Πρόσωπα από το χώρο των τεχνών, των ιδεών και του πολιτισμού, αποκαλύπτουν τον δικό τους αναγνωστικό χαρακτήρα, τη μύχια σχέση τους με το βιβλίο και την ανάγνωση. Σήμερα, ο σκηνοθέτης Παναγιώτης Εξαρχέας απαντά σε 20 κλασικές ή απρόσμενες βιβλιοφιλικές ερωτήσεις.
Επιμέλεια: Λεωνίδας Καλούσης
Ποιο βιβλίο διαβάζετε αυτές τις μέρες;
Πριν λίγες μέρες ξεκίνησα να διαβάζω το Είμαι το τέρας που σας μιλά του Πωλ Μπ. Πρεθιάδο. Είναι η ομιλία ενός διεμφυλικού άντρα στο συνέδριο της σχολής του φρουδικού αιτίου με θέμα «Γυναίκες στην ψυχανάλυση». Μια ομιλία που δεν κατάφερε να ολοκληρώσει εξαιτίας των αντιδράσεων του κοινού. Των 3.500 ψυχαναλυτών. Δεν το έχω τελειώσει ακόμα, αλλά ως τώρα με έχει εντυπωσιάσει ο τρόπος σκέψης του, η σωματική, ψυχική κι εγκεφαλική διαδρομή που έχει διανύσει κατά τη διάρκεια της φυλομετάβασης και ο λόγος που αρθρώνει ( ή προσπάθησε έστω μιας και τον διέκοψαν και δεν κατάφερε να ολοκληρώσει την ομιλία του) μπροστά σε όλους αυτούς τους ψυχαναλυτές για ζητήματα φύλου και μη δυαδικότητας.
Πώς ήρθε στα χέρια σας;
Έλαβα ένα βράδυ ένα μήνυμα από μία φίλη, που με ρωτούσε αν έχω διαβάσει αυτό το βιβλίο. Και μετά ρώτησα έναν άλλο φίλο μου αν το έχει διαβάσει και μου είπε ναι και πόσο του άρεσε και μου το έδωσε να το διαβάσω.
Διαβάζετε στο μετρό, σε καφέ ή σε άλλους δημόσιους χώρους;
Δυστυχώς έχω τρομερό πρόβλημα συγκέντρωσης και οι θόρυβοι κι ένα έντονο περιβάλλον γύρω μου μπορεί να με αποσπάσουν πολύ εύκολα, οπότε συνήθως διαβάζω σπίτι γιατί μου αρέσει η ησυχία όταν διαβάζω. Τα καλοκαίρια, βέβαια, σε παραλίες χωρίς πολύ κόσμο, διαβάζω επίσης με ευχαρίστηση.
Σε ποια στάση σας αρέσει να διαβάζετε;
Νομίζω συνήθως καθιστός σε καρέκλα ή καναπέ. Θυμάμαι πολλά χρόνια πριν σε κάτι διακοπές που διάβαζα τον Οδυσσέα του Τζ. Τζόις και προσπαθούσα να διαβάσω ξαπλωμένος ανάσκελα και τα χέρια μου έτρεμαν από το βάρος μετά από λίγη ώρα. Οπότε, απλά καθιστός είναι η καλύτερη επιλογή.
Ποιο είναι το πρώτο βιβλίο που θυμάστε τον εαυτό σας να διαβάζετε;
Πραγματικά δεν μπορώ να θυμηθώ με τίποτα. Αλλά έχω την αίσθηση πως ήταν κάποιο της Ζωρζ Σαρρή. Μου είχαν πάρει αρκετά βιβλία της οι γονείς μου.
Πότε κλάψατε τελευταία φορά διαβάζοντας ένα βιβλίο;
Γενικά σαν άνθρωπος δεν κλαίω εύκολα, οπότε αν δεν κάνω λάθος η μόνη φορά που έχω κλάψει διαβάζοντας βιβλίο ήταν όταν ήμουν 14 χρονών και διάβαζα το The body του Stephen King. Κάπου στο τέλος λέει πως όταν έμαθε ο συγγραφέας πως ο φίλος του σκοτώθηκε, πήρε το αμάξι του κι είπε πως πήγαινε να πάρει μίλκσεικ κι απλά σταμάτησε κάπου κι άρχισε να κλαίει. Η όλη εξιστόρηση της περιπέτειας αυτών των τεσσάρων φίλων και πώς διαμορφώθηκε η ζωή τους μετά είναι κάτι που με είχε συγκινήσει πολύ.
Έχει τύχει ποτέ να διαβάσετε το ίδιο βιβλίο δεύτερη φορά;
Όχι. Μόνο συγκεκριμένα αποσπάσματα, αν θυμηθώ κάτι και θέλω να ξαναδιαβάσω ένα συγκεκριμένο σημείο. Ολόκληρο το βιβλίο, όχι.
Αφήνετε στη μέση (ή και νωρίτερα) βιβλία που σας κάνουν να βαριέστε;
Παλιότερα, όχι. Το προσπαθούσα κι ας μην είχα καθόλου όρεξη. Πλέον, με τύψεις μεν, αλλά το κάνω. Μπορεί κάποια άλλη στιγμή να το ξαναπιάσω. Αυτό έχει γίνει κάποιες φορές. Και να μου αρέσει και πολύ. Μπορεί η στιγμή που το είχα ξεκινήσει να ήταν λάθος.
Τι κάνετε τα βιβλία που έχετε διαβάσει; Αν χρειαστεί να τα ξαναβρείτε, ξέρετε πού βρίσκονται;
Είναι όλα στη βιβλιοθήκη μου. Εκτός από κάποια που χάθηκαν στην πορεία και πια δεν θυμάμαι καν ποιο άτομο μπορεί να τα έχει.
Σημειώνετε ή γράφετε πάνω στα βιβλία σας;
Αχ, αυτό είναι ένα μεγάλο θέμα. Πάντα με γοήτευαν οι άνθρωποι που σημείωναν πάνω στα βιβλία τους ή τα κρατούσαν διπλωμένα κι είχαν αυτή την εικόνα της έντονης χρήσης. Αλλά δυστυχώς εγώ δεν το αντέχω. Δεν μπορώ με τίποτα να σημειώσω πάνω και δεν μου αρέσει καν να είναι τσαλακωμένα. Μου αρέσει πολύ όταν είναι σαν καινούρια.
Σας έχει συναρπάσει, μετά από χρόνια, βιβλίο που στην πρώτη ανάγνωση σας είχε απογοητεύσει;
Όπως ανέφερα και πριν, σίγουρα υπάρχουν στιγμές στη ζωή μας που κάποιο βιβλίο μπορεί να μην μας αρέσει ή να το βαρεθούμε ή να το παρατήσουμε γρήγορα γιατί δεν είμαστε στη συγκεκριμένη διάθεση εκείνη την χρονική στιγμή. Και χρόνια μετά να μας βρει στην κατάλληλη στιγμή και να απογειωθεί. Το είχα πάθει με τον “Ηλίθιο” του Ντοστογιέφσκι. Ήταν καλοκαίρι, η μετάφραση δεν ήταν καλή και δεν μπορούσα να το συνεχίσω. Δύο χρόνια μετά, ήταν τελείως άλλη εμπειρία.
Ο Χειμωνάς έχει έναν τέτοιο αντίκτυπο σε μένα. Γράφει με έναν απόλυτο τρόπο που σε κάνει να πιστεύεις πως μόνο έτσι θα μπορούσε να είναι, το καθιστά βίωμα και σε κάνει να νιώθεις μέρος αυτής της ιστορίας, σαν να είσαι εκεί δίπλα, παρατηρητής.
Ισχυριστήκατε ποτέ ότι διαβάσατε ένα βιβλίο που δεν είχατε διαβάσει;
Σίγουρα. Απλώς δεν ήταν για βιβλίο που δεν έχω διαβάσει , αλλά για βιβλίο που δεν έχω τελειώσει. Όχι επειδή δεν μου άρεσε, αλλά επειδή μπορεί να μην προλάβαινα και μετά το άφηνα για λίγο και περνούσε ο καιρός και πια δεν είχα το κουράγιο να το πιάσω πάλι από την αρχή, οπότε σίγουρα έχει τύχει να κάνω σαν να το έχω διαβάσει όλο. Και φυσικά όπως καταλαβαίνετε, δεν μπορώ να μιλήσω με τίτλους.
Έχετε δανειστεί βιβλίο χωρίς να το επιστρέψετε;
Ναι. Γι’ αυτό δεν μπορώ να κατηγορήσω και τον κόσμο που το έχει κάνει σε μένα. Πιστεύω όμως πως θυμάμαι ποια είναι αυτά τα βιβλία και ποιανού ήταν. Σε περίπτωση που είναι να επιστραφούν.
Υπάρχει κάποιο βιβλίο που έχετε δωρίσει παραπάνω από μία φορά;
Πολλά. Κυρίως βιβλία που έχω διαβάσει πρόσφατα και με έχουν συγκλονίσει και θεωρώ πως θα ταιριάζουν και στο συγκεκριμένο άτομο που το κάνω δώρο. Ή που μπορεί να θεωρώ πως όλοι πρέπει να διαβάσουν το συγκεκριμένο βιβλίο. Νομίζω το ρεκόρ κρατάει το Κουτσό του Κορτάζαρ. Το έχω κάνει δώρο σε αρκετά άτομα.
Ποιος είναι ο πρώτος άνθρωπος στον οποίο μιλάτε για ένα βιβλίο που μόλις έχετε τελειώσει;
Ανάλογα το βιβλίο. Αν μου το έχει προτείνει κάποιο άτομο, στο άτομο αυτό. Για να το συζητήσουμε. Αλλιώς σε όποιο άτομο πιστεύω πως θα αρέσει πολύ ή που μπορεί να το έχει διαβάσει και μπορούμε να μιλήσουμε για αυτό.
Θα συμμετείχατε σε μια Λέσχη Ανάγνωσης;
Δεν είμαι βέβαιος πως έχω πλήρη εικόνα για το πώς λειτουργεί μια Λέσχη Ανάγνωσης, αλλά νομίζω πως όχι. Μου στερεί κάτι πιο προσωπικό στη σχέση μου με το βιβλίο και τη διάθεση του πότε και πώς θα μιλήσω για αυτό. Αλλά δεν το έχω δοκιμάσει, οπότε σίγουρος δεν μπορώ να είμαι.
Μέσα σε ποιο μυθιστόρημα που έχετε διαβάσει θα θέλατε να ζείτε;
Αυτό τώρα είναι μονόδρομος για μένα. Ξεκάθαρα στο σύμπαν του Χάρι Πότερ. Έχω τρομερό κόλλημα με αυτά τα βιβλία με έναν τρόπο που κι εγώ δεν μπορώ να αποκωδικοποιήσω με σιγουριά . Διάβασα το πρώτο βιβλίο αφού είχε βγει η ταινία κι εντυπωσιάστηκα από όλο αυτό τον κόσμο που έχει δημιουργήσει. Και μετά περίμενα πώς και πώς να βγουν τα δύο τελευταία. Υπάρχει κάτι πραγματικά έντονο και τραβηχτικό σε όλο αυτό, οπότε με διαφορά εκεί θα ήθελα να ζω. Αν βρείτε τρόπο, πείτε μου.
Λένε ότι ορισμένα βιβλία «μας βρίσκουν» τη στιγμή που τα χρειαζόμαστε… Σας έχει συμβεί;
Με ένα τρόπο ναι, αλλά δεν ξέρω αν μας βρίσκουν τα βιβλία ή οι άνθρωποι γύρω μας που μας ξέρουν μας προτείνουν το βιβλίο που ξέρουν πως τη συγκεκριμένη στιγμή το χρειαζόμαστε. Από την άλλη μπορεί σε μια βόλτα μας σε κάποιο βιβλιοπωλείο αυτό που θα μας τραβήξει να είναι αυτό που έχουμε ανάγκη.
Για ποιο βιβλίο θα λέγατε: αυτό το βιβλίο μου άλλαξε τη ζωή;
Δεν ξέρω αν μπορώ να πω ότι μου άλλαξε τη ζωή, αλλά σίγουρα το Κουτσό του Κορτάζαρ είναι ένα βιβλίο που με σημάδεψε πολύ. Η ιστορία αυτή, ο τρόπος που σου προτείνει ο συγγραφέας να το διαβάσεις, το καθιστά μια πολύ ξεχωριστή εμπειρία. Γι’ αυτό το έχω πάρει και σε αρκετά άτομα δώρο. Και τον γάτο μου τον λένε Ροκαμαδούρ, που είναι ένας από τους χαρακτήρες του βιβλίου.
Τι είναι για σας ένα καλό βιβλίο;
Είναι ένα βιβλίο που ο τρόπος αφήγησης και η ίδια η ιστορία θα καταφέρουν να σε κάνουν να συνδεθείς με έναν έντονα πυρηνικό τρόπο μαζί του. Ο Χειμωνάς έχει έναν τέτοιο αντίκτυπο σε μένα. Γράφει με έναν απόλυτο τρόπο που σε κάνει να πιστεύεις πως μόνο έτσι θα μπορούσε να είναι, το καθιστά βίωμα και σε κάνει να νιώθεις μέρος αυτής της ιστορίας, σαν να είσαι εκεί δίπλα, παρατηρητής. Να υπάρχεις μέσα σε αυτό. Έχει κάτι βαθιά οικουμενικό που εμένα προσωπικά με ταράζει με έναν πολύ ουσιαστικό τρόπο.
* Το Μυθιστόρημα του Γιώργου Χειμωνά ανεβαίνει στο Μικρό Θέατρο Κεραμεικού από 11 Οκτωβρίου, σε σκηνοθεσία Παναγιώτη Εξαρχέα, με τους Κωνσταντίνο Γώγουλο και Ελίνα Ρίζου. Ημέρες και ώρες παραστάσεων: Δευτέρα και Τρίτη στις 21:00. Διάρκεια: 65 λεπτά. Τιμές εισιτηρίων: 15 ευρώ (γενική είσοδος), 12 ευρώ (μειωμένο).
Προπώληση: https://www.viva.gr/tickets/theater/mythistorima/
Teaser: https://youtu.be/GFwacUH0V4k
