίευση)

«Ο εραστής του Ντεβ Μάρτιν» του Δημήτρη Τσεκούρα (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση αποσπάσματος από το μυθιστόρημα του Δημήτρη Τσεκούρα «Ο εραστής του Ντεβ Μάρτιν – Ένα queer αστυνομικό ψυχόδραμα» που θα κυκλοφορήσει στις 14 Νοεμβρίου από τις εκδόσεις Βακχικόν.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

«Η ανάκριση»

...
«Ένας απέραντος κόσμος» του βραβευμένου με Πούλιτζερ Εντ Γιόνγκ (κριτική) – «Αυτός ο κόσμος, ο μικρός, ο μέγας»

«Ένας απέραντος κόσμος» του βραβευμένου με Πούλιτζερ Εντ Γιόνγκ (κριτική) – «Αυτός ο κόσμος, ο μικρός, ο μέγας»

Για το βιβλίο του Εντ Γιόνγκ [Ed Yong] «Ένας απέραντος κόσμος» (μτφρ. Αλέξης Καλοφωλιάς, εκδ. Πεδίο), «ένα μεγάλο δώρο που μπορούμε να κάνουμε στον εαυτό μας, στην προσπάθεια να αξιολογήσουμε ορθότερα την παρουσία μας σε τούτο τον πλανήτη».

Γράφει ο Διονύσης Μαρίνος ...

ΠΡΟΔΗΜΟΣΙΕΥΣΕΙΣ

«Ο εραστής του Ντεβ Μάρτιν» του Δημήτρη Τσεκούρα (προδημοσίευση)

«Ο εραστής του Ντεβ Μάρτιν» του Δημήτρη Τσεκούρα (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση αποσπάσματος από το μυθιστόρημα του Δημήτρη Τσεκούρα «Ο εραστής του Ντεβ Μάρτιν – Ένα queer αστυνομικό ψυχόδραμα» που θα κυκλοφορήσει στις 14 Νοεμβρίου από τις εκδόσεις Βακχικόν.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

«Η ανάκριση»

...
«Γκουντ λακ» του Βασίλη Κατσικονούρη (προδημοσίευση)

«Γκουντ λακ» του Βασίλη Κατσικονούρη (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση αποσπάσματος από το θεατρικό έργο του Βασίλη Κατσικονούρη «Γκουντ λακ», το οποίο θα κυκλοφορήσει τις επόμενες μέρες από τις εκδόσεις Νίκας.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

(Στο μπαρ του Μότζο. Ο ΜΗΤΣ με τον ΑΛΚΗ σ’ ένα τραπέζι. Ο ΜΗΤΣ έχ...

«Το παιδί και το κρι κρι» της Βάννας Κατσαρού (προδημοσίευση)

«Το παιδί και το κρι κρι» της Βάννας Κατσαρού (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση αποσπάσματος από το βιβλίο της Βάννας Κατσαρού «Το παιδί και το κρι κρι», σε εικονογράφηση της Μαίης Σταθοπούλου, το οποίο κυκλοφορεί στις 6 Νοεμβρίου από τις εκδόσεις Διόπτρα.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

Λίγα λόγια για...

ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ

  «Η δική μου Αμερική»: 25 Έλληνες συγγραφείς και μεταφραστές γράφουν για το μυθιστόρημα που τους αποκάλυψε τη Χώρα

«Η δική μου Αμερική»: 25 Έλληνες συγγραφείς και μεταφραστές γράφουν για το μυθιστόρημα που τους αποκάλυψε τη Χώρα

«Η δική μου Αμερική»: 25 Έλληνες και Ελληνίδες συγγραφείς και μεταφραστές μας αποκαλύπτουν το μυθιστόρημα που τους μύησε στην αχανή χώρα. Οι επιλογές τους κυμαίνονται από εφηβικά αναγνώσματα μέχρι ένα πολύ επίκαιρο (και μη λογοτεχνικό) βιβλί...

Κατασκοπικά μυθιστορήματα: Οι πρωτοπόροι, οι συνεχιστές, οι κορυφαίοι – Ένας συνοπτικός οδηγός με τα καλύτερα του τότε και του σήμερα

Κατασκοπικά μυθιστορήματα: Οι πρωτοπόροι, οι συνεχιστές, οι κορυφαίοι – Ένας συνοπτικός οδηγός με τα καλύτερα του τότε και του σήμερα

Επιλογή από τα καλύτερα κατασκοπευτικά μυθιστορήματα που έχουν κυκλοφορήσει τελευταία, συν λίγα παλαιότερα, από τα κορυφαία του είδους. Ταυτόχρονα, μια ευσύνοπτη μα πλήρης παρουσίαση της ιστορίας του είδους, μαζί με έναν αναστοχασμό πάνω στα όρια και τις συντεταγμένες του.

Γράφει η Χίλντα Παπαδημητρί...

Τι διαβάζουμε τώρα; 25 βιβλία λογοτεχνίας που κυκλοφόρησαν πρόσφατα ή… μόλις

Τι διαβάζουμε τώρα; 25 βιβλία λογοτεχνίας που κυκλοφόρησαν πρόσφατα ή… μόλις

Ο Οκτώβριος οδεύει προς το τέλος του, οι εκδότες έχουν ήδη βγάλει, ή βγάζουν αυτές τις μέρες, σημαντικά βιβλία που θα διαβαστούν και θα συζητηθούν τους μήνες που έρχονται. Επιλέξαμε ορισμένα από αυτά, ελληνικής και ξένης πεζογραφίας, κυρίως. Θα ακολουθήσουν, το επόμενο διάστημα, πολλά περισσότερα. 

Γράφ...

ΠΡΟΘΗΚΕΣ

ΠΡΟΘΗΚΕΣ

Newsletter

Θέλω να λαμβάνω το newsletter σας
ΕΓΓΡΑΦΗ

ΣΥΓΓΡΑΦΕΙΣ

ΤΑ ΠΙΟ ΔΗΜΟΦΙΛΗ ΤΗΣ ΧΡΟΝΙΑΣ

15 Δεκεμβρίου 2023 ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ

Τα 100 καλύτερα λογοτεχνικά βιβλία του 2023

Mυθιστορήματα, νουβέλες, διηγήματα, ποιήματα: Επιλογή 100 βιβλίων, ελληνικών και μεταφρασμένων, από τη βιβλιοπαραγωγή του 2023. Επιλογή: Συντακτική ομάδα της Book

ΦΑΚΕΛΟΙ