Τάκης Χριστοδουλόπουλος

Όχι. Παραδέχομαι ότι δεν είμαι ιδιαίτερα επιμελής στη λογοτεχνία, καθώς με απορροφούν περισσότερο τα τεχνοκρατικά θέματα. Ωστόσο, ο «Αναρχικός τραπεζίτης» λειτουργεί σαν γροθιά στο στομάχι. Το βιβλίο είναι εξαιρετικά καλογραμμένο και η μετάφρασή του διαμάντι. Ο συγγραφέας επικεντρώνει τον στοχασμό του στον χώρο της πολιτικής κοινωνιολογίας και, παρότι το συγκεκριμένο έργο γράφτηκε το 1922, σε πολλά σημεία του μοιάζει επίκαιρο. Ο κεντρικός χαρακτήρας του βιβλίου αυτοχαρακτηρίζεται αναρχικός και δηλώνει ότι έγινε τραπεζίτης, επειδή πίστευε ότι με το χρήμα θα μπορούσε να ανατρέψει το κατεστημένο. Βέβαια, όσα υποστηρίζει ισχύουν για τον ίδιο ατομικά, ενώ συνήθως τα κινήματα αμφισβήτησης του κατεστημένου συγκροτούνται με στόχο την ανακούφιση της κοινωνίας ως συνόλου.

Ο Φρόιντ απέδειξε επιστημονικά ότι η απελευθέρωση και η ευτυχία βρίσκονται μέσα μας και δεν οφείλονται τόσο σε εξωτερικούς παράγοντες, όπως είναι τα υλικά αγαθά. Έχοντας διατελέσει ο ίδιος στέλεχος τραπεζών, έχει τύχει να γνωρίσω στις επαγγελματικές και προσωπικές μου σχέσεις ανθρώπους με μεγάλη οικονομική δύναμη, βιομήχανους, τραπεζίτες και εφοπλιστές. Επί δεκαετίες παρατηρούσα αυτόν τον κόσμο και δεν βρήκα κάποιον που να είναι πραγματικά ευτυχισμένος. Επομένως, το χρήμα δεν είναι σκοπός, είναι μέσο για να κάνεις κάποια πράγματα.

Ο ήρωας κάνει μια εύστοχη παρατήρηση: ότι δηλαδή αυτό που ονομάζουμε κατεστημένο είναι ένα σύνολο από κοινωνικά επινοήματα, δεν είναι φυσικές αλήθειες. Τα κοινωνικά επινοήματα είναι τεχνητά κατασκευάσματα κάποιων ισχυρών ομάδων που έχουν τη δυνατότητα να επιβάλλουν τις δικές τους επιλογές. Σκεφτόμουν, καθώς διάβαζα το βιβλίο, εκατοντάδες κοινωνικά επινοήματα που συναντάμε στην καθημερινότητά μας, όπως το σύστημα φορολόγησης ή τους κανόνες των τραπεζών. Κάποιοι μας έπεισαν ότι αυτά θα παραμείνουν ως έχουν. Είναι όμως προφανές ότι παράγουν αδικία. Ο Πεσσόα με το βιβλίο του μας βάζει βόμβα και προκαλεί συνεχόμενες νοητικές εκρήξεις. Όλους μας απασχολεί η αδικία. Θα ήταν ενδιαφέρον λοιπόν να στοχαστούμε πάνω στα κοινωνικά επινοήματα. 

Ο αναρχικός τραπεζίτης παρατηρεί ότι, όταν η επιδίωξη για ανατροπή του κατεστημένου γίνεται σε ατομικό επίπεδο, έχει μεγαλύτερες πιθανότητες να πετύχει. Αντίθετα, όταν μαζεύονται πολλοί για να πετύχουν κοινούς στόχους, τότε κάποιοι επιδιώκουν να επιβληθούν στην ομάδα και εγκαθιδρύεται μια νέα τυραννία. Αφήνει να εννοηθεί ότι ίσως αυτό οφείλεται στην ανθρώπινη φύση. Η προσέγγιση του ήρωα είναι αναμφισβήτητα ατομικιστική. Όσο και να πετύχουν δύο ή τρία άτομα, δεν αλλάζει η κοινωνία. Νομίζω όμως ότι το μήνυμα που θέλει να περάσει ο Πεσσόα είναι ότι πρέπει να δούμε την αμφισβήτηση της αδικίας σαν μια διαρκή δυναμική προσπάθεια. Με εντυπωσίασε η ειρωνική ματιά του: Πολλοί λένε ότι κάνουν ανατροπές και επαναστάσεις, αλλά τελικά όλοι επιλέγουν το βόλεμα, όπως και ο αναρχικός τραπεζίτης. Καταδεικνύει επίσης τη βαθιά αλαζονεία του ισχυρού άντρα. Ο συγγραφέας μάς προτρέπει να κάνουμε, ο καθένας ξεχωριστά, τη δική μας επανάσταση, επιλέγοντας το πιο πρόσφορο μέσο. 

Μπορεί να πει κανείς ότι κι εγώ έχω λειτουργήσει ως αναρχικός τα τελευταία χρόνια, αμφισβητώντας τη νομιμότητα της λειτουργίας των τραπεζικών ιδρυμάτων στη χώρα μας. Στη δική μου περίπτωση, το όπλο ήταν η ειδική γνώση για το τραπεζικό σύστημα. Ξεκίνησα την επανάστασή μου σε μια εποχή μάλλον ευνοϊκή, μιας και έχουμε μπει στην κοινωνία της πληροφορίας. Έγραψα λοιπόν τη μελέτη «Οι τράπεζες στο μικροσκόπιο», βιβλίο που μπορεί να το διαβάσει κανείς στην ιστοσελίδα μου (www.eixe.gr), συμμετείχα σε ενημερωτικές εκπομπές και κίνησα δίκες για την υπεράσπιση των δικαιωμάτων των καταναλωτών. Επέλεξα, με λίγα λόγια, τη διάχυση της γνώσης και υποστήριξα ότι οι τράπεζες μας χρεώνουν παράνομα, παραβιάζοντας τα συνταγματικά μας δικαιώματα. 

Θα έδινα τον «Αναρχικό τραπεζίτη» στα παιδιά μου και στα αγαπημένα μου πρόσωπα, προκειμένου να τους πείσω να κάνουν τη δική τους επανάσταση. Το βιβλίο θα ήταν ενδεχομένως ωραίο δώρο και για τον εκάστοτε υπουργό Οικονομίας, καθώς το κράτος δεν εφαρμόζει δικαστικές αποφάσεις, παραβιάζοντας το Σύνταγμα. Είναι χαρακτηριστικό ότι το Ε.Ι.Χ.Ε. είχε στείλει εξώδικο στον πρώην υπουργό Ανάπτυξης κ. Χατζηδάκη, ενημερώνοντάς τον ότι κάθε μέρα οι τράπεζες κερδίζουν 5,5 εκατομμύρια ευρώ από παράνομες και καταχρηστικές χρεώσεις. Ζητάμε το αυτονόητο, να εφαρμοστούν δηλαδή οι δικαστικές αποφάσεις που υπαγορεύουν ότι το επιτόκιο δεν πρέπει να ξεπερνά το 6,75% σε όλα τα τραπεζικά προϊόντα.