crash kentriki

Για το μυθιστόρημα του J.G. Ballard «Crash» (μτφρ. Γιώργος-Ίκαρος Μπαμπασάκης & Σώτη Τριανταφύλλου, πρόλογος: Γιώργος-Ίκαρος Μπαμπασάκης, επίμετρο: Σώτη Τριανταφύλλου, εκδ. Κέδρος).

Της Νίκης Κώτσιου

Θανατόφιλο, ερωτοπαθές, φετιχιστικό, προκλητικό, ακραίο, το αμφιλεγόμενο Crash (1973) του σπουδαίου Τζέιμς Μπάλαρντ (1930-2009) είναι ένα διεστραμμένο αριστούργημα (ή ίσως «αρρωστούργημα») στον χώρο της επιστημονικής φαντασίας, αλλά και στον χώρο της μεγάλης λογοτεχνίας. Η σύζευξη του έρωτα με τον θάνατο, έτσι όπως διαδραματίζεται στα αιματοβαμμένα σκηνικά των τροχαίων ατυχημάτων όπου εκτυλίσσεται, γίνεται με τους όρους μιας ανατριχιαστικής τελετουργίας και μιας θυσιαστικής πρακτικής που δεν μπορεί παρά να σοκάρει. Τελετάρχης και ιερουργός σ' αυτά τα μακάβρια σκηνικά είναι ο Βον, ένας διαταραγμένος επιστήμονας του ολέθρου που εξιτάρεται και ερωτικά από τη βία που εμπεριέχουν οι, προκαλούμενοι από τροχαία, θάνατοι. Σκοπός του είναι να ζήσει την απόλυτη σύγκρουση τρακάροντας τη λιμουζίνα της Ελίζαμπεθ Τέιλορ, αυτό είναι το όνειρο και η προσδοκία του, πάνω σ΄ αυτό τον αιματηρό καμβά προπονείται εντατικά και καταστρώνει σχέδια και προσομοιώσεις. Η προοπτική ενός βίαιου θανάτου από σύγκρουση γίνεται στο μυαλό του η κορυφαία ερωτική φαντασίωση και του προσπορίζει άφατη ηδονή και ικανοποίηση.

Η προοπτική ενός βίαιου θανάτου από σύγκρουση γίνεται στο μυαλό του η κορυφαία ερωτική φαντασίωση και του προσπορίζει άφατη ηδονή και ικανοποίηση.

Μέσα σ' αυτό το πλαίσιο, το αυτοκίνητο αποτελεί το προνομιακό όχημα που οδηγεί κατευθείαν στην αποκαλυψιακή εμπειρία μιας ολικής εκμηδένισης. Η φρενήρης οδήγηση μετατρέπεται σε μια «μεταφυσική» υπέρβαση κάθε ανθρώπινου ορίου καθώς ανοίγει τον δρόμο για τη βίωση μιας απόλυτης καταστροφής. Η αιματηρή συνάντηση με το μοιραίο προσφέρει ερωτική διέγερση και το συντετριμμένο ανθρώπινο σώμα μες στα χαλάσματα της σύγκρουσης μετατρέπεται σε μια παράδοξη αισθητική και καλλιτεχνική αξία. Για τον Βον, η σκηνή του θανατηφόρου τροχαίου εκφράζει μιαν ανεπανάληπτη «ποιητική του θανάτου», που τον εμπνέει να πειραματιστεί και να εξερευνήσει κάθε δυνατότητα αυτοκαταστροφικού σεναρίου μέχρι τις απώτατες συνέπειές του. Ο βίαιος θάνατος μέσα στις στραπατσαρισμένες λαμαρίνες αποκτά τη μυσταγωγική λειτουργία ενός αιρετικού έργου τέχνης που αντιστρατεύεται παράφορα κάθε κανόνα αισθητικής ομορφιάς καταργώντας με σφοδρότητα την αυταξία της ζωής. Μέσα σ' αυτή την ακραία υπαρξιακή απορρύθμιση, ο Βον δεξιώνεται τον θάνατο με αναπάντεχη άνεση και ευχαρίστηση, σαν έτοιμος από καιρό για το κορυφαίο του, συντριπτικό διάβημα.

crash
«Ο Βον ξεκάθαρα επιδιώκει τον θάνατο στην πιο αποτρόπαιη, την πιο εκτροχιασμένη μορφή του. Φλερτάρει εξακολουθητικά με το μοιραίο και, όταν φτάσει η ώρα, δεν ορρωδεί προ ουδενός. Ευαγγελίζεται τον πόνο και τον θάνατο, καλλιεργεί συστηματικά και με μεθόδους ακριβείας το αποτρόπαιο και το αρρωστημένο».

 

Για τον Βον και τους μύστες της σκοτεινής, ανίερης «θρησκείας» του, το τροχαίο είναι, επίσης, το κορυφαίο αφροδισιακό. Η αχαλίνωτη ταχύτητα δυναμιτίζει ορμές και πάθη, απελευθερώνει και αποθηριώνει. Ενίοτε οι επιβάτες θυσιάζονται στον βωμό αυτής της ανεξέλεγκτης παραφοράς, που γίνεται θανατηφόρα έκσταση και παρασύρει σε μια δίνη παράνοιας. Πίσω από τα παράλογα φερσίματα του Βον, κρύβεται μια μυσταγωγική θανατολαγνεία, μια λατρευτική πρακτική που δεν οφείλεται στην άγνοια κινδύνου αλλά την πλήρη επίγνωσή του. Ο Βον ξεκάθαρα επιδιώκει τον θάνατο στην πιο αποτρόπαιη, την πιο εκτροχιασμένη μορφή του. Φλερτάρει εξακολουθητικά με το μοιραίο και, όταν φτάσει η ώρα, δεν ορρωδεί προ ουδενός. Ευαγγελίζεται τον πόνο και τον θάνατο, καλλιεργεί συστηματικά και με μεθόδους ακριβείας το αποτρόπαιο και το αρρωστημένο.

ballard 2
Το Crash του Ballard είναι ένα από τα πιο πολυσυζητημένα
και αμφιλεγόμενα μυθιστορήματα στον χώρο των βιβλίων της επιστημονικής φαντασίας (και όχι μόνο). Ενδεικτική
είναι η αναφορά ενός αναγνώστη σε κάποιον εκδοτικό
οίκο, μετά την ανάγνωση του χειρόγραφου του Crash: «Ο συγγραφέας ούτε με ψυχίατρο δεν σώζεται. Να μην εκδοθεί!». Όταν τελικά εκδόθηκε το 1973 οι New York
Times έγραψαν: «Μην αγγίζετε: Το Crash είναι το
πιο απωθητικό βιβλίο που διαβάσαμε μέχρι σήμερα».
Ο χρόνος και ο David Cronenberg, όμως, είχαν διαφορετική γνώμη.


Μέσα στις συνθήκες καλπάζουσας τεχνολογικής προόδου που περιγράφει γλαφυρά το Crash, με το αυτοκίνητο να συνοψίζει το αποκορύφωμα της τότε τεχνολογικής έκρηξης, οι άνθρωποι μοιάζουν να μετατρέπονται σε υποχείρια και έρμαια των μηχανών, σε απλά εξαρτήματα και γρανάζια τους. Ο Βον και οι φίλοι του παγιδεύονται δραματικά σ' ένα εφιαλτικό τεχνολογικό όραμα και δεν μπορούν να φανταστούν τον εαυτό τους πέρα από τις συντεταγμένες και την πορεία του αυτοκινήτου, μια πορεία που οδηγεί απαρέγκλιτα σ' έναν τελετουργικό και μαρτυρικό θάνατο. Η μηχανή διαστρέφει τα κίνητρα και τις αξίες, επιβάλλει τον δικό της ρυθμό, αλλοτριώνει βαθιά και κατευθύνει προς μια πραγματική και συμβολική συντριβή. Το όραμά τους εμπεριέχει έκσταση και θάνατο. Η ταχύτητα απελευθερώνει με τίμημα τον όλεθρο. Το αυτοκίνητο γίνεται το άρμα που οδηγεί σε μια υπερβατική και βλάσφημη θέωση. Η παράταιρη δραστηριότητα του Βον, που συγκεράζει έρωτα και θάνατο μέσα σ' ένα σκηνικό άφατης νοσηρότητας, παίρνει διαστάσεις βέβηλης ιερουργίας.

Στα μακρινά sixties όπου τοποθετείται η δράση, το αυτοκίνητο φαινόταν να συμπυκνώνει την αιχμή της τεχνολογίας ωθώντας τον συγγραφέα Μπάλαρντ να οραματίζεται δυστοπικά σενάρια με επίκεντρο τους τέσσερις τροχούς. Μέσα σε μεταβιομηχανικές πόλεις φτιαγμένες από μπετόν και γυαλί, οι οδικές αρτηρίες δίνουν παλμό και ρυθμό στο ψυχρό αστικό τοπίο και χαράσσουν τις διαδρομές, πραγματικές και συμβολικές, που καλείται να ακολουθήσει η ζωή των ανθρώπων. Μέσα σ' αυτή την αδιατάρακτη ροή, οι πρωταγωνιστές αναζητούν τις παρεκκλίνουσες ατραπούς του θανάτου σκηνοθετώντας αιματηρά πλάνα με τον πιο αυτοκαταστροφικό οίστρο.

Ήδη θεοποιημένο από τους φουτουριστές, που το θεωρούσαν απαύγασμα απόλυτης ομορφιάς, το αυτοκίνητο γίνεται στο Crash ένας κινούμενος εφιάλτης, ένας αδιανόητος δαίμονας, που πραγματοποιεί ακραίες φαντασιώσεις.

Οι συγκλονιστικές σκηνές από τη δολοφονία του Κενέντι που εκτελέστηκε εν κινήσει αλλά και το τροχαίο μυθικών διαστάσεων που στοίχισε τη ζωή του κινηματογραφικού αστέρα Τζέιμς Ντιν πυρπόλησαν τη φαντασία με πυρακτωμένες εικόνες και σφράγισαν ανεξίτηλα τη συλλογική μνήμη. Το αυτοκίνητο υποδήλωνε χειραφέτηση και ευδαιμονία, δάμαζε το χώρο και το χρόνο, πρόσφερε δυνατότητες και απολαύσεις. Ήταν ένα ελκυστικό μέσο εκπλήρωσης προσδοκιών, ακόμη και ερωτικών, οδηγούσε σε μια νέα θεώρηση του κόσμου και του ατόμου γιατί υποσχόταν και πραγματοποιούσε πολλά. Ήδη θεοποιημένο από τους φουτουριστές, που το θεωρούσαν απαύγασμα απόλυτης ομορφιάς, το αυτοκίνητο γίνεται στο Crash ένας κινούμενος εφιάλτης, ένας αδιανόητος δαίμονας, που πραγματοποιεί ακραίες φαντασιώσεις.

Το κορυφαίο αριστούργημα του Τζέιμς Μπάλαρντ (που έγινε και ταινία από τον Ντέιβιντ Κρόνενμπεργκ) επανακυκλοφορεί από τον Κέδρο σε αναθεωρημένη μετάφραση των Γιώργου-Ίκαρου Μπαμπασάκη και Σώτης Τριανταφύλλου, που υπογράφουν μια συγκλονιστική απόδοση, ένα επίτευγμα ψυχρού ύφους και λεπτουργημένης ακρίβειας. Η έκδοση συνοδεύεται από εμβριθή ερμηνευτικά κείμενα των μεταφραστών.

* Η ΝΙΚΗ ΚΩΤΣΙΟΥ είναι φιλόλογος.

Στις εικόνες, πλάνα από την ομότιτλη ταινία του David Cronenberg.


ballardCrash
J.G. BALLARD
Μτφρ. Γιώργος-Ίκαρος Μπαμπασάκης & Σώτη Τριανταφύλλου
Πρόλογος: Γιώργος-Ίκαρος Μπαμπασάκης
Επίμετρο: Σώτη Τριανταφύλλου
Κέδρος 2019
Σελ. 272, τιμή εκδότη €13,30 

ΤΑ ΒΙΒΛΙΑ ΤΟΥ J.G. BALLARD

Ακολουθήστε την bookpress.gr στο Google News και διαβάστε πρώτοι τα θέματα που σας ενδιαφέρουν.


ΣΧΕΤΙΚΑ ΑΡΘΡΑ

«Η τελειότητα» του Βιντσέντζο Λατρόνικο (κριτική) – Η πολλαπλή διάσπαση εντός της ψηφιακής κουλτούρας

«Η τελειότητα» του Βιντσέντζο Λατρόνικο (κριτική) – Η πολλαπλή διάσπαση εντός της ψηφιακής κουλτούρας

Για το μυθιστόρημα του Βιντσέντζο Λατρόνικο (Vincenzo Latronico) «Η τελειότητα» (μτφρ. Δήμητρα Δότση, εκδ. Loggia).

Γράφει ο Αντώνης Γουλιανός 

...

«Νάρκισσος και Χρυσόστομος» του Χέρμαν Έσσε (κριτική) – Το ταξίδι ενός γιουνγκιανού ήρωα προς την αυτογνωσία

«Νάρκισσος και Χρυσόστομος» του Χέρμαν Έσσε (κριτική) – Το ταξίδι ενός γιουνγκιανού ήρωα προς την αυτογνωσία

Για το μυθιστόρημα του Χέρμαν Έσσε (Hermann Hesse) «Νάρκισσος και Χρυσόστομος» (μτφρ. Μαρία Αγγελίδου, Άγγελος Αγγελίδης, εκδ. Διόπτρα). Κεντρική εικόνα: Από την ομότιτλη κινηματογραφική διασκευή του μυθιστορήματος από τον σκηνοθέτη Stefan Ruzowitzky (2020).

Γράφει η Ιωάν...

«Τρεις ιστορίες» του Γκυστάβ Φλωμπέρ – Στην καρδιά της μυθοπλασίας

«Τρεις ιστορίες» του Γκυστάβ Φλωμπέρ – Στην καρδιά της μυθοπλασίας

Για το τελευταίο βιβλίο του Γκυστάβ Φλωμπέρ [Gustave Flaubert] «Τρεις ιστορίες» (μτφρ. Τιτίκα Δημητρούλια, επίμετρο Σωτήρης Παρασχάς, εκδ. Αντίποδες).

Γράφει ο Φώτης Καραμπεσίνης

«Συγκρίνοντας την εικόνα με το κείμενο, ο αναγνώστης θα σκεφτόταν: “Δεν καταλαβαίνω τίποτα, πώς έ...

ΠΡΟΣΦΑΤΑ ΑΡΘΡΑ

Η Ακαδημία Αθηνών εξέλεξε τον ποιητή Τίτο Πατρίκιο ως επίτιμο μέλος της

Η Ακαδημία Αθηνών εξέλεξε τον ποιητή Τίτο Πατρίκιο ως επίτιμο μέλος της

Η Ολομέλεια της Ακαδημίας Αθηνών εξέλεξε τον ποιητή Τίτο Πατρίκιο (γενν. 1928) επίτιμο μέλος της. 

Επιμέλεια: Book Press

Η Ακαδημία Αθην...

Πάουλο Σκοτ: «Το μυθιστόρημά μου βοήθησε κάποιους ανθρώπους να συνειδητοποιήσουν πως δεν είναι “λευκοί”»

Πάουλο Σκοτ: «Το μυθιστόρημά μου βοήθησε κάποιους ανθρώπους να συνειδητοποιήσουν πως δεν είναι “λευκοί”»

«Νομίζω πως οι Φαινότυποι έτυχαν θερμής υποδοχής επειδή δείχνουν το πόσο δύσκολο είναι να χτίσεις γέφυρες μεταξύ ανθρώπων που ζουν στην ίδια χώρα και μιλούν την ίδια γλώσσα, επηρεασμένοι από την αδράνεια που υπάρχει ακόμα εξαιτίας του αποικιοκρατικού παρελθόντος» μας είπε ο Βραζιλιάνος Πάουλο Σκοτ (Paulo Scott), που...

Φεστιβάλ ΛΕΑ 2025 – Τι θα δούμε σήμερα, Παρασκευή 20 Ιουνίου

Φεστιβάλ ΛΕΑ 2025 – Τι θα δούμε σήμερα, Παρασκευή 20 Ιουνίου

Ποικιλία εκδηλώσεων συναντάμε στο πρόγραμμα του Φεστιβάλ ΛΕΑ (Λογοτεχνία εν Αθήναις) 2025 για την Παρασκευή 20 Ιουνίου : εργαστήρια μετάφρασης, αφιερώματα σε νομπελίστες συγγραφείς, συναντήσεις και συζητήσεις με αγαπημένους πεζογράφους της ισπανόφωνης λογοτεχνίας και προβολές ταινιών. Κεντρική εικόνα: Φερνάντο Αραμπ...

ΠΡΟΔΗΜΟΣΙΕΥΣΕΙΣ

«Κοίτα τα φώτα, αγάπη μου» της Ανί Ερνό (προδημοσίευση)

«Κοίτα τα φώτα, αγάπη μου» της Ανί Ερνό (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση αποσπάσματος από το βιβλίο της Ανί Ερνό [Annie Ernaux], «Κοίτα τα φώτα, αγάπη μου» (μτφρ. Ρίτα Κολαΐτη), το οποίο θα κυκλοφορήσει στις 24 Ιουνίου από τις εκδόσεις Μεταίχμιο 

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

Τα σουπερμάρκετ και ο...

«Η απόδραση της τελείας» του Γιάννη Ζευγώλη (προδημοσίευση)

«Η απόδραση της τελείας» του Γιάννη Ζευγώλη (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση αποσπάσματος από τη νουβέλα του Γιάννη Ζευγώλη «Η απόδραση της τελείας», η οποία θα κυκλοφορήσει τις επόμενες ημέρες από τις εκδόσεις Νίκας.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

«Σας μάζεψα, αγαπημένα μου σημεία, όλα εδώ για να σας ανακοινώσω την ...

«Μου πέθανες» του Ζοζέ Λουίς Πεϊσότο (προδημοσίευση)

«Μου πέθανες» του Ζοζέ Λουίς Πεϊσότο (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση αποσπάσματος από το αφήγημα του Πορτογάλου συγγραφέα Ζοζέ Λουίς Πεϊσότο [José Luís Peixoto], «Μου πέθανες» (μτφρ. Ζωή Καραμπέκιου), το οποίο θα κυκλοφορήσει τις επόμενες μέρες από τις εκδόσεις Βακχικόν.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

Μπήκα σ...

ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ

Τι διαβάζουμε τώρα; 10 πρόσφατα κουίρ βιβλία για τον «μήνα υπερηφάνειας»

Τι διαβάζουμε τώρα; 10 πρόσφατα κουίρ βιβλία για τον «μήνα υπερηφάνειας»

Ιούνιος, μήνας υπερηφάνειας και διεκδικήσεων για τα ΛΟΑΤΚΙ+ άτομα. Επιλέξαμε 10 βιβλία του 2025 με κουίρ χαρακτήρες που απομακρύνονται από τη στερεοτυπική αναπαράσταση και αποκτούν ρεαλιστικές διαστάσεις. Στην κεντρική εικόνα, έργο της κουίρ καλλιτέχνιδας των αρχών του 20ου αιώνα Gluck. 

Γράφει η ...

Τραύμα σε ψυχή και σώμα: Πέντε πρόσφατα δοκίμια ψυχανάλυσης που ξεχωρίζουν

Τραύμα σε ψυχή και σώμα: Πέντε πρόσφατα δοκίμια ψυχανάλυσης που ξεχωρίζουν

Πέντε μελέτες που κυκλοφόρησαν προσφάτα πραγματεύονται τη σχέση του νου με το σώμα, την έννοια του «τραύματος», αλλά και τη θέση της ψυχανάλυσης στον σύγχρονο κόσμο. Κεντρική εικόνα: Ο Σίγκμουντ Φρόιντ.

Γράφει ο Σόλωνας Παπαγεωργίου

...
Καρδιά, εγκέφαλος, τραύμα, αυτισμός: Τέσσερα βιβλία για την κατανόηση του ανθρώπινου οργανισμού από τις εκδόσεις Gutenberg

Καρδιά, εγκέφαλος, τραύμα, αυτισμός: Τέσσερα βιβλία για την κατανόηση του ανθρώπινου οργανισμού από τις εκδόσεις Gutenberg

Ποιος είναι ο ακριβής ρόλος της καρδιάς και ποιος του εγκεφάλου; Ποιοι μύθοι σχετικά με αυτά τα δύο όργανα καλλιεργούνται από τη σύγχρονη κουλτούρα; Τι αποτελεί «τραυματική εμπειρία» και πώς μπορούμε να αλληλεπιδράσουμε αποτελεσματικά με τα νεαρά αυτιστικά άτομα; Τέσσερα νέα βιβλία από τις εκδόσεις Gutenberg καταπιά...

ΠΡΟΘΗΚΕΣ

ΠΡΟΘΗΚΕΣ

Newsletter

Θέλω να λαμβάνω το newsletter σας
ΕΓΓΡΑΦΗ

ΣΥΓΓΡΑΦΕΙΣ

ΤΑ ΠΙΟ ΔΗΜΟΦΙΛΗ ΤΗΣ ΧΡΟΝΙΑΣ

12 Δεκεμβρίου 2024 ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ

Τα 100 καλύτερα λογοτεχνικά βιβλία του 2024

Mυθιστορήματα, νουβέλες, διηγήματα: Εκατό καλά λογοτεχνικά βιβλία που κυκλοφόρησαν το 2024 από τα πολλά περισσότερα που έπεσαν στα χέρια μας, με τη μεταφρασμένη πεζογρα

ΦΑΚΕΛΟΙ