Linklater kentriki

Σκέψεις και κρίσεις για το ιδιαίτερο έργο του Αμερικανού σκηνοθέτη Richard Linklater. Κεντρική εικόνα: Ο σκηνοθέτης με την πρωταγωνίστρια της ταινίας του Dazed and Confused, Joey Lauren Adams.

Του Θόδωρου Σούμα

ΣΟ Ρίτσαρντ Λινκλέιτερ έχει σκηνοθετήσει την εμβληματική τριλογία των «Πριν» –Πριν το ξημέρωμα (1995), Πριν το ηλιοβασίλεμα (2004), Πριν τα μεσάνυχτα (2013)– καταγράφοντας ένα ερωτευμένο, όμορφο και γοητευτικό ζευγάρι –τον Τζέσι (Ίθαν Χοκ) και την Σελίν (Ζυλί Ντελπί)–, στο πέρασμα του χρόνου προς τον έρωτα, την οικογενειακή ζωή, την κούραση αλλά και την ωρίμανση της αγάπης. Κάθε ταινία αποτελεί και ένα σκαλοπάτι, μια περίοδο της ζωής του χαριτωμένου, ταιριαστού κι ωραίου ζευγαριού.

Linklater before
Πριν το ξημέρωμα (1995), Πριν το ηλιοβασίλεμα (2004), Πριν τα μεσάνυχτα (2013)
 

Όλοι θέλουν από λίγο!! [2016]

Linklater 01Το Όλοι θέλουν από λίγο!! (“Everybody wants some!!”) είναι μια παράξενη, ερωτική, εμπορική(;), νεανική ταινία του Λινκλέιτερ, του σημαντικού ανεξάρτητου Αμερικανού σκηνοθέτη (με τα πάνω και τα κάτω του). Ταινία μύησης ή προετοιμασίας μιας φοιτητικής ομάδας μπέιζμπολ σε ένα κολλέγιο του Τέξας λίγο πριν αρχίσουν τα μαθήματα, την ακαδημαϊκή χρονιά του 1980. Το βλέμμα του Λινκλέιτερ είναι άμεσο, ειλικρινές και τρυφερό, χωρίς να ενδίδει καθόλου στην αμερικάνικη πολιτική ορθότητα, το αντίθετο μάλιστα. Παρακολουθούμε μια αντροπαρέα εικοσάρηδων, ανώριμων και πλακατζήδων αθλητών που θέλουν να ζήσουν τη χρονιά τους μέσα στην εκγύμναση, τις αθλητικές αναμετρήσεις μπέιζμπολ, σε επιτυχίες και νίκες, αλλά και μέσα από το σεξ, τη διασκέδαση, τις μπύρες, τη χαρά και τα αστεία, τους ξέφρενους χορούς στην ντίσκο, στα κλαμπ των πανκ και στις πίστες με μουσική κάντρι, τον έρωτα – και τα μαθήματα που αρχίζουν...

Η ματιά του Λινκλέιτερ διαποτίζεται από νοσταλγία, αγάπη, χιούμορ, γλυκύτητα, ερωτισμό, σωματικότητα, «αντρίλα» και νεανική θέρμη. Ξετυλίγει μπροστά στα μάτια μας την ανεμελιά, τη «χαζούρα», το χαζό χασομέρι της καθημερινότητας των νέων, το ξεφάντωμα, τις ατέλειωτες επιπόλαιες κουβέντες (τρεις αθλητές της ομάδας είναι, όμως, έξυπνοι), τους κομπασμούς, τους ανταγωνισμούς, τόσο στον αθλητικό όσο και στον ερωτικό στίβο, τις επιδείξεις ανδρισμού, τις προπονήσεις τους, τις φάρσες και τα καλαμπούρια, τα φλερτ, τα μπεκρουλιάσματα, τα παιχνίδια μπιλιάρδου και πινγκ πονγκ, τις πρέζες και τις καζούρες στους ρούκις, τους ανενημέρωτους κι ανέτοιμους πρωτάρηδες. Από μια άποψη η ταινία ανήκει στο είδος των φιλμ σε campus, σε πανεπιστημιούπολη (ή σε πανεπιστήμιο), μα και στο αθλητικό είδος (αν δεν σου λέει τίποτε ο αθλητισμός –εδώ πρόκειται για κολεγιακό αθλητισμό– δεν νομίζω πως η ταινία μπορεί να σου μιλήσει πολύ).

Νεανικά μπερδέματα [1993]

Linklater 02Η ταινία Νεανικά μπερδέματα (“Dazed and Confused”) αποτελεί χρονολογικά το προοίμιο του Everybody wants some!!, αναφέρεται στο νέους του λυκείου στο Τέξας, ενώ το Everybody wants some!! μιλά για τους νέους που μπαίνουν στο Κολέγιο. Ουσιαστικά η ατμόσφαιρα είναι παρόμοια, περιγράφει την αβεβαιότητα, το τρακ και τις αγωνίες του πρωτάρη, του πρωτοετή ρούκι, σε αντιπαράθεση με την αυταρέσκεια, την άνεση, την υπεροψία και την αλαζονική σιγουριά του δευτεροετή και τριτοετή. Και στις δυο ταινίες παρακολουθούμε το ξεφάντωμα, τα ξεσπάσματα και τη φιέστα του τέλους (Νεανικά μπερδέματα) ή της έναρξης των μαθημάτων (Όλοι θέλουν από λίγο!!).

Ειδικά στα Νεανικά μπερδέματα ο Λινκλέιτερ μας παρουσιάζει με κέφι, σκωπτικότητα, κριτικό βλέμμα και ενίοτε σκληρότητα, τα πανηγύρια και τις αταξίες των νέων, την ανεμελιά, τις διασκεδάσεις τους αλλά και το άγχος και την αβεβαιότητα για το μέλλον τους. Πρόκειται για το τέλος της σχολικής χρονιάς, το 1976, όταν οι νταήδες του Λυκείου, με επικεφαλής έναν αλαζόνα τραμπούκο (Μπεν Άφλεκ), υποδέχονται με καψόνια και ξυλιές στον πισινό τα νέα πρωτάκια, ανάμεσα σε μπεκρουλιάσματα όλων, σε πάρτι, φλερτ, μπάφους και πρέζες. Το μπούλινγκ δίνει και παίρνει, το εφαρμόζουν στις πρωτάρες ακόμη και οι αυταρχικές μέγαιρες του Λυκείου! Όλοι γεύονται τις ερωτοτροπίες, τις σκανδαλιές και την αλητεία, το αλκοόλ και τη μαστούρα, θέλοντας και μη, καθώς και τις αναμετρήσεις των αυτοκινήτων. Παραβιάσεις των νόμων, αταξίες και κλωτσοπατινάδα από τα αγόρια, μπιλιάρδο, φλίπερ, φαλλοκρατικοί κομπασμοί και επιδείξεις, ενίοτε ψεύτικου ανδρισμού, και μικροκαταστροφές, πάρτι που ακυρώνονται από τους γονείς και αυτοσχέδια πάρτι στο σεληνόφως, δίπλα στον «Φεγγαρόπυργο» (το οργανώνει ο Μάθιου ΜακΚόναχι).

Και στα δυο φιλμ παρακολουθούμε μια παρέα αθλητών. Ενώ στο Όλοι θέλουν από λίγο!! δεν έχουν φοβερά υπαρξιακά ερωτήματα, στα Νεανικά μπερδέματα η μυθοπλασία εστιάζει στον νεαρό αθλητή του ράγκμπι που ο κόουτς του ζητά, όπως και στα άλλα μέλη της ομάδας, να υπογράψει μια βεβαίωση πως δεσμεύεται στην υπηρεσία της ομάδας του, πως θα δείξει έμπρακτη πίστη σ' αυτή. Ο νεαρός θέλει να παίξει ράγκμπι και να προσφέρει στην ομάδα, όχι όμως και να υπογράψει και να ακολουθεί αυστηρούς κανόνες, είναι ο ασυμβίβαστος. Ο «παλαιότερος» ΜακΚόναχι του λέει πως όσο μεγαλώνει θα τον βάζουν να υπογράφει περισσότερα... Οι αθλητές που καπνίζουν φούντα και χαμουρεύονται με τα κορίτσια τους νυχτιάτικα, στο άδειο γήπεδο, ομολογούν πως νοιώθουν σαν εξωγήινοι, βάρβαροι.

Ενώ στο Όλοι θέλουν από λίγο!! δεν έχουν φοβερά υπαρξιακά ερωτήματα, στα Νεανικά μπερδέματα η μυθοπλασία εστιάζει στον νεαρό αθλητή του ράγκμπι που ο κόουτς του ζητά, όπως και στα άλλα μέλη της ομάδας, να υπογράψει μια βεβαίωση πως δεσμεύεται στην υπηρεσία της ομάδας του...

Μέσα στη γενική ατμόσφαιρα της ευεξίας, του μάτσο καλαμπουριού, των εφηβικών αταξιών, των καυγάδων, της βαρβατίλας, της επιθετικότητας και των επακόλουθων ταπεινώσεων των αδύναμων, της κραιπάλης, του διάχυτου ερωτισμού και του σεξ, μερικοί νέοι έχουν ερωτήματα. Στο αυτοκίνητο της κοκκινομάλλας (όλοι οι νέοι έχουν την πολυτέλεια να οδηγούν αυτοκίνητο), ένας φίλος της, δηλώνει πως πρέπει να είναι ανοιχτοί σε όλα. Οι φίλοι στο αμάξι νοιώθουν πως ό,τι κάνουν και μαθαίνουν είναι προετοιμασία για το μέλλον. Η ξύπνια κοκκινομάλλα οδηγός δηλώνει πως δεν θέλει να νοιώθει πως το παρόν αποτελεί τον πρόλογο για κάτι άλλο, μακρινό, κι αναρωτιέται «αν είναι να πεθάνουμε κάποτε, δεν πρέπει τώρα να διασκεδάζουμε;»

Μεγαλώνοντας [2002-2014]

Linklater 03Η ταινία Μεγαλώνοντας (“Boyhood”) είναι το αριστούργημα του Λινκλέιτερ. Ένα μοναδικό επίτευγμα, τόσο πρωτότυπο όσο και τολμηρό. Ο σκηνοθέτης συλλαμβάνει άμεσα και χωρίς τερτίπια και φιοριτούρες τον πυρήνα της ιστορίας που αφηγείται. Μια οικογένεια στο Τέξας, μητέρα υπεύθυνη (Πατρίσια Αρκέτ) και πατέρας μποέμ (Ίθαν Χοκ), που είναι διαζευγμένοι και έχουν μια κόρη (την υποδύεται η κόρη του Λινκλέιτερ) και έναν μικρότερο γιο, τον Μέισον, κεντρικό πρόσωπο της μυθοπλασίας (Έλαρ Κολτρέιν) – αν και θα μπορούσαμε να πούμε, πως πρωταγωνιστής σ' αυτή την ταινία είναι ο χρόνος και η άπιαστη ροή του... Η πρωτοτυπία και ιδιομορφία της κατασκευής του φιλμ έγκειται στο ότι γυριζόταν για 12 χρόνια, σε ολιγοήμερες συναντήσεις κάθε χρόνο κατά τις οποίες γυρίζανε λίγες σκηνές, όλοι μεγαλωμένοι κατάτι! Ο Λινκλέιτερ χρησιμοποιεί αυτή την πειραματική μέθοδο που επανανακαλύπτει κάθε φορά την αλήθεια των προσώπων που έχουν μεγαλώσει και προχωρήσει, για ένα χρόνο, κάθε φορά. Ζωγραφίζει έτσι την όλη διαδικασία της ωρίμανσης (ή μη) των χαρακτήρων, των γονιών, των νέων σχέσεων ή γάμων τους, των παιδιών που τα παρακολουθούμε να ανθίζουν και να διαμορφώνονται σαν προσωπικότητες και σαν σώματα...

Ο Λινκλέιτερ δημιουργεί έτσι το αληθινό (αναπόφευκτα με ντοκιμαντερίστικα στοιχεία) χρονικό μιας οικογένειας που εξελίσσεται στον χρόνο, όπως όλα τα πράγματα στη ζωή και στην κοινωνία, και μας προσφέρει την εξέλιξη των πραγμάτων και της ζωής, το πέρασμα του χρόνου –που αναζήτησε και συνέλαβε ο μεγάλος Μαρσέλ Προυστ– με τα δικά του, κινηματογραφικά αφηγηματικά μέσα. Τι είδους ζωή βλέπουμε να παρελαύνει και να αναπτύσσεται μπρος στα έκθαμβα μάτια μας; Μια ζωή διανθισμένη με χαρές και λύπες, δοκιμασίες και στιγμές ευτυχίας, αγάπες που στεριώνουν ή αποσυντίθενται, λάθη και καλές επιλογές, συναισθήματα, απογοητεύσεις, και στραβοπατήματα. Ο τόνος της ταινίας είναι γλυκός, τρυφερός, πικρός ή χαρούμενος, νοσταλγικός και συναισθηματικός. Έντονη χαρμολύπη...

Η πρωτοτυπία και ιδιομορφία της κατασκευής του φιλμ έγκειται στο ότι γυριζόταν για 12 χρόνια, σε ολιγοήμερες συναντήσεις κάθε χρόνο κατά τις οποίες γυρίζανε λίγες σκηνές, όλοι μεγαλωμένοι κατάτι!

Όπως και στις δύο ταινίες που προαναφέραμε, η προσέγγιση του Ρίτσαρντ Λινκλέιτερ είναι ήρεμη και χαλαρή – cool. Πλησιάζει με φυσικότητα, αλήθεια, διακριτικότητα, ανθρωπιά, αυθεντικότητα, διάχυτη αισιοδοξία, ευαισθησία, ειλικρίνεια και χιούμορ την καθημερινότητα, τις πολύτιμες στιγμές της, τον χρόνο και την ανθρώπινη ύπαρξη, που κυλούν σαν ποτάμι που ξεφεύγει όταν πας να το αδράξεις· τη σχετικά φωτεινή ζωή των προσώπων, που όμως εμπεριέχει τα σκοτάδια και τα δράματά της. Σαν ένα άλμπουμ ή ερασιτεχνικό οικογενειακό φιλμάκι που ζωντανεύει, αυτούσια, την ενηλικίωση του Μέισον σε αναζήτηση της ταυτότητάς του μέσα από τις εμπειρίες, τα μαθήματα και τις γνώσεις της ζωής, τις ανακαλύψεις, τις απομυθοποιήσεις και διαψεύσεις, τα μαθήματα και βιώματα της εφηβείας. Ο θεατής συμμετέχει, νοιώθει οικειότητα και νοσταλγία, αναγνωρίζει τον εαυτό του ή κοντινούς του ανθρώπους, συγκινείται, σκέπτεται κι αναθυμάται.

* Ο ΘΟΔΩΡΟΣ ΣΟΥΜΑΣ είναι συγγραφέας και κριτικός κινηματογράφου. Τελευταίο του βιβλίο, το μυθιστόρημα «Το ημερολόγιο ενός αδέξιου εραστή» (εκδ. Βακχικόν).

Ακολουθήστε την bookpress.gr στο Google News και διαβάστε πρώτοι τα θέματα που σας ενδιαφέρουν.


ΣΧΕΤΙΚΑ ΑΡΘΡΑ

Στίβεν Κινγκ με «Λάμψη» στη μεγάλη οθόνη του Δαναού

Στίβεν Κινγκ με «Λάμψη» στη μεγάλη οθόνη του Δαναού

Προβολή της ταινίας του Στάνλεϊ Κιούμπρικ «Η Λάμψη» την Παρασκευή 8 Μαρτίου στον κινηματογράφο Δαναό [Λ. Κηφισίας 109, 11524 Αθήνα].

Επιμέλεια: Book Press

Οι εκδόσεις Κλειδάριθμος και ο κινηματογράφος Δαναός διοργανώνουν μια ακόμη μοναδική προβολή, μετ...

«Υπέροχες μέρες» του Βιμ Βέντερς – Και μια αναδρομή στο έργο του σπουδαίου Γερμανού σκηνοθέτη

«Υπέροχες μέρες» του Βιμ Βέντερς – Και μια αναδρομή στο έργο του σπουδαίου Γερμανού σκηνοθέτη

Ένα πανόραμα των ταινιών του Βιμ Βέντερς, καθώς και κριτική αποτίμηση της τελευταίας του ταινίας «Υπέροχες μέρες».

Γράφει ο Θόδωρος Σούμας

O Bιμ Βέντερς ξεκίνη...

Το σκωπτικό και γλυκό σινεμά του Γούντι Άλεν – Επισκόπηση του έργου του και των σημαντικότερων ταινιών του ανά είδος

Το σκωπτικό και γλυκό σινεμά του Γούντι Άλεν – Επισκόπηση του έργου του και των σημαντικότερων ταινιών του ανά είδος

Τα μοτίβα των σχέσεων, του έρωτα, της απιστίας, των διανοούμενων, της Εβραϊκής κοινότητας, του σαρκασμού, της κωμωδίας κ.ά στην τεράστια φιλμογραφία του Γούντι Άλεν. Μια επισκόπηση του έργου του και των σημαντικότερων ταινιών του.

Γράφει ο Θόδωρος Σούμας

...

ΠΡΟΣΦΑΤΑ ΑΡΘΡΑ

«Ανορθογραφίες επιμελητών» – Μια επιστολή του Διονύση Χαριτόπουλου

«Ανορθογραφίες επιμελητών» – Μια επιστολή του Διονύση Χαριτόπουλου

Λάβαμε από τον Διονύση Χαριτόπουλο την παρακάτω επιστολή, σχετικά με την επιλογή κριτικών κειμένων του Κωστή Παπαγιώργη που κυκλοφόρησε από τις εκδόσεις Καστανιώτη με τον τίτλο «Κωστής Παπαγιώργης: Τα βιβλία των άλλων 1, Έλληνες συγγραφείς», το 2020. 

Επιμέλεια: Book Press

...
«Γυναικεία Βραβεία non fiction 2024»: Ανακοινώθηκε η βραχεία λίστα

«Γυναικεία Βραβεία non fiction 2024»: Ανακοινώθηκε η βραχεία λίστα

Η νικήτρια του βραβείου Women's Prize για non-fiction βιβλία θα ανακοινωθεί στις 13 Ιουνίου. Κεντρική εικόνα, μια από τις υποψήφιες για το βραβείο: η συγγραφέας και αρθρογράφος Ναόμι Κλάιν © The University of British Columbia.

Επιμέλεια: Book Press

...
Τρία μυθιστορήματα με άρωμα εποχής και μυστηρίου από τα Ελληνικά Γράμματα

Τρία μυθιστορήματα με άρωμα εποχής και μυστηρίου από τα Ελληνικά Γράμματα

Για τα μυθιστορήματα «Strangers in the Night» (μτφρ. Μυρσίνη Γκανά) της Χέδερ Γουέμπ [Heather Webb], «Τα Μυστήρια της Μις Μόρτον Μόρτον» (μτφρ. Χρήστος Μπαρουξής) της Κάθριν Λόιντ [Catherine Lloyd] και «Κωδικός Coco» (μτφρ. Γιάννης Σπανδωνής) της Τζιόια Ντιλιμπέρτο [Gioia Diliberto]. Τρία μυθιστορήματα που μας μεταφ...

ΠΡΟΔΗΜΟΣΙΕΥΣΕΙΣ

«Μακγκάφιν» του Βαγγέλη Γιαννίση (προδημοσίευση)

«Μακγκάφιν» του Βαγγέλη Γιαννίση (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση αποσπάσματος από το μυθιστόρημα του Βαγγέλη Γιαννίση «Μακγκάφιν», το οποίο θα κυκλοφορήσει στις 21 Μαρτίου από τις εκδόσεις Διόπτρα.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

ΤΟΥΡΙΣΤΑΣ
37.947408, 23.641584

 «Αφού σου ...


«Το μποστάνι του Μποστ» του Κωνσταντίνου Κυριακού (προδημοσίευση)

«Το μποστάνι του Μποστ» του Κωνσταντίνου Κυριακού (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση αποσπάσματος από το βιβλίο του Κωνσταντίνου Κυριακού «Το μποστάνι του Μποστ – Μια σύνθεση / συμπλήρωση / διασκευή κειμένων του Μποστ», το οποίο κυκλοφορεί σε λίγες μέρες από τις εκδόσεις Νίκας.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

...

«Όλα μαύρα» της Δήμητρας Παπαδήμα (προδημοσίευση)

«Όλα μαύρα» της Δήμητρας Παπαδήμα (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση αποσπάσματος από το βιβλίο της Δήμητρας Παπαδήμα «Όλα μαύρα», το οποίο θα κυκλοφορήσει την επόμενη εβδομάδα από τις εκδόσεις Νίκας.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

«Τι είμαστε εμείς μπροστά σε αυτά τα κτήνη, ρε; Τι είμαστε; Άγιοι. Και φόνο να...

ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ

Τρία μυθιστορήματα με άρωμα εποχής και μυστηρίου από τα Ελληνικά Γράμματα

Τρία μυθιστορήματα με άρωμα εποχής και μυστηρίου από τα Ελληνικά Γράμματα

Για τα μυθιστορήματα «Strangers in the Night» (μτφρ. Μυρσίνη Γκανά) της Χέδερ Γουέμπ [Heather Webb], «Τα Μυστήρια της Μις Μόρτον Μόρτον» (μτφρ. Χρήστος Μπαρουξής) της Κάθριν Λόιντ [Catherine Lloyd] και «Κωδικός Coco» (μτφρ. Γιάννης Σπανδωνής) της Τζιόια Ντιλιμπέρτο [Gioia Diliberto]. Τρία μυθιστορήματα που μας μεταφ...

Τι διαβάζουμε τώρα; 21 καλά βιβλία λογοτεχνίας που βγήκαν πρόσφατα

Τι διαβάζουμε τώρα; 21 καλά βιβλία λογοτεχνίας που βγήκαν πρόσφατα

Επιλέξαμε 21 βιβλία ελληνικής και μεταφρασμένης πεζογραφίας που κυκλοφόρησαν πρόσφατα.

Γράφει ο Κώστας Αγοραστός

Οι πρώτοι μήνες του 2024 έχουν φέρει πολλά και καλά βιβλία πεζογραφίας. Κι αν ο μέσος αναγνώστης βρίσκεται στην καλύτερη περίπτωση σε σύγχυση, στη χειρότερη σε άγχ...

Επανάσταση 1821: 11 βιβλία για τον Αγώνα των Ελλήνων

Επανάσταση 1821: 11 βιβλία για τον Αγώνα των Ελλήνων

Ενόψει της 25ης Μαρτίου, επιλέγουμε έντεκα βιβλία που μας βοηθούν να κατανοήσουμε τα περίπλοκλη όσο και μοναδική διαδοχή γεγονότων που ήταν η Ελληνική Επανάσταση. Kεντρική εικόνα: έργο του Λουντοβίκο Λιπαρίνι «Ο όρκος του λόρδου Βύρωνα στο Μεσολόγγι» (περίπου 1850), μουσείο Μπενάκη.

...

ΠΡΟΘΗΚΕΣ

ΠΡΟΘΗΚΕΣ

Newsletter

Θέλω να λαμβάνω το newsletter σας
ΕΓΓΡΑΦΗ

ΣΥΓΓΡΑΦΕΙΣ

ΤΑ ΠΙΟ ΔΗΜΟΦΙΛΗ ΤΗΣ ΧΡΟΝΙΑΣ

02 Απριλίου 2023 ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ

Τα μεγαλύτερα μυθιστορήματα όλων των εποχών: 20 έργα-ποταμοί από την παγκόσμια λογοτεχνία

Πολύτομα λογοτεχνικά έργα, μυθιστορήματα-ποταμοί, βιβλία που η ανάγνωσή τους μοιάζει με άθλο. Έργα-ορόσημα της παγκόσμιας πεζογραφίας, επικές αφηγήσεις από την Άπω Ανατ

ΦΑΚΕΛΟΙ