Anna Burns milkman

Για το μυθιστόρημα της βορειο-ιρλανδής Anna Burns «Ο Γαλατάς» (μτφρ. Μαρία Αγγελίδου, εκδ. Gutenberg).

Του Γιώργου Βέη 

Τόπος: Η πόλη της Βόρειας Ιρλανδίας, όπου επικεντρώνεται η ομολογουμένως εμπύρετη αυτή γραφή, σκοπίμως δεν κατονομάζεται. Γενικότερα αποφεύγονται ονόματα κι επώνυμα των χαρακτήρων. Η καταιγιστική, αυστηρά πρωτοπρόσωπη αφήγηση, η οποία αρχικώς απέβλεπε να κατασταλάξει σε ένα σύντομο κείμενο, επείγεται να αποδώσει τοιχογραφία Πάθους. Γι’ αυτό και η γεωγραφία περιορίζεται να αναφέρει περιφραστικά μια χώρα «πέρα από το νερό» και μιαν άλλη επικράτεια «πέρα από το σύνορο». Ο νοών νοείτω. Άλλωστε, η άμεση, η απερίσπαστη, η αναντίρρητη συμμετοχή των αναγνωστών συνιστά, ως εκ των πραγμάτων, την πρώτη συνθήκη προσέγγισης του έργου. Οι περιγραφές όντως εξειδικεύονται στην ανάπλαση της περιρρέουσας ατμόσφαιρας των δεδομένων ηθών. Έτσι, το τοπίο παρίσταται: α) ως ο ικανός και ο αναγκαίος διάκοσμος της βίας και των συναφών ωμοτήτων ενός συχνά πυκνά τυφλού ερωτικού ορμεμφύτου και β) ως το κατεξοχήν τυραννικό πλαίσιο της εμφύλιας, κατά κανόνα αιματηρής ρήξης, δύο αντιμαχομένων πλευρών. Κοντολογίς, πρόκειται για έναν εμπράγματο κρανίου τόπο. 

Η καταιγιστική, αυστηρά πρωτοπρόσωπη αφήγηση, η οποία αρχικώς απέβλεπε να κατασταλάξει σε ένα σύντομο κείμενο, επείγεται να αποδώσει τοιχογραφία Πάθους. Γι’ αυτό και η γεωγραφία περιορίζεται να αναφέρει περιφραστικά μια χώρα «πέρα από το νερό» και μιαν άλλη επικράτεια «πέρα από το σύνορο».

Εξού και η αποτίμηση της Washington Post για τις συντεταγμένες εκείνες όπου το παν «δονείται με τις αγωνίες της εποχής μας, από την τρομοκρατία και τη σεξουαλική παρενόχληση έως τις τυφλές διακρίσεις, που κάνουν την έννοια της συμφιλίωσης να φαντάζει απατηλή (ενώ) η λάθος πίστη ή ακόμα κι ένα ηλιοβασίλεμα μπορούν να αποδειχθούν κάτι ανατρεπτικό». Ήτοι, ο τόπος είναι ο καταστατικός βωμός θυσιών. Ο τόπος: η εξ ορισμού μαύρη τρύπα της ύπαρξης. Η δε κριτική της USA Today υπογραμμίζει αυτήν ακριβώς την εξάρτηση του αναστοχαζόμενου ατόμου από τις συγκεκριμένες συγκυρίες του εδάφους. Ας απομονώσω τα εξής ενδεικτικά για τις ανάγκες της εποπτικής στιγμής: «Ο Γαλατάς είναι ένα παθιασμένο επιχείρημα υπέρ της ελεύθερης σκέψης σε ένα μέρος όπου κυριαρχεί η ασπρόμαυρη, διχαστική ιδεολογία». Η χωροταξία κατά συνέπεια εγγράφεται άλλη μια φορά με τα χαρακτηριστικά της Ειμαρμένης. 

Χρόνος: Η δεκαετία του 1970. Δηλώνεται ευθέως μόλις στη σελίδα 102. Συγκρατώ ότι το μυθιστόρημα αρχίζει, σύμφωνα με μια παραδοσιακή κειμενική τακτική, από το τέλος κατ’ ουσίαν των πεπραγμένων. Δηλαδή, κατά λέξη, από την κρίσιμη σελίδα 9 ως εξής: «Η μέρα που ο Τάδε ΜακΤάδε μου ’χωσε το μπιστόλι στο στήθος και με είπε παλιοκόριτσο και φοβέρισε ότι θα μου την ανάψει ήταν η ίδια μέρα που σκοτώθηκε ο γαλατάς. Τον είχε πυροβολήσει κάποια από τις στρατιωτικές περιπόλους κι εμένα καθόλου δεν μ’ είχε πειράξει που είχαν πυροβολήσει αυτόν τον άντρα. Τον είχε πυροβολήσει κάποια από τις στρατιωτικές περιπόλους κι εμένα; Kαθόλου δεν μ’ είχε πειράξει που είχαν πυροβολήσει αυτόν τον άντρα». Η ουροβόρος αυτή γραφή, αντί να καθίσταται ανιαρή, συναρπάζει από την εσωτερική της κλιμάκωση, αλλά και από την καλειδοσκοπική της διάταξη. Η Anna Burns, γεννημένη στο Μπέλφαστ το 1962, αναπαλαιώνει άγος. Προφανώς το ατομικό εν μέρει άγος της. Και το αναπαλαιώνει με συναρπαστική συγκλήρωση των υφολογικών της εφοδίων. Η δε ανώνυμη ηρωίδα της ανήκει κι αυτή, στην κυριολεξία μάλιστα των όρων, στους «σαλεμένους, κοινωνικά απόβλητους, προβληματικούς τύπους της κοινότητας». Πλην όμως αντιστέκεται με έναν ιδιαίτερα προσωποπαγή τρόπο: Περπατώντας, διαβάζει συχνά πυκνά τον Ιβανόη, ο οποίος ανήκει, ως γνωστόν, στα εμβληματικά μυθιστορήματα του δυτικοευρωπαϊκού κανόνα, όπως διαμορφώνεται τον δέκατο ένατο αιώνα. Κατ’ αυτόν τον τρόπο ακυρώνεται συστηματικά το όποιο ενδιαφέρον της για τον δικό της, δηλαδή τον αιμοσταγή εικοστό.

Η Anna Burns, γεννημένη στο Μπέλφαστ το 1962, αναπαλαιώνει άγος. Προφανώς το ατομικό εν μέρει άγος της. Και το αναπαλαιώνει με συναρπαστική συγκλήρωση των υφολογικών της εφοδίων.

Ειδικότερα για την προσωπογραφία του Γαλατά, ο οποίος πολιορκεί στενά και καταχρηστικά την δεκαοχτάχρονη αφηγήτρια, παρά την εξόφθαλμα μεγάλη διαφορά ηλικίας, η οποία εξ αντικειμένου τους χωρίζει, ισχύουν τα εξής ημι-αποφατικά, ημι-αληθοφανή, όπως κατατίθενται στην εισαγωγική, δίσημη σελ. 11:

Και τον έκτο χρόνο εμφανίστηκε απ’ το πουθενά ο γαλατάς, έκανε την εμφάνισή του στη σκηνή, ακάλεστος αυτός, αλλά πολύ πιο τρομακτικός, πολύ πιο επικίνδυνος. Δεν ήξερα τίνος γαλατάς ήταν. Δικός μας δεν ήταν. Δεν έπαιρνε παραγγελίες. Δεν είχε γάλα. Δεν πήγαινε γάλα στα σπίτια. Δεν οδηγούσε φορτηγάκι φορτωμένο γάλα. Οδηγούσε αυτοκίνητα, διάφορα αυτοκίνητα, συχνά φανταχτερά αυτοκίνητα, αν και ο ίδιος στο παρουσιαστικό του δεν ήταν έτσι.

Στο εύλογο ερώτημα των αναγνωστών «Τι σόι γαλατάς είναι τότε αυτός;» η απάντηση είναι προφανώς η εξής: «Ένας άλλος είναι ο αληθινός γαλατάς!». Το μυθιστόρημα λοιπόν χτίζεται πάνω σε μια διπλή ταυτότητα. Ή μήπως σε μια τριπλή; Εκείνη, δηλαδή, η οποία μετέχει των δύο προαναφερομένων. Δεν πρόκειται περί μυστηρίου, αλλά περί όντως γοητευτικού κειμενικού ελιγμού. Κατεγράφη άλλωστε διεθνώς ήδη ότι δικαίως το περιζήτητο, πολυπροβεβλημένο Βραβείο Booker απονεμήθηκε στην Anna Burns για το παρόν έργο. Σημειώνω ότι η απόδοσή του στη γλώσσα μας παρακολουθεί με σθένος και συνέπεια το εξαιρετικά απαιτητικό πρωτότυπο. Πολλαπλώς λειτουργικό απόκτημά μας.

* Ο ΓΙΩΡΓΟΣ ΒΕΗΣ είναι πρέσβης επί τιμή και ποιητής.
Τελευταίο του βιβλίο, η συλλογή πεζών κειμένων «Ινδικοπλεύστης» (εκδ. Κέδρος).


Απόσπασμα από το βιβλίο

«Ακόμα και τότε, παρόλο πια που στον ουρανό έβλεπα περισσότερα από τα τρία αποδεκτά ουράνια χρώματα ‒το γαλανό (του ουρανού της μέρας), το μαύρο (του ουρανού της νύχτας) και το άσπρο (σύννεφα)‒, ακόμα και τότε κράτησα το στόμα μου κλειστό. Και τώρα δεν το παραδέχονταν ούτε οι άλλοι στην τάξη ‒ όλοι τους μεγαλύτεροι από μένα, κάποιοι μάλιστα τριαντάρηδες και βάλε. Ήταν η σύμβαση: να μην παραδέχεται κανείς λεπτομέρειες, γιατί η παραδοχή τέτοιων λεπτομερειών θα σήμαινε επιλογή, και η επιλογή θα σήμαινε ευθύνη, και ευθύνη θα σήμαινε βάρος... Κι αν, τελικά, δεν μπορούσαμε να το σηκώσουμε αυτό το βάρος; Αν δεν καταφέρναμε να τα βγάλουμε πέρα με τις συνέπειες στην περίπτωση που θα βλέπαμε περισσότερα απ’ όσα μπορούσαμε να κουμαντάρουμε; Ακόμα χειρότερα: τι θα κάναμε αν ήταν ωραίο, ό,τι κι αν ήταν αυτό, αν μας άρεσε, αν το συνηθίζαμε και το χαιρόμασταν, αν φτάναμε να το ’χουμε ανάγκη ‒ κι ύστερα το χάναμε ή μας το παίρνανε και δεν μας το ξαναδίνανε ποτέ; Καλύτερα να μην το δοκιμάσουμε καθόλου, αυτό ήταν το συναίσθημα που υπερίσχυσε, κι έτσι το γαλανό ήταν το χρώμα που θα είχε ο ουρανός μας». 


altΟ Γαλατάς
Anna Burns
Μτφρ. Μαρία Αγγελίδου
Gutenberg 2019
Σελ. 560, τιμή εκδότη €18,80

alt

ΤΑ ΒΙΒΛΙΑ ΤΗΣ ANNA BURNS

 

Ακολουθήστε την bookpress.gr στο Google News και διαβάστε πρώτοι τα θέματα που σας ενδιαφέρουν.


ΣΧΕΤΙΚΑ ΑΡΘΡΑ

«Ξανθές ρίζες» της Μπέρναρντιν Εβαρίστο (κριτική) – Μια συναρπαστική αντιστροφή της αποικιοκρατικής Ιστορίας

«Ξανθές ρίζες» της Μπέρναρντιν Εβαρίστο (κριτική) – Μια συναρπαστική αντιστροφή της αποικιοκρατικής Ιστορίας

Για το βιβλίο της Μπέρναρντιν Εβαρίστο [Bernardine Evaristo] «Ξανθές ρίζες» (μτφρ. Αλέξης Καλοφωλιάς, εκδ. Gutenberg). Κεντρική εικόνα: η συγγραφέας Μπέρναρντιν Εβαρίστο.

Γράφει ο Νίκος Ξένιος

Οι Ξανθές ρίζες της β...

«Πάγος» της Άννα Καβάν (κριτική) – Ανώνυμοι ήρωες σε ανώνυμους τόπους

«Πάγος» της Άννα Καβάν (κριτική) – Ανώνυμοι ήρωες σε ανώνυμους τόπους

Για το μυθιστόρημα της Άννα Καβάν [Anna Kavan] «Πάγος» (μτφρ. Λευτέρης Καλοσπύρος, εκδ. Gutenberg). Κεντρική εικόνα: Η Anna Kavan από τον Walker Evans © Metropolitan Museum of Art.

Γράφει η Χριστίνα Μουκούλη

...

«Οι Υπνοβάτες» του Χέρμαν Μπροχ (κριτική) – Στα χνάρια ενός κόσμου που χάνεται

«Οι Υπνοβάτες» του Χέρμαν Μπροχ (κριτική) – Στα χνάρια ενός κόσμου που χάνεται

Για την τριλογία «Οι Υπνοβάτες» του Χέρμαν Μπροχ [Hermann Broch] (μτφρ. Σοφία Αυγερινού, εκδ. Έρμα). Στην κεντρική εικόνα, ο συγγραφέας Χέρμαν Μπροχ.

Γράφει ο Φώτης Καραμπεσίνης

Εάν δεχτούμε ότι είμαστε περιφερόμενες σκιές ...

ΠΡΟΣΦΑΤΑ ΑΡΘΡΑ

Ημερίδα για την «Κασέτα» της Λούλας Αναγνωστάκη, στα Χανιά

Ημερίδα για την «Κασέτα» της Λούλας Αναγνωστάκη, στα Χανιά

Ο Πανελλήνιος Όμιλος Φίλων του ποιητή Μανόλη Αναγνωστάκη διοργανώνει στις 27 Μαρτίου 2023 στο θέατρο ΚΥΔΩΝΙΑ στα Χανιά, ημερίδα με θέμα: Νοούμενα και υπονοούμενα στο θεατρικό έργο «Η Κασέτα» της Λούλας Αναγνωστάκη. Στην κεντρική εικόνα, φωτογραφία της Λούλας Αναγνωστάκη από τον Σπύρο Στάβερη.

...
«Παράδεισος» του Αμπντουλραζάκ Γκούρνα (προδημοσίευση)

«Παράδεισος» του Αμπντουλραζάκ Γκούρνα (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση αποσπάσματος από το μυθιστόρημα του Αμπντουλραζάκ Γκούρνα [Abdulrazak Gurnah] «Παράδεισος» (μτφρ. Κατερίνα Σχινά), το οποίο θα κυκλοφορήσει αυτές τις μέρες από τις εκδόσεις Ψυχογιός.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

Πρώτα το αγόρι. Το λέγανε Γ...

Συζήτηση για τον πόλεμο στην Ουκρανία – Με αφορμή το βιβλίο «Μια σύντομη ιστορία της Ρωσίας» του Rodric Braithwaite

Συζήτηση για τον πόλεμο στην Ουκρανία – Με αφορμή το βιβλίο «Μια σύντομη ιστορία της Ρωσίας» του Rodric Braithwaite

Οι εκδόσεις Ψυχογιός διοργανώνουν συζήτηση για τον πόλεμο στην Ουκρανία, με αφορμή το βιβλίο του Rodric Braithwaite «Μια Σύντομη Ιστορία της Ρωσίας», απόψε, Πέμπτη 23 Μαρτίου, στο βιβλιοπωλείο LIBER.

Επιμέλεια: Book Press

...

ΠΡΟΔΗΜΟΣΙΕΥΣΕΙΣ

«Παράδεισος» του Αμπντουλραζάκ Γκούρνα (προδημοσίευση)

«Παράδεισος» του Αμπντουλραζάκ Γκούρνα (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση αποσπάσματος από το μυθιστόρημα του Αμπντουλραζάκ Γκούρνα [Abdulrazak Gurnah] «Παράδεισος» (μτφρ. Κατερίνα Σχινά), το οποίο θα κυκλοφορήσει αυτές τις μέρες από τις εκδόσεις Ψυχογιός.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

Πρώτα το αγόρι. Το λέγανε Γ...

«Σε πρώτο ενικό» του Χαρούκι Μουρακάμι (προδημοσίευση)

«Σε πρώτο ενικό» του Χαρούκι Μουρακάμι (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση μέρους διηγήματος από τη συλλογή διηγημάτων του Χαρούκι Μουρακάμι [Haruki Murakami] «Σε πρώτο ενικό» (μτφρ. Βασίλης Κιμούλης), η οποία θα κυκλοφορήσει αυτές τις μέρες από τις εκδόσεις Ψυχογιός.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

With the ...

«Η νοσταλγία κι εγώ» της Μάρως Βαμβουνάκη (προδημοσίευση)

«Η νοσταλγία κι εγώ» της Μάρως Βαμβουνάκη (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση αποσπάσματος από το βιβλίο της Μάρως Βαμβουνάκη «Η νοσταλγία κι εγώ», που θα κυκλοφορήσει στις 24 Μαρτίου από τις εκδόσεις Αρμός.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

— Αναρωτιέμαι τι νοσταλγείς;
— …
— Νοσταλγείς κάτι που συνέβη ή κάτι πο...

ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ

Στίβεν Κινγκ: 10 αγαπημένα του βιβλία

Στίβεν Κινγκ: 10 αγαπημένα του βιβλία

Σε ανάρτησή του στο Goodreads, με αφορμή τα δέκα χρόνια λειτουργίας της ιστοσελίδας, ο Στίβεν Κινγκ ξεχώρισε δέκα αγαπημένα του βιβλία. Τα έργα του συγγραφέα κυκλοφορούν στα ελληνικά από τις εκδόσεις Κλειδάριθμος.

Επιμέλεια: Book Press

...
Ένας χρόνος πόλεμος στην Ουκρανία: Τα βιβλία για να κατανοήσουμε την Ιστορία καθώς γράφεται

Ένας χρόνος πόλεμος στην Ουκρανία: Τα βιβλία για να κατανοήσουμε την Ιστορία καθώς γράφεται

Σήμερα, 24 Φεβρουαρίου 2023, συμπληρώνεται ένας χρόνος από την έναρξη του πολέμου που διεξάγει η Ρωσία στην Ουκρανία. Η ελληνική βιβλιογραφία αναπόφευκτα εμπλουτίστηκε από μελέτες και συλλογικούς τόμους, βιβλία στα οποία οι συγγραφείς των κειμένων επιχειρούν να δώσουν απαντήσεις και ερμηνείες σε γεγονότα και εξελίξε...

Κάρσον ΜακΚάλερς: Τα 10 αγαπημένα της βιβλία

Κάρσον ΜακΚάλερς: Τα 10 αγαπημένα της βιβλία

Η Αμερικανίδα πεζογράφος Κάρσον ΜακΚάλερς [Carson McCullers] είναι μία από τις σημαντικότερες εκπροσώπους του λογοτεχνικού «southern gothic». Τα μυθιστορήματά της εκτυλίσσονται στον αμερικανικό Νότο και παρουσιάζουν μοναχικούς, εκκεντρικούς χαρακτήρες που πασχίζουν να συνυπάρξουν με τους υπόλοιπους ανθρώπους.

...

ΠΡΟΘΗΚΕΣ

ΠΡΟΘΗΚΕΣ

Newsletter

Θέλω να λαμβάνω το newsletter σας
ΕΓΓΡΑΦΗ

ΣΥΓΓΡΑΦΕΙΣ

ΤΑ ΠΙΟ ΔΗΜΟΦΙΛΗ ΤΟΥ ΜΗΝΑ

ΤΑ ΠΙΟ ΔΗΜΟΦΙΛΗ ΤΗΣ ΧΡΟΝΙΑΣ

13 Δεκεμβρίου 2022 ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ

Τα 100 καλύτερα λογοτεχνικά βιβλία του 2022

Έφτασε η στιγμή και φέτος για την καθιερωμένη εδώ και χρόνια επιλογή των εκατό από τα καλύτερα βιβλία λογοτεχνίας της χρονιάς που φτάνει σε λίγες μέρες στο τέλος της. Ε

ΦΑΚΕΛΟΙ