Μαραθώνιος Μότσαρτ στη Στέγη

Η ερμηνεία της Μαρίας Μπιλντέα, διακεκριμένης σολίστ της άρπας στην Ελλάδα και στο εξωτερικό, άφησε τις καλύτερες εντυπώσεις, κυρίως στα soli, όπου ήταν ευδιάκριτα το ονειρικό ηχόχρωμα, οι διαυγείς χρωματισμοί και η μοναδική ευαισθησία που αναδύεται από το όργανο.

Η συναυλία ξεκίνησε με το Κοντσέρτο για φλάουτο και άρπα Κ.299/297c, σε ντο μείζονα. Πρόκειται για το μοναδικό έργο του Μότσαρτ στο οποίο συναντά κανείς άρπα. Γράφτηκε τον Απρίλιο του 1778 στο Παρίσι μετά από παραγγελία ενός φλαουτίστα δούκα που φιλοδοξούσε να παίξει μαζί με την αρπίστρια κόρη του. Ο συνδυασμός των δύο οργάνων ήταν αρκετά παράδοξος κι ασυνήθιστος για την εποχή, εφόσον η άρπα δεν είχε εξελιχθεί πλήρως ώστε ν’ αποτελεί σταθερό μέλος της συμφωνικής ορχήστρας. Πάντως, η ερμηνεία της Μαρίας Μπιλντέα, διακεκριμένης σολίστ της άρπας στην Ελλάδα και στο εξωτερικό, άφησε τις καλύτερες εντυπώσεις, κυρίως στα soli, όπου ήταν ευδιάκριτα το ονειρικό ηχόχρωμα, οι διαυγείς χρωματισμοί και η μοναδική ευαισθησία που αναδύεται από το όργανο.

Στα μέρη όπου η άρπα Erard του 1804 έπαιζε μαζί με την ορχήστρα δεν ήταν τόσο εύκολο να τη διακρίνει κανείς. Το φλάουτο τραβέρσο του Ζαχαρία Ταρπάγκου έδεσε αρμονικά με την άρπα κι εντυπωσίασε με τη δεξιοτεχνία και τη γλυκύτητα του ήχου του. Στο ξεκίνημα του αργού μέρους (Θέμα και Παραλλαγές) διαπιστώθηκε μια μικρής διάρκειας ρυθμική αμηχανία μέχρι να βρεθεί το σταθερό τέμπο της ορχήστρας με τους σολίστες. Αναπάντεχος ήταν και ο χιουμοριστικός χαρακτήρας της καντέντσας που παρέπεμπε στη Σονάτα για πιάνο σε ντο μείζονα του Μότσαρτ. Γενικά, οι σολίστες γνώριζαν πολύ καλά να ισορροπούν ανάλογα με το ρόλο τους (σόλο – συνοδεία), χωρίς να επισκιάζουν ο ένας τον άλλο.

Στη συνέχεια της συναυλίας παρουσιάστηκε από τον εξαίρετο κορνίστα και πρώτο κόρνο της Κρατικής Ορχήστρας Αθηνών, τον Κώστα Σίσκο, το Κοντσέρτο για κόρνο αρ.1, Κ.412+514 που συνέθεσε ο Μότσαρτ το 1791. Παραδόξως, το συγκεκριμένο έργο αποτελείται από δύο μέρη, σε αντίθεση με τα υπόλοιπα κοντσέρτα, που αποτελούνται από τρία. Πριν από την εκτέλεση του έργου, ο σολίστας θεώρησε απαραίτητο να εξηγήσει στο κοινό τον τρόπο που λειτουργεί το φυσικό κόρνο, δηλαδή το κόρνο της εποχής του Μότσαρτ: σημαντικό ρόλο για την αλλαγή του τονικού ύψους δεν παίζουν μόνο τα χείλη αλλά η θέση που παίρνει το δεξί χέρι του εκτελεστή μέσα στην καμπάνα του οργάνου. Ήταν αξιοσημείωτη η προσπάθεια του σολίστα ν’ αποδώσει καθαρά τον ήχο, και ως προς το ηχόχρωμα και ως προς το κούρδισμα, δεδομένου του ότι η φιλοσοφία των οργάνων της μπαρόκ και της κλασικής εποχής είναι αρκετά διαφορετική από αυτή των σημερινών, εξελιγμένων οργάνων. (Με άλλα λόγια, είναι πολύ πιο δύσκολο να αποδώσει κανείς με πιστότητα τη μουσική παίζοντας σε όργανα που δεν παρέχουν στον εκτελεστή τις ευκολίες των σημερινών οργάνων).

Ο Αλέξανδρος Οικονόμου εντυπωσίασε με τη δεξιοτεχνία του. Ο μελαγχολικός ήχος του φαγκότου εποχής αναδείχθηκε τόσο στα λυρικά μέρη όσο και στα φόρτε σημεία της ορχήστρας, αποδεικνύοντας το εύρος και τον πλούτο του ήχου που με χάρη απέδωσε ο δεξιοτέχνης σολίστας.

Το Κοντσέρτο για φαγκότο και ορχήστρα σε σι ύφεση μείζονα που ακολούθησε, γράφτηκε από τον Μότσαρτ το 1774, όταν ο συνθέτης ήταν δεκαοκτώ χρόνων. Πρόκειται για το πρώτο κοντσέρτο που έγραψε για ξύλινο πνευστό. Ο Αλέξανδρος Οικονόμου, διακεκριμένος σολίστας τόσο στο σύγχρονο όσο και στο μπαρόκ φαγκότο και πρώτο φαγκότο στην Κρατική Ορχήστρα Αθηνών, εντυπωσίασε με τη δεξιοτεχνία του. Ο μελαγχολικός ήχος του φαγκότου εποχής αναδείχθηκε τόσο στα λυρικά μέρη όσο και στα φόρτε σημεία της ορχήστρας, αποδεικνύοντας το εύρος και τον πλούτο του ήχου που με χάρη απέδωσε ο δεξιοτέχνης σολίστας. Στο αργό μέρος του κοντσέρτου, ο ήχος του φαγκότου έγινε ιδιαίτερα γοητευτικός κυρίως χάρη στις ξεκάθαρες χρωματικές αντιθέσεις και την διάχυτη ευαισθησία στο φραζάρισμα. Ο Αλέξανδρος Οικονόμου φάνηκε να έχει απόλυτο έλεγχο του ήχου του εντρυφώντας σε βάθος στη φυσιολογία του οργάνου εποχής και αξιοποιώντας στο έπακρο τις δυνατότητές του. Το ώριμο παίξιμό του εντυπωσίασε, γεγονός που φάνηκε από το παρατεταμένο χειροκρότημα στο τέλος.

Μετά το διάλειμμα η συναυλία συνεχίστηκε με το Κοντσέρτο για βιολί αρ.5, Κ.219 από τον δεξιοτέχνη βιολονίστα και εξάρχοντα της Καμεράτα, Σέρτζιου Ναστάζα. Η εκφραστικότητα του δεξιοτέχνη του βιολιού υπήρξε παροιμιώδης, έστω κι αν είχε έναν αέρα υπερβολής. Η συμμετοχή ολόκληρου του σώματός του απελευθέρωνε πάθος το οποίο κατάφερε να συμπαρασύρει και να εμπνεύσει ολόκληρη την ορχήστρα δίνοντας νέα πνοή στη βραδιά. Η άνεση με την οποία εκτέλεσε το έργο ήταν ολοφάνερη/κορυφώθηκε και στις εντυπωσιακές ταχύτητες που ανέδειξαν το εξαιρετικό του ταλέντο στα δεξιοτεχνικά περάσματα: καθαρό παίξιμο, ρυθμική ακρίβεια και δυνατό συναίσθημα είναι μερικά από τα χαρακτηριστικά της εκτέλεσής του.

Ο Σπύρος Μουρίκης κατάφερε να μεταφέρει το κοινό στην περίοδο του Μότσαρτ και να εντυπωσιάσει με τον στρογγυλό, βελούδινο και γαλήνιο ήχο του κλαρινέτου. Η πλαστικότητα και η ποιότητα των φράσεων στο πασίγνωστο Αdagio συγκίνησαν και εντυπωσίασαν.

Το επόμενο έργο που ακούστηκε ήταν το Κοντσέρτο για κλαρινέτο και ορχήστρα σε λα μείζονα, Κ.622, που ο Μότσαρτ έγραψε το 1791, λίγο πριν πεθάνει. Πρόκειται για το τελευταίο έργο για σόλο όργανο που έγραψε ο μεγάλος αυστριακός συνθέτης. Ο Σπύρος Μουρίκης, κορυφαίος κλαρινετίστας της Κρατικής Ορχήστρας Αθηνών συγκαταλέγεται στους μεγαλύτερους διεθνείς δεξιοτέχνες του οργάνου και εμφανίζεται αρκετά συχνά σε συναυλίες ως σολίστας. Παίζοντας αυτή τη φορά με κλαρινέτο εποχής, κατάφερε να μεταφέρει το κοινό στην περίοδο του Μότσαρτ και να εντυπωσιάσει με τον στρογγυλό, βελούδινο και γαλήνιο ήχο του κλαρινέτου. Η πλαστικότητα και η ποιότητα των φράσεων στο πασίγνωστο Αdagio συγκίνησαν και εντυπωσίασαν. Η παιχνιδιάρικη διάθεση στο Rondo – Allegro προσέδωσε θεατρικότητα στο παίξιμο του εξαιρετικού σολίστα. Το χειροκρότημα του κοινού για τον ευφυή μουσικό ήταν ιδιαίτερα ενθουσιώδες.

Μετά το δεύτερο διάλειμμα και μπροστά σε μικρότερο κοινό, εκτελέστηκε η Συμφωνία Κοντσερτάντε Κ.364 για βιολί και βιόλα. Πρόκειται για ένα είδος σύνθεσης που κινείται ανάμεσα στη συμφωνία και το κοντσέρτο. Τα σολιστικά όργανα, βιολί και βιόλα, άλλοτε λειτουργούν ως σόλο όργανα και άλλοτε ενσωματώνονται στο υπόλοιπο ορχηστρικό σύνολο μέσα στο έργο. Η Οτίλια Αλιτέι, δεύτερο βιολί της Καμεράτα, έδειχνε να υπηρετεί με σαφήνεια τον ρόλο της και να εναρμονίζεται με τον Ρόμπερτ Σμαγκούλοφ, βιόλα της Καμεράτα, αφήνοντάς του χώρο και χρόνο να εξελιχθεί, όποτε αυτό ήταν απαραίτητο. Το σολιστικό ζευγάρι φάνηκε να διαθέτει αρμονική και ισορροπημένη αλληλεπίδραση και καλό συγχρονισμό.

Το Κοντσέρτο για πιάνο Κ.413 σε φα μείζονα ήταν το τελευταίο έργο του μουσικού μαραθωνίου. Σε ένα φορτεπιάνο, αντίγραφο Walter του 1780, ο διακεκριμένος πιανίστας Θανάσης Αποστολόπουλος έδωσε ξεχωριστή ερμηνεία στο Κοντσέρτο του Μότσαρτ. Πιθανόν λόγω του ασυγκράτητου καλλιτεχνικού του οίστρου παρασυρόταν σε ανεπαίσθητο ψέλλισμα των μελωδικών γραμμών αλλά και των ρυθμικών μοτίβων του έργου. Η δεξιοτεχνική δεινότητά του ύφαινε ένα μουσικό καμβά γεμάτο λεπτεπίλεπτα σκιαγραφήματα από τρίλιες, στολίδια, γρήγορα περάσματα. Η εκτέλεση του έργου από ένα πιάνο λιγότερων οκτάβων και χωρίς πεντάλ είναι δύσκολο εγχείρημα για έναν πιανίστα που έχει συνηθίσει να εκφράζεται μέσα από το σύγχρονο πιάνο, όμως ο Θανάσης Αποστολόπουλος έδειχνε απόλυτα καταρτισμένος στο πιάνο εποχής.

Η ορχήστρα μπορεί να είχε συνοδευτικό χαρακτήρα στη συναυλία-μαραθώνιο, όμως υπό την καθοδήγηση του εξαιρετικού και ακούραστου μαέστρου Γιώργου Πέτρου ανταποκρίθηκε με επιτυχία στο δύσκολο εγχείρημα που ανέλαβε, παραμένοντας στυλιστικά άρτια, με ρυθμική εγρήγορση και σεβασμό στον κάθε σολίστα ξεχωριστά. Παρά την παρατεταμένη διάρκεια της συναυλίας, τόσο οι σολίστες όσο και η ορχήστρα κατόρθωσαν να κάνουν ένα άλμα στο χρόνο, μεταφέροντας νοερά τους φίλους του «αγαπημένου του Θεού» στα χρόνια της κορυφαίας δημιουργίας και αποθέωσής του.

* Η ΧΡΥΣΑ ΣΤΡΟΓΓΥΛΗ είναι μουσικός και εκπαιδευτικός.