alt

Για τη συναυλία των Jordi Savall-Xavier Diaz-Latorre και Pierre Hantaï στην κεντρική σκηνή της Στέγης Γραμμάτων και Τεχνών.

Της Χρύσας Στρογγύλη

Σε επιβλητική ατμόσφαιρα, μαύρο φόντο και κάτω από κάθετους μικρούς προβολείς, ο Ζορντί Σαβάλ στη βιόλα ντα γκάμπα, και οι συνεργάτες του, ο Πιερ Αντάι στο τσέμπαλο και ο Χαβιέ Ντίαθ-Λατόρρα στη θεόρβη, μετέφεραν χθες νοερά τους ακροατές της κατάμεστης αίθουσας της Στέγης Γραμμάτων και Τεχνών στην εποχή της άνθισης της μπαρόκ μουσικής, ξαναζωντανεύοντας το ιδιωματικό ύφος των συνθέσεων των πιο σημαντικών βιρτουόζων συνθετών του όψιμου δέκατου έβδομου αιώνα, του Σαιν Κολόμπ και του Μαρέν Μαραί.

Αχνοί από το ρετσίνι των οργάνων

Ο Χαβιέ Ντίαθ-Λατόρρα κατάφερε να καθηλώσει με την καθαρότητα του ήχου του και την εκφραστικότητα της εκτέλεσής του. Δεν έλειπε ο έντονος ρυθμός αλλά και το συναίσθημα.

Η συναυλία ξεκίνησε με κομμάτια για βιόλα ντα γκάμπα του γάλλου συνθέτη Μαρέν Μαραί (1656–1728), μαθητή του Ζαν Μπατίστ Λουλύ και βιρτουόζου της βιόλας ντα γκάμπα, που η μουσική του έγινε ευρύτερα γνωστή χάρη στην ταινία Όλα τα πρωινά του κόσμου, του Αλέν Κορνό, με ερμηνευτή τον ίδιο τον Σαβάλ. Ιδιαίτερα ενδιαφέρον και χαρακτηριστικό ήταν το ηχόχρωμα της θεόρβης, ενός οργάνου ιδιαίτερα διαδεδομένου και δημοφιλούς κυρίως στα τέλη του 16ου αιώνα και όλο τον 17ο. Ο Σαβιέ Ντίαθ-Λατόρρα επέλεξε να εκτελέσει σόλο μια σακόν (chaconne) του γάλλου Ρομπέρ ντε Βιζέ (1655–1733), συνθέτη αλλά και βιρτουόζου του λαούτου, της θεόρβης και της βιόλας ντα γκάμπα, ο οποίος δραστηριοποιήθηκε στις αυλές του Λουδοβίκου του 14ου και του 15ου. Ο Χαβιέ Ντίαθ-Λατόρρα, ισπανός μουσικός, γεννημένος στη Βαρκελώνη το 1968, κατάφερε να καθηλώσει με την καθαρότητα του ήχου του και την εκφραστικότητα της εκτέλεσής του. Δεν έλειπε ο έντονος ρυθμός αλλά και το συναίσθημα. Ως μέλος πολλών συνόλων δωματίου αλλά κυρίως των συνόλων που διευθύνει ο Ζόρντι Σαβάλ (Hesperion XXI, La Capella Reial de Catalunya, Le Concert de Nations) ο Ντίαθ-Λατόρρα κατάφερε να δώσει έναν δικό του χαρακτήρα σε ένα έργο γραμμένο πολλούς αιώνες πριν. Δεν παρασύρθηκε από αυστηρές στυλιστικές νόρμες που δύσκολα μπορεί να ενστερνιστεί ένας σύγχρονος εκτελεστής αλλά έβαλε τις δικές του πινελιές, εκσυγχρονίζοντας το έργο και κάνοντάς το πιο προσιτό ακόμα και στον πιο αδαή ακροατή.

altΜαζί επί σκηνής οι τρεις εκτελεστές, ο Σαβάλ στη βιόλα ντα γκάμπα, ο Ντίαθ-Λατόρρα στη θεόρβη και ο Πιερ Αντάι στο τσέμπαλο ερμήνευσαν τη Σουίτα σε περίεργο στυλ (Suite dun gout étranger) του Μαρέν Μαραί, έργο υψηλών απαιτήσεων και από τεχνική και από εκφραστική άποψη. Κάποια σημάδια αμηχανίας ανάμεσά τους αποτύπωσαν ίσως την ανάγκη τους να βρουν έναν κοινό κώδικα εκτέλεσης καθώς το έργο εξελισσόταν, ώστε να δεθούν σε αδιάσπαστο σύνολο.

Μετά το διάλειμμα, ο Ζόρντι Σαβάλ επέστρεψε μόνος του για να ερμηνεύσει τη Φαντασία σε ροντό του Μεσιέ ντε Σεν-Κολόμπ, του υιού και αμέσως μετά το έργο Κλάματα (les pleurs) του Μεσιέ ντε Σεν-Κολόμπ του πατέρα, ο οποίος υπήρξε δάσκαλος της βιόλας ντα γκάμπα του Μαρέν Μαρέ. Και οι δυο συνθέσεις ανέδιδαν μελαγχολία, που αποδόθηκε με ιδιαίτερη ευαισθησία από τον εξαιρετικό καταλανό ερμηνευτή. Το μέγεθος της δεξιοτεχνίας και της εκφραστικότητάς του κορυφώθηκε στα «πιτσικάτι» σημεία, εξαντλώντας στο έπακρο τις δυνατότητες του παμπάλαιου αυτού οργάνου.

Μελαγχολία χωρίς μετρονόμο

Μετά το σόλο της βιόλας ντα γκάμπα, ακολούθησε σόλο τσέμπαλο, από τον πολύ καλό τσεμπαλίστα Πιερ Αντάι, γεννημένο το 1964. Ο Πιερ Αντάι επέλεξε να εκτελέσει τρία κομμάτια για τσέμπαλο του γάλλου συνθέτη, οργανίστα και τσεμπαλίστα Φρανσουά Κουπερέν (1668 – 1733). Στην εκτέλεση του έργου φάνηκε κάποια ρυθμική αστάθεια που, αν έγινε για λόγους στυλιστικής πιστότητας, μάλλον δεν πέτυχε το σκοπό του.

Οι αχνοί από το δοξάρι του Ζόρντι Σαβάλ που διακρίνονταν στο φως του προβολέα οπτικοποιούσαν το πάθος και τη δύναμη εκτέλεσης του δεξιοτέχνη αυτού, προσδίδοντας μια μυστικιστική και απόκοσμη αίσθηση στην ατμόσφαιρα.

Η συναυλία ολοκληρώθηκε με δύο έργα του Μαρέν Μαραί και πάλι. Και οι τρεις εκτελεστές στη σκηνή έδωσαν τον καλύτερο εαυτό τους στα τελευταία αυτά έργα, αποδεικνύοντας ότι πρόκειται για ένα ισορροπημένο και εναρμονισμένο ρυθμικά και εκφραστικά σύνολο που δικαίως ενθουσίασε το κοινό του. Ίσως ένας μικρότερος σε μέγεθος χώρος να ήταν καταλληλότερος για την ακρόαση του συγκεκριμένου μουσικού συνόλου. Πάντως, οι νοσταλγοί τις παλαιάς ευρωπαϊκής μουσικής αλλά και όσοι γοητεύονται από τα μπαρόκ όργανα του 16ου και 17ου αιώνα σίγουρα έφυγαν από τη συναυλία γεμάτοι θετικές εντυπώσεις και δυνατά συναισθήματα. Οι αχνοί από το δοξάρι του Ζόρντι Σαβάλ που διακρίνονταν στο φως του προβολέα οπτικοποιούσαν το πάθος και τη δύναμη εκτέλεσης του δεξιοτέχνη αυτού, προσδίδοντας μια μυστικιστική και απόκοσμη αίσθηση στην ατμόσφαιρα. Η τεχνική του con legno στο τελευταίο έργο, στα Couplets des Folies dEspagne προσέδωσε έντονο ισπανικό ταμπεραμέντο κι ακόμα μεγαλύτερη ζωντάνια στο παίξιμο του Σαβάλ. Το θερμό χειροκρότημα του κόσμου ανάγκασε τους τρεις εκτελεστές να ξαναβγούν στη σκηνή, εκτελώντας αυτή τη φορά ένα έργο ενός ακόμα διάσημου συνθέτη και βιρτουόζου της βιόλα ντα γκάμπα, του γάλλου Αντουάν Φορκεραί (1671 – 1745), ενώ η συναυλία έκλεισε με το έργο Θέμα, Παραλλαγές και αυτοσχεδιασμοί πάνω σ’ ένα νανούρισμα, από τη δημοτική παράδοση της Νορμανδίας.

Συνάντηση σπουδαίων μουσικών και μουσική έρευνα

Πρέπει κανείς να έχει υπόψη του ότι η μπάσο βιόλα ντα γκάμπα του Ζόρντι Σαβάλ είναι όργανο κατασκευής του Άγγλου Μπάρακ Νόρμαν στο Λονδίνο το 1697 και πως αντλεί την καταγωγή του από το έγχορδο αραβικό όργανο ραμπάμπ και τη βιχουέλα της Αναγέννησης. Είναι το μουσικό όργανο που ο Λουδοβίκο Σφόρτσα περιέγραφε ως «ψηλό ίσαμε το μπόι μου», και του οποίου η τεχνική του προσέδωσε την ονομασία «ισπανικό λαούτο». Αυτό που κανείς μπορούσε να διαπιστώσει ήδη από την αρχή της συναυλίας ήταν η δυσκολία να ακουστεί μέσα σε μια τόσο μεγάλη αίθουσα ο ούτως ή άλλως υποτονικός ήχος των μπαρόκ οργάνων. Από τη φύση της αυθεντικό μπαρόκ όργανο, η βιόλα ντα γκάμπα δεν μπορεί να έχει μεγάλη ένταση. Ειδικά οι εντέρινες χορδές προσδίδουν μουντό και ένρινο τόνο, χωρίς τη δυνατότητα για έντονες διαφορές στη δυναμική.

Η μπάσο βιόλα ντα γκάμπα του Ζόρντι Σαβάλ είναι όργανο κατασκευής του Άγγλου Μπάρακ Νόρμαν στο Λονδίνο το 1697 και πως αντλεί την καταγωγή του από το έγχορδο αραβικό όργανο ραμπάμπ και τη βιχουέλα της Αναγέννησης.

Η δράση του Ζορντί Σαβάλ στην αναβίωση της παλαιάς μουσικής της Ευρώπης αλλά και οι αναζητήσεις του σχετικά με τις μουσικές παραδόσεις στα πέρατα της γης είναι παροιμιώδεις. Γεννημένος το 1941 στην Ιγουαλάδα της Καταλονίας, εξελίχθηκε σε ανήσυχο τροβαδούρο που εξέλιξε την τέχνη που υπηρετεί, τη μουσική, όχι μόνο μέσα από την ευρεία παιδεία του, όχι μόνο μέσα από την εκτέλεση έργων για το αγαπημένο του όργανο, τη βιόλα ντα γκάμπα, αλλά και μέσα από το φιλέρευνο πνεύμα του που τον οδήγησε στην αναζήτηση μουσικών παραδόσεων από κάθε μέρος της γης, προσπαθώντας ίσως να αναδείξει τον οικουμενικό χαρακτήρα της μουσικής ανακαλύπτοντας τις κοινές ρίζες των μουσικών παραδόσεων. Εντυπωσιακή είναι η συναυλιακή του δραστηριότητα (140 εμφανίσεις το χρόνο) αλλά και η πλούσια δισκογραφική του δράση (160 ηχογραφήσεις). Από το 1974, όταν δημιούργησε, μαζί με τη Montserrat Figueras, το πρωτοποριακό σύνολο Hesperion XX (που μετονομάστηκε σε Hesperion XXI το 2000), έχει αναδείξει πτυχές του ρεπερτορίου της ευρωπαϊκής παλαιάς μουσικής που μέχρι τότε αγνοούταν από όλους, εκτός από τους ελάχιστους ειδικούς στη μουσική της περιόδου. Η προσέγγισή του στη μουσική χαρακτηριζόταν πάντοτε από το συνδυασμό της εξαιρετικής προσοχής στις ιστορικές λεπτομέρειες και μιας δυναμικής ερμηνείας, με ενεργητικότητα και πειστικότητα.

* Η ΧΡΥΣΑ ΣΤΡΟΓΓΥΛΗ είναι μουσικός και εκπαιδευτικός.

Ακολουθήστε την bookpress.gr στο Google News και διαβάστε πρώτοι τα θέματα που σας ενδιαφέρουν.


ΣΧΕΤΙΚΑ ΑΡΘΡΑ

Η ειρηνική «επέλαση των Βαλκυριών» του Ρίχαρντ Βάγκνερ στη Λυρική Σκηνή

Η ειρηνική «επέλαση των Βαλκυριών» του Ρίχαρντ Βάγκνερ στη Λυρική Σκηνή

Στις 10 Μαρτίου και για πέντε ακόμη παραστάσεις ανεβαίνει στην  Εθνική Λυρική Σκηνή η εμβληματική «Βαλκυρία» του Ρίχαρντ Βάγκνερ σε σκηνοθεσία του Τζων Φούλτζειμς και συμπαραγωγή με την Βασιλική Όπερα της Δανίας. Κενρική εικόνα: © Eθνική Λυρική Σκηνή. 

Γράφει η Έλενα Χουζούρη...

Η Αλίκη Καγιαλόγλου συναντά τον Φερνάντο Πεσσόα και τα πορτογαλικά fados

Η Αλίκη Καγιαλόγλου συναντά τον Φερνάντο Πεσσόα και τα πορτογαλικά fados

Η Αλίκη Καγιαλόγλου, σε σκηνοθεσία Δήμου Αβδελιώδη, για μια μόνο παράσταση το Σάββατο 6 Απριλίου: «Η θαλασσινή ωδή του Fernando Pessoa και τα fados της εφηβείας μου» στη Θεατρική Σκηνή Δήμου Αβδελιώδη – Studio new star art cinema [Σταυροπούλου 33, Αθήνα].

Επιμέλεια: Book Press

...
Οι Soundwalk Collective με την Patti Smith για δυο εμφανίσεις στη Στέγη – ένα διήμερο γεμάτο εικόνες και ήχους από τη σύγχρονη ζωή

Οι Soundwalk Collective με την Patti Smith για δυο εμφανίσεις στη Στέγη – ένα διήμερο γεμάτο εικόνες και ήχους από τη σύγχρονη ζωή

Η θρυλική ποιήτρια της νεοϋορκέζικης punk rock Patti Smith προσγειώνεται στη Στέγη στις 14 & 15 Μαρτίου, για να συμμετάσχει στα ηχοτοπία του πρότζεκτ “Correspondences” της Soundwalk Collective, σε ένα διήμερο γεμάτο εικόνες και ήχους από τη σύγχρονη πραγματικότητα.

Επιμέλεια: Book Press ...

ΠΡΟΣΦΑΤΑ ΑΡΘΡΑ

«Ανορθογραφίες επιμελητών» – Μια επιστολή του Διονύση Χαριτόπουλου

«Ανορθογραφίες επιμελητών» – Μια επιστολή του Διονύση Χαριτόπουλου

Λάβαμε από τον Διονύση Χαριτόπουλο την παρακάτω επιστολή, σχετικά με την επιλογή κριτικών κειμένων του Κωστή Παπαγιώργη που κυκλοφόρησε από τις εκδόσεις Καστανιώτη με τον τίτλο «Κωστής Παπαγιώργης: Τα βιβλία των άλλων 1, Έλληνες συγγραφείς», το 2020. 

Επιμέλεια: Book Press

...
Φεστιβάλ «WOW – Women of the World» στο ΚΠΙΣΝ: Μια σημαντική  διοργάνωση αφιερωμένη σε γυναίκες, θηλυκότητες και non-binary άτομα

Φεστιβάλ «WOW – Women of the World» στο ΚΠΙΣΝ: Μια σημαντική διοργάνωση αφιερωμένη σε γυναίκες, θηλυκότητες και non-binary άτομα

Το δεύτερο φεστιβάλ «WOW - Women of the World Αthens» (6-8 Απριλίου) στο Κέντρο Πολιτισμού Ίδρυμα Σταύρος Νιάρχος (ΚΠΙΣΝ) αποπειράται να θίξει τα πλέον επίκαιρα ζητήματα στον αγώνα της έμφυλης ισότητας, σε τοπικό αλλά και διεθνές επίπεδο. Στην κεντρική εικόνα, η Έλλη Ανδριοπούλου, διευθύνουσα δύμβουλος του ΚΠΙΣΝ και...

«Γυναικεία Βραβεία non fiction 2024»: Ανακοινώθηκε η βραχεία λίστα

«Γυναικεία Βραβεία non fiction 2024»: Ανακοινώθηκε η βραχεία λίστα

Η νικήτρια του βραβείου Women's Prize για non-fiction βιβλία θα ανακοινωθεί στις 13 Ιουνίου. Κεντρική εικόνα, μια από τις υποψήφιες για το βραβείο: η συγγραφέας και αρθρογράφος Ναόμι Κλάιν © The University of British Columbia.

Επιμέλεια: Book Press

...

ΠΡΟΔΗΜΟΣΙΕΥΣΕΙΣ

«Μακγκάφιν» του Βαγγέλη Γιαννίση (προδημοσίευση)

«Μακγκάφιν» του Βαγγέλη Γιαννίση (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση αποσπάσματος από το μυθιστόρημα του Βαγγέλη Γιαννίση «Μακγκάφιν», το οποίο θα κυκλοφορήσει στις 21 Μαρτίου από τις εκδόσεις Διόπτρα.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

ΤΟΥΡΙΣΤΑΣ
37.947408, 23.641584

 «Αφού σου ...


«Το μποστάνι του Μποστ» του Κωνσταντίνου Κυριακού (προδημοσίευση)

«Το μποστάνι του Μποστ» του Κωνσταντίνου Κυριακού (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση αποσπάσματος από το βιβλίο του Κωνσταντίνου Κυριακού «Το μποστάνι του Μποστ – Μια σύνθεση / συμπλήρωση / διασκευή κειμένων του Μποστ», το οποίο κυκλοφορεί σε λίγες μέρες από τις εκδόσεις Νίκας.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

...

«Όλα μαύρα» της Δήμητρας Παπαδήμα (προδημοσίευση)

«Όλα μαύρα» της Δήμητρας Παπαδήμα (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση αποσπάσματος από το βιβλίο της Δήμητρας Παπαδήμα «Όλα μαύρα», το οποίο θα κυκλοφορήσει την επόμενη εβδομάδα από τις εκδόσεις Νίκας.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

«Τι είμαστε εμείς μπροστά σε αυτά τα κτήνη, ρε; Τι είμαστε; Άγιοι. Και φόνο να...

ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ

Τρία μυθιστορήματα με άρωμα εποχής και μυστηρίου από τα Ελληνικά Γράμματα

Τρία μυθιστορήματα με άρωμα εποχής και μυστηρίου από τα Ελληνικά Γράμματα

Για τα μυθιστορήματα «Strangers in the Night» (μτφρ. Μυρσίνη Γκανά) της Χέδερ Γουέμπ [Heather Webb], «Τα Μυστήρια της Μις Μόρτον Μόρτον» (μτφρ. Χρήστος Μπαρουξής) της Κάθριν Λόιντ [Catherine Lloyd] και «Κωδικός Coco» (μτφρ. Γιάννης Σπανδωνής) της Τζιόια Ντιλιμπέρτο [Gioia Diliberto]. Τρία μυθιστορήματα που μας μεταφ...

Τι διαβάζουμε τώρα; 21 καλά βιβλία λογοτεχνίας που βγήκαν πρόσφατα

Τι διαβάζουμε τώρα; 21 καλά βιβλία λογοτεχνίας που βγήκαν πρόσφατα

Επιλέξαμε 21 βιβλία ελληνικής και μεταφρασμένης πεζογραφίας που κυκλοφόρησαν πρόσφατα.

Γράφει ο Κώστας Αγοραστός

Οι πρώτοι μήνες του 2024 έχουν φέρει πολλά και καλά βιβλία πεζογραφίας. Κι αν ο μέσος αναγνώστης βρίσκεται στην καλύτερη περίπτωση σε σύγχυση, στη χειρότερη σε άγχ...

Επανάσταση 1821: 11 βιβλία για τον Αγώνα των Ελλήνων

Επανάσταση 1821: 11 βιβλία για τον Αγώνα των Ελλήνων

Ενόψει της 25ης Μαρτίου, επιλέγουμε έντεκα βιβλία που μας βοηθούν να κατανοήσουμε τα περίπλοκλη όσο και μοναδική διαδοχή γεγονότων που ήταν η Ελληνική Επανάσταση. Kεντρική εικόνα: έργο του Λουντοβίκο Λιπαρίνι «Ο όρκος του λόρδου Βύρωνα στο Μεσολόγγι» (περίπου 1850), μουσείο Μπενάκη.

...

ΠΡΟΘΗΚΕΣ

ΠΡΟΘΗΚΕΣ

Newsletter

Θέλω να λαμβάνω το newsletter σας
ΕΓΓΡΑΦΗ

ΣΥΓΓΡΑΦΕΙΣ

ΤΑ ΠΙΟ ΔΗΜΟΦΙΛΗ ΤΗΣ ΧΡΟΝΙΑΣ

02 Απριλίου 2023 ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ

Τα μεγαλύτερα μυθιστορήματα όλων των εποχών: 20 έργα-ποταμοί από την παγκόσμια λογοτεχνία

Πολύτομα λογοτεχνικά έργα, μυθιστορήματα-ποταμοί, βιβλία που η ανάγνωσή τους μοιάζει με άθλο. Έργα-ορόσημα της παγκόσμιας πεζογραφίας, επικές αφηγήσεις από την Άπω Ανατ

ΦΑΚΕΛΟΙ