bernhard young 700

Για τον συγκεντρωτικό τόμο με ποιήματα του Τόμας Μπέρνχαρντ «Άπαντα τα ποιήματα» (μτφρ. Χριστίνα-Παναγιώτα Γραμματικοπούλου, Ιωάννα Διαμαντοπούλου, εκδ. Βακχικόν).

Της Διώνης Δημητριάδου

Ο Τόμας Μπέρνχαρντ, πεζογράφος και θεατρικός συγγραφέας, ήταν αρχικά ποιητής. Καθόσον η ιδιότητα αυτή ήταν ελάχιστα γνωστή στην Ελλάδα, αποτελεί ξάφνιασμα ευχάριστο η ενασχόλησή του με την ποίηση (συνολικά έξι ποιητικές συλλογές στο διάστημα 1952-1963), όπως παρουσιάζεται στην έκδοση των ποιητικών απάντων του από τις εκδόσεις Βακχικόν.

Μια πλήρης δεκαετία αποκλειστικής ποιητικής παραγωγής, την οποία αργότερα ο Μπέρνχαρντ αποκήρυξε στρεφόμενος στην πεζογραφία και στο θέατρο θεωρώντας πως «με την ποίηση ούτε ξορκίζεις ούτε κατακτάς τον κόσμο», όπως συνήθιζε ο ίδιος να λέει.

Μια πλήρης δεκαετία αποκλειστικής ποιητικής παραγωγής, την οποία αργότερα ο Μπέρνχαρντ αποκήρυξε στρεφόμενος στην πεζογραφία και στο θέατρο θεωρώντας πως «με την ποίηση ούτε ξορκίζεις ούτε κατακτάς τον κόσμο», όπως συνήθιζε ο ίδιος να λέει. Ωστόσο, η πνευματική συνέχεια του έργου είναι αναμφισβήτητη· στη νεανική ποίησή του, που συνιστά και την πρώτη ενασχόλησή του με τη λογοτεχνία, ανιχνεύονται όλα τα στοιχεία που τον οδήγησαν στην τόσο ξεχωριστή πρόζα του.

Η αίσθηση της αβέβαιης πρόσληψης του κόσμου που τον περιβάλλει, το ανικανοποίητο συναίσθημα που κινητοποιεί τη σκέψη του, προβάλλει στα πρώτα του ποιήματα:

«Ω βαθιά νύχτα, ω νύχτα μέσα στο χιόνι,
Που μέσα της σκεπτικός πηγαίνω…»
 
(«Ω βαθιά νύχτα»)
 
«Εφήμεροι είμαστε όλοι σ’ αυτήν τη θέση,
Παρατηρώντας τη ζωή, όπως χύνεται,
Όρθιοι και μόνοι σήμερα στο κατώφλι,
Κολυμπώντας αύριο στο στιλπνό κύμα
Με το ρεύμα που ρέει και ρέει»
 
(«Ρεύμα της ύπαρξης»)

Οδηγείται σταδιακά στη συνειδητοποίηση· πρώτα νιώθει τη μοναξιά της θνητότητας, όταν αναφωνεί:

«Γιατί πρέπει την κόλαση ν’ αντικρίσω; Άλλος δρόμος προς τον Θεό δεν υπάρχει;»

(«Η μέρα των προσώπων»)

Κατόπιν αισθάνεται τη δική του θέση, με την απόλυτη αψηφισιά που η νεαρή ηλικία διαθέτει:

«Η πλευρά του πηγαδιού κραυγάζει μπροστά απ’ το σάπιο παραθύρι…
Εγώ όμως δεν φοβάμαι».
 
(«Κοράκια»)

Φθάνει από νωρίς στη στάση που θα κρατήσει σε όλα του τα γραπτά: την πολεμική αντιμετώπιση του κόσμου, μέσα από την επίγνωση πως το απώτατο όριο της απελπισίας του ανθρώπου γειτνιάζει επικίνδυνα με το οπλισμένο χέρι – εν προκειμένω με την επιθετική πένα:

«Κεντώ μέσα στη νύχτα μου
και την πείνα μου,
το πένθος μου
και το πολεμικό πλοίο των απελπισιών μου,
που γλιστράει πέρα σε χίλια ύδατα,
στα ύδατα της ανησυχίας, στα ύδατα της αθανασίας».
 
(«Σε ένα χαλί από νερό»)

Στα μισά περίπου της γόνιμης ποιητικής του πορείας θα εννοήσει την ουσία της «φυλακισμένης» ζωής – με όποια μορφή μπορεί να πάρει ο περιορισμός της ανθρώπινης ελευθερίας στα πλαίσια ενός συστήματος πιεστικού και εκ φύσεως ανελεύθερου:

«Το μυαλό είναι τόσο ανελεύθερο και το σύστημα που μέσα του γεννήθηκε το μυαλό μου, τόσο ελεύθερο, το σύστημα τόσο ελεύθερο και το μυαλό μου τόσο ανελεύθερο, που σύστημα και μυαλό καταποντίζονται».

(«Οι τρελοί – Οι φυλακισμένοι»)

O ποιητής, οδεύοντας προς το τέλος της ποιητικής του γραφής και λίγο πριν αποκηρύξει το έργο του, θα γράψει τα πιο σπουδαία του ποιήματα εγκαταλείποντας τα ψήγματα λυρισμού που είχαν διεισδύσει στα πρώτα του και που τον δυσκόλευαν να δει ολοκληρωμένη την αληθινή όψη του κόσμου.

Ανάμεσά τους και ο ίδιος («Σε γελωτοποιούς πάνω κρεμιέμαι και σε από βάσανα τρελούς»), ο παρατηρητής της ζωής, ο ποιητής, οδεύοντας προς το τέλος της ποιητικής του γραφής και λίγο πριν αποκηρύξει το έργο του, θα γράψει τα πιο σπουδαία του ποιήματα εγκαταλείποντας τα ψήγματα λυρισμού που είχαν διεισδύσει στα πρώτα του και που τον δυσκόλευαν να δει ολοκληρωμένη την αληθινή όψη του κόσμου. Τώρα η σταδιακά αποκτημένη επιθετικότητά του γίνεται ένας γνήσιος αρνητισμός σε πρωτοπρόσωπη αναφορά με τη χρήση του «εγώ», η ζωή όπως αποτυπώνεται στα ποιήματά του καταλήγει συνώνυμη της απόγνωσης, η γραφή του απογειώνεται καταγγελτικά.

«Η χώρα μου είναι σκοτεινή και κανένας δεν βγαίνει
το βράδυ χωρίς μαχαίρι στην τσέπη…»
 
(«Η χώρα μου»)
 
«Ο ασταμάτητος χρόνος ανέβηκε
στα πτερύγια των αυτιών και ξέσχισε τα σπλάχνα,
ματωμένων ρευμάτων παράνοια μας οδηγεί στη δόξα».
 
(«Ο πόλεμος»)

Κι όμως, ο αρνητισμός του δεν οδηγεί σε μια αποστασιοποίηση από τον κόσμο που καταγγέλλει. Δεν είναι ισοπεδωτικός και μηδενιστικός. Και μόνο το γεγονός ότι καταγράφει και σχολιάζει όσα τον θλίβουν και τον απογοητεύουν αποδεικνύει τη διάθεσή για παρέμβαση και όχι για παραίτηση. Σε ένα από τα τελευταία του ποιήματα η προστακτική που χρησιμοποιεί είναι δηλωτική μιας ελπίδας (με όποια διάσταση μπορεί να της δοθεί) που κυοφορείται μέσα στο ζοφερό τοπίο:

«Σήκω πάνω και μίλα για τις γενεές,
για το σκοτάδι και την άγια παγωνιά του θανάτου,
σε μεγάλες σχολικές αίθουσες δίδαξέ τους να πεθαίνουν
την άνοιξη, στο τραύλισμα των καταιγίδων…»
 
(«Σήκω πάνω και μίλα»)

Μια πρόκληση αναγνωστική για να γνωρίσουμε τον σπουδαίο συγγραφέα μέσα από τις πρώτες του αναζητήσεις στη λογοτεχνική γραφή. Ένα κομμάτι που έλειπε για να συμπληρωθεί η εικόνα του.

Τα Άπαντα ποιητικά του Μπέρνχαρντ, σε μια προσεγμένη έκδοση από το Βακχικόν που ξεπερνά τις 400 σελίδες, μεταφράστηκαν από τη Χριστίνα-Παναγιώτα Γραμματικοπούλου και την Ιωάννα Διαμαντοπούλου. Ποιήτριες και οι δύο, ήξεραν τον τρόπο να αποδοθεί στην ελληνική γλώσσα όχι μόνον η πιστότητα των λέξεων του πρωτοτύπου αλλά και ο ρυθμός της ποίησης του Αυστριακού δημιουργού, καθώς και το ύφος των ποιημάτων του. Την έκδοση προλογίζει ο καθηγητής Νεοελληνικής Φιλολογία στο ΕΚΠΑ Ευριπίδης Γαραντούδης. Το κείμενό του δεν είναι μόνο κατατοπιστικό για την ποιητική ιδιότητα του Μπέρνχαρντ αλλά επιχειρεί και μια πρωτότυπη συσχέτιση της ποίησής του με την ποίηση της δεύτερης μεταπολεμικής ελληνικής ποιητικής γενιάς. Όσο κι αν τα μεγέθη είναι διαφορετικά, τα συμπεράσματα είναι ενδιαφέροντα στα πλαίσια της συγκριτικής θεώρησης της λογοτεχνίας. Εν συνόλω μία πλήρης παρουσίαση του ποιητικού έργου του Τόμας Μπέρνχαρντ. Μια πρόκληση αναγνωστική για να γνωρίσουμε τον σπουδαίο συγγραφέα μέσα από τις πρώτες του αναζητήσεις στη λογοτεχνική γραφή. Ένα κομμάτι που έλειπε για να συμπληρωθεί η εικόνα του.

* Η ΔΙΩΝΗ ΔΗΜΗΤΡΙΑΔΟΥ είναι συγγραφέας. 
Τελευταίο της βιβλίο, η ποιητική συλλογή «Ο ευτυχισμένος Σίσυφος» (εκδ. ΑΩ).


altΆπαντα τα ποιήματα
Τόμας Μπέρνχαρντ
Μτφρ. Χριστίνα-Παναγιώτα Γραμματικοπούλου, Ιωάννα Διαμαντοπούλου
Πρόλ. Ευριπίδης Γαραντούδης
Βακχικόν 2019
Σελ. 442, τιμή εκδότη €15,90

alt

ΤΑ ΒΙΒΛΙΑ ΤΟΥ THOMAS BERNHARD

 

Ακολουθήστε την bookpress.gr στο Google News και διαβάστε πρώτοι τα θέματα που σας ενδιαφέρουν.


ΣΧΕΤΙΚΑ ΑΡΘΡΑ

«Αναγέννηση» του Χάρη Βλαβιανού (κριτική) – 39 ποιητικά πορτρέτα

«Αναγέννηση» του Χάρη Βλαβιανού (κριτική) – 39 ποιητικά πορτρέτα

Για την ποιητική συλλογή του Χάρη Βλαβιανού «Η Αναγέννηση - 39 ποιητικά πορτρέτα» (εκδ. Πατάκη). Κεντρική εικόνα: Πορτρέτο του Νικολό Μακιαβέλι, στον οποίο είναι αφιερωμένο ένα ποίημα της συλλογής © Wikipedia. 

Γράφει η Άννα Βασιάδη

...
«Ποιήματα και τραγούδια» του Θωμά Κοροβίνη (κριτική) – Oι στίχοι ενός αδέσποτου δεσπότη

«Ποιήματα και τραγούδια» του Θωμά Κοροβίνη (κριτική) – Oι στίχοι ενός αδέσποτου δεσπότη

Για το βιβλίο του Θωμά Κοροβίνη «Ποιήματα και τραγούδια» (εκδ. Άγρα). Κεντρική εικόνα: πίνακας του Γιάννη Τσαρούχη με τίτλο: «Δύο άντρες με φτερά πεταλούδας» © Ίδρυμα Γιάννη Τσαρούχη. 

Γράφει ο Γιώργος Γκόζης

…ή αλλιώς, περί του υμνογραφι...

«Έθνος εξαιρετικά» του Δημήτρη Κοσμόπουλου (κριτική) – Η φωνή των αφανών Ελλήνων στρατιωτών

«Έθνος εξαιρετικά» του Δημήτρη Κοσμόπουλου (κριτική) – Η φωνή των αφανών Ελλήνων στρατιωτών

Για την ποιητική συλλογή του Δημήτρη Κοσμόπουλου «Έθνος εξαιρετικά» (εκδ. Περισπωμένη). Kεντρική εικόνα: Ανεξάρτητη Μεραρχία. Διανομή αλληλογραφίας και δεμάτων. Συλλογή Μικρασιατικής Εκστρατείας/ Αρχείο ΕΡΤ.

Γράφει η Αγάθη Γεωργιάδου

...

ΠΡΟΣΦΑΤΑ ΑΡΘΡΑ

«Γυναικεία Βραβεία non fiction 2024»: Ανακοινώθηκε η βραχεία λίστα

«Γυναικεία Βραβεία non fiction 2024»: Ανακοινώθηκε η βραχεία λίστα

Η νικήτρια του βραβείου Women's Prize για non-fiction βιβλία θα ανακοινωθεί στις 13 Ιουνίου. Κεντρική εικόνα, μια από τις υποψήφιες για το βραβείο: η συγγραφέας και αρθρογράφος Ναόμι Κλάιν © The University of British Columbia.

Επιμέλεια: Book Press

...
Τρία μυθιστορήματα με άρωμα εποχής και μυστηρίου από τα Ελληνικά Γράμματα

Τρία μυθιστορήματα με άρωμα εποχής και μυστηρίου από τα Ελληνικά Γράμματα

Για τα μυθιστορήματα «Strangers in the Night» (μτφρ. Μυρσίνη Γκανά) της Χέδερ Γουέμπ [Heather Webb], «Τα Μυστήρια της Μις Μόρτον Μόρτον» (μτφρ. Χρήστος Μπαρουξής) της Κάθριν Λόιντ [Catherine Lloyd] και «Κωδικός Coco» (μτφρ. Γιάννης Σπανδωνής) της Τζιόια Ντιλιμπέρτο [Gioia Diliberto]. Τρία μυθιστορήματα που μας μεταφ...

Ο «Νευρομάντης» του Ουίλιαμ Γκίμπσον μεταφέρεται στην οθόνη: μεγάλο συνδρομητικό κανάλι ανακοίνωσε ότι αγόρασε τα δικαιώματα

Ο «Νευρομάντης» του Ουίλιαμ Γκίμπσον μεταφέρεται στην οθόνη: μεγάλο συνδρομητικό κανάλι ανακοίνωσε ότι αγόρασε τα δικαιώματα

Το πασίγνωστο μυθιστόρημα του «πατέρα» του Cyberpunk Ουίλιαμ Γκίμπσον [William Gibson] «Νευρομάντης» αναμένεται να γίνει σειρά 10 επεισοδίων από το συνδρομητικό κανάλι Apple TV. Κεντρική εικόνα: ο συγγραφέας Ουίλιαμ Γκίμπσον © Wikipedia. 

Επιμέλεια: Book Press

...

ΠΡΟΔΗΜΟΣΙΕΥΣΕΙΣ

«Μακγκάφιν» του Βαγγέλη Γιαννίση (προδημοσίευση)

«Μακγκάφιν» του Βαγγέλη Γιαννίση (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση αποσπάσματος από το μυθιστόρημα του Βαγγέλη Γιαννίση «Μακγκάφιν», το οποίο θα κυκλοφορήσει στις 21 Μαρτίου από τις εκδόσεις Διόπτρα.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

ΤΟΥΡΙΣΤΑΣ
37.947408, 23.641584

 «Αφού σου ...


«Το μποστάνι του Μποστ» του Κωνσταντίνου Κυριακού (προδημοσίευση)

«Το μποστάνι του Μποστ» του Κωνσταντίνου Κυριακού (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση αποσπάσματος από το βιβλίο του Κωνσταντίνου Κυριακού «Το μποστάνι του Μποστ – Μια σύνθεση / συμπλήρωση / διασκευή κειμένων του Μποστ», το οποίο κυκλοφορεί σε λίγες μέρες από τις εκδόσεις Νίκας.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

...

«Όλα μαύρα» της Δήμητρας Παπαδήμα (προδημοσίευση)

«Όλα μαύρα» της Δήμητρας Παπαδήμα (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση αποσπάσματος από το βιβλίο της Δήμητρας Παπαδήμα «Όλα μαύρα», το οποίο θα κυκλοφορήσει την επόμενη εβδομάδα από τις εκδόσεις Νίκας.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

«Τι είμαστε εμείς μπροστά σε αυτά τα κτήνη, ρε; Τι είμαστε; Άγιοι. Και φόνο να...

ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ

Τρία μυθιστορήματα με άρωμα εποχής και μυστηρίου από τα Ελληνικά Γράμματα

Τρία μυθιστορήματα με άρωμα εποχής και μυστηρίου από τα Ελληνικά Γράμματα

Για τα μυθιστορήματα «Strangers in the Night» (μτφρ. Μυρσίνη Γκανά) της Χέδερ Γουέμπ [Heather Webb], «Τα Μυστήρια της Μις Μόρτον Μόρτον» (μτφρ. Χρήστος Μπαρουξής) της Κάθριν Λόιντ [Catherine Lloyd] και «Κωδικός Coco» (μτφρ. Γιάννης Σπανδωνής) της Τζιόια Ντιλιμπέρτο [Gioia Diliberto]. Τρία μυθιστορήματα που μας μεταφ...

Επανάσταση 1821: 11 βιβλία για τον Αγώνα των Ελλήνων

Επανάσταση 1821: 11 βιβλία για τον Αγώνα των Ελλήνων

Ενόψει της 25ης Μαρτίου, επιλέγουμε έντεκα βιβλία που μας βοηθούν να κατανοήσουμε τα περίπλοκλη όσο και μοναδική διαδοχή γεγονότων που ήταν η Ελληνική Επανάσταση. Kεντρική εικόνα: έργο του Λουντοβίκο Λιπαρίνι «Ο όρκος του λόρδου Βύρωνα στο Μεσολόγγι» (περίπου 1850), μουσείο Μπενάκη.

...
Ιστορίες από τη Χώρα των Χρυσανθέμων: 10 λογοτεχνικά έργα που κυκλοφόρησαν πρόσφατα ανοίγουν παράθυρα στον κόσμο της Ιαπωνίας

Ιστορίες από τη Χώρα των Χρυσανθέμων: 10 λογοτεχνικά έργα που κυκλοφόρησαν πρόσφατα ανοίγουν παράθυρα στον κόσμο της Ιαπωνίας

Όσο μακρινή κι αν φαντάζει η Ιαπωνία, δεν παύει να μας ελκύει, μεταξύ άλλων και για την ιδιαίτερη και τολμηρή λογοτεχνία της. Από τον κλασικό Καουαμπάτα έως τον ευφάνταστο Μουρακάμι, επιλέγουμε δέκα βιβλία που κυκλοφόρησαν σχετικά πρόσφατα και μπορούν να μας ανοίξουν νέα παράθυρα στον κόσμο του Ανατέλλοντος Ήλιου. K...

ΠΡΟΘΗΚΕΣ

ΠΡΟΘΗΚΕΣ

Newsletter

Θέλω να λαμβάνω το newsletter σας
ΕΓΓΡΑΦΗ

ΣΥΓΓΡΑΦΕΙΣ

ΤΑ ΠΙΟ ΔΗΜΟΦΙΛΗ ΤΗΣ ΧΡΟΝΙΑΣ

02 Απριλίου 2023 ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ

Τα μεγαλύτερα μυθιστορήματα όλων των εποχών: 20 έργα-ποταμοί από την παγκόσμια λογοτεχνία

Πολύτομα λογοτεχνικά έργα, μυθιστορήματα-ποταμοί, βιβλία που η ανάγνωσή τους μοιάζει με άθλο. Έργα-ορόσημα της παγκόσμιας πεζογραφίας, επικές αφηγήσεις από την Άπω Ανατ

ΦΑΚΕΛΟΙ