Επτά γυναίκες συγγραφείς

ΒΑΣΙΑ ΤΖΑΝΑΚΑΡΗ

Αν σας ζητούσα να «συστήσετε» τα κείμενά σας σε κάποιον που δεν σας ξέρει, πώς θα τα περιγράφατε;

Ρεαλιστικές ιστορίες στη σκοτεινή πλευρά της ζωής, όπου οι ήρωες προσπαθούν να βρουν δικαιοσύνη.

Γράφω άρα…

Γράφω αρα... διαβάζω πολύ, γράφω άρα παρατηρώ τους ανθρώπους, γράφω άρα κρατάω σημειώσεις διαρκώς, γράφω άρα ξυπνάω νωρίς το πρωί, ανοίγω μια λευκή σελίδα στον υπολογιστή και τη γεμίζω - κι ας μην την ξανανοίξω ποτέ.

Πόσο «γυναικεία» θεωρείτε τη γραφή σας;

Όσο και αντρική. Και όσο γυναικεία προκύπτει απ' το όνομά μου. Δεν μπορώ ως συγγραφέας να μπω στη λογική της γυναικείας ή αντρικής γραφής, όπως δεν το κάνω ούτε ως αναγνώστρια. Οι ήρωές μου μιλάνε με τη δική τους φωνή κι ο κόσμος τους περιγράφεται μέσα απ' τη δική μου ματιά, που είναι μεν γυναικεία, αλλά είναι και πολλά άλλα πράγματα. Δεν έχω έναν ασφαλή ορισμό για το τι συνιστά γυναικεία γραφή. Αν κάποιος διαβάζοντας ένα κείμενό μου καταλαβαίνει ότι το γράφει γυναίκα, μού αρκεί να τον έχω πείσει ότι διαβάζει κάτι καλό. Επειδή η ερώτηση πιθανόν να υπονοεί τη λεγόμενη γυναικεία λογοτεχνία, θεωρώ ότι στη θέση του “γυναικεία” θα έπρεπε να μπει μια άλλη λέξη, εφόσον κάποιος θέλει να βάλει ταμπέλα σε ιστορίες που αποτυπώνουν ένα συγκεκριμένο lifestyle το οποίο στην πραγματική ζωή δεν αφορά όλες τις γυναίκες. Φαντάζεστε στη μουσική να λέγαμε ότι ακούμε ποπ, ροκ, τζαζ, κλασική, κάντρι και... γυναικεία μουσική; Προφανώς θα μιλήσουμε για γυναίκες-μουσικούς, αλλά θα το κάνουμε για την αισθητική και τις ιδέες τους.

Γράφετε κάτι αυτόν τον καιρό;

Γράφω διηγήματα και παράλληλα δουλεύω ένα μυθιστόρημα.

ΣΤΑΥΡΟΥΛΑ ΣΚΑΛΙΔΗ

Δημοσιογράφος και ακούραστη αναγνώστρια η Σταυρούλα Σκαλίδη, με το χαμηλό προφίλ της, εκπέμπει θετική ενέργεια, αισιοδοξία και αυξημένες προσδοκίες για το επόμενό της βιβλίο.

Αν σας ζητούσα να «συστήσετε» τα κείμενά σας σε κάποιον που δεν σας ξέρει, πώς θα τα περιγράφατε;

«Προδοσία και εγκατάλειψη» και «Κρέας από σταφύλι», αφηγήσεις από-δρασης, ιστορίες ωμοφαγίας.

Πόσο «γυναικεία» θεωρείτε τη γραφή σας;

Να ορίσουμε πρώτα το τι εννοούμε «γυναικεία». Στο εξωτερικό ο όρος «γυναικεία λογοτεχνία» σημαίνει πρωτοπορία, τόλμη, στην Ελλάδα ακριβώς το αντίθετο, συντηρητισμό και χρήμα λόγω ευπώλητων.

Σε ό,τι με αφορά, θέλω η γραφή μου να γεννάει, να είναι γόνιμη και να απευθύνεται σε όλους ανεξαρτήτως φύλου· άμα αγκαλιάζουν οι λέξεις μου ζεστά ανθρώπους κι αφήνουν κάπου να ανασάνει η ψυχή τους, άμα σκύβουν πάνω τους και τους κάνουν να νιώθουν ασφαλείς ώστε να πάνε παρακάτω, να ξεφοβηθούν τον εαυτόν τους, ή ακόμα κι άμα τους τραβάνε το χαλί κάτω από τα πόδια με ένα ελαφρώς ειρωνικό αλλά εγκάρδιο χαμόγελο, τότε, ναι, είμαι καλυμμένη περί γυναικείας υπόστασης της γραφής.

Γράφω άρα…

Αναρωτιέμαι, αγωνιώ, αναδιατάσσω τον κόσμο μέσα κι έξω μου, αμφιβάλλω, χαλάω και ξαναφτιάχνω τις ισορροπίες ανάμεσα στην πραγματικότητα, την αλήθεια και την προσωπική οπτική. Γράφω άρα «λέω» τον εαυτό μου, τον ψάχνω ανάμεσα στους άλλους, γίνομαι ο Άλλος.

Γράφετε κάτι αυτόν τον καιρό;

Αναπόφευκτα.

ΜΑΡΙΑ ΞΥΛΟΥΡΗ

Η Μαρία Ξυλούρη αγαπάει τα περίεργα βιβλία. Τις ειδικές εκδόσεις. Τα ευφάνταστα τυπωμένα βιβλία, την αγγλόφωνη πεζογραφία. Η Μαρία Ξυλούρη αγαπάει τον Στρατή Τσίρκα, τον Βαγγέλη Χατζηγιαννίδη, τη Μαργαρίτα Καραπάνου. Και τις γάτες.

Αν σας ζητούσα να «συστήσετε» τα κείμενά σας σε κάποιον που δεν σας ξέρει, πώς θα τα περιγράφατε;

Σκοτεινά μυθιστορήματα με έμφαση στους χαρακτήρες.

Πόσο «γυναικεία» θεωρείτε τη γραφή σας;

Ειλικρινά δεν ξέρω. Επιπλέον, φοβάμαι ότι σε πολλές περιπτώσεις ο χαρακτηρισμός «γυναικεία γραφή» δεν προκύπτει από το ίδιο το βιβλίο, αλλά από το γυναικείο όνομα στο εξώφυλλο, που δημιουργεί ένα φίλτρο στην ανάγνωση. Και βέβαια η φράση παραπέμπει, τους περισσότερους τουλάχιστον, σε αυτό που αποκαλούμε «ροζ λογοτεχνία» (κι όμως, ακόμα και άντρες γράφουν σε ροζ αποχρώσεις, ή έστω σε γαλάζιες).

Για να το θέσω αλλιώς: θα κάνατε την αντίστοιχη ερώτηση σ’ έναν άντρα; Θα τον ρωτούσατε αν θεωρεί τη γραφή του αντρική;

Γράφω άρα...

...άρα πρώτα και κύρια ρωτάω.

Γράφετε κάτι αυτόν τον καιρό;

Δουλεύω μερικά διηγήματα και δύο νουβέλες. Όμως είναι ακόμα σχετικά νωρίς για να πω περισσότερα.

ΛΟΥΙΖΑ ΣΠΗΛΙΩΤΟΠΟΥΛΟΥ

Αν σας ζητούσα να «συστήσετε» τα κείμενά σας σε κάποιον που δεν σας ξέρει, πώς θα τα περιγράφατε;

Δεκαεπτά παράξενες ιστορίες στριμωγμένες μέσα σε σύντομες, ασθματικές προτάσεις που σιγά σιγά και κάπως αναπάντεχα μετατρέπονται σε ακατάσχετη λογοδιάρροια.  Η γλώσσα απλή, ενίοτε σκληρή. Ο ρυθμός έντονος, με αρκετή μουσικότητα. Διάθεση μελαγχολική, σκοτεινή, ελάχιστα αποκαλυπτική.

Πόσο «γυναικεία» θεωρείτε τη γραφή σας;

Δεν είμαι σίγουρη ακριβώς για το τι «κρύβεται» πίσω από τον όρο γυναικεία γραφή. Αν πάντως θεωρήσουμε γυναικεία μία γραφή παραπάνω από το επιθυμητό ευαίσθητη, λίγο μελό, περιγραφική, ελαφρώς κουρασμένη ή κουραστική, μη σφιχτοδεμένη, τότε σίγουρα θα προτιμούσα αν κάποιος διάβαζε τα κείμενά μου χωρίς να γνωρίζει το φύλο του συγγραφέα στη θέση μου να φανταζόταν έναν  νεαρό ή και λίγο μεγαλύτερο σε ηλικία κύριο.

Γράφω άρα...

Γράφω άρα… διαβάζω. Όσο πιο πολύ διαβάζεις, αλλά και βρίσκεις το χρόνο να χωνέψεις και να επεξεργαστείς, να κάνεις κτήμα σου και εμπειρία σου τις εμπειρίες και τις λέξεις των άλλων, μόνο τότε μπορείς να δώσεις φωνή στις δικές σου λέξεις. Διαφορετικά, οι λέξεις αυτές, ιστορίες ολόκληρες, πιθανώς να μείνουν για πάντα κρυμμένες σαν σκέψεις.

Γράφετε κάτι αυτόν τον καιρό;

Επιστροφή στην πραγματικότητα… Δεν έχω πάψει να γράφω, δεν έχω όμως κάτι στα σκαριά αυτήν την περίοδο. Ελπίζω σε μία δημιουργική ανατροπή.

ΓΙΟΥΛΗ ΑΝΑΣΤΑΣΟΠΟΥΛΟΥ

Όλα τα κείμενα της Αναστασοπούλου, πριν δημοσιευθούν, περνούν από την αυστηρή κρίση της ομάδας «Γομολάστιχα», της οποίας είναι ιδρυτικό μέλος.

Αν σας ζητούσα να «συστήσετε» τα κείμενά σας σε κάποιον που δεν σας ξέρει, πώς θα τα περιγράφατε;

Μάλλον κλίνω προς το ρεαλισμό με τάσεις αφαίρεσης και στη νουβέλα και στο διήγημα.

Αν πρέπει να συστήσω τον Άγη από την Κούλουρη, τον ήρωα της πρώτης μου νουβέλας, θα έλεγα πως είναι ένας ξεχωριστός έφηβος βαλμένος σ’ έναν όχι και τόσο ξεχωριστό κόσμο. Θα έλεγα ακόμα πως ισως δεν είναι ένα πολύ εύκολο βιβλίο και χρειάζεται λίγη προσήλωση για να περάσει κανείς στον κόσμο του Άγη, μόλις όμως το καταφέρει, νομίζω πως το βιβλίο διαβάζεται εύκολα και σε σύντομο χρόνο.

Στα διηγήματα υπάρχει άλλη λογική, άλλη θεματολογια, συνήθως πρόκειται σχεδόν για αυτόματη γραφή. Στη μικρή φόρμα μπορεί καί να στοιχηματίσω στη συγγραφή μιας σουρεάλ ιστορίας ή και ιστορίας μυστηρίου, ενώ στο μεγάλο κείμενο παραμένω πιστή στο ρεαλισμό.

Πόσο «γυναικεία» θεωρείτε τη γραφή σας;

Νομίζω οτι μπορεί κανείς ν’ αναγνωρίσει στη γραφή μου καί κάποια γυναικεία ματιά, αλλά εάν έπρεπε να μιλήσω για φύλο στη γραφή μου, θα κατέληγα πως είναι προ-φυλική. Δεν αναφέρομαι σε εφηβική γραφή αλλά στην αναζήτηση του αρσενικού καί του θηλυκού μέσα στους ήρωες. Δηλαδή γράφω για τον άνθρωπο πριν παγιώσει το φύλο του.

Γράφω άρα…

Ενηλικιώνομαι και μαζί μ’ εμένα μεγαλώνουν και οι ιδέες που συνήθως συνωστίζονται στο κεφάλι μου. Όταν φτάνουν στην κατάλληλη ηλικία, ευτυχώς το εγκαταλείπουν.

Γράφετε κάτι αυτόν τον καιρό;

Μετά το «Ψυχή στην Κούλουρη» γράφτηκε μία δεύτερη νουβέλα η οποία βρίσκεται υπό διόρθωση, ενώ παράλληλα εκδόθηκαν τέσσερα μικρά διηγήματα στην συλλογή της Λέσχης Δημιουργικής Γραφής Γομολάστιχα: Γράψε-Σβήσε, μου πήδηξες την ιδέα, από τις εκδόσεις Φαρφουλάς.

Αυτόν τον καιρό δοκιμάζω τις αντοχές μου στο μυθιστόρημα με το οποίο δεν έχω αναμετρηθεί ξανά. Το νέο μου κείμενο αποτυπώνει μια γειτονιά του Πειραιά στις αρχές της δεκαετίας του ενενήντα.

ΜΑΡΙΑ ΦΑΚΙΝΟΥ

Αν σας ζητούσα να «συστήσετε» τα κείμενά σας σε κάποιον που δεν σας ξέρει, πώς θα τα περιγράφατε;

Κείμενα μη ρεαλιστικά, χωρίς συγκεκριμένο τόπο και χρόνο, με αφορμή μια πραγματικότητα.

Πόσο «γυναικεία» θεωρείτε τη γραφή σας;

Έχω την αίσθηση ότι οι έννοιες «γυναικεία γραφή/λογοτεχνία» έχουν κάπως εξισωθεί τα τελευταία χρόνια με τον όρο «ροζ λογοτεχνία» η οποία δεν είναι καθόλου αποκλειστικό γυναικείο «προνόμιο». Στην Ελλάδα, μάλιστα, έχουν ευδοκιμήσει πολλοί άντρες συγγραφείς ροζ μυθιστορημάτων. Αρχικά, λοιπόν, κάνω μέσα μου αυτόν τον διαχωρισμό: γυναικεία γραφή δεν σημαίνει ροζ γραφή. Αλλά και πάλι δεν είμαι ευχαριστημένη. Υπάρχει αντρική γραφή; Και αν ναι, γιατί δεν ρωτούν τους άντρες συγγραφείς πόσο «αντρική» θεωρούν τη γραφή τους; Διαθέτει κάτι ιδιαίτερο η «γυναικεία» γραφή ώστε ν’ αποτελεί από μόνη της ολόκληρη κατηγορία και θεματολογία; Φυσικά. Όμως, θα απέφευγα να χρησιμοποιήσω τη λέξη «γραφή». Αντ’ αυτής θα έλεγα «οπτική». Κάποιος ο οποίος αναλαμβάνει να αφηγηθεί μια ιστορία, αναπόφευκτα φέρει στο λόγο και στη ματιά του έμφυλα χαρακτηριστικά τα οποία έχουν διαμορφωθεί μέσα από τις κοινωνικές και ιστορικές συγκυρίες, όσο και από τα προσωπικά βιώματα. Η οπτική του –η οποία σαφώς επηρεάζεται από το φύλο του- είναι που αποτυπώνεται στη γραφή του, φέροντας εκείνα τα ατομικά χαρακτηριστικά που την κάνουν μοναδική, και όχι το αντίστροφο.  [Υπάρχει το πολύ κατατοπιστικό επί του θέματος δοκίμιο «Η Δι-εκδίκηση της Barbie», σε επιμέλεια Χριστιάνας Λαμπρινίδη]. Ως εκ τούτου, δεν θεωρώ τη γραφή μου γυναικεία. Οι βασικοί ήρωες του πρώτου βιβλίου μου αλλά και μετέπειτα κειμένων έχουν υπάρξει όλοι άντρες, τώρα που το σκέφτομαι, άρα έχω υιοθετήσει εκεί μια πιο αντρική, ας πούμε, εκφορά λόγου. Ωστόσο, η «οπτική» μου είναι σαφώς γυναικεία, έτσι όπως αυτή διαμορφώνεται από τις κοινωνικές και πολιτικές συγκυρίες αλλά και τα βιώματά μου σε αυτήν την ιστορική περίοδο όπου έτυχε να ζω.

Γράφω άρα…

Δεν καταλαβαίνω την ερώτηση.

Γράφετε κάτι αυτόν τον καιρό;

Εδώ και αρκετό καιρό προσπαθούσα να ολοκληρώσω ένα δεύτερο μυθιστόρημα.

ΣΤΕΡΓΙΑ ΚΑΒΒΑΛΟΥ

Η Στέργια Κάββαλου σιγά σιγά μας φανερώνει τα πολλά της συγγραφικά πρόσωπα. Εκτός από τα διηγήματά της, γράφει παιδικά βιβλία και μεταφράζει από τα Γαλλικά.

Αν σας ζητούσα να «συστήσετε» τα κείμενά σας σε κάποιον που δεν σας ξέρει, πώς θα τα περιγράφατε;

Aπό τα κείμενα ακούγεται σίγουρα hard core μουσική, το χρώμα τους είναι μαυροκόκκινο των άκρων με μπλε-μοβ απόχρωση εμμονικού θανάτου και βαθιάς σκέψης. Οι προτάσεις δεν βιάζονται καθόλου να μεγαλώσουν αλλά είναι εκεί περιμένοντας την επόμενη επίσκεψή σου. Γιατί τη θέλουν τη δεύτερη ευκαιρία τους. Τον θέλουν τον χρόνο τους και βιάζονται να σε ζαλίσουν με τις παρορμητικές τους αλήθειες.

Πόσο «γυναικεία» θεωρείτε τη γραφή σας;

Oι πρώτες αντιδράσεις -από το Αλτσχάιμερ Trance τουλάχιστον- μίλησαν για μια γραφή πιο unisex. Πράγμα που ήταν μια όμορφη έκπληξη. Δεν ξέρω πόσο συνειδητά ή όχι μπαίνει το φύλο και το ηχόχρωμά του στις ιστορίες-οπτικές αλλά η φράση "γυναικεία λογοτεχνία" μάλλον ακούγεται άσχημα στο νου και στην απόχρωση της σελίδας. Το αφήγημα "αρνητικό 13" από την άλλη, το οποίο και γράψαμε μαζί με τη Μαίρη Γεωργίου, ενώ θα περίμενε κανείς να διαβαστεί περισσότερο από γυναίκες, είχε καλύτερη αποδοχή στον άνδρα αναγνώστη. Σαν να περιείχε κώδικες ανακάλυψης... και ναι, τις γυναίκες δεν τις αφορούν μονάχα αγάπες, αδιέξοδοι έρωτες και χαλάσματα. Αλλά κάθετί που συγκλονίζει και συγκινεί. Άμα ανοίγεις τις θεματικές σου, αυτόματα διευρύνεις και το κοινό. Με το όνομα, το ένστικτο και την εμπειρία να σφραγίζει άλλοτε δειλά κι άλλοτε έντονα, τα θηλυκά σου στοιχεία σ' έναν κόσμο φριχτά και νομοτελεικά ουδέτερο.

Γράφω άρα…

Γράφω άρα έχω την επιθυμία-ψευθαίσθηση ότι ανακαλύπτω τη μυστική ζωή που υπάρχει στο κεφάλι μου. Μια ζωή που κατέχει λίγη περισσότερη αλήθεια από εκείνη της κάθε μέρας. Κι ύστερα έρχεται η άλλη απόπειρα-ψευδαίσθηση, εκείνη του μοιράσματος. Που ελπίζει σε λιγότερη μοναξιά.

Γράφετε κάτι αυτόν τον καιρό;

Γράφω ποίηση που υποψιάζομαι ότι θα εκδοθεί μέσα στο φθινόπωρο, ολοκληρώνω μια συλλογή πάλι με διηγήματα, ενώ είναι υπό έκδοση η νουβέλα μου "αντίστροφα-love will tear us apart". Και το καλύτερο, με την έννοια του δικού μου αγαπημένου, κάποιες παιδικές ιστορίες για τους μικρούς μας συνενόχους.