Του Λεωνίδα Καλούση
Η πρωτοεμφανιζόμενη Ελίζα Νάστου έγραψε ένα μυθιστόρημα για τον έρωτα μιας εύπορης έφηβης με έναν νεαρό αλβανικής καταγωγής. Οι ισορροπίες ανατρέπονται, αλλά η σύγκρουση με το δικό της κοινωνικό περιβάλλον δεν θα είναι η μοναδική δυσκολία που θα αντιμετωπίσει στον αγώνα της να ανακαλύψει το πραγματικό πρόσωπο του αγαπημένου της.
Στο μυθιστόρημά σας μια καλοαναθρεμμένη έφηβη, η Νάστια, ερωτεύεται έναν νεαρό Αλβανό, τον Ιλίρ. Το Νάστια είναι παραλλαγή του επιθέτου σας, ενώ ως προμετωπίδα του βιβλίου σας λέτε ότι το μυθιστόρημα είναι «εμπνευσμένο από πραγματικά γεγονότα». Σε τι βαθμό το «Εκτός τροχιάς» είναι και δική σας ιστορία;
Εμπνεύστηκα από μια υπόθεση που απασχόλησε τα δελτία ειδήσεων πριν λίγα χρόνια, πρόσθεσα στοιχεία από μια αντίστοιχη υπόθεση του εξωτερικού και, φυσικά, πολλή φαντασία.
Το γεγονός ότι το όνομα της ηρωίδας έχει κοινή ρίζα με το επίθετό μου είναι απλώς σύμπτωση. Το «Νάστια», υποκοριστικό του «Αναστασία», είναι, κατά τη γνώμη μου, ένα όμορφο όνομα και την εποχή που έπλαθα στο νου μου την ιστορία του βιβλίου μου, πριν ακόμη γράψω έστω μια λέξη στο λάπτοπ, ήταν το πρώτο όνομα που σκέφτηκα ότι θα ταίριαζε στην ηρωίδα μου και δε θέλησα να το αλλάξω.
Η Νάστια ως προσωπικότητα και χαρακτήρας έχει αρκετά δικά μου στοιχεία, όπως τον αυθορμητισμό, την αισιοδοξία και την τάση να ζει έντονα τα συναισθήματά της, αλλά όχι, η ιστορία της δεν είναι δική μου. Εμπνεύστηκα από μια υπόθεση που απασχόλησε τα δελτία ειδήσεων πριν λίγα χρόνια, πρόσθεσα στοιχεία από μια αντίστοιχη υπόθεση του εξωτερικού και, φυσικά, πολλή φαντασία και έτσι προέκυψε το «Εκτός Τροχιάς». Εξάλλου, όπως αναφέρω και στην προμετωπίδα, το μυθιστόρημα είναι «εμπνευσμένο από», αλλά όχι βασισμένο σε πραγματικά γεγονότα.
Ο έρωτας ανάμεσα σε νέους που προέρχονται από διαφορετικά κοινωνικά περιβάλλοντα έχει γίνει θέμα διαπραγμάτευσης τόσο από τη λογοτεχνία όσο και από το σινεμά ή την τηλεόραση. Λάβατε καθόλου υπόψη σας άλλες παρόμοιες ιστορίες πριν γράψετε τη δική σας ή βασιστήκατε μόνο στις εμπειρίες σας;
Έχω ποικίλα λογοτεχνικά βιώματα και στο υποσυνείδητό μου βρίσκονται σίγουρα πολλές ιστορίες με αταίριαστους έρωτες.
Δεν χρειάζεται να ανατρέξει κανείς σε ταινίες ή βιβλία για να συναντήσει ζευγάρια που με μια πρώτη ματιά δεν έχουν τίποτα κοινό, αλλά αψηφούν τις όποιες διαφορές τους για να χτίσουν μια κοινή ζωή. Ειδικά για τους εφήβους, το διαφορετικό είναι συχνά και περισσότερο ελκυστικό, καθώς φλερτάρουν με τα όριά τους και απολαμβάνουν να σπάνε τους κανόνες.
Ωστόσο, έχοντας διαβάσει πολύ από μικρή ηλικία, έχω ποικίλα λογοτεχνικά βιώματα και στο υποσυνείδητό μου βρίσκονται σίγουρα πολλές ιστορίες με αταίριαστους έρωτες, που δεν αποκλείεται να ενεργοποιήθηκαν έστω με έναν λανθάνοντα τρόπο καθώς έγραφα το «Εκτός Τροχιάς». Άλλωστε, μια ιστορία που έχει στο κέντρο της ένα απόλυτα ταιριαστό σε όλους τους τομείς ζευγάρι, μάλλον δεν παρουσιάζει τόσο ενδιαφέρον, ούτε για τον αναγνώστη ούτε φυσικά για τον δημιουργό/συγγραφέα.
Τελικά, τι είναι αυτό που κάνει ένα κορίτσι σαν τη Νάστια, που είναι όμορφη, με εκφραστικά μάτια, οικονομική άνεση, φίλους και θαυμαστές, να αναζητήσει τον έρωτα σε ένα παιδί από τόσο διαφορετικό περιβάλλον;
Της ανοίγει τις πύλες ενός νέου, πολύ πιο συναρπαστικού κόσμου, με εισιτήριο τον έρωτά του.
Όπως ανέφερα και πριν, το διαφορετικό γοητεύει. Η Νάστια ασφυκτιά μέσα στον μικρόκοσμό της, τον τόσο πολυτελή, κι ας αναγνωρίζει παράλληλα ότι άλλοι θα ζήλευαν την τύχη της. Κι όμως, κάτι της λείπει: της λείπει η ελευθερία, η αίσθηση ότι όλα μπορούν να συμβούν, ότι έχει μπροστά της ανοιχτές επιλογές και δρόμους· όχι απλώς ένα μέλλον προκαθορισμένο και προγραμματισμένο από τους γονείς της και τον κοινωνικό της περίγυρο.
Ο Ιλίρ τής ανοίγει τις πύλες ενός νέου, πολύ πιο συναρπαστικού κόσμου, και με εισιτήριο τον έρωτά του, η Νάστια ξεκινά το ταξίδι κι ας μη γνωρίζει τον προορισμό. Μάλιστα, αυτό που την ενθουσιάζει είναι κυρίως ότι πρόκειται για μια περιπέτεια στο άγνωστο, που θα την οδηγήσει σε μονοπάτια τα οποία δεν είχε φανταστεί ποτέ. Και, εν τέλει, αυτό που άρχισε σα μια εφηβική επανάσταση, θα γίνει η μεγάλη της αγάπη, με συνέπειες που σε καμία περίπτωση δεν είχε εξαρχής υπολογίσει.
Η αφήγηση είναι πρωτοπρόσωπη, και το ύφος της χαρακτηρίζεται από «προφορικότητα». Γράφετε, δηλαδή, περίπου όπως μιλάμε. Αυτές οι δύο επιλογές έγιναν συνειδητά ή προέκυψαν αυθόρμητα, γιατί μόνο έτσι νιώθατε ότι θα μπορούσατε να πείτε αυτή την ιστορία.
Όλα συμβαίνουν εδώ, τώρα, μπροστά του και είναι αδύνατον να τα αγνοήσει.
Η αφήγηση σε πρώτο πρόσωπο και μάλιστα με την «προφορικότητα» που επισημαίνετε ήταν η πρώτη μου, αυθόρμητη επιλογή. Κάποια στιγμή, στην αρχή της συγγραφικής διαδικασίας, επιχείρησα να αλλάξω το ύφος, όπως και το πρόσωπο, αλλά επανήλθα σύντομα στο αρχικό μου μοτίβο. Πιστεύω ότι η χρήση του πρώτου προσώπου ανοίγει στον αναγνώστη ένα παράθυρο στην ψυχή της ηρωίδας. Όλα είναι ξεκάθαρα: τα συναισθήματα, οι σκέψεις, τα κίνητρά της. Παράλληλα, η «προφορικότητα» κάνει το κείμενο πιο ζωντανό και άμεσο, ενώ ταιριάζει απόλυτα στη Νάστια, που είναι μια δροσερή και αυθόρμητη κοπέλα. Από την άλλη, ο ενεστώτας, που χρησιμοποιείται σε μεγάλο μέρος της αφήγησης, ουσιαστικά απαιτεί την προσοχή του αναγνώστη. Όλα συμβαίνουν εδώ, τώρα, μπροστά του και είναι αδύνατον να τα αγνοήσει.
Ποιο κοινό πιστεύετε ότι αφορά περισσότερο το βιβλίο σας. Το εφηβικό-νεανικό, ή θα το προτείνατε κυρίως σε ενήλικες; Σε συνέχεια της ερώτησης: Πιστεύετε ότι έχετε κάτι να διδάξετε στον αναγνώστη από την ιστορία που του διηγείστε;
Για μένα, τα βιβλία δεν μπορούν να μπουν σε καλούπια, δεν απευθύνονται, δηλαδή, αποκλειστικά σε κάποια συγκεκριμένη ηλικιακή ομάδα. Προσωπικά, όταν ήμουν 9-10 ετών διάβαζα και βιβλία «για ενήλικες» και τώρα μπορώ να διαβάσω ευχάριστα ένα καλογραμμένο μυθιστόρημα με ήρωες εφήβους ή και παιδιά.
Όταν ξεκίνησα να γράφω το «Εκτός Τροχιάς», δεν είχα κάποιο συγκεκριμένο κοινό στο νου μου. Έγραψα την ιστορία πρωτίστως για μένα, απόλαυσα την όλη δημιουργική διαδικασία και, αν κρίνω από τις πρώτες εντυπώσεις των αναγνωστών, το μυθιστόρημα άρεσε σε άτομα όλων των ηλικιών. Σε μαθητές μου, που έχουν πάνω-κάτω την ηλικία των ηρώων, αλλά και σε ανθρώπους στην ηλικία των γονιών μου. Οι νεότερες ηλικίες μπορούν ίσως να ταυτιστούν πιο εύκολα με τη Νάστια και τον Ιλίρ, αλλά τίποτα δεν εμποδίζει και τους ενήλικες να απολαύσουν την ιστορία. Εξάλλου, όλοι έχουμε υπάρξει έφηβοι, όλοι έχουμε ζήσει τον πρώτο, έντονο έρωτα και έχουμε βγει –λίγο ή πολύ– εκτός τροχιάς σε κάποια στιγμή της ζωής μας.
Προσωπικά, ως αναγνώστρια, αντιπαθούσα πάντα τις προσπάθειες διδακτισμού μέσα από τη λογοτεχνία. Στο «Εκτός Τροχιάς» διηγούμαι μια ιστορία αγάπης, που έχει οπωσδήποτε τις προεκτάσεις της, επαφίεται όμως στον κάθε αναγνώστη να τις ανακαλύψει και να καταλήξει ο ίδιος στο δικό του συμπέρασμα, να σχηματίσει τη δική του γνώμη. Πιστεύω ότι η γεύση που μένει στο τέλος είναι όμορφη, αλλά σκοπός μου δεν είναι να περάσω κάποιο μήνυμα.
Ποια ήταν η σχέση σας με τη λογοτεχνική γραφή πριν συγγράψετε αυτό το βιβλίο; Έχετε γράψει κάτι άλλο (π.χ. διηγήματα;). Είστε αυτό που λέμε εντατική αναγνώστρια ή καταφύγατε στη λογοτεχνία περισσότερο από ανάγκη «προσωπικής έκφρασης»;
Το «Εκτός Τροχιάς» είναι το πρώτο μου ολοκληρωμένο συγγραφικό έργο. Πιο πριν είχα μόνο ορισμένες ιδέες, που δε μετουσιώθηκαν σε κάτι «χειροπιαστό». Ήταν πραγματικά πρόκληση για μένα να καταφέρω να συγγράψω αυτήν την ιστορία, που είχα ήδη ολοκληρώσει στο νου μου, ώστε να γίνει μυθιστόρημα και εν τέλει να εκδοθεί. Και κατά τη διάρκεια της πορείας αυτής, συνειδητοποίησα ότι η συγγραφή είναι πραγματικά μια εθιστική διαδικασία, που δίνει χαρά και ικανοποίηση στον δημιουργό.
Υπήρξα εντατική αναγνώστρια όλων των λογοτεχνικών ειδών.
Όσο για τη σχέση μου με τα λογοτεχνικά βιβλία γενικότερα, υπήρξα εντατική αναγνώστρια όλων των λογοτεχνικών ειδών, ιδίως μυθιστορημάτων, από την παιδική μου ηλικία. Διάβαζα κυριολεκτικά ό,τι έπεφτε στο χέρι μου με μεγάλη όρεξη και κέφι. Τότε δε φανταζόμουν ότι κάποτε θα έβλεπα και το δικό μου όνομα στο εξώφυλλο ενός βιβλίου, αν και πάντα μου άρεσε πολύ να διηγούμαι ιστορίες στην οικογένειά μου και σε φίλους. Και, εκ των υστέρων, μπορώ να πω ότι αυτές οι δύο μου αγάπες συνδυάστηκαν ώστε να γεννηθεί το πρώτο μου μυθιστόρημα.