Προτάσεις βιβλίων ελληνικής και ξένης πεζογραφίας για το καλοκαίρι (και για κάθε εποχή).
Του Κώστα Αγοραστού
Τα βιβλία μπορούν να μας σώσουν. Μπορούν, όχι να μας αποσπάσουν την προσοχή από την καθημερινότητα, αλλά να μας δώσουν νέες οπτικές, πιο καθαρές, πιο βαθιές, ώστε να στοχαστούμε καλύτερα το τώρα και το αύριο. Η καλή πεζογραφία μπορεί να συμβάλει ιδιαίτερα σε αυτό. Ξεχωρίσαμε 55 βιβλία ελληνικής και ξένης λογοτεχνίας από τις εκδόσεις των τελευταίων μηνών. Σίγουρα δεν είναι τα μόνα καλά βιβλία. Σίγουρα στη θέση τους θα μπορούσαν να είναι ορισμένα ακόμη. Οι προτάσεις αυτές ας είναι αφορμή για περαιτέρω αναζητήσεις στα βιβλιοπωλεία.
10 ελληνικά μυθιστορήματα
Έπειτα από χρόνια «σιωπής», η Ρέα Γαλανάκη καταθέτει το μυθιστόρημα Η Άκρα Ταπείνωση (εκδ. Καστανιώτη) αποτυπώνοντας την περίοδο της κρίσης. Η σημερινή γενιά, η γενιά του Πολυτεχνείου, οι ευθύνες και οι παραλήψεις μοιράζονται και αποδίδονται, κατά την κρίση της συγγραφέως, σε μια προσπάθεια να φωτίσει τις κρυμμένες αιτίες που μας οδήγησαν στη σημερινή πραγματικότητα. Στη ρίζα της σημερινής κατάστασης επιχειρεί να φτάσει και ο Θεόδωρος Γρηγοριάδης με το μυθιστόρημά του Ζωή μεθόρια (εκδ. Πατάκη), ξεκινώντας από τη δεκαετία του ’80. Εκεί συναντούμε μια νεοδιόριστη καθηγήτρια, η οποία προσπαθεί να εναντιωθεί στο κοινωνικό κατεστημένο και στην «αλλαγή» που προελαύνει με ταχύτατους ρυθμούς. Η προσωπική της ιστορία φιλτράρεται μέσα από τις ραγδαίες κοινωνικές εξελίξεις πυροδοτώντας ένα πολύ ενδιαφέρον μυθιστόρημα. Δυνατή ιστορία με ιδιαίτερη γλώσσα συναντούμε και στο πρώτο πεζό του Χρήστου Αρμάντο Γκέζου, Η Λάσπη (εκδ. Μελάνι). Εκεί ο πρωταγωνιστής της, ένας νεαρός βορειοηπειρώτης, έρχεται στην Αθήνα με σκοπό να ξεκαθαρίσει παλιούς λογαριασμούς και να θέσει τέλος στη ζωή του. Καταιγιστικός λόγος, προσπάθεια καταγραφής σκέψεων και αισθημάτων σε χειμαρρώδη ροή. Φιλόδοξο και ήδη πολυσυζητημένο είναι το νέο μυθιστόρημα της Ιωάννας Μπουραζοπούλου Η κοιλάδα της λάσπης (εκδ. Καστανιώτη). Τοποθετώντας το βιβλίο της στο χώρο της λογοτεχνίας του φανταστικού, η Μπουραζοπούλου δίνει το πρώτο μέρος μιας τριλογίας με τρόπο ευφάνταστο και υπαινικτικό, οικοδομώντας έναν κόσμο δυστοπικό. Έναν ολόκληρο κόσμο κατάφερε να «στήσει» και ο Solup με το εξαιρετικό του graphic novel Αϊβαλί (εκδ. Κέδρος). Θαυμάσιας αισθητικής σκίτσα ζωντανεύουν την ιστορία των πολλαπλών ξεριζωμών καθιστώντας το βιβλίο μια από τις ωραιότερες πρόσφατες εκδόσεις. Σε ένα άλλο, προσωπικό επίπεδο, ο Κώστας Καβανόζης, μέσα από μικροαντικείμενα και θραύσματα μνήμης, ανασυστήνει τον δικό του κόσμο στο μυθιστόρημα Το Χαρτόκουτο (εκδ. Πατάκη). Η παιδική και εφηβική ηλικία, το πρώτο σκίρτημα, το πρώτο φιλί, είναι μοχλοί που πυροδοτούν τη μνήμη και φέρνουν στην επιφάνεια πρόσωπα και γεγονότα. Με τον δικό του ιδιαίτερο, υπερρεαλιστικό και συχνά σαρκαστικό τρόπο, ο Βασίλης Γκουρογιάννης, καταθέτει το Σενάριο αθανασίας (εκδ. Μεταίχμιο). Ένα ποιητικό μυθιστόρημα που μπορεί να διαβαστεί με παραπάνω απο έναν τρόπους. Ο Θοδωρής Καλλιφατίδης με το μυθιστόρημά του Πάντα θα επιστρέφω (εκδ. Γαβριηλίδη) μας μεταφέρει στη δεκαετία του '30 και διαμέσου της ηρωίδας του διατρέχει τη σύγχρονη ιστορία της Ελλάδας. Από την Κατοχή και τον Εμφύλιο μέχρι τα κύματα της μετανάστευσης και τη Μεταπολίτευση. Μια πλούσια ιστορία ειπωμένη με τον μεστό αφηγηματικό τρόπο του Καλλιφατίδη. Μακριά από τα ελληνικά –λογοτεχνικά– σύνορα, και συγκεκριμένα μέχρι το Κάμντεν και τη δεκαετία του ’80, μας ταξιδεύει η Κάλλια Παπαδάκη με το μυθιστόρημά της Δενδρίτες (εκδ. Πόλις). Ερημωμένα σπίτια, κλειστές βιομηχανίες, φτωχές συνοικίες και η Μίνι και η Λητώ, δύο συμμαθήτριες, μεγαλώνουν και ενηλικιώνονται μαζί κάτω απο αντίξοες συνθήκες. Σε ένα πανδοχείο κοντά στην Τιχουάνα, στο Μεξικό, τοποθετεί ο Γιάννης Σκαραγκάς τους ήρωες και τη δράση του βιβλίου του Ο ουρανός που ονειρεύτηκες (εκδ. Κριτική). Εν μέσω μιας καταιγίδας οι ήρωες αποκαλύπτουν κρυμμένα μυστικά, εκδικούνται, συγχωρούν και αρχίζουν τη ζωή τους από την αρχή.
10 συλλογές διηγημάτων
Αναμφίβολα η συλλογή διηγημάτων που συζητήθηκε φέτος πολύ είναι το Γκιακ (εκδ. Αντίποδες) του Δημοσθένη Παπαμάρκου. Ενδιαφέρουσες ιστορίες δοσμένες με προσεγμένη και μελετημένη γλώσσα. Μια συλλογή διηγημάτων υπόδειγμα στα χνάρια των σπουδαίων Ελλήνων διηγηματογράφων. Έπειτα από τέσσερα μυθιστορήματα, η Νίκη Αναστασέα μας έδωσε μια ιδιαιτέρως δυνατή συλλογή ιστοριών υπό τον τίτλο Τα άγρια περιστέρια (εκδ. Καστανιώτη). Ιστορίες με άρτια αφηγηματική τεχνική που δίνουν φωνή σε καθημερινούς ανθρώπους στην κόψη της καθημερινότητάς τους. Την καθημερινότητα δεκατεσσάρων διαφορετικών ανθρώπων στη Θεσσαλονίκη επιχείρησε να καταγράψει η πρωτοεμφανιζόμενη Βίκυ Κλεφτογιάννη στη συλλογή της 14 ζωές στη Σαλονίκη (εκδ. Κέδρος). Ιστορίες αγάπης, προδοσίας, ανέχειας, υπομονής κάτω από τη στέγη μιας πόλης που διαρκώς γεννά νέες και ιδιαίτερες λογοτεχνικές φωνές. Από τη Θεσσαλονίκη προέρχεται και ο πεζογράφος Παναγιώτης Γούτας, ο οποίος μας δίνει τη συλλογή Τζαζ, παθήσεις και άλλα τινά (εκδ. Κέδρος). Ιστορίες γραμμένες από το 1989 μέχρι και το 2014 με φόντο τη μουσική τζαζ, η οποία δίνει το τέμπο σε κάθε μια από αυτές. Με ένα ιδιαίτερο τέμπο είναι γραμμένες και οι πέντε ιστορίες της, επίσης πρωτοεμφανιζόμενης, Δέσποινας Μπάτρη στη συλλογή της Ή όλοι ή κανείς (εκδ. Μεταίχμιο). Η Μπάτρη έχει αντιστοιχήσει με επιτυχία το προσωπικό της βίωμα με τους ήρωες των ιστοριών της δίνοντάς μας πολυπρισματικές αφηγήσεις και ανάγλυφους χαρακτήρες. Αυτό είναι ίσως και ένα από τα κυρίαρχα χαρακτηριστικά των διηγημάτων του Πέτρου Κουτσιαμπασάκου στην τελευταία του συλλογή Δρόμοι (εκδ. Πατάκη). Όλοι οι ήρωες των ιστοριών του διαγράφονται με σαφήνεια και βάθος αφήνοντας ένα ισχυρό αποτύπωμα στον αναγνώστη με το τέλος της ανάγνωσης. Κάτι ανάλογο συμβαίνει και με τις ιστορίες της Λένας Κιτσοπούλου στο Μάτι του ψαριού (εκδ. Μεταίχμιο). Με αιχμή της την προκλητική γλώσσα, τις ανατρεπτικές ιστορίες καθώς και τους αντισυμβατικούς ήρωες η Κιτσοπούλου βάζει στο χαρτί πρόσωπα και χαρακτήρες με σκοπό να μας μείνουν αξέχαστοι. Ο Κωνσταντίνος Πουλής, από την άλλη, με τη συλλογή του Θερμοστάτης (εκδ. Μελάνι) επικεντρώνει στις ιστορίες, στις κοινωνικές συνθήκες, στη γενικότερη κατάσταση μέσα στην οποία κινούνται οι ήρωές του. Καταγράφει το σήμερα άλλες φορές με χιούμορ και άλλες με την τραγικότητα που του πρέπει. Πρωτοεμφανιζόμενος, στην πεζογραφία, και ο Θοδωρής Ρακόπουλος με τη συλλογή του Νυχτερίδα στην τσέπη (εκδ. Νεφέλη). Με εμφανείς τις καταβολές από την ποίηση, ο Ρακόπουλος αφηγείται κρυπτικά, αφαιρετικά, πάντα όμως με σαφήνεια και εμμονή στη μουσικότητα των φράσεών του. Μια από τις πιο ενδιαφέρουσες συλλογές διηγημάτων. Ατόφιος διηγηματογράφος ο Ηλίας Παπαμόσχος μόλις εξέδωσε την πέμπτη του συλλογή με τίτλο Η αλεπού της σκάλας και άλλες ιστορίες (εκδ. Κίχλη). Ιστορίες σαν καταγραφές ονείρων, αχνές, ομιλχώδεις, από τα βάθη της μνήμης. Με λόγο που ακροβατεί στην ποίηση, η μέριμνα του Παπαμόσχου είναι να συντονίσει τη μουσικότητα του κειμένου του με αυτή των ηρώων του. Με το βηματισμό τους και τις ανάσες τους.
Έπειτα από το πολυβραβευμένο μυθιστόρημα Υπόσχεση γάμου (εκδ. Μεταίχμιο) ο Γιώργος Συμπάρδης επανέρχεται με τη νουβέλα Μεγάλες γυναίκες (εκδ. Μεταίχμιο). Η ιστορία της κυρίας Σοφίας, του μυστηριώδους νεαρού, που μένει στην ίδια πολυκατοικία με αυτή και της ομοιότητάς του με τον πάτερ-Ιωάννη είναι ο καμβάς στον οποίο ξεδιπλώνονται ανομολόγητα πάθη, κρυφές επιθυμίες αλλά και μια ισχυρή διάθεση επικοινωνίας και εξομολόγησης. Με άξονα την επικοινωνία ή την αδυναμία αυτής ξεκινάει το ταξίδι του ο ήρωας της νουβέλας της Σώτης Τριανταφύλλου Μηχανικοί καταρράκτες (εκδ. Πατάκη). Μια ιστορία γλυκόπικρη για τον έρωτα, τη φιλία και την πίστη στο άγνωστο και απροσδόκτητο της ζωής. Μια νουβέλα που ξεκινάει από το Μεκάνικ Φολς και φτάνει μέχρι το Μεξικό, με αναπάντεχο τέλος. Ιστορία που λαμβάνει χώρα στο Παρίσι αφηγείται ο πρωτοεμφανιζόμενος Θωμάς Συμεωνίδης στη νουβέλα του Γίνε ο ήρωάς μου (εκδ. Γαβριηλίδης). Μια πλεκτάνη στην Ελλάδα της κρίσης, μια απολογία και η αναζήτηση της αλήθειας είναι η μέριμνα του αφηγητή για να μπορέσει να διαλευκάνει το μυστήριο που τον βασανίζει. Με την απειλή του θανάτου προσπαθεί να εξιλεωθεί για όσα τον βαραίνουν και δεν μπορεί να αντέξει. Με όχημα τη γλώσσα ο Μιχάλης Μακρόπουλος στη νουβέλα του Το δέντρο του Ιούδα (εκδ. Κίχλη) αφηγήθηκε την ιστορία του Ηλία, ο οποίος επιστρέφει στο Δελβινάκι Πωγωνίου και εμπλέκεται σε μια ιστορία μυστηρίου και τιμής, στο πλαίσιο της ιδιόμορφης ομερτά που συχνά χαρακτηρίζει την επαρχία. Τέλος, ο Φαίδωνας Ταμβακάκης στη νουβέλα του Η αναπαλαίωση (εκδ. Εστία) αναζητά τα όρια του ταξιδιού εντός και εκτός θάλασσας. Τα όρια του έρωτα, της μνήμης και τις δυνατότητες μιας νέας αρχής.
Το πρώτο βιβλίο του Θάνου Κάππα Πικρούτσικα-πικρούτσικα (εκδ. Εστία) κινείται μεταξύ καταγραφής γεγονότων της καθημερινότητάς του, με γλώσσα γλαφυρή και παιγνιώδης, και ενός ανοιχτού προσωπικού ημερολογίου. Με αποδέκτη άλλοτε τον εαυτό του και άλλοτε έναν ιδανικό συνομιλητή, ο Κάππας κατέγραψε σκέψεις και αισθήματα προσωπικά που με έναν τρόπο μας αφορούν. Προσωπικό και ιδιόρρυθμο είναι και το μικρό βιβλιαράκι του Αχιλλέα Κυριακίδη Σημειώσεις για μια ιδιωτική θεωρία της λογοτεχνίας (εκδ. Κίχλη). Ο Κυριακίδης συμπυκνώνει σ’ αυτό το τομίδιο αναγνωστική εμπειρία χρόνων και τη μοιράζεται μαζί μας με τρόπο ευφυή, απόλυτο, σαρκαστικό και άκρως παθιασμένο. Με την πλάστιγγα να γέρνει προς την ειρωνία (η οποία πρωτίστως έχει αντικείμενο την ίδια) η Μαργαρίτα Ζαχαριάδου δηλώνει ότι Το παρόν αποτελεί προϊόν μυθοπλασίας (εκδ. Πόλις) και έτσι αποκτά την απαιτούμενη ελευθερία να παίξει με τις λέξεις, τις εικόνες και τις πολλαπλές νοηματοδοτήσεις της καθημερινότητας. Διαβάζεται απνευστί. Στις 24 Μαρτίου 2015 ο Διονύσης Καψάλης αναγορεύτηκε σε επίτιμο διδάκτορα του Τμήματος Φιλολογίας της Φιλοσοφικής Σχολής του Αριστοτέλειου Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης. Το κείμενο της αντιφώνησης και ομιλίας του περιλαμβάνεται σε αυτό το μικρό βιβλιαράκι με τίτλο Ευτυχής φιλολογία (εκδ. Άγρα) και αποτελεί κατάθεση της βαθιάς του σχέσης με την ανάγνωση, τη γραφή και εν τέλει με τη γλώσσα. Την ιδιαίτερη σχέση του με τη γλώσσα αναδεικνύει και ο Γιώργος Βέης στο βιβλίο του Παντού (εκδ. Κέδρος). Ταξιδιωτικές σημειώσεις, μαρτυρίες τόπων, χρόνων, αισθημάτων και ανθρώπων καταγράφονται καλειδοσκοπικά δημιουργώντας ένα παλίμψηστο εικόνων και εμπειριών.
12 βιβλία κλασικής μεταφρασμένης πεζογραφίας
Ό,τι κι αν συμβεί θα έχουμε πάντα τα κλασικά μυθιστορήματα, εκείνα τα διηγήματα στα οποία συνεχώς θα καταφεύγουμε για να κρυφοκοιτάξουμε μέσα σε μια ιστορία ειπωμένη στέρεα και με σαφήνεια. Τους συγγραφείς που αγαπήσαμε αλλά και αρκετούς ακόμη με τους οποίους θα έρθουμε σε επαφή για πρώτη φορά. Μέγιστος μεταξύ τιτάνων ο Fyodor Dostoyevsky. Η επανέκδοση των Αδελφών Καραμάζοφ (μτφρ. Άρης Αλεξάνδρου, εκδ. Γκοβόστη) είναι μια καλή αφορμή για ξανασυναντηθούμε με τους ήρωες αυτού του μεγαλειώδους μυθιστορήματος και να προσεγγίσουμε τον καθένα ξεχωριστά σαν να ήταν η πρώτη φορά. Από την αλλη η Ανάσταση (μτφρ. Ελένη Μπακοπούλου, εκδ. Κέδρος) του Leon Tolstoi δεν είναι από τα ιδιαιτέρως γνωστά του μυθιστορήματα και η νέα αυτή μετάφραση μας το συστήνει με αξιώσεις. Τολμηρό και πρωτοπόρο για την εποχή του, το μυθιστόρημα του Lolstoi αποτελεί άλλη μια βέβαιη αναγνωστική απόλαυση. Μένοντας στους σπουδαίους Ρώσους δεν μπορούμε να μην αναφερθούμε στην νέα, επίση, μετάφραση της Καρδιάς σκύλου (μτφρ. Ελένη Μπακοπούλου, εκδ. Αντίποδες) του Mikhail Bulgakov. Αλληγορία, σουρεαλισμός αλλά κατά βάση ένα σπουδαίο κείμενο από έναν μετρ της γραφής.
Στο μικρό και άκρως ερεθιστικό διήγημα του Franz Kafka Η ετυμηγορία (μτφρ. Κώστας Κουτσουρέλης, εκδ. Μελάνι) θίγονται με θαυμαστό τρόπο ορισμένα από τα κομβικά ζητήματα τα οποία παρουσιάζονται ευκρινέστερα στα μεγαλύτερα σε έκταση έργα του συγγραφέα. Η τρέλα, οι εμμονές, η σχέση με τον πατέρα καθώς και η επιθυμία του θανάτου κάνουν εδώ την εμφάνισή τους και δίνουν τον τόνο σε αυτόν το μικρό θησαυρό των 35 σελίδων. Ευσύνοπτη κι εξίσου ενδιαφέρουσα είναι και η νουβέλα του Guy de Maupassant Η χοντρομπαλού (μτφρ. Αμαλία Τσακνιά, εκδ. Κίχλη). Η απόλαυση στις ιστορίες του Maupassant βρίσκεται τόσο στο ανάλαφρο και παιγνιώδες ύφος του, το οποίο λειτουργεί ως όχημα για να ειπωθούν σπουδαία πράγματα, όσο και στους εκκεντρικούς χαρακτήρες του, οι οποίοι άγονται και φέρονται συχνά από ταπεινά και ευτελή κίνητρα.
Τα κίνητρα και ο μηχανισμός που περιγράφεται, με θαυμαστό τρόπο, στο μυθιστόρημα του Arthur Koestler Το μηδέν και το άπειρο (μτφρ. Ανδρέας Παππάς, εκδ. Πατάκη) μόνο ως ταπεινά και ευτελή δεν χαρακτηρίζονται. Στο σπουδαίο αυτό μυθιστόρημα παρακολουθούμε από πολύ κοντά τη συλλογιστική και τη συντριβή ενός ανθρώπου που πίστεψε βαθιά και αληθινά στο Κόμμα, το οποίο και τον συνέθλιψε μαζί με πολλούς ακόμα συντρόφους του. Ενα βαθιά ανθρωπιστικό και λυτρωτικό μυθιστόρημα για όσους θέλουν να εντρυφήσουν σε εκείνη τη σκοτεινή εποχή. Ενδιαφέρουσα περίπτωση αποτελεί και ο Arthur Schnitzer και η συλλογή Έρωτας και θάνατος (μτφρ. Βασίλης Παλιγγίνης, εκδ. Οδός Πανός), η οποία περιλαμβάνει δέκα νουβέλες, είναι μια καλή ευκαιρία να γνωρίσουμε καλύτερα το έργο του. Ο Schnitzer εξέφρασε με χαρακτηριστικό τρόπο το πνεύμα της εποχής του, της Βιέννης του τέλους του 19ου και των αρχών του 20ου αιώνα και κατέκτησε μεγάλη αναγνώριση. Μεγάλη αναγνώριση και πολυτάραχη ζωή είχε και ο ομοεθνής του Stefan Zweig. Στην ανθολογία Ο ονειροπόλος κύριος Τσβάιχ (μτφρ. Γιώτα Λαγουδάκου, εκδ. Μεταίχμιο) συναντούμε ορισμένα χαρακτηριστικά διηγήματα και νουβέλες τα οποία καλύπτουν όλες τις συγγραφικές του περιόδους. Ο Zweig είναι ακόμη και σήμερα ιδιαίτερα αγαπητός εξαιτίας της παιγνιώδους γραφής του και των σύγχρονων θεμάτων του.
Εξαιρετικά ενδιαφέρον θέμα πραγματεύεται και το μυθιστόρημα του Christopher Isherwood Ο κύριος Νόρις αλλάζει τρένα (μτφρ. Ιωάννα Ηλιάδη, εκδ. Μεταίχμιο). Η άνοδος του ναζισμού στη Μεσοπολεμική Γερμανία και η στενή φιλία ανάμεσα στον άγγλο καθηγητή Ουίλιαμ Μπράντσο και τον ελαφρώς μυστηριώδη και αντιφατικό κύριο Άρθουρ Νόρις. Η τριλογία του Manes Sperber Δάκρυ στον ωκεανό (μτφρ. Έμη Βαϊκούση, εκδ. Καστανιώτη), ακολουθεί την ιστορία του Ντόινο Φάμπερ από τη δεκαετία του ’30 στη Ρωσία μέχρι και τις αρχές του ’50. Μια μοναδική τοιχογραφία της Κεντρικής Ευρώπης και των Βαλκανίων, των λαών της και των πιο άγριων ενστίκτων της. Ένα μυθιστόρημα-σταθμός για την απρόβλεπτη πορεία της Ευρώπης, η οποία ισορροπεί ανάμεσα στην αισιοδοξία και τον σκεπτικισμό.
Θα κλείσουμε τις προτάσεις μας με άλλα δύο βιβλία-μεταφραστικούς άθλους. Η δύναμις και η δόξα (μτφρ. Μαργαρίτα Ζαχαριάδου, εκδ. Πόλις) του Graham Greene έρχεται να προστεθεί στις νέες μεταφράσεις των έργων του, για όσους αγαπούν και παρακολουθούν τον συγγραφέα. Καθολικός κλήρος, διαφθορά και επαναστατική κυβέρνηση του Μεξικό είναι το πλαίσιο στο οποίο κινούνται οι ήρωες του βιβλίου. Ίσως το σπουδαιότερο έργο του Greene και μια καλή αφορμή, για όσους δεν έχουν έρθει σε επαφή με τα βιβλία του, να ξεκινήσουν από εδώ. Τέλος, το βιβλίο του Frank Norris ΜακΤιγκ (μτφρ. Μιχάλης Μακρόπουλος, εκδ. Gutenberg) αποτελεί ανάγλυφη αποτύπωση μιας κοινωνίας σε σήψη με μοναδική αξία το χρήμα. Αυτός είναι και ο κυρίαρχος μοχλός για κάθε ενέργεια των ηρώων του βιβλίου, οι οποίοι ωθούνται στην απληστία και εν τέλει στον φόνο.
12 βιβλία σύγχρονης μεταφρασμένης πεζογραφίας
Η σύγχρονη πεζογραφία του εξωτερικού έχει να επιδείξει σπουδαία νέα βιβλία και τα αντανακλαστικά των Ελλήνων εκδοτών είναι, τις περισσότερες φορές, οξυμένα, παρουσιάζοντας σχεδόν ταυτόχρονα και στην Ελλάδα πολλές από τις νέες κυκλοφορίες του εξωτερικού. Χαρακτηριστική περίπτωση το μυθιστόρημα του Kazuo Ishiguro Θαμμένος γίγαντας (μτφρ. Αργυρώ Μαντόγλου, εκδ. Ψυχογιός). Έχοντας δημιουργήσει μεγάλη προσμονή στους αναγνώστες του, μιας και πέρασαν δέκα χρόνια από το προήγουμενό του βιβλίο, το μυθιστόρημα δίχασε τους αναγνώστες και έδωσε αφορμή για πολλές συζητήσεις. Ένα παραμύθι για τη μνήμη, την αγάπη, την εκδίκηση και τον πόλεμο. Χρησιμοποιώντας το σχήμα της παραβολής και της αλληγορίας ο Erri De Luca στο βιβλίο Το βάρος της πεταλούδας (μτφρ. Άννα Παπασταύρου, εκδ. Κέλευθος) μιλάει για πράγματα και συσχετισμούς με έναν τρόπο ιδιαίτερο και αυθεντικό. Ο Νίκος Ξένιος έγραψε στην κριτική του: «Πρωτότυπη αφήγηση, ασθματικός ρυθμός, αλληγορική σημειολογία: μια γλώσσα απόλυτα προσωπική, αποδοσμένη εύστοχα στα ελληνικά από την Άννα Παπασταύρου». Αξιομνημόνευτη είναι και η μετάφραση του μυθιστορήματος του László Krasznahorkai Πόλεμος και πόλεμος (εκδ. Πόλις) από την Ιωάννα Αβραμίδου. Μια δυνατή ιστορία με δεκάδες υπόγειες αναφορές οι οποίες συνδιαλέγονται με ογκόλιθους της λογοτεχνίας, της μουσικής και του κινηματογράφου. Εντάγμενο σε μια κομβική ιστορική περίοδο είναι και το μυθιστόρημα της Rachel Kushner Τα φλογοβόλα (μτφρ. Γιώργος-Ίκαρος Μπαμπασάκης, εκδ. Ίκαρος). Η Αργυρώ Μαντόγλου είχε γράψει: «Τα Φλογοβόλα έχουν φιλόδοξο θέμα και στόχο: Η Κούσνερ επιχειρεί να συνδέσει μεταξύ τους τα κυρίαρχα ρεύματα του εικοστού αιώνα στην τέχνη αλλά και στην πολιτική». Το μυθιστόρημα του Dave Eggers Ο κύκλος (μτφρ. Ιλάειρα Διονυσοπούλου, εκδ. Κέδρος) μας μεταφέρει σε μια δυστοπία, όπου οι έννοιες της Ιδιωτικότητας, της Εξουσίας, της Ηθικής και της Εργασίας έχουν αλλάξει στο όνομα μιας νέας, ψηφιακής εποχής.
Σπουδαίο και το τελευταίο μυθιστόρημα του Richard Ford Καναδάς (μτφρ. Θωμάς Σκάσσης, εκδ. Πατάκη). Σ’ αυτό παρακολουθούμε την ιστορία του έφηβου Ντελ Πάρσονς και της, κατά τα άλλα, συνηθισμένης του οικογένειας. Μέχρι τη στιγμή κατά την οποία οι γονείς του θα διαπράξουν μια ληστεία και ο ίδιος θα φυγαδευτεί στον Καναδά. Ο Γιώργος-Ίκαρος Μπαμπασάκης έγραψε: «Στον Καναδά, ένα μεγάλο σε έκταση και σε σύλληψη μυθιστόρημα, ο Richard Ford καταπιάνεται με την εφηβεία, ανατρέποντας σχεδόν όλα όσα έχουμε συνηθίσει να ακούμε και να διαβάζουμε για την εφηβεία. Δύο λέξεις-κλειδιά βρίσκουμε διάσπαρτες, ή μάλλον στρατηγικά τοποθετημένες, στο corpus του βιβλίου: σκάκι και ουρανός». Απόδραση (μτφρ. Σοφία Σκουλικάρη, εκδ. Μεταίχμιο) ονομάζεται η συλλογή της βραβευμένης Alice Munro. Οκτώ ακόμη διηγήματα στο πεζογραφικό πορτρέτο της Murno συμπληρώνουν πληρέστερα την εικόνα της, κινούμενα στα γνωστά της θέματα: την αγάπη, την προδοσία, την γυναικεία χειραφέτιση, την προοπτική του θανάτου. Εξαιρετικά διηγήματα έχουμε και από τον George Saunders με τίτλο Δεκάτη δεκεμβρίου (μτφρ. Γιώργος-Ίκαρος Μπαμπασάκης, εκδ. Ίκαρος). Σκληρές ιστορίες ειπωμένες με αξιομνημόνευτη δεξιοτεχνία και απέραντι αγάπη για τους ήρωές του. Ο Saunders, ένας Carver του 21ου αιώνα διδάσκει ανατομία ανθρώπινης συμπεριφοράς και συμπόνιας για τον σύγχρονο αμερικανό. Αναλόγως και ο Don DeLillo στη συλλογή του Άγγελος Εσμεράλντα (μτφρ. Ελένη Γιαννακάκη, εκδ. Εστία). Εννέα διηγήματα, τα οποία καλύπτουν ένα μεγάλο χρονικό και θεματικό εύρος. Η πρόσφατη οικονομική κρίση στην Ελλάδα, μια αμερικανίδα που προσπαθεί να επιβιώσει ψυχολογικά έπειτα από τον σεισμό του 1981 στην Αθήνα, δύο καλόγριες που προσφέρουν ανθρωπιστική βοήθεια στις συνοικείες ναρκομανών του Μπρονξ, είναι ορισμένα από τα θέματα των διηγημάτων της συλλογής.
Η ισπανική κοινωνία σε κρίση είναι αυτή που περιγράφεται στο μυθιστόρημα του Rafael Chirbes Στην άκρη του γκρεμού (μτφρ. Βασιλική Κνήτου, εκδ. Κέδρος). Ο Εστέμπαν αναγκάζεται να κλείσει το ξυλουργείο του στη μικρή ισπανική πόλη Όλμπα, αφήνοντας στο δρόμο τους υπαλλήλους του. Οι τύψεις τον αναγκάζουν να αναζητήσει τα αίτια που τον οδήγησαν σ' αυτή την επιλογή και να διερευνήσει τον διττό ρόλο του ως θύτη και θύματος. Γύρω από τον Εστέμπαν ξεδιπλώνεται ένας θίασος εξιλαστήριων θυμάτων, άπληστων απατεώνων και ανελέητων κυνηγών του εύκολου κέρδους. Κατασκοπική ιστορία με γρίφους και αντανακλάσεις είναι το μυθιστόρημα του Edward Whittemore Σκιές στον Νείλο (μτφρ. Γιώργος Μπλάνας, εκδ. Γκοβόστη). Οι Σκιές στο Νείλο, το τρίτο από τα τέσσερα αυτοτελή μυθιστορήματα του Κουαρτέτου της Ιερουσαλήμ, είναι ένα παραμύθι για τις απροσδόκητες μεταμορφώσεις του καλού και του κακού· ένα έπος για την αγάπη, τα μυστήρια του χρόνου και την τραγωδία του πολέμου. Τέλος, έχουμε το μυθιστόρημα του Bernhard Schlink Η γυναίκα στη σκάλα (μτφρ. Απόστολος Στραγαλινός, εκδ. Κριτική). Χαμένος για χρόνια, ένας διάσημος πίνακας εμφανίζεται στην πινακοθήκη του Σύδνεϋ. Μια γυναίκα και οι τρεις άντρες που αγάπησε, αλλά και πρόδωσε, θα συναντηθούν ξανά σε μια απομονωμένη ακτή της Αυστραλίας. Καθένας τους διεκδικεί αυτό που νομίζει ότι δίκαια του ανήκει, αλλά μόνο εκείνη, η γυναίκα στη σκάλα, μπορεί να το δώσει. Μια ιστορία για τον έρωτα και την απόρριψη, για τις χαμένες ευκαιρίες και την απόδοση δικαιοσύνης.
+ 1 βιβλίο, Το μάθημα μουσικής, του Πασκάλ Κινιάρ (μτφρ. Γιάννης Κατσάνος, εκδ. Μελάνι). Τρία στοχαστικά διηγήματα, που κινούνται ανάμεσα στο δοκίμιο και την πεζογραφία, με αναφορές στην μουσική.
* Ο ΚΩΣΤΑΣ ΑΓΟΡΑΣΤΟΣ είναι δημοσιογράφος.