«Το σιντριβάνι ξεχειλίζει» της Ρεμπέκα Γουέστ – Ταξίδι στην πιο εκπληκτική χώρα: την παιδική ηλικία

Πώς φαντάζει η ζωή και ο κόσμος μας μέσα από τα μάτια ενός παιδιού; Τι κερδίζεις και τι χάνεις καθώς αφήνεσαι στο, συνήθως εγωκεντρικό, βλέμμα του; Αν το παιδί αυτό είναι η Ρόουζ Όμπρι, η μικρή αφηγήτρια τούτου του μυθιστορήματος, καλό θα ήταν να ξεχάσεις όσα νομίζεις ότι γνωρίζεις για την παιδική ηλικία: Αθωότητα, αφέλεια, περιορισμένη αντίληψη; Όχι, τίποτε από αυτά. Οξυδέρκεια, σκληρότητα, γενναιοδωρία, απόλυτη ετοιμότητα για το θαυμαστό και το ανοίκειο; Ναι, και μάλιστα σε μεγάλες δόσεις. Καλωσόρισες στον κόσμο της οικογένειας Όμπρι.

Στο κέντρο της, μια σπουδαία γυναίκα, ένας βαθύς και περίπλοκος χαρακτήρας, μια ταλαντούχα πιανίστρια που όμως εγκατέλειψε κάποια στιγμή την καριέρα της ως σολίστ: είναι η μητέρα της αφηγήτριας, η αληθινή ηρωίδα του βιβλίου.

Η πιο ευτυχισμένη οικογένεια στον κόσμο

Βρισκόμαστε αρχικά στο Εδιμβούργο και στη συνέχεια στα προάστια του Λονδίνου, στις αρχές του εικοστού αιώνα. Η οικογένεια Όμπρι θα μπορούσε να είναι μια από τις πιο ευτυχισμένες στον κόσμο –και για μεγάλα διαστήματα όντως ήταν–, αν ο πατέρας, χαρισματικός και γοητευτικός δημοσιογράφος και δημοσιολόγος, δεν βασανιζόταν από το πάθος του τζόγου. Η ανασφάλεια που προκαλεί ο ασταθής χαρακτήρας του διαχέεται παντού, ως διαρκής απειλή, που αντισταθμίζεται από τους ισχυρούς δεσμούς μεταξύ των τεσσάρων παιδιών.

Η ανασφάλεια που προκαλεί ο ασταθής χαρακτήρας του πατέρα διαχέεται παντού, ως διαρκής απειλή, που αντισταθμίζεται από τους ισχυρούς δεσμούς μεταξύ των τεσσάρων παιδιών.

Η μεγαλύτερη, η Κορντίλια, έχει δοθεί ψυχή τε και σώματι στο να γίνει βιολίστρια, παρότι της λείπει κάτι που αφθονεί στην οικογένεια και που χαρακτηρίζει τόσο τη μητέρα όσο και τα άλλα τρία παιδιά: το πηγαίο ταλέντο. Η Μαίρη, δίδυμη αδερφή της αφηγήτριας Ρόουζ, είναι απολύτως συντονισμένη μαζί της, κι οι δυο τους συναπαρτίζουν ένα δίδυμο βγαλμένο από τα γκόθικ μυθιστορήματα του 19ου αιώνα: Αφύσικα ώριμες και ευφυείς, αλλόκοτες και ταλαντούχες, με υπερφυσικά χαρίσματα.

Το καρέ συμπληρώνει ο βενιαμίν της οικογένειας, ο μικρός Ρίτσαρντ, το λατρεμένο αγόρι της μαμάς. Η συγγένεια είναι ο ισχυρότερος, αν όχι ο μοναδικός αληθινός δεσμός στο βιβλίο. Όχι τυχαία, στο μεγαλύτερο μέρος του, η αφήγηση της Ρόουζ υιοθετεί το πρώτο πληθυντικό, στο οποίο βέβαια δεν περιλαμβάνεται ο, λατρεμένος κατά τα λοιπά, μπαμπάς.

Μια καθηγήτρια μουσικής και μια πολύτιμη φίλη

Σημαντικό ρόλο στη γνωριμία μας με την οικογένεια Όμπρι θα παίξουν μερικά ακόμη πρόσωπα. Δες, για παράδειγμα, την Μις Μπίβορ, την καθηγήτρια μουσικής που αναλαμβάνει με πάθος να μετατρέψει σε σπουδαία σολίστ την σπαρακτικά ατάλαντη Κορντίλια. Ή, σε διαφορετικό τόνο, την ξαδέρφη Κόνστανς, που αποκαλύπτεται ακόμη φτωχότερη κι από εκείνους, καθώς και την κόρη της Ρόζαμουντ, με την οποία η Ρόουζ συνδέεται βαθύτατα.

Η ιδιόρρυθμη αυτή κοπέλα, μία ακόμη, που παραδόξως δεν παίζει κανένα μουσικό όργανο μα που ξέρει καλό σκάκι, μοιράζεται με τα παιδιά της οικογένειας Όμπρι την αγάπη της για τα φανταστικά ζώα, τα οποία αντιμετωπίζονται σαν απολύτως υπαρκτά στο βιβλίο… Η Ρόζαμουντ, άλλωστε, θα αποτελέσει τον κεντρικό χαρακτήρα στο τρίτο και τελευταίο μέρος της τριλογίας που ξεκινά με το παρόν μυθιστόρημα.

Η πρώτη επίσκεψη της αφηγήτριας, μαζί με τη μητέρα της, στην ξαδέρφη Κόνστανς, όπου θα γνωρίσουν και τον πατέρα της Ρόζαμουντ, τον άξεστο ξάδερφο Τζοκ, θα ολοκληρωθεί με έναν διάλογο ανθολογίας, ενδεικτικό τόσο της εποχής στην οποία διαδραματίζεται το μυθιστόρημα, όσο και της συγγραφικής οξυδέρκειας της Ρεμπέκα Γουέστ.

H Dame Rebecca West (Ντέιμ Ρεμπέκα Γουέστ, ψευδώνυμο της Cicily Isabel Andrews, 1892-1983) ήταν δημοσιογράφος, μυθιστοριογράφος και κριτικός. Γνωστή για την αρθρογραφία της πάνω σε φεμινιστικά και κοινωνικά ζητήματα, η φήμη της εκτοξεύτηκε χάρη στα ρεπορτάζ της από τη δίκη της Νυρεμβέργης. Ξεκίνησε να εκδίδει μυθιστορήματα το 1918. Μεταξύ άλλων, τo πολυσέλιδο βιβλίο της Black Lamb and Grey Falcon του 1941 θεωρείται το αριστούργημά της και ένα από τα σημαντικότερα βιβλία της ταξιδιωτικής λογοτεχνίας. Η έκδοση του βιβλίου συνέπεσε με τη ναζιστική εισβολή στη Γιουγκοσλαβία. Η Random House Modern Library το κατέταξε στα 100 καλύτερα non fiction βιβλία του αιώνα.

Μια σπουδαία «άγνωστη» συγγραφέας

Η Ρεμπέκα Γουέστ, που πήρε το ψευδώνυμό της από ηρωίδα του Ίψεν, έζησε ενενήντα γεμάτα χρόνια. Έγινε διάσημη για το πλούσιο και ετερόκλητο έργο της, που περιλαμβάνει, εκτός από μυθιστορήματα, ένα σπουδαίο ταξιδιωτικό βιβλίο για τη Γιουγκοσλαβία, ένα βιβλίο-ρεπορτάζ από τις Δίκες της Νυρεμβέργης, και πολλά ακόμη. Υπήρξε ενεργή φεμινίστρια και ακτιβίστρια, ενώ με τον κατά εικοσιτέσσερα χρόνια μεγαλύτερό της Χέμπερτ Τζώρτζ Γουέλς, διάσημο συγγραφέα του Ο πόλεμος των κόσμων και Ο αόρατος άνθρωπος, μεταξύ άλλων, απέκτησαν έναν γιο, τον επίσης συγγραφέα και κριτικό λογοτεχνίας Άντονι Γουέστ.

Το Σιντριβάνι ξεχειλίζει είναι το πρώτο μέρος μιας χαλαρά αυτοβιογραφικής σάγκα, με τον τίτλο Το χρονικό μιας οικογένειας, το μοναδικό που κυκλοφόρησε όσο η συγγραφέας ζούσε ακόμη, το 1956.

Σπάνια η παιδική ηλικία έχει καταγραφεί με τόση στοχαστικότητα και πρωτοτυπία, καθώς και με τόση απλότητα: Η αφήγηση ρέει καθαρή και κρυστάλλινη σαν από δροσερή πηγή, ενώ οι χαρακτήρες, τόσο τα μέλη της οικογένειας όσο και καμιά δεκαριά ακόμη, εντυπώνονται για καιρό στο μυαλό του αναγνώστη, έτσι καλογραμμένοι και τρισδιάστατοι που είναι.

Η έκδοση είναι όμορφη και τυποτεχνικά άρτια, ενώ την πολύ καλή μετάφραση εγγυάται η εμπειρότατη Κλαίρη Παπαμιχαήλ.

* Ο Κ.Β. Κατσουλάρης είναι συγγραφέας. Τελευταίο του βιβλίο, η συλλογή διηγημάτων Αφαίας και Τελαμώνος (εκδ. Μεταίχμιο).