baladeur

Για το μυθιστόρημα του Όιγκεν Ρούγκε «Τις μέρες που λιγόστευε το φως» (μτφρ. Τέο Βότσος, εκδ. Κλειδάριθμος). Στην κεντρική εικόνα, στιγμιότυπο από τη βασισμένη στο βιβλίο ταινία «In Zeiten des abnehmenden Lichts» (2017), με τον Bruno Ganz σε κεντρικό ρόλο.

Γράφει ο Κ.Β. Κατσουλάρης

Η ιστορία της Ανατολικής Γερμανίας εξακολουθεί και σήμερα να γοητεύει και να μας καλεί να τη γνωρίσουμε καλύτερα, μια και συνενώνει κάποια μοναδικά χαρακτηριστικά. Το ίδιο το κράτος, η ίδρυσή του, αποτέλεσε τη ληξιαρχική πράξη έναρξης του Ψυχρού Πολέμου, μια μοιρασιά της ηττημένης Γερμανίας μεταξύ των νικητών, με τη Σοβιετική Ένωση του Στάλιν να παίρνει τη μερίδα του Λέοντος. Έκτοτε, το Βερολίνο, μια νησίδα μέσα στην Ανατολική Γερμανία, που όμως τελούσε κατά το ήμισυ υπό συμμαχική διοίκηση με ένα ιδιότυπο καθεστώς, υπήρξε η πόλη-σύμβολο ενός κόσμου διχασμένου, πολωμένου. Το χτίσιμο του Τείχους που χώρισε την πόλη στη μέση, το 1961, εικονοποίησε με τον πιο τραγικό τρόπο τη νέα πραγματικότητα, κι αποτέλεσε το θέατρο γνωστών και άγνωστων δραμάτων, μέχρι την φαντασμαγορική πτώση του το 1989, από τα χέρια του ίδιου του λαού της Ανατολικής Γερμανίας.

Λίγα λόγια για τον συγγραφέα

Ο 68χρονος σήμερα Όιγκεν Ρούγκε υπήρξε μια πολύ ιδιότυπη περίπτωση μέσα σε αυτήν την ιδιότυπη χώρα, κι από πολλές απόψεις είναι ένας ιδανικός αφηγητής της γεμάτης παράδοξα και αντιφάσεις ιστορίας της. Γεννήθηκε στην μικρή πόλη Σόσβα, στα βάθη της αχανούς Ρωσίας, μια και ο πατέρας του, Γερμανός ιστορικός που έζησε στη Μόσχα, ήταν για πολλά χρόνια φυλακισμένος σε στρατόπεδο Εργασίας, στη Σιβηρία. Στην ηλικία των δύο χρονών, ο Όιγκεν επέστρεψε με τους γονείς του στην Ανατολική Γερμανία, στο Βερολίνο, όπου ο συγγραφέας μεγάλωσε και εργάστηκε ως σκηνοθέτης ντοκιμαντέρ και σεναριογράφος, μέχρι το 1988, οπότε και αυτομόλησε στη Δύση.

Υπό το φως της προσωπικής του ιστορίας, το μυθιστόρημα «Τις μέρες που λιγόστευε το φως» είναι μια ευρυγώνια ανασύσταση της ζωής του και της οικογένειάς του, σε εύρος τεσσάρων γενεών, που εκπροσωπούνται από μια πλειάδα προσώπων.

Υπό το φως της προσωπικής του ιστορίας, το μυθιστόρημα «Τις μέρες που λιγόστευε το φως» είναι μια ευρυγώνια ανασύσταση της ζωής του και της οικογένειάς του, σε εύρος τεσσάρων γενεών, που εκπροσωπούνται από μια πλειάδα προσώπων. Μεταξύ αυτών, η φοβερή Ρωσίδα γιαγιά, μητέρα της μητέρας του, που στο μυθιστόρημα ακούει στο όνομα Ναντιέζντα Ιβάνοβνα.

kleidarithmos tis meres pou ligosteue to fws 2

Βουτιές στο παρελθόν

Κεντρικός ήρωας, και εμφανές alter ego, του συγγραφέα, είναι ο περίπου 45χρονος Αλεξάντερ, ή Σάσα, όπως τον φωνάζει η μητέρα του, η Ιρίνα. Το μυθιστόρημα ξεκινάει το 2001, με την επίσκεψη του Αλεξάντερ στον πάσχοντα από άνοια πατέρα του, τον Κουρτ, σε προάστιο του Βερολίνου. Από αυτήν την χρονολογία, που σημαδεύτηκε από την επίθεση στους Δίδυμους Πύργους, το μυθιστόρημα θα κάνει διαδοχικές βουτιές στο παρελθόν, σε σημαδιακές για την οικογένεια του Αλεξάντερ χρονιές. Θα πάμε για παράδειγμα πίσω στα 1952, και θα γνωρίσουμε τον παππού και τη γιαγιά του Αλεξάντερ, τον Βίλχελμ και τη Σαρλότε, καθώς ετοιμάζονται να εγκαταλείψουν το Μεξικό, και να επιστρέψουν στην νέα χώρα τους, την Ανατολική Γερμανία. Για τους λόγους που οδήγησαν τον Βίλχελμ, στέλεχος του Γερμανικού Κομμουνιστικού Κόμματος από το 1920, με τη Σαρλότε, στο Μεξικό, θα πάρουμε κάποιες απαντήσεις πολύ αργότερα μέσα στο βιβλίο – θυμίζουμε μονάχα, για όποιον ίσως δεν το θυμάται, ότι στην πόλη του Μεξικό εκτελέστηκε το πάλαι ποτέ δεξί χέρι του Στάλιν, ο Λέων Τρότσκι, τον Αύγουστο του 1940. Οι δυο τους, λοιπόν, θα επιστρέψουν στην Ανατολική Γερμανία και θα αναδειχτούν σε σημαντικά μέλη του Κόμματος. Θα φέρουν στον κόσμο δυο γιους, αλλά μονάχα τον Κουρτ θα γνωρίσουμε. Στη συνέχεια θα πάμε μπροστά στον χρόνα, στα 1961, τη χρονιά που χτίζεται το Τείχος, κι αμέσως μετά στα 1966, όπου παρακολουθούμε, μεταξύ άλλων, την επιρροή που ασκούν στον 12χρονο Αλεξάντερ τα νεολαιίστικα κινήματα στη Δύση, προς μεγάλη απογοήτευση του πατέρα του.

1η Οκτωβρίου του 1989

Σημείωσα και νωρίτερα ότι το μυθιστόρημα κινείται διαρκώς, σαν εκκρεμές, πίσω μπρος στον χρόνο, σταματώντας σε σημαδιακές ημερομηνίες. Μεταξύ αυτών, η ημερομηνία που επανέρχεται ξανά και ξανά, συνολικά έξι φορές, είναι η 1η Οκτωβρίου του 1989, η ημέρα των ενενηκοστών γενεθλίων του παππού Βίλχελμ. Σηματοδοτεί, βέβαια, την απόσυρση της πρώτης γενιάς των κομμουνιστών, εκείνων που δεν αμφέβαλαν ποτέ για τον Ιερό Σκοπό, ούτε και για τα μέσα που χρησιμοποιήθηκαν προκειμένου να επιτευχθεί (εκτελέσεις διαφωνούντων, φυλακίσεις κ.λπ). Ένα μήνα μετά, άλλωστε, στις 9 Νοεμβρίου, το Τείχος καταρρέει, και η Ιστορία σαρώνει βεβαιότητες και πεποιθήσεις.

Είναι αυτή η 1η Οκτωβρίου, κατά τη διάρκεια μιας ακόμη τελετής απόδοσης τιμών και μεταλλίων στον υπέργηρο ήρωα του Κόμματος, τον Βίλχελμ, όταν ο Κουρτ αρχίζει να δυσφορεί με όλο αυτό το θέατρο που στήνεται κάθε χρόνο για τον πατέρα του, γνωρίζει ότι πολλά απ’ όσα λέγονται δεν είναι αλήθεια, κι αυτή η δυσφορία αναβλύζει από μέσα του σαν ακατάσχετη σεξουαλική ορμή...

Αφήγηση μέσα σε τέσσερις τοίχους

Μίλησα νωρίτερα για την Ιστορία που σαρώνει τις ζωές των ανθρώπων, για κομβικές στιγμές όπως το χτίσιμο ή το γκρέμισμα του Τείχους, αλλά η μαγεία αυτού εδώ του μυθιστορήματος βρίσκεται στον ήσυχο και από τα κάτω τρόπο με τον οποίο μας δίνεται η ιστορία. Ο φακός του μυθιστορήματος σπάνια ανεβαίνει ψηλά, στα μεγάλα γεγονότα και στα πρωτοσέλιδα: στο συντριπτικά μεγαλύτερο μέρος του μένει χαμηλά, μαζί με τα πρόσωπα, με τα δράματα και τις συγκρούσεις τους, με τις αποσιωπήσεις και τα ένοχα μυστικά τους.

Η αφήγηση εκτυλίσσεται κυρίως μέσα στους τοίχους των σπιτιών στα οποία ζουν αυτές οι τέσσερις γενιές ηρώων, μέσα στην καρδιά και στο μυαλό τους, δίνοντάς μας μια πληρέστατη και εντυπωτική εικόνα για τη ζωή στην Ανατολική Γερμανία. Από τον πατριάρχη Βίλχελμ μέχρι τον δισέγγονό του, τον γιο του Αλεξάντερ, τον Μάρκους – ένα παιδί της σύγχρονης εποχής, με θυμό απέναντι στον πατέρα του για τον διαζύγιο με τη μάνα του, ο οποίος μεγαλώνει στην μετακομμουνιστική εποχή, εποχή αφθονίας και τεράστιας ανασφάλειας ταυτόχρονα.

Εκεί, στα εσωτερικά δωμάτια αυτών των σπιτιών με τις μεγάλες βιβλιοθήκες και τα εξωτικά πλάσματα για διάκοσμο, το φως μιας εποχής που σημάδεψε ολόκληρες γενιές έχει αρχίσει να λιγοστεύει, ενώ ένα άλλο φως, πιο θαμπό και ακαθόριστο, διαφαίνεται στον ορίζοντα.

Εκεί, στα εσωτερικά δωμάτια αυτών των σπιτιών με τις μεγάλες βιβλιοθήκες και τα εξωτικά πλάσματα για διάκοσμο, το φως μιας εποχής που σημάδεψε ολόκληρες γενιές έχει αρχίσει να λιγοστεύει, ενώ ένα άλλο φως, πιο θαμπό και ακαθόριστο, διαφαίνεται στον ορίζοντα.

Στην ιστορία αυτής της εμβληματικής οικογένειας, που υπήρξε η οικογένειά του, θα επιστρέψει ο Όιγκεν Ρούγκε και στο επόμενο μυθιστόρημά του, το Ξενοδοχείο Μετροπόλ, που διαδραματίζεται στη Μόσχα, τη σημαδιακή χρονιά του 1936, τη χρονιά των περίφημων δικών της Μόσχας και της κορύφωσης της σταλινικής τρομοκρατίας.

kleidarithmos metropol fos

Τόσο το πρώτο μυθιστόρημα του Όιγκεν Ρούγκε, για το οποίο μιλήσαμε αναλυτικά σήμερα, «Τις μέρες που λιγόστευε το φως», όσο και το δεύτερο, «Το ξενοδοχείο Μετροπόλ», κυκλοφορούν από τις εκδόσεις Κλειδάριθμος, σε προσεγμένες εκδόσεις και καλά δουλεμένες μεταφράσεις από τους Τεό Βότσο και Γιώτα Λαγουδάκου αντίστοιχα. Τα δυο μαζί συναποτελούν ένα βαθύ και έξοχα στοιχειοθετημένο πανόραμα μιας ολόκληρης εποχής, η οποία συνεχίζει, όπως το διαπιστώνουμε και στις μέρες μας με τον πόλεμο στην Ουκρανία, να καθορίζει τη σύγχρονη ευρωπαϊκή ιστορία.


* Ο Κ.Β. Κατσουλάρης είναι συγγραφέας. Τελευταίο του βιβλίο, η συλλογή διηγημάτων «Αφαίας και Τελαμώνος» (εκδ. Μεταίχμιο).

politeia link more

 

 

 

 

 

Ακολουθήστε την bookpress.gr στο Google News και διαβάστε πρώτοι τα θέματα που σας ενδιαφέρουν.


ΣΧΕΤΙΚΑ ΑΡΘΡΑ

«Ξανθές ρίζες» της Μπέρναρντιν Εβαρίστο (κριτική) – Μια συναρπαστική αντιστροφή της αποικιοκρατικής Ιστορίας

«Ξανθές ρίζες» της Μπέρναρντιν Εβαρίστο (κριτική) – Μια συναρπαστική αντιστροφή της αποικιοκρατικής Ιστορίας

Για το βιβλίο της Μπέρναρντιν Εβαρίστο [Bernardine Evaristo] «Ξανθές ρίζες» (μτφρ. Αλέξης Καλοφωλιάς, εκδ. Gutenberg). Κεντρική εικόνα: η συγγραφέας Μπέρναρντιν Εβαρίστο.

Γράφει ο Νίκος Ξένιος

Οι Ξανθές ρίζες της β...

«Πάγος» της Άννα Καβάν (κριτική) – Ανώνυμοι ήρωες σε ανώνυμους τόπους

«Πάγος» της Άννα Καβάν (κριτική) – Ανώνυμοι ήρωες σε ανώνυμους τόπους

Για το μυθιστόρημα της Άννα Καβάν [Anna Kavan] «Πάγος» (μτφρ. Λευτέρης Καλοσπύρος, εκδ. Gutenberg). Κεντρική εικόνα: Η Anna Kavan από τον Walker Evans © Metropolitan Museum of Art.

Γράφει η Χριστίνα Μουκούλη

...

«Οι Υπνοβάτες» του Χέρμαν Μπροχ (κριτική) – Στα χνάρια ενός κόσμου που χάνεται

«Οι Υπνοβάτες» του Χέρμαν Μπροχ (κριτική) – Στα χνάρια ενός κόσμου που χάνεται

Για την τριλογία «Οι Υπνοβάτες» του Χέρμαν Μπροχ [Hermann Broch] (μτφρ. Σοφία Αυγερινού, εκδ. Έρμα). Στην κεντρική εικόνα, ο συγγραφέας Χέρμαν Μπροχ.

Γράφει ο Φώτης Καραμπεσίνης

Εάν δεχτούμε ότι είμαστε περιφερόμενες σκιές ...

ΠΡΟΣΦΑΤΑ ΑΡΘΡΑ

«Η επίσκεψη» της Εύας Στάμου (κριτική) – Γυναίκες της διπλανής πόρτας

«Η επίσκεψη» της Εύας Στάμου (κριτική) – Γυναίκες της διπλανής πόρτας

Για τη συλλογή διηγημάτων της Εύας Στάμου «Η επίσκεψη» (εκδ. Αρμός). « Δεν μας είναι άγνωστες, δεν πρόκειται να μας διηγηθούν κάτι που ενδεχομένως δεν έχουμε φανταστεί ή δεν έχουμε ξανακούσει. Είναι αυτό που συνηθίζουμε να λέμε "γυναίκες της διπλανής πόρτας"». Στην κεντρική εικόνα, ο πίνακας του Edgar Degas «Γυναίκα...

Ημερίδα για την «Κασέτα» της Λούλας Αναγνωστάκη, στα Χανιά

Ημερίδα για την «Κασέτα» της Λούλας Αναγνωστάκη, στα Χανιά

Ο Πανελλήνιος Όμιλος Φίλων του ποιητή Μανόλη Αναγνωστάκη διοργανώνει στις 27 Μαρτίου 2023 στο θέατρο ΚΥΔΩΝΙΑ στα Χανιά, ημερίδα με θέμα: Νοούμενα και υπονοούμενα στο θεατρικό έργο «Η Κασέτα» της Λούλας Αναγνωστάκη. Στην κεντρική εικόνα, φωτογραφία της Λούλας Αναγνωστάκη από τον Σπύρο Στάβερη.

...
«Παράδεισος» του Αμπντουλραζάκ Γκούρνα (προδημοσίευση)

«Παράδεισος» του Αμπντουλραζάκ Γκούρνα (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση αποσπάσματος από το μυθιστόρημα του Αμπντουλραζάκ Γκούρνα [Abdulrazak Gurnah] «Παράδεισος» (μτφρ. Κατερίνα Σχινά), το οποίο θα κυκλοφορήσει αυτές τις μέρες από τις εκδόσεις Ψυχογιός.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

Πρώτα το αγόρι. Το λέγανε Γ...

ΠΡΟΔΗΜΟΣΙΕΥΣΕΙΣ

«Παράδεισος» του Αμπντουλραζάκ Γκούρνα (προδημοσίευση)

«Παράδεισος» του Αμπντουλραζάκ Γκούρνα (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση αποσπάσματος από το μυθιστόρημα του Αμπντουλραζάκ Γκούρνα [Abdulrazak Gurnah] «Παράδεισος» (μτφρ. Κατερίνα Σχινά), το οποίο θα κυκλοφορήσει αυτές τις μέρες από τις εκδόσεις Ψυχογιός.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

Πρώτα το αγόρι. Το λέγανε Γ...

«Σε πρώτο ενικό» του Χαρούκι Μουρακάμι (προδημοσίευση)

«Σε πρώτο ενικό» του Χαρούκι Μουρακάμι (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση μέρους διηγήματος από τη συλλογή διηγημάτων του Χαρούκι Μουρακάμι [Haruki Murakami] «Σε πρώτο ενικό» (μτφρ. Βασίλης Κιμούλης), η οποία θα κυκλοφορήσει αυτές τις μέρες από τις εκδόσεις Ψυχογιός.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

With the ...

«Η νοσταλγία κι εγώ» της Μάρως Βαμβουνάκη (προδημοσίευση)

«Η νοσταλγία κι εγώ» της Μάρως Βαμβουνάκη (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση αποσπάσματος από το βιβλίο της Μάρως Βαμβουνάκη «Η νοσταλγία κι εγώ», που θα κυκλοφορήσει στις 24 Μαρτίου από τις εκδόσεις Αρμός.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

— Αναρωτιέμαι τι νοσταλγείς;
— …
— Νοσταλγείς κάτι που συνέβη ή κάτι πο...

ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ

Στίβεν Κινγκ: 10 αγαπημένα του βιβλία

Στίβεν Κινγκ: 10 αγαπημένα του βιβλία

Σε ανάρτησή του στο Goodreads, με αφορμή τα δέκα χρόνια λειτουργίας της ιστοσελίδας, ο Στίβεν Κινγκ ξεχώρισε δέκα αγαπημένα του βιβλία. Τα έργα του συγγραφέα κυκλοφορούν στα ελληνικά από τις εκδόσεις Κλειδάριθμος.

Επιμέλεια: Book Press

...
Ένας χρόνος πόλεμος στην Ουκρανία: Τα βιβλία για να κατανοήσουμε την Ιστορία καθώς γράφεται

Ένας χρόνος πόλεμος στην Ουκρανία: Τα βιβλία για να κατανοήσουμε την Ιστορία καθώς γράφεται

Σήμερα, 24 Φεβρουαρίου 2023, συμπληρώνεται ένας χρόνος από την έναρξη του πολέμου που διεξάγει η Ρωσία στην Ουκρανία. Η ελληνική βιβλιογραφία αναπόφευκτα εμπλουτίστηκε από μελέτες και συλλογικούς τόμους, βιβλία στα οποία οι συγγραφείς των κειμένων επιχειρούν να δώσουν απαντήσεις και ερμηνείες σε γεγονότα και εξελίξε...

Κάρσον ΜακΚάλερς: Τα 10 αγαπημένα της βιβλία

Κάρσον ΜακΚάλερς: Τα 10 αγαπημένα της βιβλία

Η Αμερικανίδα πεζογράφος Κάρσον ΜακΚάλερς [Carson McCullers] είναι μία από τις σημαντικότερες εκπροσώπους του λογοτεχνικού «southern gothic». Τα μυθιστορήματά της εκτυλίσσονται στον αμερικανικό Νότο και παρουσιάζουν μοναχικούς, εκκεντρικούς χαρακτήρες που πασχίζουν να συνυπάρξουν με τους υπόλοιπους ανθρώπους.

...

ΠΡΟΘΗΚΕΣ

ΠΡΟΘΗΚΕΣ

Newsletter

Θέλω να λαμβάνω το newsletter σας
ΕΓΓΡΑΦΗ

ΣΥΓΓΡΑΦΕΙΣ

ΤΑ ΠΙΟ ΔΗΜΟΦΙΛΗ ΤΗΣ ΧΡΟΝΙΑΣ

13 Δεκεμβρίου 2022 ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ

Τα 100 καλύτερα λογοτεχνικά βιβλία του 2022

Έφτασε η στιγμή και φέτος για την καθιερωμένη εδώ και χρόνια επιλογή των εκατό από τα καλύτερα βιβλία λογοτεχνίας της χρονιάς που φτάνει σε λίγες μέρες στο τέλος της. Ε

ΦΑΚΕΛΟΙ