alt

Μια έκδοση για τον τρόπο εργασίας, τις ιδέες, τις θεωρίες και το έργο του μεγάλου πολεοδόμου Κωνσταντίνου Δοξιάδη. 

Της Σώτης Τριανταφύλλου

Αυτές τις μέρες σκέφτομαι τα περί πεζοδρομήσεων και όσα έγραφε η Jane Jacobs για τις παραδοσιακές συνοικίες[1], πώς μπορούμε να διατηρήσουμε ζωντανό τον ιστό των μεγαλουπόλεων και πώς μπορούμε να τον οδηγήσουμε στο μαρασμό. Κι όπως πάντα, όταν σχεδιάζεται κάποια πολεοδομική παρέμβαση στο κλεινόν μας άστυ, σκέφτομαι τον Κωνσταντίνο Δοξιάδη, ιδιαίτερα το Urban Renewal and the Future d the American City[2]: αναρωτιέμαι ποια θα ήταν η γνώμη του και αν θα την ακούγαμε.

altΟ Κωνσταντίνος Δοξιάδης έφυγε νωρίς και μας άφησε μόνους με τους οικολογίζοντες, τους νοσταλγούς του βουνού και του λόγγου, τους σύγχρονους Levellers. Με την ευκαιρία της ανάγνωσης αυτής της δίτομης έκδοσης η οποία περιλαμβάνει τις εισηγήσεις του Συνεδρίου που πραγματοποίησε ο Σύνδεσμος Συνεργατών και Φίλων Κωνσταντίνου Α. Δοξιάδη, υπενθυμίζω εδώ με λίγα λόγια τον τρόπο εργασίας, τις ιδέες, τις θεωρίες και το έργο του μεγάλου πολεοδόμου. Η σιωπή που τον περιβάλλει στην Ελλάδα δείχνει ότι δεν μπορούμε να εκτιμήσουμε ούτε το επιστημονικό μεγαλείο, ούτε τις ιδιοφυίες που αναδύονται, παρά τις αντιξοότητες, στον ελληνικό χώρο.


Η «οικιστική» του Κωνσταντίνου Δοξιάδη

Η σιωπή που τον περιβάλλει στην Ελλάδα δείχνει ότι δεν μπορούμε να εκτιμήσουμε ούτε το επιστημονικό μεγαλείο, ούτε τις ιδιοφυίες που αναδύονται στον ελληνικό χώρο

Ο Κωνσταντίνος Δοξιάδης (1913-1975) ήταν λοιπόν κορυφαίος αρχιτέκτονας και οραματιστής, γιος του παιδίατρου Απόστολου Δοξιάδη, στενού φίλου του Ελευθέριου Βενιζέλου και κατά καιρούς υφυπουργού στις κυβερνήσεις του. Το 1935 αποφοίτησε από την Αρχιτεκτονική Σχολή του ΕΜΠ και την επόμενη χρονιά ανακηρύχτηκε διδάκτωρ από το πανεπιστήμιο Σαρλότενμπουργκ του Βερολίνου. Στη διάρκεια της Κατοχής ήταν επικεφαλής αντιστασιακής ομάδας και εξέδιδε το περιοδικό «Χωροταξία-Πολεοδομία-Αρχιτεκτονική», τη μοναδική τεχνική επιθεώρηση στα κατεχόμενα ευρωπαϊκά εδάφη. Μετά το τέλος του πολέμου διετέλεσε επικεφαλής της ελληνικής αντιπροσωπίας στη Διεθνή Διάσκεψη Οικισμού, Πολεοδομίας και Ανοικοδομήσεως του ΟΗΕ: με αυτή την ιδιότητα εκπροσώπησε την Ελλάδα στις διαπραγματεύσεις για τις ιταλικές πολεμικές επανορθώσεις. Το 1954 ίδρυσε το τεχνικό γραφείο Doxiadis Associates, μια ιδιωτική εταιρεία συμβούλων μηχανικών, αρχιτεκτόνων και πολεοδόμων που σύντομα είχε δραστηριότητες σε σαράντα χώρες.

altΣτη διατριβή του γύρω από τη διάταξη του χώρου στην αρχαία ελληνική πολεοδομία, ο Δοξιάδης υποστήριξε ότι οι αρχαίοι σχεδίαζαν τα κτίριά τους στον χώρο με βάση προοπτικές μετρήσεις[3]. «Ολοι διαπράττουμε αρχιτεκτονικά εγκλήματα», έγραφε το 1971 στο περιοδικό «Ekistics» για να εξηγήσει ότι εκείνη η μικρή κλίμακα των αρχαίων ελληνικών οικισμών αποτελούσε το μέτρο για την αρχιτεκτονική της ανθρώπινης ευτυχίας. «Ως εγκληματίες πρέπει να ομολογήσουμε εξαρχής ότι δεν κατανοούμε την πόλη και δεν έχουμε την κατάλληλη αρχιτεκτονική για την εποχή μας. Μερικοί θεωρούν τους αρχιτέκτονες υπεύθυνους γι’ αυτή την αποτυχία. Εχουν δίκιο, αν σκεφτούμε ότι δεν αναφέρονται σε εξειδικευμένες πλευρές της αρχιτεκτονικής ή σε όλους τους αρχιτέκτονες, αλλά στον μέσο αρχιτέκτονα, τον ειδικό στην κατασκευή των κελυφών [δηλαδή των σπιτιών] τα οποία η ανθρωπότητα έχει απόλυτη ανάγκη».

Η “οικιστική” (ekistics) του Δοξιάδη –η επιστήμη των ανθρώπινων οικισμών– περιλαμβάνει τον σχεδιασμό της περιφέρειας, της πόλης, της κοινότητας και της κατοικίας: πρόκειται για μια διακλαδική μελέτη όλων των ειδών των ανθρώπινων οικισμών που συνδυάζει τη γεωγραφία με την οικολογία, την ψυχολογία με την ανθρωπολογία και με τις cultural studies, την πολιτική με την αισθητική, την τεχνολογία με την τέχνη. Η οικιστική αφορά τη φύση, τον άνθρωπο ως άτομο, την κοινωνία, τα κελύφη και τα δίκτυα. Ο Κωνσταντίνος Δοξιάδης ήταν προπάντων άνθρωπος των δικτύων° ένας από τους πρωτοπόρους των μεγάλων μητροπολιτικών υπο- και υπερ-δομών: μέσω της οικιστικής, εμβάθυνε στην αλληλεπίδραση μεταξύ των ανθρώπινων ομάδων και μελέτησε τον τρόπο με τον οποίο οργανώνονται τα χωριά, οι κωμοπόλεις, οι πόλεις και οι μητροπόλεις[4]. Για τον Δοξιάδη η οικιστική είναι μια επιστήμη των συστημάτων[5] που μπορεί να επωφεληθεί από τα βιολογικά και εξελικτικά μοντέλα. Και για να αποφευχθεί το χάος πρέπει να οργανώσει ένα ιεραρχημένο σύστημα από τον άνθρωπο-μονάδα μέχρι την Ecumenopolis (παγκόσμια πόλη). Το σχήμα είναι περίπου το εξής:

Άνθρωπος - 1
δωμάτιο - 2
σπίτι (ενδιαίτημα)- 5
οικισμός - 40
μικρή γειτονιά ( ή χωριό ) - 250
γειτονιά - 1.500
μικρή πόλη - 10.000
πόλη - 75.000
επαρχιακή πρωτεύουσα - 500.000
μητρόπολη - 4 εκατ.
μικρή μεγαλούπολη - 25 εκατ.
μεγαλούπολη - 150 εκατ.
Μικρή eperopolis (ηπειρόπολη) - 750 εκατ.
eperopolis - 7.500 εκατ.
Ecumenopolis - 50,000 εκατ.
 
Από το όραμα στον εφιάλτη

Μερικές από τις δημογραφικές προβλέψεις του Δοξιάδη δεν επαληθεύτηκαν. Ευρείες περιοχές όπως η ακτή του Ειρηνικού από το Σαν Ντέγκο μέχρι το Σαν Φρανσίσκο εμφανίζουν ακόμα αστική ασυνέχεια μονολότι ο Δοξιάδης περίμενε ότι θα ενοποιηθούν. Όσο για το Ντιτρόιτ, έπαθε όσα έπαθε σηματοδοτώντας το τέλος του βιομηχανικού ονείρου[6]: στο Ντιτρόιτ δεν απέτυχε μόνον ο πολεοδομικός σχεδιασμός αλλά ολόκληρη η οικονομία. Εξάλλου, απέτυχαν μια σειρά πολεοδομικά πειράματα τα οποία ο Δοξιάδης είχε, εν πολλοίς, προβλέψει: στη μελέτη του “Between Dystopia and Utopia” (1966) καταδεικνύει την εγγύτητα μεταξύ ουτοπίας και δυστοπίας, το πώς τα πολεοδομικά και πολιτικά οράματα μπορούν να μεταμορφωθούν σε εφιάλτες.

O Δοξιάδης μού φαίνεται πιο κοντά στον επιστήμονα που αρνείται τον λαϊκιστικό συμβιβασμό και που, στο τέλος, δυναμιτίζει το ίδιο του το έργο

Τα κείμενα-εισηγήσεις αυτής της ελληνικής έκδοσης είναι μελέτες 54 επιστημόνων όλων των ειδικοτήτων και δίνουν μια σαφή εικόνα για τα έργα και τη φιλοσοφία του Κ.Α. Δοξιάδη. Για να κατανοήσουμε το έργο του, είναι εξίσου απαραίτητο το βιβλίο «Κείμενα, σχέδια, οικισμοί» (επιμέλεια: Αλέξανδρος-Ανδρέας Κύρτσης, Ίκαρος, 2006) όπου περιλαμβάνονται σκέψεις γύρω από την πληθυσμιακή έκρηξη, την επιδείνωση της ποιότητας ζωής εξαιτίας του υπερπληθυσμού και τη συρρίκνωση του ζωτικού χώρου. Σε αμφότερα τα βιβλία, παρουσιάζεται ο σχεδιασμός του Ισλαμαμπάντ, οι εκτιμήσεις για την αστική εξάπλωση στην περιοχή των Μεγάλων Λιμνών (Μίσιγκαν, Ιλλινόι), καθώς και τα σχέδια για την ελληνική χωροταξία και την Αθήνα που έμειναν απραγματοποίητα. Ο Δοξιάδης αντιμετώπισε τη γνώριμη χωριάτικη καχυποψία μας και οι ιδέες του –το αεροδρόμιο και η γέφυρα στη Μακρόνησο, η σιδηροδρομική σύνδεση και το λιμάνι στο Λαύριο– χάθηκαν στο σκοτάδι του χρόνου. Καμιά φορά μπροστά σ’ αυτή τη χωριάτικη καχυποψία τον φαντάζομαι να παίρνει τη μορφή του Χάουαρντ Ρόαρκ, του οραματιστή αρχιτέκτονα στο The Fountainhead της Ayn Rand: παρότι η Rand εμπνεύστηκε τον Ρόαρκ από τον Frank Lloyd Wright, ο Δοξιάδης μού φαίνεται πιο κοντά στον επιστήμονα που αρνείται τον λαϊκιστικό συμβιβασμό και που, στο τέλος, δυναμιτίζει το ίδιο του το έργο.

[1]The Death and Life of Great American Cities, Random House, 1961
[2] Public Administration Service; 1st Edition / 1st Printing edition (1966)
[3]Architectural Space in Ancient Greece, The MIT Press (November 15, 1977)
[4] βλ. Global Greece: C.A. Doxiadis and Planning in the Network Era (http://artscalendar.yale.edu/day/2014-03-28?event=CAL-2c9cb3cd-4335cf3d-0143-893d2c92-00005dd6bedework%40yale.edu_)
[5] Στη δεκαετία του 1960, μεγάλη επιρροή άσκησε ο Ludwig Von Bertalanffy με το  General System Theory: Foundations, Development, Applications (Revised Edition) (Penguin University Books), 1969
[6]Emergence and Growth of an Urban Region : The Developing Urban Detroit Area ; Volume 1: Analysis, The Detroit Edison Company (January 1, 1966)

* Η ΣΩΤΗ ΤΡΙΑΝΤΑΦΥΛΛΟΥ είναι συγγραφέας, ιστορικός και μεταφράστρια.


altΟ Κωνσταντίνος Δοξιάδης και το έργο του
Συλλογικό
Επιμέλεια: Γιώτα Καζάζη
Τεχνικό Επιμελητήριο της Ελλάδας 2009

alt

ΤΑ ΒΙΒΛΙΑ ΤΟΥ ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΟΥ ΔΟΞΙΑΔΗ

Ακολουθήστε την bookpress.gr στο Google News και διαβάστε πρώτοι τα θέματα που σας ενδιαφέρουν.


ΣΧΕΤΙΚΑ ΑΡΘΡΑ

Η καταγωγή της οικογένειας

Η καταγωγή της οικογένειας

Για την πραγματεία του Φρίντριχ 'Ενγκελς «Η καταγωγή της οικογένειας, της ατομικής ιδιοκτησίας και του κράτους» (Στο φως των ερευνών του Λ. Χ. Μόργκαν) (εκδ.  Σύγχρονη Εποχή)

Της Σώτης Τρια...

Με τον Σπινόζα, σε αναζήτηση της ευτυχίας

Με τον Σπινόζα, σε αναζήτηση της ευτυχίας

Της Σώτης Τριανταφύλλου

Σ' αυτό το βιβλίο, ο Βalthasar Thomass αναλύει τη σκέψη του Σπινόζα γύρω από τα ζητήματα της καλής ζωής, τους όρους της γνώσης, τον προσδιορισμό της αλήθειας, της ηθικής, καθώς και της πολιτικής και αισ...

Η συνωμοσιολογία ως τρόπος σκέψης

Η συνωμοσιολογία ως τρόπος σκέψης

Σκέψεις με αφορμή το βιβλίο του Pierre-André Taguieff «Θεωρίες συνωμοσίας» (μτφρ. Αναστασία Καραστάθη, εκδ. Πόλις).

Της Σώτης Τριανταφύλλου

Ο Pierre-André Taguieff είναι από εκείνους τους ιστορικούς που έχουν αναλάβει τη mission impossible να...

ΠΡΟΣΦΑΤΑ ΑΡΘΡΑ

Ιστορίες από τη Χώρα των Χρυσανθέμων: 10 λογοτεχνικά έργα που κυκλοφόρησαν πρόσφατα ανοίγουν παράθυρα στον κόσμο της Ιαπωνίας

Ιστορίες από τη Χώρα των Χρυσανθέμων: 10 λογοτεχνικά έργα που κυκλοφόρησαν πρόσφατα ανοίγουν παράθυρα στον κόσμο της Ιαπωνίας

Όσο μακρινή κι αν φαντάζει η Ιαπωνία, δεν παύει να μας ελκύει, μεταξύ άλλων και για την ιδιαίτερη και τολμηρή λογοτεχνία της. Από τον κλασικό Καουαμπάτα έως τον ευφάνταστο Μουρακάμι, επιλέγουμε δέκα βιβλία που κυκλοφόρησαν σχετικά πρόσφατα και μπορούν να μας ανοίξουν νέα παράθυρα στον κόσμο του Ανατέλλοντος Ήλιου. K...

Τα βραβεία του «Χάρτη» 2023: Ο βραχύς κατάλογος

Τα βραβεία του «Χάρτη» 2023: Ο βραχύς κατάλογος

Το διαδικτυακό περιοδικό Λόγου και Τέχνης Χάρτης (www.hartismag.gr), συνεχίζει για τρίτη χρονιά την απονομή ετήσιων βραβείων, με σκοπό την ανάδειξη των σημαντικότερων βιβλίων που κυκλοφόρησαν το περασμένο έτος. Σήμερα ανακοινώθηκε ο Βραχύς Κατάλογος σε όλες τις κατηγορίες. Δείτε βιβλία και συγγραφείς. 

...

Βραβείο Nero Gold 2023: Νικητής ο Ιρλανδός συγγραφέας Πολ Μάρεϊ για το μυθιστόρημα «Τhe Bee Sting»

Βραβείο Nero Gold 2023: Νικητής ο Ιρλανδός συγγραφέας Πολ Μάρεϊ για το μυθιστόρημα «Τhe Bee Sting»

Το μυθιστόρημα του Πολ Μάρεϊ [Paul Murray] «The Bee Sting» είχε προκριθεί και στη μικρή λίστα του Βραβείου Μπούκερ και εκθειάστηκε από τη συγγραφέα Μπερναρντίν Εβαρίστο [Bernardine Evaristo] που είναι μέλος της επιτροπής του βραβείου Νero Gold. 

Επιμέλεια: Book Press...

ΠΡΟΔΗΜΟΣΙΕΥΣΕΙΣ

«Το μποστάνι του Μποστ» του Κωνσταντίνου Κυριακού (προδημοσίευση)

«Το μποστάνι του Μποστ» του Κωνσταντίνου Κυριακού (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση αποσπάσματος από το βιβλίο του Κωνσταντίνου Κυριακού «Το μποστάνι του Μποστ – Μια σύνθεση / συμπλήρωση / διασκευή κειμένων του Μποστ», το οποίο κυκλοφορεί σε λίγες μέρες από τις εκδόσεις Νίκας.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

...

«Όλα μαύρα» της Δήμητρας Παπαδήμα (προδημοσίευση)

«Όλα μαύρα» της Δήμητρας Παπαδήμα (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση αποσπάσματος από το βιβλίο της Δήμητρας Παπαδήμα «Όλα μαύρα», το οποίο θα κυκλοφορήσει την επόμενη εβδομάδα από τις εκδόσεις Νίκας.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

«Τι είμαστε εμείς μπροστά σε αυτά τα κτήνη, ρε; Τι είμαστε; Άγιοι. Και φόνο να...

«Μέσα στο δίχτυ» της Άιρις Μέρντοχ (προδημοσίευση)

«Μέσα στο δίχτυ» της Άιρις Μέρντοχ (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση αποσπάσματος από το μυθιστόρημα της Άιρις Μέρντοχ [Iris Murdoch] «Μέσα στο δίχτυ» (μτφρ. Έφη Τσιρώνη), το οποίο κυκλοφορεί στις 6 Μαρτίου από τις εκδόσεις Διόπτρα.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

Όταν είδα τον Φιν να με περιμένει στη γωνία το...

ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ

Ιστορίες από τη Χώρα των Χρυσανθέμων: 10 λογοτεχνικά έργα που κυκλοφόρησαν πρόσφατα ανοίγουν παράθυρα στον κόσμο της Ιαπωνίας

Ιστορίες από τη Χώρα των Χρυσανθέμων: 10 λογοτεχνικά έργα που κυκλοφόρησαν πρόσφατα ανοίγουν παράθυρα στον κόσμο της Ιαπωνίας

Όσο μακρινή κι αν φαντάζει η Ιαπωνία, δεν παύει να μας ελκύει, μεταξύ άλλων και για την ιδιαίτερη και τολμηρή λογοτεχνία της. Από τον κλασικό Καουαμπάτα έως τον ευφάνταστο Μουρακάμι, επιλέγουμε δέκα βιβλία που κυκλοφόρησαν σχετικά πρόσφατα και μπορούν να μας ανοίξουν νέα παράθυρα στον κόσμο του Ανατέλλοντος Ήλιου. K...

«Μικρή Στίξις»: Νέα σειρά βιβλίων και εκδήλωση για τα 7 χρόνια παρουσίας στον εκδοτικό χώρο

«Μικρή Στίξις»: Νέα σειρά βιβλίων και εκδήλωση για τα 7 χρόνια παρουσίας στον εκδοτικό χώρο

Με τη συμπλήρωση επτά συναπτών ετών στο εκδοτικό στερέωμα, οι εκδόσεις Στίξις κάνουν το επόμενο βήμα με μια νέα σειρά τεσσάρων βιβλίων, υπό τον τίτλο «Μικρή Στίξις», των Γιώργου Δουατζή, Χρυσοξένης Προκοπάκη, Στέφανου Τζουβάρα και Μιχάλη Σηφάκη.  

Γράφει ο Διονύσης Μαρίνος  ...

7 γυναίκες γράφουν και ακούγονται – Όψεις της νεότερης ελληνικής λογοτεχνίας

7 γυναίκες γράφουν και ακούγονται – Όψεις της νεότερης ελληνικής λογοτεχνίας

Σίσσυ Δουτσίου, Στεύη Τσούτση, Λίνα Βαρότση, Αστερόπη Λαζαρίδου, Ελισάβετ Παπαδοπούλου, Αντιγόνη Ζόγκα, Λίνα Βαλετοπούλου. Με αφορμή την Παγκόσμια Ημέρα της Γυναίκας επιλέγουμε πολύ πρόσφατα βιβλία νέων Ελληνίδων συγγραφέων που θέτουν, άλλοτε με τρόπο διεκδικητικό κι άλλοτε πιο έμμεσο, το ζήτημα της γυναικείας χειρα...

ΠΡΟΘΗΚΕΣ

ΠΡΟΘΗΚΕΣ

Newsletter

Θέλω να λαμβάνω το newsletter σας
ΕΓΓΡΑΦΗ

ΣΥΓΓΡΑΦΕΙΣ

ΤΑ ΠΙΟ ΔΗΜΟΦΙΛΗ ΤΗΣ ΧΡΟΝΙΑΣ

02 Απριλίου 2023 ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ

Τα μεγαλύτερα μυθιστορήματα όλων των εποχών: 20 έργα-ποταμοί από την παγκόσμια λογοτεχνία

Πολύτομα λογοτεχνικά έργα, μυθιστορήματα-ποταμοί, βιβλία που η ανάγνωσή τους μοιάζει με άθλο. Έργα-ορόσημα της παγκόσμιας πεζογραφίας, επικές αφηγήσεις από την Άπω Ανατ

ΦΑΚΕΛΟΙ