Στον Νίκο Χρυσό το Βραβείο Λογοτεχνίας της Ευρωπαϊκής Ένωσης 2019

Βραβεία δόθηκαν σε αναδυόμενους πεζογράφους, αλλά με παρουσία ήδη στα γράμματα, από 14 χώρες που μετέχουν στο πρόγραμμα «Δημιουργική Ευρώπη». Η Ελλάδα είναι μεταξύ των εκ περιτροπής χωρών που συμμετέχουν στη φετινή βράβευση. Από τις υπόλοιπες χώρες, οι συγγραφείς που διακρίθηκαν είναι οι Laura Fredenthaler (Αυστρία), Sophie Daull (Γαλλία), Beqa Adamashvili (Γεωργία), Melissa Harrisson (Ηνωμένο Βασίλειο), Jan Carson (Ιρλανδία), Giovanni Dozzini (Ιταλία), Daina Opolskaite (Λιθουανία), Réka Mán-Várhegyi (Ουγγαρία), Haska Shyyan (Ουκρανία), Marta Dzido (Πολωνία), Tatiana Țîbuleac (Ρουμανία), Ivana Dobrakovová (Σλοβακία) και Piia Leino (Φινλανδία).

Οι επιλεγόμενοι πεζογράφοι πρέπει να έχουν εκδώσει 2-4 βιβλία πεζογραφίας. Επομένως το συγγραφικό τους προφίλ έχει αρχίσει να διαμορφώνεται, με σταθερό ενδιαφέρον για το είδος του μυθιστορήματος ή διηγήματος, χωρίς όμως να έχουν απόλυτα καθιερωθεί στον χώρο.

Το βραβείο αυτό έχει δύο μεγάλες ιδιαιτερότητες σε σχέση με τα άλλα βραβεία που δίνονται στη χώρα μας. Ενώ δηλαδή ένας πεζογράφος στα ελληνικά βραβεία μπορεί να τιμηθεί είτε για ένα βιβλίο του, άσχετα από την ηλικία ή τον αριθμό των έργων του, είτε ως πρωτοεμφανιζόμενος με το πρώτο βιβλίο του, το Βραβείο Λογοτεχνίας της Ευρωπαϊκής Ένωσης (European Prize for Literature EUPL) επιδιώκει την επιλογή και την προβολή συγγραφέων που δεν βρίσκονται στο ξεκίνημά τους αλλά ούτε και στο κορύφωμα της σταδιοδρομίας τους ή στην ωριμότητά τους. Σύμφωνα με τον κανονισμό οι επιλεγόμενοι πεζογράφοι πρέπει να έχουν εκδώσει 2-4 βιβλία πεζογραφίας. Επομένως το συγγραφικό τους προφίλ έχει αρχίσει να διαμορφώνεται, με σταθερό ενδιαφέρον για το είδος του μυθιστορήματος ή διηγήματος, χωρίς όμως να έχουν απόλυτα καθιερωθεί στον χώρο. Το βραβείο δηλαδή στοχεύει όχι σε αυτούς που δίνουν απλά ελπίδες, αλλά σε εκείνους που έχουν ήδη βάλει τα θεμέλια για τη διατήρηση και την ανανέωση του είδους της πεζογραφίας.

Η δεύτερη ιδιαιτερότητα είναι ότι θεσμικά το Bραβείο Λογοτεχνίας της Ευρωπαϊκής Ένωσης δίνει τη δυνατότητα στον βραβευθέντα συγγραφέα να γίνει γνωστός σε όλη την Ευρώπη μέσω των μεταφράσεων του έργου του, μεταφράσεων που προωθούνται μέσω του προγράμματος «Δημιουργική Ευρώπη» της Ευρωπαϊκής Επιτροπής. Αυτό το στοιχείο εξωστρέφειας είναι πολύ σημαντικό για τα ελληνικά βιβλία, η γλώσσα των οποίων δεν επιτρέπει την άμεση πρόσβαση ενός διεθνούς κοινού σε αυτά. Ας σημειωθεί ότι ένα από τα βασικά κριτήρια των μελών της ελληνικής επιτροπής ήταν το βραβευθέν έργο να ξεφεύγει από τα στενά όρια της εντοπιότητας, να μπορεί να «συνομιλήσει» με τον ευρωπαίο αναγνώστη και να μεταφραστεί σε πολλές ευρωπαϊκές γλώσσες.

Από τις Βρυξέλλες, ο υπουργός Πολιτισμού και Εθνικής Ταυτότητας της Ρουμανίας κ. Βάλερ-Ντάνιελ Μπρέαζ επισήμανε: «Οι στόχοι του Βραβείου Λογοτεχνίας της Ευρωπαϊκής Ένωσης συμπίπτουν πλήρως με εκείνους της Ρουμάνικης Προεδρίας του Συμβουλίου της Ε.Ε., και αφορούν στην προστασία και προώθηση της πλούσιας πολιτιστικής και γλωσσικής ποικιλομορφίας της Ε.Ε., στην προώθηση των κοινών ευρωπαϊκών αξιών και στην ενίσχυση της ανταγωνιστικότητας των πολιτιστικών και δημιουργικών μας βιομηχανιών. Η ευρωπαϊκή λογοτεχνία αποτελεί καθοριστικό σημείο των πολιτιστικών μας ταυτοτήτων και, μέσω της μετάφρασης, συμβάλλει στη δημιουργία ενός κοινού πολιτιστικού πλαισίου. Χαίρομαι που η οικογένεια των νικητών εμπλουτίστηκε σήμερα με ακόμα περισσότερους συγγραφείς οι οποίοι θα μεταφραστούν, οδηγώντας έτσι σε μια ακόμα πιο διευρυμένη διασυνοριακή κυκλοφορία ποιοτικών έργων προς όφελος των Ευρωπαίων πολιτών». 

Το Βραβείο Λογοτεχνίας της Ευρωπαϊκής Ένωσης (EUPL) αποτελεί μια διάκριση για τα νέα και αναδυόμενα λογοτεχνικά ταλέντα της Ευρώπης, και υπογραμμίζει τον πλούτο της σύγχρονης ευρωπαϊκής λογοτεχνίας, δίνοντας συγχρόνως έμφαση στη μοναδικότητα της ευρωπαϊκής πολιτιστικής και γλωσσολογικής κληρονομιάς.

Από την πλευρά του, ο Επίτροπος για την Εκπαίδευση, τον Πολιτισμό, τη Νεολαία και τον Αθλητισμό κ. Τίμπορ Νάβρατσιτς τόνισε: «Το Βραβείο Λογοτεχνίας της Ε.Ε αποδεικνύει τη δημιουργικότητα και την ποικιλομορφία της ευρωπαϊκής λογοτεχνίας και αποτελεί μιαν αναγνώριση της σημασίας που έχει ο κλάδος του βιβλίου για την Ευρώπη. Μέσω του προγράμματος Δημιουργική Ευρώπη και του Βραβείου, η Ευρωπαϊκή Επιτροπή βοηθά ώστε οι συγγραφείς, εκδότες, μεταφραστές και βιβλιοπώλες να προσφέρουν υψηλότερη ποιότητα και μεγαλύτερη ποικιλία στους αναγνώστες της Ευρώπης και όχι μόνο. Τα θερμότερα μου συγχαρητήρια σε όλους τους φετινούς νικητές». 

Το Βραβείο Λογοτεχνίας της Ευρωπαϊκής Ένωσης (EUPL) αποτελεί μια διάκριση για τα νέα και αναδυόμενα λογοτεχνικά ταλέντα της Ευρώπης, και υπογραμμίζει τον πλούτο της σύγχρονης ευρωπαϊκής λογοτεχνίας, δίνοντας συγχρόνως έμφαση στη μοναδικότητα της ευρωπαϊκής πολιτιστικής και γλωσσολογικής κληρονομιάς. Μέχρι σήμερα, το EUPL έχει βραβεύσει 108 συγγραφείς από 41 χώρες στη διάρκεια των δέκα χρόνων λειτουργίας του. Πέρσι, γιόρτασε τα 10α γενέθλιά του με τον διαγωνισμό διηγήματος «Ευρωπαϊκές ιστορίες», στον οποίο συμμετείχαν όλοι οι μέχρι τότε βραβευθέντες. Τώρα, εγκαινιάζοντας το νέο κύκλο βραβεύσεων, το EUPL μας συστήνει για πρώτη φορά βραβευθέντες από Γεωργία και Ουκρανία. 

Το EUPL συντονίζεται από την Ευρωπαϊκή και Διεθνή Ομοσπονδία Βιβλιοπωλών (EIBF), το Συμβούλιο Ευρωπαίων Συγγραφέων (EWC) και την Ομοσπονδία Ευρωπαίων Εκδοτών (FEP), ενώ στην Ελλάδα από την Εταιρεία Συγγραφέων. Το βραβείο εντάσσεται στο πρόγραμμα «Δημιουργική Ευρώπη» και ως εκ τούτου, αφορά όλες τις χώρες που συμμετέχουν στο συγκεκριμένο πρόγραμμα για το 2014-2020. 

Τα μέλη της Επιτροπής για το Ευρωπαϊκό Βραβείο Λογοτεχνίας για το 2019 είναι η φιλόλογος και εκδότρια του ομώνυμου εκδοτικού οίκου Αθηνά Σοκόλη, η Ομότιμη Καθηγήτρια Νεοελληνικής Φιλολογίας του Τμήματος Φιλολογίας του ΕΚΠΑ και συνδιευθύντρια του περιοδικού Θέματα Λογοτεχνίας Ερασμία-Λουίζα Σταυροπούλου, ο συγγραφέας και βραβευμένος με το Ευρωπαϊκό Βραβείο του 2014 και διευθυντής του Diastixo.gr Μάκης Τσίτας, ενώ Πρόεδρος της Επιτροπής είναι η ποιήτρια, καθηγήτρια Αμερικανικής Φιλολογίας και Δημιουργικής Γραφής στο ΤΑΓΦ του ΕΚΠΑ καιμέλος Δ.Σ. της Εταιρείας Συγγραφέων Λιάνα Σακελλίου.

Οι συγγραφείς που επιλέγονται, μεταξύ 3 με 5 συγγραφέων της βραχείας λίστας της κάθε χώρας, χαίρουν διεθνούς αναγνώρισης και προβολής, ξεκινώντας από την τελετή βράβευσής τους που γίνεται στις Βρυξέλλες και συνεχίζοντας με τη συμμετοχή τους σε διεθνείς εκθέσεις βιβλίου στην Ευρώπη και εκτός. 

Η τελετή βράβευσης, παρουσία όλων των βραβευθέντων, θα πραγματοποιηθεί στις 2 Οκτωβρίου 2019 στο Bozar, στις Βρυξέλλες. 

Υπενθυμίζεται ότι στη βραχεία λίστα που είχε ανακοινωθεί τον Απρίλιο από την ελληνική επιτροπή συμμετείχαν οι Δημήτρης Γράψας, Άγης Πετάλας και Νίκος Χρυσός. 

Ο Νίκος Χρυσός γεννήθηκε το 1972 στην Αθήνα. Έχει γράψει τα μυθιστορήματα Το μυστικό της τελευταίας σελίδας (Εκδόσεις Καστανιώτη, 2009) και Καινούργια μέρα (Εκδόσεις Καστανιώτη, 2018). Το 2014 επιμελήθηκε τη σχολιασμένη επανέκδοση του βιβλίου Αξέχαστοι καιροί του Λευτέρη Αλεξίου και τον συλλογικό τόμο Ιστορίες βιβλίων (και τα δύο από τις Εκδόσεις Καστανιώτη). Υπό έκδοση βρίσκεται ο συλλογικός τόμος Ο Νίκος Καζαντζάκης και η πολιτική, τον οποίο επιμελήθηκε με την Ιωάννα Σπηλιοπούλου (θα κυκλοφορήσει τον Μάιο του 2019, επίσης από τις Εκδόσεις Καστανιώτη). Διηγήματά του έχουν συμπεριληφθεί σε συλλογικούς τόμους. Από τον Σεπτέμβριο του 2018 είναι Αντιπρόεδρος Β΄ του Ελληνικού Τμήματος της Διεθνούς Εταιρείας Φίλων Νίκου Καζαντζάκη (ΔΕΦΝΚ).

 → Στην κεντρική εικόνα ο Νίκος Χρυσός και η Μαρία Κουγιουμτζή στην παρουσίαση της Καινούργιας μέρας στη 16η ΔΕΒΘ.

ΤΑ ΤΡΙΑ ΒΙΒΛΙΑ ΤΗΣ ΕΛΛΗΝΙΚΗΣ ΒΡΑΧΕΙΑΣ ΛΙΣΤΑΣ

Δημήτρης Γράψας, Η γυναίκα του πρωινού τρένου Εκδόσεις Καστανιώτη, 2018
Η Συνάντηση του Πέτρου με την Αγνή περιπλανάται στην αυταπάτη, ο χρόνος και οι διαιρέσεις του καταλύονται, κάποιες περίοδοι-κλειδιά γίνονται πεδία μνήμης σ’ ένα πρωινό τρένο που δεν εκτροχιάζεται ποτέ για τον ταραγμένο αφηγητή του μυθιστορήματος. Η απόλαυση βρίσκεται στη βαθμιαία αποκάλυψη ενός μυστηρίου όπου το ελάχιστο σημαίνει το μείζον.

Άγης Πετάλας, Εις την ψυχήν ελπίδα Εκδόσεις Εστία, 2018
Η φιλία του βασιλιά Αλέξανδρου Α΄ με έναν ιταλοτραφή φουτουριστή ποιητή και  επίδοξο κοινωνικό επαναστάτη γίνεται αφορμή για ποικίλες περιπέτειες αλλά και για την ανάπτυξη πρωτότυπων θεμάτων συζήτησης. Ένα μυθιστόρημα ιστορικής φαντασίας για το «αφήγημα» του σοσιαλισμού στην Ελλάδα των ετών 1917-1920, με ιδιαίτερα προσεγμένη γλώσσα και άρτια δομημένους χαρακτήρες.

Νίκος Χρυσός, Καινούργια μέρα. Εκδόσεις Καστανιώτη, 2018
Το μυθιστόρημα του Χρυσού εξετάζει ένα εξαιρετικά επίκαιρο θέμα που αφορά όχι μόνο στην Ελλάδα αλλά και στην Ευρώπη και ουσιαστικά σε όλο τον κόσμο. Είναι το θέμα των άστεγων, των προσφύγων, των περιθωριακών ανθρώπων μαζί με τους διώκτες τους. Το όλο ζήτημα του περιθωρίου προσεγγίζεται με γνώση, ευαισθησία και ανθρωπισμό και με έναν ιδιαίτερα ευφυή και σύνθετο τρόπο αφήγησης.