harlem shuffle

Για το μυθιστόρημα του Colson Whitehead «Μπέρδεμα στο Χάρλεμ» (μτφρ. Μυρσίνη Γκανά, εκδ. Ίκαρος).

Του Νίκου Ξένιου

“You move it to the left,
Yeah, and you go for yourself.
You move it to the right,
Yeah, if it takes all night”.
Bob & Earl, “Harlem Shuffle” (1963)

Το τελευταίο μυθιστόρημα του Κόλσον Γουάιτχεντ, Μπέρδεμα στο Χάρλεμ που κυκλοφόρησε πρόσφατα σε ελληνική μετάφραση της Μυρσίνης Γκανά από τις εκδόσεις Ίκαρος, εκτυλίσσεται στο Χάρλεμ της δεκαετίας του ’60. O Γουάιτχεντ είναι ο μόνος εν ζωή συγγραφέας που κέρδισε δύο Πούλιτζερ. Ο Υπόγειος Σιδηρόδρομος και τα Αγόρια του Νίκελ είχαν τέτοιο αντίκτυπο στην αγορά βιβλίου ώστε το Μπέρδεμα στο Χάρλεμ (που διαδραματίζεται στα τέλη της δεκαετίας του ’50) να έχει προεξοφλήσει την επιτυχία του, τόσο ως «αστυνομική» σάτιρα, όσο και ως αντιφυλετιστική αλληγορία.

Το βιβλίο μιλά για την ανάγκη «δραπέτευσης» από κάπου: ο κεντρικός ήρωας, ο Ρέι Κάρνεϊ, θέλει να διαφοροποιήσει τη ζωή του από αυτήν του πατέρα του, ενός συνοικιακού μικροκλέφτη του Χάρλεμ που είχε άδοξο τέλος. Ο Ρέι θέλει να αλλάξει τη μοίρα του «υπο-προλετάριου» στην οποία τον καταδικάζει το χρώμα του.

«Ο Όλιβερ και η παρέα του κορόιδευαν τους λεκέδες στα ρούχα του, τα οποία δεν του έκαναν καλά, κι έτσι τον κορόιδευαν επιπλέον και γι’ αυτό, έλεγαν ότι μύριζε σαν σκουπιδιάρικο. Ποιος ήταν τότε; Κοκαλιάρης και ντροπαλός, ό,τι έλεγε έβγαινε με ένα τραύλισμα. Πήρε δεκαπέντε πόντους στην τρίτη γυμνασίου, λες και το σώμα του ήξερε ότι έπρεπε να ανταποκριθεί, γιατί είχε να αναλάβει ευθύνες ενηλίκου».

Το φυλετιστικό ζήτημα επανέρχεται στο επεισόδιο με τις ταραχές του Χάρλεμ, δηλαδή τη δολοφονία ενός νεαρού μαύρου από έναν αστυνομικό, το 1964 (η δολοφονία του Τζορτζ Φλόιντ επικαιροποιείται, αίφνης στο βιβλίο του Γουάιτχεντ).

Για να αλλάξει το πεπρωμένο του ο Ρέι έχει πάει στο πανεπιστήμιο και τώρα είναι ιδιοκτήτης του καταστήματος «Carney's Furniture» στη διάσημη 125η οδό του Χάρλεμ, μιας αξιοπρεπούς επιχείρησης, αλλά όχι αρκετά επικερδούς ώστε να του επιτρέψει να μετακομίσει την οικογένειά του στο σπίτι των ονείρων του στο Upper West Side, στο γραφικό Riverside Drive. Η σύζυγός του Ελίζαμπεθ, με την οποία έχει μια μικρή κόρη, εργάζεται για ένα ταξιδιωτικό γραφείο που σχεδιάζει δρομολόγια τύπου Green Book, κατάλληλα για μαύρους ταξιδιώτες που ήθελαν, στις ρατσιστικές εκείνες δεκαετίες, να ταξιδέψουν με ασφάλεια.

Το βιβλίο μιλά για την ανάγκη «δραπέτευσης» από κάπου: ο κεντρικός ήρωας, ο Ρέι Κάρνεϊ, θέλει να διαφοροποιήσει τη ζωή του από αυτήν του πατέρα του, ενός συνοικιακού μικροκλέφτη του Χάρλεμ που είχε άδοξο τέλος. Ο Ρέι θέλει να αλλάξει τη μοίρα του «υπο-προλετάριου» στην οποία τον καταδικάζει το χρώμα του.

Ο Ρέι Κάρνεϊ έχει κάνει έναν πετυχημένο γάμο, διάγει μια καθ’ όλα αξιοπρεπή ζωή και είναι πλήρως προσανατολισμένος στο αστικό αμερικανικό όνειρο. Όμως ούτε ο ίδιος ούτε η σύζυγός του χαίρουν της εκτίμησης των πεθερικών του:

«Οι γονείς της είχαν τόσο προσεκτικά προσπαθήσει να την ανυψώσουν, να την κάνουν μια αξιότιμη μαύρη γιατρό, μια αξιότιμη μαύρη δικηγόρο. Να κλείνει ξενοδοχεία και αεροπορικές πτήσεις – δεν είχαν αυτό στο μυαλό τους για κείνη. Είχε συμβιβαστεί με τον Κάρνεϊ, αυτό ήταν ξεκάθαρο. Τι οικογένεια ήταν αυτή που είχε εκείνος. Κατά καιρούς ο Κάρνεϊ ακόμα άκουγε τυχαία τον πεθερό του να αναφέρεται σ’ αυτόν ως “αυτός ο πραματευτής χαλιών”».

Όσο για τον εξάδελφο Φρέντι, αυτός «τον έβαλε στη ληστεία μια ζεστή νύχτα στις αρχές Ιουνίου». Ο Φρέντι είναι αυτό που λέμε «η κακή επιρροή»: χρήστης ναρκωτικών, ένας hustler που συνιστά τον ψυχαναλυτικό σύνδεσμο του Ρέι προς την παραβατική εφηβεία του. Οι δυο τους παραπέμπουν σε κάτι σαν τον Χοντρό και τον Λιγνό!

colson whithead 2

Ο Colson Whitehead (Κόλσον Γουάιτχεντ) γεννήθηκε το 1969 και μεγάλωσε στη Νέα Υόρκη, όπου ζει. Αφού αποφοίτησε από το Χάρβαρντ, άρχισε να εργάζεται για την εφημερίδα Village Voice. Άρθρα και δοκίμιά του έχουν δημοσιευτεί στα New York Times, The New Yorker, New York Magazine, Harper's και Granta. Έχει γράψει οκτώ μυθιστορήματα, τα οποία έχουν αποσπάσει πολλές διακρίσεις. O Υπόγειος Σιδηρόδρομος (Ψυχογιός, 2018) τιμήθηκε με τα βραβεία US National Book Award 2016, Pulitzer 2017, Carnegie Medal 2017 και Indies Choice Book Award 2017. Το βιβλίο Τα αγόρια του Νίκελ (Ίκαρος, 2020) απέσπασε τα βραβεία Pulitzer 2020 και Kirkus Prize 2019, βρέθηκε στη μακρά λίστα του US National Book Award 2019 και διακρίθηκε ως ένα από τα δέκα σημαντικότερα μυθιστορήματα της δεκαετίας σύμφωνα με το περιοδικό TIME. Το νέο του μυθιστόρημα Μπέρδεμα στο Χάρλεμ (Ίκαρος, 2022) βρέθηκε στην κορυφή των best-sellers των New York Times, στα 100 σημαντικότερα βιβλία της χρονιάς σύμφωνα με το περιοδικό TIME και στη λίστα με τα αγαπημένα βιβλία του Barack Obama για το 2021. Έχει μεταφραστεί ήδη σε περισσότερες από 10 γλώσσες.

Άραγε ένας αξιοπρεπής αντιήρωας είναι τόσο κομψός ώστε δεν πάει ο νους σου ότι είναι ληστής; Μια κομψή, σέξι λησταρχίνα κλέβει απαραιτήτως πολυτελή αυτοκίνητα; Μήπως βάζει τα μετρητά μιας ληστείας τράπεζας σε θήκες για κοσμήματα από σουέντ; Ενώ τα στερεότυπά μας για την παρανομία (προερχόμενα κυρίως από τον κινηματογράφο) παραμένουν πολύ ισχυρά, στο Μπέρδεμα στο Χάρλεμ αυτά ανατρέπονται και επικρατούν κωμικές φιγούρες γκάνγκστερ: ο Γουάιτχεντ εστιάζει στη βεντέτα μεταξύ του Κάρνεϊ και του απατεώνα μαύρου τραπεζίτη Ντιουκ, τον οποίο ο ήρωας επιχειρεί να ενοχοποιήσει το 1961, εμπλέκοντας στο σχέδιό του έναν έμπορο ναρκωτικών, έναν μαστροπό και έναν απατεώνα αστυνομικό.

«Ανάμεσα στους σάπιους ο Κάρνεϊ ήταν απλώς ελαφρώς χαλασμένος». Απρόθυμα ο ήρωας εμπλέκεται σε μια ληστεία στο ξενοδοχείο Theresa, οι συνέπειες της οποίας πυροδοτούν μια σειρά από γεγονότα, παραλίγο ατυχήματα, δολοφονίες, τραγωδίες και συγκινήσεις που κατευθύνουν τη δράση του μυθιστορήματος. Στο βιβλίο αυτό οι μπάτσοι εξαγοράζονται και οι λοιποί παράνομοι φοβούνται τη βεντέτα.

ikaros whitehead harlemΟ Κόλσον Γουάιτχεντ αφού μελέτησε απομνημονεύματα κάποιων γκάνγκστερ (αλλά και της πρώην συζύγου ενός εξ αυτών), άντλησε από εκεί πολλές πραγματολογικές πληροφορίες σχετικά με τις πιέσεις και τους εκβιασμούς των εγκληματικών οργανώσεων της Νέας Υόρκης. Παράλληλα είδε ερασιτεχνικά ταινιάκια Super-8 και διάβασε αποκόμματα εφημερίδων της δεκαετίας του ’60, απ’ όπου κατάφερε πολύ πειστικά να αναπλάσει το κλίμα των ταραγμένων γεγονότων της εποχής εκείνης. Και πλάι στις εξεγέρσεις και τους βανδαλισμούς τοποθέτησε στην αφήγησή του μια σειρά από χρηστικά αντικείμενα εκείνης της εποχής καθώς και κάποιες λεπτομέρειες γύρω από αυτά – τιμές μεταχειρισμένων επίπλων, υλικά φωτιστικών και σχέδια χαλιών, αλλά και κονσόλες RCA ή Magnavox, ξύλινα πικ-απ, τηλεοράσεις Motorola, ραδιόφωνα-έπιπλα και φορητά τρανζιστοράκια. Τέλος, επιστρατεύει ένα ιδιόλεκτο της μαύρης κοινότητας της εποχής που καθιερώνεται ως «slang» και προσδίδει μοναδικό ύφος στην αφήγησή του.

Με ιδιαίτερο λυρισμό ο Γουάιτχεντ αποδίδει την ψυχοσύνθεση ενός ανθρώπου που πασχίζει να επιφέρει κάθετο διαχωρισμό ανάμεσα στην επικρατούσα straight αντίληψη περί διαφοράς του νομοταγούς πολίτη από τον διεφθαρμένο εγκληματία, ενός πραγματιστή που ποτέ του δεν αποκηρύσσει πλήρως τη μαύρη μπουρζουαζία της εποχής του. Όμως, παραμένει κυρίαρχη η κακή σχέση του Αφροαμερικανού με την έννοια της ιδιοκτησίας (κληρονομιά της θεσμικής «κόκκινης γραμμής» που επιτρέπει την ιδιοκτησία αποκλειστικά στους λευκούς, ήδη από τα στεγαστικά δάνεια για λευκούς της εποχής του προέδρου Ρούσβελτ), ενώ στον θεματικό πυρήνα του μυθιστορήματος παραμένει κεντρικό ζήτημα η θολή διάκριση μεταξύ νομιμότητας και παρανομίας.

Ο Γουάιτχεντ είναι ο τελευταίος κρίκος μιας παράδοσης αφροαμερικανών συγγραφέων που γράφοντας αστυνομική λογοτεχνία (και όχι μόνο) υπονομεύουν, τόσο το ίδιο το genre, όσο και την υποκρισία του αμερικανικού καπιταλισμού και των συμβεβηκότων του: του δικαστικού συστήματος, των ψευδών επιταγών, ακόμη και το γεγονός ότι η Αμερική ως σύστημα γεννήθηκε από μια έκνομη ενέργεια: την κλοπή του ζωτικού χώρου των άλλων ανθρώπων.


* Ο ΝΙΚΟΣ ΞΕΝΙΟΣ είναι εκπαιδευτικός και συγγραφέας. Τελευταίο βιβλίο του, το μυθιστόρημα «Τα σπλάχνα» (εκδ. Κριτική).

Ακολουθήστε την bookpress.gr στο Google News και διαβάστε πρώτοι τα θέματα που σας ενδιαφέρουν.


ΣΧΕΤΙΚΑ ΑΡΘΡΑ

«Ξανθές ρίζες» της Μπέρναρντιν Εβαρίστο (κριτική) – Μια συναρπαστική αντιστροφή της αποικιοκρατικής Ιστορίας

«Ξανθές ρίζες» της Μπέρναρντιν Εβαρίστο (κριτική) – Μια συναρπαστική αντιστροφή της αποικιοκρατικής Ιστορίας

Για το βιβλίο της Μπέρναρντιν Εβαρίστο [Bernardine Evaristo] «Ξανθές ρίζες» (μτφρ. Αλέξης Καλοφωλιάς, εκδ. Gutenberg). Κεντρική εικόνα: η συγγραφέας Μπέρναρντιν Εβαρίστο.

Γράφει ο Νίκος Ξένιος

Οι Ξανθές ρίζες της β...

«Πάγος» της Άννα Καβάν (κριτική) – Ανώνυμοι ήρωες σε ανώνυμους τόπους

«Πάγος» της Άννα Καβάν (κριτική) – Ανώνυμοι ήρωες σε ανώνυμους τόπους

Για το μυθιστόρημα της Άννα Καβάν [Anna Kavan] «Πάγος» (μτφρ. Λευτέρης Καλοσπύρος, εκδ. Gutenberg). Κεντρική εικόνα: Η Anna Kavan από τον Walker Evans © Metropolitan Museum of Art.

Γράφει η Χριστίνα Μουκούλη

...

«Οι Υπνοβάτες» του Χέρμαν Μπροχ (κριτική) – Στα χνάρια ενός κόσμου που χάνεται

«Οι Υπνοβάτες» του Χέρμαν Μπροχ (κριτική) – Στα χνάρια ενός κόσμου που χάνεται

Για την τριλογία «Οι Υπνοβάτες» του Χέρμαν Μπροχ [Hermann Broch] (μτφρ. Σοφία Αυγερινού, εκδ. Έρμα). Στην κεντρική εικόνα, ο συγγραφέας Χέρμαν Μπροχ.

Γράφει ο Φώτης Καραμπεσίνης

Εάν δεχτούμε ότι είμαστε περιφερόμενες σκιές ...

ΠΡΟΣΦΑΤΑ ΑΡΘΡΑ

Ημερίδα για την «Κασέτα» της Λούλας Αναγνωστάκη, στα Χανιά

Ημερίδα για την «Κασέτα» της Λούλας Αναγνωστάκη, στα Χανιά

Ο Πανελλήνιος Όμιλος Φίλων του ποιητή Μανόλη Αναγνωστάκη διοργανώνει στις 27 Μαρτίου 2023 στο θέατρο ΚΥΔΩΝΙΑ στα Χανιά, ημερίδα με θέμα: Νοούμενα και υπονοούμενα στο θεατρικό έργο «Η Κασέτα» της Λούλας Αναγνωστάκη. Στην κεντρική εικόνα, φωτογραφία της Λούλας Αναγνωστάκη από τον Σπύρο Στάβερη.

...
«Παράδεισος» του Αμπντουλραζάκ Γκούρνα (προδημοσίευση)

«Παράδεισος» του Αμπντουλραζάκ Γκούρνα (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση αποσπάσματος από το μυθιστόρημα του Αμπντουλραζάκ Γκούρνα [Abdulrazak Gurnah] «Παράδεισος» (μτφρ. Κατερίνα Σχινά), το οποίο θα κυκλοφορήσει αυτές τις μέρες από τις εκδόσεις Ψυχογιός.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

Πρώτα το αγόρι. Το λέγανε Γ...

Συζήτηση για τον πόλεμο στην Ουκρανία – Με αφορμή το βιβλίο «Μια σύντομη ιστορία της Ρωσίας» του Rodric Braithwaite

Συζήτηση για τον πόλεμο στην Ουκρανία – Με αφορμή το βιβλίο «Μια σύντομη ιστορία της Ρωσίας» του Rodric Braithwaite

Οι εκδόσεις Ψυχογιός διοργανώνουν συζήτηση για τον πόλεμο στην Ουκρανία, με αφορμή το βιβλίο του Rodric Braithwaite «Μια Σύντομη Ιστορία της Ρωσίας», απόψε, Πέμπτη 23 Μαρτίου, στο βιβλιοπωλείο LIBER.

Επιμέλεια: Book Press

...

ΠΡΟΔΗΜΟΣΙΕΥΣΕΙΣ

«Παράδεισος» του Αμπντουλραζάκ Γκούρνα (προδημοσίευση)

«Παράδεισος» του Αμπντουλραζάκ Γκούρνα (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση αποσπάσματος από το μυθιστόρημα του Αμπντουλραζάκ Γκούρνα [Abdulrazak Gurnah] «Παράδεισος» (μτφρ. Κατερίνα Σχινά), το οποίο θα κυκλοφορήσει αυτές τις μέρες από τις εκδόσεις Ψυχογιός.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

Πρώτα το αγόρι. Το λέγανε Γ...

«Σε πρώτο ενικό» του Χαρούκι Μουρακάμι (προδημοσίευση)

«Σε πρώτο ενικό» του Χαρούκι Μουρακάμι (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση μέρους διηγήματος από τη συλλογή διηγημάτων του Χαρούκι Μουρακάμι [Haruki Murakami] «Σε πρώτο ενικό» (μτφρ. Βασίλης Κιμούλης), η οποία θα κυκλοφορήσει αυτές τις μέρες από τις εκδόσεις Ψυχογιός.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

With the ...

«Η νοσταλγία κι εγώ» της Μάρως Βαμβουνάκη (προδημοσίευση)

«Η νοσταλγία κι εγώ» της Μάρως Βαμβουνάκη (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση αποσπάσματος από το βιβλίο της Μάρως Βαμβουνάκη «Η νοσταλγία κι εγώ», που θα κυκλοφορήσει στις 24 Μαρτίου από τις εκδόσεις Αρμός.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

— Αναρωτιέμαι τι νοσταλγείς;
— …
— Νοσταλγείς κάτι που συνέβη ή κάτι πο...

ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ

Στίβεν Κινγκ: 10 αγαπημένα του βιβλία

Στίβεν Κινγκ: 10 αγαπημένα του βιβλία

Σε ανάρτησή του στο Goodreads, με αφορμή τα δέκα χρόνια λειτουργίας της ιστοσελίδας, ο Στίβεν Κινγκ ξεχώρισε δέκα αγαπημένα του βιβλία. Τα έργα του συγγραφέα κυκλοφορούν στα ελληνικά από τις εκδόσεις Κλειδάριθμος.

Επιμέλεια: Book Press

...
Ένας χρόνος πόλεμος στην Ουκρανία: Τα βιβλία για να κατανοήσουμε την Ιστορία καθώς γράφεται

Ένας χρόνος πόλεμος στην Ουκρανία: Τα βιβλία για να κατανοήσουμε την Ιστορία καθώς γράφεται

Σήμερα, 24 Φεβρουαρίου 2023, συμπληρώνεται ένας χρόνος από την έναρξη του πολέμου που διεξάγει η Ρωσία στην Ουκρανία. Η ελληνική βιβλιογραφία αναπόφευκτα εμπλουτίστηκε από μελέτες και συλλογικούς τόμους, βιβλία στα οποία οι συγγραφείς των κειμένων επιχειρούν να δώσουν απαντήσεις και ερμηνείες σε γεγονότα και εξελίξε...

Κάρσον ΜακΚάλερς: Τα 10 αγαπημένα της βιβλία

Κάρσον ΜακΚάλερς: Τα 10 αγαπημένα της βιβλία

Η Αμερικανίδα πεζογράφος Κάρσον ΜακΚάλερς [Carson McCullers] είναι μία από τις σημαντικότερες εκπροσώπους του λογοτεχνικού «southern gothic». Τα μυθιστορήματά της εκτυλίσσονται στον αμερικανικό Νότο και παρουσιάζουν μοναχικούς, εκκεντρικούς χαρακτήρες που πασχίζουν να συνυπάρξουν με τους υπόλοιπους ανθρώπους.

...

ΠΡΟΘΗΚΕΣ

ΠΡΟΘΗΚΕΣ

Newsletter

Θέλω να λαμβάνω το newsletter σας
ΕΓΓΡΑΦΗ

ΣΥΓΓΡΑΦΕΙΣ

ΤΑ ΠΙΟ ΔΗΜΟΦΙΛΗ ΤΟΥ ΜΗΝΑ

ΤΑ ΠΙΟ ΔΗΜΟΦΙΛΗ ΤΗΣ ΧΡΟΝΙΑΣ

13 Δεκεμβρίου 2022 ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ

Τα 100 καλύτερα λογοτεχνικά βιβλία του 2022

Έφτασε η στιγμή και φέτος για την καθιερωμένη εδώ και χρόνια επιλογή των εκατό από τα καλύτερα βιβλία λογοτεχνίας της χρονιάς που φτάνει σε λίγες μέρες στο τέλος της. Ε

ΦΑΚΕΛΟΙ