baladeur

Για το μυθιστόρημα του Όιγκεν Ρούγκε «Τις μέρες που λιγόστευε το φως» (μτφρ. Τέο Βότσος, εκδ. Κλειδάριθμος). Στην κεντρική εικόνα, στιγμιότυπο από τη βασισμένη στο βιβλίο ταινία «In Zeiten des abnehmenden Lichts» (2017), με τον Bruno Ganz σε κεντρικό ρόλο.

Γράφει ο Κ.Β. Κατσουλάρης

Η ιστορία της Ανατολικής Γερμανίας εξακολουθεί και σήμερα να γοητεύει και να μας καλεί να τη γνωρίσουμε καλύτερα, μια και συνενώνει κάποια μοναδικά χαρακτηριστικά. Το ίδιο το κράτος, η ίδρυσή του, αποτέλεσε τη ληξιαρχική πράξη έναρξης του Ψυχρού Πολέμου, μια μοιρασιά της ηττημένης Γερμανίας μεταξύ των νικητών, με τη Σοβιετική Ένωση του Στάλιν να παίρνει τη μερίδα του Λέοντος. Έκτοτε, το Βερολίνο, μια νησίδα μέσα στην Ανατολική Γερμανία, που όμως τελούσε κατά το ήμισυ υπό συμμαχική διοίκηση με ένα ιδιότυπο καθεστώς, υπήρξε η πόλη-σύμβολο ενός κόσμου διχασμένου, πολωμένου. Το χτίσιμο του Τείχους που χώρισε την πόλη στη μέση, το 1961, εικονοποίησε με τον πιο τραγικό τρόπο τη νέα πραγματικότητα, κι αποτέλεσε το θέατρο γνωστών και άγνωστων δραμάτων, μέχρι την φαντασμαγορική πτώση του το 1989, από τα χέρια του ίδιου του λαού της Ανατολικής Γερμανίας.

Λίγα λόγια για τον συγγραφέα

Ο 68χρονος σήμερα Όιγκεν Ρούγκε υπήρξε μια πολύ ιδιότυπη περίπτωση μέσα σε αυτήν την ιδιότυπη χώρα, κι από πολλές απόψεις είναι ένας ιδανικός αφηγητής της γεμάτης παράδοξα και αντιφάσεις ιστορίας της. Γεννήθηκε στην μικρή πόλη Σόσβα, στα βάθη της αχανούς Ρωσίας, μια και ο πατέρας του, Γερμανός ιστορικός που έζησε στη Μόσχα, ήταν για πολλά χρόνια φυλακισμένος σε στρατόπεδο Εργασίας, στη Σιβηρία. Στην ηλικία των δύο χρονών, ο Όιγκεν επέστρεψε με τους γονείς του στην Ανατολική Γερμανία, στο Βερολίνο, όπου ο συγγραφέας μεγάλωσε και εργάστηκε ως σκηνοθέτης ντοκιμαντέρ και σεναριογράφος, μέχρι το 1988, οπότε και αυτομόλησε στη Δύση.

Υπό το φως της προσωπικής του ιστορίας, το μυθιστόρημα «Τις μέρες που λιγόστευε το φως» είναι μια ευρυγώνια ανασύσταση της ζωής του και της οικογένειάς του, σε εύρος τεσσάρων γενεών, που εκπροσωπούνται από μια πλειάδα προσώπων.

Υπό το φως της προσωπικής του ιστορίας, το μυθιστόρημα «Τις μέρες που λιγόστευε το φως» είναι μια ευρυγώνια ανασύσταση της ζωής του και της οικογένειάς του, σε εύρος τεσσάρων γενεών, που εκπροσωπούνται από μια πλειάδα προσώπων. Μεταξύ αυτών, η φοβερή Ρωσίδα γιαγιά, μητέρα της μητέρας του, που στο μυθιστόρημα ακούει στο όνομα Ναντιέζντα Ιβάνοβνα.

kleidarithmos tis meres pou ligosteue to fws 2

Βουτιές στο παρελθόν

Κεντρικός ήρωας, και εμφανές alter ego, του συγγραφέα, είναι ο περίπου 45χρονος Αλεξάντερ, ή Σάσα, όπως τον φωνάζει η μητέρα του, η Ιρίνα. Το μυθιστόρημα ξεκινάει το 2001, με την επίσκεψη του Αλεξάντερ στον πάσχοντα από άνοια πατέρα του, τον Κουρτ, σε προάστιο του Βερολίνου. Από αυτήν την χρονολογία, που σημαδεύτηκε από την επίθεση στους Δίδυμους Πύργους, το μυθιστόρημα θα κάνει διαδοχικές βουτιές στο παρελθόν, σε σημαδιακές για την οικογένεια του Αλεξάντερ χρονιές. Θα πάμε για παράδειγμα πίσω στα 1952, και θα γνωρίσουμε τον παππού και τη γιαγιά του Αλεξάντερ, τον Βίλχελμ και τη Σαρλότε, καθώς ετοιμάζονται να εγκαταλείψουν το Μεξικό, και να επιστρέψουν στην νέα χώρα τους, την Ανατολική Γερμανία. Για τους λόγους που οδήγησαν τον Βίλχελμ, στέλεχος του Γερμανικού Κομμουνιστικού Κόμματος από το 1920, με τη Σαρλότε, στο Μεξικό, θα πάρουμε κάποιες απαντήσεις πολύ αργότερα μέσα στο βιβλίο – θυμίζουμε μονάχα, για όποιον ίσως δεν το θυμάται, ότι στην πόλη του Μεξικό εκτελέστηκε το πάλαι ποτέ δεξί χέρι του Στάλιν, ο Λέων Τρότσκι, τον Αύγουστο του 1940. Οι δυο τους, λοιπόν, θα επιστρέψουν στην Ανατολική Γερμανία και θα αναδειχτούν σε σημαντικά μέλη του Κόμματος. Θα φέρουν στον κόσμο δυο γιους, αλλά μονάχα τον Κουρτ θα γνωρίσουμε. Στη συνέχεια θα πάμε μπροστά στον χρόνα, στα 1961, τη χρονιά που χτίζεται το Τείχος, κι αμέσως μετά στα 1966, όπου παρακολουθούμε, μεταξύ άλλων, την επιρροή που ασκούν στον 12χρονο Αλεξάντερ τα νεολαιίστικα κινήματα στη Δύση, προς μεγάλη απογοήτευση του πατέρα του.

1η Οκτωβρίου του 1989

Σημείωσα και νωρίτερα ότι το μυθιστόρημα κινείται διαρκώς, σαν εκκρεμές, πίσω μπρος στον χρόνο, σταματώντας σε σημαδιακές ημερομηνίες. Μεταξύ αυτών, η ημερομηνία που επανέρχεται ξανά και ξανά, συνολικά έξι φορές, είναι η 1η Οκτωβρίου του 1989, η ημέρα των ενενηκοστών γενεθλίων του παππού Βίλχελμ. Σηματοδοτεί, βέβαια, την απόσυρση της πρώτης γενιάς των κομμουνιστών, εκείνων που δεν αμφέβαλαν ποτέ για τον Ιερό Σκοπό, ούτε και για τα μέσα που χρησιμοποιήθηκαν προκειμένου να επιτευχθεί (εκτελέσεις διαφωνούντων, φυλακίσεις κ.λπ). Ένα μήνα μετά, άλλωστε, στις 9 Νοεμβρίου, το Τείχος καταρρέει, και η Ιστορία σαρώνει βεβαιότητες και πεποιθήσεις.

Είναι αυτή η 1η Οκτωβρίου, κατά τη διάρκεια μιας ακόμη τελετής απόδοσης τιμών και μεταλλίων στον υπέργηρο ήρωα του Κόμματος, τον Βίλχελμ, όταν ο Κουρτ αρχίζει να δυσφορεί με όλο αυτό το θέατρο που στήνεται κάθε χρόνο για τον πατέρα του, γνωρίζει ότι πολλά απ’ όσα λέγονται δεν είναι αλήθεια, κι αυτή η δυσφορία αναβλύζει από μέσα του σαν ακατάσχετη σεξουαλική ορμή...

Αφήγηση μέσα σε τέσσερις τοίχους

Μίλησα νωρίτερα για την Ιστορία που σαρώνει τις ζωές των ανθρώπων, για κομβικές στιγμές όπως το χτίσιμο ή το γκρέμισμα του Τείχους, αλλά η μαγεία αυτού εδώ του μυθιστορήματος βρίσκεται στον ήσυχο και από τα κάτω τρόπο με τον οποίο μας δίνεται η ιστορία. Ο φακός του μυθιστορήματος σπάνια ανεβαίνει ψηλά, στα μεγάλα γεγονότα και στα πρωτοσέλιδα: στο συντριπτικά μεγαλύτερο μέρος του μένει χαμηλά, μαζί με τα πρόσωπα, με τα δράματα και τις συγκρούσεις τους, με τις αποσιωπήσεις και τα ένοχα μυστικά τους.

Η αφήγηση εκτυλίσσεται κυρίως μέσα στους τοίχους των σπιτιών στα οποία ζουν αυτές οι τέσσερις γενιές ηρώων, μέσα στην καρδιά και στο μυαλό τους, δίνοντάς μας μια πληρέστατη και εντυπωτική εικόνα για τη ζωή στην Ανατολική Γερμανία. Από τον πατριάρχη Βίλχελμ μέχρι τον δισέγγονό του, τον γιο του Αλεξάντερ, τον Μάρκους – ένα παιδί της σύγχρονης εποχής, με θυμό απέναντι στον πατέρα του για τον διαζύγιο με τη μάνα του, ο οποίος μεγαλώνει στην μετακομμουνιστική εποχή, εποχή αφθονίας και τεράστιας ανασφάλειας ταυτόχρονα.

Εκεί, στα εσωτερικά δωμάτια αυτών των σπιτιών με τις μεγάλες βιβλιοθήκες και τα εξωτικά πλάσματα για διάκοσμο, το φως μιας εποχής που σημάδεψε ολόκληρες γενιές έχει αρχίσει να λιγοστεύει, ενώ ένα άλλο φως, πιο θαμπό και ακαθόριστο, διαφαίνεται στον ορίζοντα.

Εκεί, στα εσωτερικά δωμάτια αυτών των σπιτιών με τις μεγάλες βιβλιοθήκες και τα εξωτικά πλάσματα για διάκοσμο, το φως μιας εποχής που σημάδεψε ολόκληρες γενιές έχει αρχίσει να λιγοστεύει, ενώ ένα άλλο φως, πιο θαμπό και ακαθόριστο, διαφαίνεται στον ορίζοντα.

Στην ιστορία αυτής της εμβληματικής οικογένειας, που υπήρξε η οικογένειά του, θα επιστρέψει ο Όιγκεν Ρούγκε και στο επόμενο μυθιστόρημά του, το Ξενοδοχείο Μετροπόλ, που διαδραματίζεται στη Μόσχα, τη σημαδιακή χρονιά του 1936, τη χρονιά των περίφημων δικών της Μόσχας και της κορύφωσης της σταλινικής τρομοκρατίας.

kleidarithmos metropol fos

Τόσο το πρώτο μυθιστόρημα του Όιγκεν Ρούγκε, για το οποίο μιλήσαμε αναλυτικά σήμερα, «Τις μέρες που λιγόστευε το φως», όσο και το δεύτερο, «Το ξενοδοχείο Μετροπόλ», κυκλοφορούν από τις εκδόσεις Κλειδάριθμος, σε προσεγμένες εκδόσεις και καλά δουλεμένες μεταφράσεις από τους Τεό Βότσο και Γιώτα Λαγουδάκου αντίστοιχα. Τα δυο μαζί συναποτελούν ένα βαθύ και έξοχα στοιχειοθετημένο πανόραμα μιας ολόκληρης εποχής, η οποία συνεχίζει, όπως το διαπιστώνουμε και στις μέρες μας με τον πόλεμο στην Ουκρανία, να καθορίζει τη σύγχρονη ευρωπαϊκή ιστορία.


* Ο Κ.Β. Κατσουλάρης είναι συγγραφέας. Τελευταίο του βιβλίο, η συλλογή διηγημάτων «Αφαίας και Τελαμώνος» (εκδ. Μεταίχμιο).

politeia link more

 

 

 

 

 

Ακολουθήστε την bookpress.gr στο Google News και διαβάστε πρώτοι τα θέματα που σας ενδιαφέρουν.


ΣΧΕΤΙΚΑ ΑΡΘΡΑ

«Οι χαμένες μας καρδιές» της Σελέστ Ινγκ – Μια δυστοπία που θυμίζει σε πολλά την εποχή μας

«Οι χαμένες μας καρδιές» της Σελέστ Ινγκ – Μια δυστοπία που θυμίζει σε πολλά την εποχή μας

Για το μυθιστόρημα της Σελέστ Ινγκ [Celeste Ng] «Οι χαμένες μας καρδιές» (μτφρ. Μαρτίνα Ασκητοπούλου, εκδ. Μεταίχμιο). Kεντρική εικόνα, από διαμαρτυρία ασιατών για διακρίσεις απέναντί τους, ειδικά στην περίοδο του κορωνοϊού. Η ενίσχυση του μίσους ενάντια στους Ασιάτες είναι ένα από τα θέματα του μυθιστορήματος της Σ...

«Το βιβλίο της μορφής και του κενού» της Ρουθ Οζέκι (κριτική) – Αναζητώντας διέξοδο από το χάος

«Το βιβλίο της μορφής και του κενού» της Ρουθ Οζέκι (κριτική) – Αναζητώντας διέξοδο από το χάος

Για το μυθιστόρημα της Ρουθ Οζέκι [Ruth Ozeki] «Το βιβλίο της μορφής και του κενού» (μτφρ. Μυρσίνη Γκανά, εκδ. Κλειδάριθμος). Κεντρική εικόνα: Στιγμιότυπο από την ταινία «Τhe Book of Henry». 

Γράφει η Χριστίνα Μουκούλη

...
«Νεφελοκοκκυγία» του Άντονυ Ντορ (κριτική) – Μια εντυπωσιακή περιπλάνηση σε χώρο και χρόνο

«Νεφελοκοκκυγία» του Άντονυ Ντορ (κριτική) – Μια εντυπωσιακή περιπλάνηση σε χώρο και χρόνο

Για το βιβλίο του Άντονυ Ντορ [Anthony Doerr] «Νεφελοκοκκυγία» (μτφρ. Μυρτώ Καλοφωλιά, εκδ. Πατάκη). Κεντρική εικόνα: Κρατικό Θέατρο Βορείου Ελλάδος «Όρνιθες» του Αριστοφάνη, σε σκηνοθεσία Γιάννη Ρήγα (2021).

Γράφει η Άλκηστις Σουλογιάννη

...

ΠΡΟΣΦΑΤΑ ΑΡΘΡΑ

«Άπαντα τα ποιήματα» του Πέτερ Χάντκε (προδημοσίευση)

«Άπαντα τα ποιήματα» του Πέτερ Χάντκε (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση ενός ποιήματος του Πέτερ Χάντκε [Peter Handke] από τον τόμο «Άπαντα τα ποιήματα» (μτφρ. Ιωάννα Διαμαντοπούλου-Νότντουρφτ), ο οποίος θα κυκλοφορήσει την επόμενη εβδομάδα από τις εκδόσεις Βακχικόν.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

ΤΙ ΔΕΝ ΕΙΜΑΙ, ΤΙ ...

«Οι χαμένες μας καρδιές» της Σελέστ Ινγκ – Μια δυστοπία που θυμίζει σε πολλά την εποχή μας

«Οι χαμένες μας καρδιές» της Σελέστ Ινγκ – Μια δυστοπία που θυμίζει σε πολλά την εποχή μας

Για το μυθιστόρημα της Σελέστ Ινγκ [Celeste Ng] «Οι χαμένες μας καρδιές» (μτφρ. Μαρτίνα Ασκητοπούλου, εκδ. Μεταίχμιο). Kεντρική εικόνα, από διαμαρτυρία ασιατών για διακρίσεις απέναντί τους, ειδικά στην περίοδο του κορωνοϊού. Η ενίσχυση του μίσους ενάντια στους Ασιάτες είναι ένα από τα θέματα του μυθιστορήματος της Σ...

The Athens Prize for Literature 2022: Οι λίστες με τους υποψήφιους, σε ελληνικό και ξένο μυθιστόρημα

The Athens Prize for Literature 2022: Οι λίστες με τους υποψήφιους, σε ελληνικό και ξένο μυθιστόρημα

Στην Αίθουσα Τελετών του Δημαρχιακού Μεγάρου στην Πλατεία Εθνικής Αντιστάσεως (πρώην Πλατεία Κοτζιά), θα απονεμηθούν εφέτος, για δέκατη έβδομη χρονιά, τα βραβεία μυθιστορήματος «The Athens Prize for Literature» του περιοδικού (δε)κατα για το 2022. Η ανακοίνωση των νικητών και ταυτόχρονα η απονομή θα γίνουν την Πέμπτ...

ΠΡΟΔΗΜΟΣΙΕΥΣΕΙΣ

«Τρότζαν» του Θανάση Χειμωνά (προδημοσίευση)

«Τρότζαν» του Θανάση Χειμωνά (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση αποσπάσματος από το μυθιστόρημα του Θανάση Χειμωνά «Τρότζαν, που κυκλοφορεί στις 8 Δεκεμβρίου από τις εκδόσεις Πατάκη.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

Άνοιξα τα μάτια μου. Το μυαλό μου, αδειανό. Γύρω μου, φως. Έντονο. Εκτυφλωτικό. Συνειδητοπο...

«Αχ, Ευρώπη! Κείμενα για το μέλλον της Ευρώπης και την δημόσια σφαίρα» του Γιούργκεν Χάμπερμας (προδημοσίευση)

«Αχ, Ευρώπη! Κείμενα για το μέλλον της Ευρώπης και την δημόσια σφαίρα» του Γιούργκεν Χάμπερμας (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση αποσπάσματος από βιβλίο του Γιούργκεν Χάμπερμας [Jürgen Habermas] «Αχ Ευρώπη! – Κείμενα για το Μέλλον της Ευρώπης και την δημόσια σφαίρα» (μτφρ. – προλεγόμενα – σχόλια: Δημήτρης Υφαντής), το οποίο θα κυκλοφορήσει στις 15 Δεκεμβρίου από τις εκδόσεις Printa / Ροές.

Επιμέλεια: Κώστας Αγορα...

«Πολύ αργά πια» της Κλερ Κίγκαν (προδημοσίευση)

«Πολύ αργά πια» της Κλερ Κίγκαν (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση αποσπάσματος από το μυθιστόρημα της Κλερ Κίγκαν [Claire Keegan] «Πολύ αργά πια» (μτφρ. Μαρτίνα Ασκητοπούλου), το οποίο θα κυκλοφορήσει στις 7 Δεκεμβρίου από τις εκδόσεις Μεταίχμιο.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

Την Παρασκευή, 29 Ιουλίου, το...

ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ

Τα δέκα καλύτερα βιβλία του 2023 σύμφωνα με τους New York Times

Τα δέκα καλύτερα βιβλία του 2023 σύμφωνα με τους New York Times

Η συντακτική ομάδα των New York Times ξεχώρισε τα καλύτερα βιβλία που κυκλοφόρησαν το 2023, επιλέγοντας πέντε έργα μυθοπλασίας και πέντε δοκίμια. Στην κεντρική εικόνα, η Ζέιντι Σμιθ [Zadie Smith], συγγραφέας του «The fraud», το οποίο αναφέρεται στη λίστα ως ένα από τα πέντε σημαντικότερα μυθιστορήματα του έτους που ...

«Ο βίος βραχύς, η δε τέχνη μακρή» – Αυτοβιογραφίες και βιογραφίες, 15+1 επιλογές από τις πρόσφατες εκδόσεις

«Ο βίος βραχύς, η δε τέχνη μακρή» – Αυτοβιογραφίες και βιογραφίες, 15+1 επιλογές από τις πρόσφατες εκδόσεις

Τι κοινό μπορεί να έχει η Μαρινέλλα με τον Έλον Μάσκ; Η Μαρία Κάλλας με τον Ανδρέα Παπανδρέου και ο Πρίγκιπας Χάρι με τον Διονύση Σιμόπουλο; Οι βιογραφίες όλων αυτών, και μερικές ακόμη, κυκλοφόρησαν τους προηγούμενους μήνες και σας τις παρουσιάζουμε.

Γράφει ο Κώστας Αγοραστό...

Όταν η ελληνική ιστορία γίνεται μυθιστόρημα: 4 συγγραφείς ξανακοιτάζουν μυθοπλαστικά το παρελθόν

Όταν η ελληνική ιστορία γίνεται μυθιστόρημα: 4 συγγραφείς ξανακοιτάζουν μυθοπλαστικά το παρελθόν

Από τη Θεσσαλονίκη των τελών του 19ου αιώνα στην Αθήνα του Όθωνα και στη Σέριφο του 1916. Επιλέγουμε τέσσερα ιστορικά μυθιστορήματα Ελλήνων συγγραφέων που παίρνουν έμπνευση από πραγματικά ιστορικά γεγονότα για να «χτίσουν» τις ιστορίες τους. Κεντρική εικόνα: Μια όψη της Θεσσαλονίκης των αρχών του 20ου αιώνα (© Ευθύμ...

ΠΡΟΘΗΚΕΣ

ΠΡΟΘΗΚΕΣ

Newsletter

Θέλω να λαμβάνω το newsletter σας
ΕΓΓΡΑΦΗ

ΣΥΓΓΡΑΦΕΙΣ

ΤΑ ΠΙΟ ΔΗΜΟΦΙΛΗ ΤΟΥ ΜΗΝΑ

ΤΑ ΠΙΟ ΔΗΜΟΦΙΛΗ ΤΗΣ ΧΡΟΝΙΑΣ

13 Δεκεμβρίου 2022 ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ

Τα 100 καλύτερα λογοτεχνικά βιβλία του 2022

Έφτασε η στιγμή και φέτος για την καθιερωμένη εδώ και χρόνια επιλογή των εκατό από τα καλύτερα βιβλία λογοτεχνίας της χρονιάς που φτάνει σε λίγες μέρες στο τέλος της. Ε

ΦΑΚΕΛΟΙ