bernhard young 700

Για τον συγκεντρωτικό τόμο με ποιήματα του Τόμας Μπέρνχαρντ «Άπαντα τα ποιήματα» (μτφρ. Χριστίνα-Παναγιώτα Γραμματικοπούλου, Ιωάννα Διαμαντοπούλου, εκδ. Βακχικόν).

Της Διώνης Δημητριάδου

Ο Τόμας Μπέρνχαρντ, πεζογράφος και θεατρικός συγγραφέας, ήταν αρχικά ποιητής. Καθόσον η ιδιότητα αυτή ήταν ελάχιστα γνωστή στην Ελλάδα, αποτελεί ξάφνιασμα ευχάριστο η ενασχόλησή του με την ποίηση (συνολικά έξι ποιητικές συλλογές στο διάστημα 1952-1963), όπως παρουσιάζεται στην έκδοση των ποιητικών απάντων του από τις εκδόσεις Βακχικόν.

Μια πλήρης δεκαετία αποκλειστικής ποιητικής παραγωγής, την οποία αργότερα ο Μπέρνχαρντ αποκήρυξε στρεφόμενος στην πεζογραφία και στο θέατρο θεωρώντας πως «με την ποίηση ούτε ξορκίζεις ούτε κατακτάς τον κόσμο», όπως συνήθιζε ο ίδιος να λέει.

Μια πλήρης δεκαετία αποκλειστικής ποιητικής παραγωγής, την οποία αργότερα ο Μπέρνχαρντ αποκήρυξε στρεφόμενος στην πεζογραφία και στο θέατρο θεωρώντας πως «με την ποίηση ούτε ξορκίζεις ούτε κατακτάς τον κόσμο», όπως συνήθιζε ο ίδιος να λέει. Ωστόσο, η πνευματική συνέχεια του έργου είναι αναμφισβήτητη· στη νεανική ποίησή του, που συνιστά και την πρώτη ενασχόλησή του με τη λογοτεχνία, ανιχνεύονται όλα τα στοιχεία που τον οδήγησαν στην τόσο ξεχωριστή πρόζα του.

Η αίσθηση της αβέβαιης πρόσληψης του κόσμου που τον περιβάλλει, το ανικανοποίητο συναίσθημα που κινητοποιεί τη σκέψη του, προβάλλει στα πρώτα του ποιήματα:

«Ω βαθιά νύχτα, ω νύχτα μέσα στο χιόνι,
Που μέσα της σκεπτικός πηγαίνω…»
 
(«Ω βαθιά νύχτα»)
 
«Εφήμεροι είμαστε όλοι σ’ αυτήν τη θέση,
Παρατηρώντας τη ζωή, όπως χύνεται,
Όρθιοι και μόνοι σήμερα στο κατώφλι,
Κολυμπώντας αύριο στο στιλπνό κύμα
Με το ρεύμα που ρέει και ρέει»
 
(«Ρεύμα της ύπαρξης»)

Οδηγείται σταδιακά στη συνειδητοποίηση· πρώτα νιώθει τη μοναξιά της θνητότητας, όταν αναφωνεί:

«Γιατί πρέπει την κόλαση ν’ αντικρίσω; Άλλος δρόμος προς τον Θεό δεν υπάρχει;»

(«Η μέρα των προσώπων»)

Κατόπιν αισθάνεται τη δική του θέση, με την απόλυτη αψηφισιά που η νεαρή ηλικία διαθέτει:

«Η πλευρά του πηγαδιού κραυγάζει μπροστά απ’ το σάπιο παραθύρι…
Εγώ όμως δεν φοβάμαι».
 
(«Κοράκια»)

Φθάνει από νωρίς στη στάση που θα κρατήσει σε όλα του τα γραπτά: την πολεμική αντιμετώπιση του κόσμου, μέσα από την επίγνωση πως το απώτατο όριο της απελπισίας του ανθρώπου γειτνιάζει επικίνδυνα με το οπλισμένο χέρι – εν προκειμένω με την επιθετική πένα:

«Κεντώ μέσα στη νύχτα μου
και την πείνα μου,
το πένθος μου
και το πολεμικό πλοίο των απελπισιών μου,
που γλιστράει πέρα σε χίλια ύδατα,
στα ύδατα της ανησυχίας, στα ύδατα της αθανασίας».
 
(«Σε ένα χαλί από νερό»)

Στα μισά περίπου της γόνιμης ποιητικής του πορείας θα εννοήσει την ουσία της «φυλακισμένης» ζωής – με όποια μορφή μπορεί να πάρει ο περιορισμός της ανθρώπινης ελευθερίας στα πλαίσια ενός συστήματος πιεστικού και εκ φύσεως ανελεύθερου:

«Το μυαλό είναι τόσο ανελεύθερο και το σύστημα που μέσα του γεννήθηκε το μυαλό μου, τόσο ελεύθερο, το σύστημα τόσο ελεύθερο και το μυαλό μου τόσο ανελεύθερο, που σύστημα και μυαλό καταποντίζονται».

(«Οι τρελοί – Οι φυλακισμένοι»)

O ποιητής, οδεύοντας προς το τέλος της ποιητικής του γραφής και λίγο πριν αποκηρύξει το έργο του, θα γράψει τα πιο σπουδαία του ποιήματα εγκαταλείποντας τα ψήγματα λυρισμού που είχαν διεισδύσει στα πρώτα του και που τον δυσκόλευαν να δει ολοκληρωμένη την αληθινή όψη του κόσμου.

Ανάμεσά τους και ο ίδιος («Σε γελωτοποιούς πάνω κρεμιέμαι και σε από βάσανα τρελούς»), ο παρατηρητής της ζωής, ο ποιητής, οδεύοντας προς το τέλος της ποιητικής του γραφής και λίγο πριν αποκηρύξει το έργο του, θα γράψει τα πιο σπουδαία του ποιήματα εγκαταλείποντας τα ψήγματα λυρισμού που είχαν διεισδύσει στα πρώτα του και που τον δυσκόλευαν να δει ολοκληρωμένη την αληθινή όψη του κόσμου. Τώρα η σταδιακά αποκτημένη επιθετικότητά του γίνεται ένας γνήσιος αρνητισμός σε πρωτοπρόσωπη αναφορά με τη χρήση του «εγώ», η ζωή όπως αποτυπώνεται στα ποιήματά του καταλήγει συνώνυμη της απόγνωσης, η γραφή του απογειώνεται καταγγελτικά.

«Η χώρα μου είναι σκοτεινή και κανένας δεν βγαίνει
το βράδυ χωρίς μαχαίρι στην τσέπη…»
 
(«Η χώρα μου»)
 
«Ο ασταμάτητος χρόνος ανέβηκε
στα πτερύγια των αυτιών και ξέσχισε τα σπλάχνα,
ματωμένων ρευμάτων παράνοια μας οδηγεί στη δόξα».
 
(«Ο πόλεμος»)

Κι όμως, ο αρνητισμός του δεν οδηγεί σε μια αποστασιοποίηση από τον κόσμο που καταγγέλλει. Δεν είναι ισοπεδωτικός και μηδενιστικός. Και μόνο το γεγονός ότι καταγράφει και σχολιάζει όσα τον θλίβουν και τον απογοητεύουν αποδεικνύει τη διάθεσή για παρέμβαση και όχι για παραίτηση. Σε ένα από τα τελευταία του ποιήματα η προστακτική που χρησιμοποιεί είναι δηλωτική μιας ελπίδας (με όποια διάσταση μπορεί να της δοθεί) που κυοφορείται μέσα στο ζοφερό τοπίο:

«Σήκω πάνω και μίλα για τις γενεές,
για το σκοτάδι και την άγια παγωνιά του θανάτου,
σε μεγάλες σχολικές αίθουσες δίδαξέ τους να πεθαίνουν
την άνοιξη, στο τραύλισμα των καταιγίδων…»
 
(«Σήκω πάνω και μίλα»)

Μια πρόκληση αναγνωστική για να γνωρίσουμε τον σπουδαίο συγγραφέα μέσα από τις πρώτες του αναζητήσεις στη λογοτεχνική γραφή. Ένα κομμάτι που έλειπε για να συμπληρωθεί η εικόνα του.

Τα Άπαντα ποιητικά του Μπέρνχαρντ, σε μια προσεγμένη έκδοση από το Βακχικόν που ξεπερνά τις 400 σελίδες, μεταφράστηκαν από τη Χριστίνα-Παναγιώτα Γραμματικοπούλου και την Ιωάννα Διαμαντοπούλου. Ποιήτριες και οι δύο, ήξεραν τον τρόπο να αποδοθεί στην ελληνική γλώσσα όχι μόνον η πιστότητα των λέξεων του πρωτοτύπου αλλά και ο ρυθμός της ποίησης του Αυστριακού δημιουργού, καθώς και το ύφος των ποιημάτων του. Την έκδοση προλογίζει ο καθηγητής Νεοελληνικής Φιλολογία στο ΕΚΠΑ Ευριπίδης Γαραντούδης. Το κείμενό του δεν είναι μόνο κατατοπιστικό για την ποιητική ιδιότητα του Μπέρνχαρντ αλλά επιχειρεί και μια πρωτότυπη συσχέτιση της ποίησής του με την ποίηση της δεύτερης μεταπολεμικής ελληνικής ποιητικής γενιάς. Όσο κι αν τα μεγέθη είναι διαφορετικά, τα συμπεράσματα είναι ενδιαφέροντα στα πλαίσια της συγκριτικής θεώρησης της λογοτεχνίας. Εν συνόλω μία πλήρης παρουσίαση του ποιητικού έργου του Τόμας Μπέρνχαρντ. Μια πρόκληση αναγνωστική για να γνωρίσουμε τον σπουδαίο συγγραφέα μέσα από τις πρώτες του αναζητήσεις στη λογοτεχνική γραφή. Ένα κομμάτι που έλειπε για να συμπληρωθεί η εικόνα του.

* Η ΔΙΩΝΗ ΔΗΜΗΤΡΙΑΔΟΥ είναι συγγραφέας. 
Τελευταίο της βιβλίο, η ποιητική συλλογή «Ο ευτυχισμένος Σίσυφος» (εκδ. ΑΩ).


altΆπαντα τα ποιήματα
Τόμας Μπέρνχαρντ
Μτφρ. Χριστίνα-Παναγιώτα Γραμματικοπούλου, Ιωάννα Διαμαντοπούλου
Πρόλ. Ευριπίδης Γαραντούδης
Βακχικόν 2019
Σελ. 442, τιμή εκδότη €15,90

alt

ΤΑ ΒΙΒΛΙΑ ΤΟΥ THOMAS BERNHARD

 

Ακολουθήστε την bookpress.gr στο Google News και διαβάστε πρώτοι τα θέματα που σας ενδιαφέρουν.


ΣΧΕΤΙΚΑ ΑΡΘΡΑ

«Κομμάτια» του Ευριπίδη Γαραντούδη (κριτική) – Προσεγγίζοντας το παρελθόν μέσα από τη μνήμη και το όνειρο

«Κομμάτια» του Ευριπίδη Γαραντούδη (κριτική) – Προσεγγίζοντας το παρελθόν μέσα από τη μνήμη και το όνειρο

Για την ποιητική συλλογή του Ευριπίδη Γαραντούδη «Κομμάτια» (εκδ. Πόλις). 

Γράφει ο Αλέξανδρος Δεδιλιάρης

Με την τελευταία ποιητική του συλλογή, ...

«Σατόρι – Η στιγμή της φωτοσύνθεσης» του Μανόλη Πρατικάκη (κριτική) – Τ’ ανθισμένα δέντρα είναι τα πιο αυθεντικά ποιήματα

«Σατόρι – Η στιγμή της φωτοσύνθεσης» του Μανόλη Πρατικάκη (κριτική) – Τ’ ανθισμένα δέντρα είναι τα πιο αυθεντικά ποιήματα

Για την ποιητική συλλογή του Μανόλη Πρατικάκη «Σατόρι – Η στιγμή της φωτοσύνθεσης» (εκδ. Αρμός). 

Γράφει ο Σταύρος Κουβαράς

Ο Μαν...

«Το χρώμα του Αιγαίου και άλλα ποιήματα» του Αρμάντο Ρομέρο – Ποίηση όπως το φως κι η θάλασσα

«Το χρώμα του Αιγαίου και άλλα ποιήματα» του Αρμάντο Ρομέρο – Ποίηση όπως το φως κι η θάλασσα

Για την ποιητική συλλογή του Αρμάντο Ρομέρο (Armando Romero) «Το χρώμα του Αιγαίου και άλλα ποιήματα» (μτφρ. Αγαθή Δημητρούκα, εκδ. Τόπος). 

Γράφει ο Χρήστος Κούκης

Ο Αρμάντο Ρομέρο έλκει την καταγωγή του από την Ελλάδα. Σ...

ΠΡΟΣΦΑΤΑ ΑΡΘΡΑ

«Η χορτοφάγος» της Χαν Γκανγκ, σε σκηνοθεσία της Ντάρια Ντεφλοριάν (κριτική) – Ξεριζώνοντας πατριαρχικές αντιλήψεις επί σκηνής

«Η χορτοφάγος» της Χαν Γκανγκ, σε σκηνοθεσία της Ντάρια Ντεφλοριάν (κριτική) – Ξεριζώνοντας πατριαρχικές αντιλήψεις επί σκηνής

Για την παράσταση «Η χορτοφάγος», βασισμένη στο μυθιστόρημα της Χαν Γκανγκ (Han Kang), σε σκηνοθεσία Ντάρια Ντεφλοριάν (Daria Deflorian), στην Πειραιώς 260. © εικόνας: Andrea Pizzalis 

Γράφει ο Νίκος Ξένιος

Σ...

Είναι ο νέος Σούπερμαν «υπερβολικά woke»; Μια αναδρομή στην έντυπη ιστορία του φανερώνει έναν ήρωα διαφορετικό από τα στερεότυπα

Είναι ο νέος Σούπερμαν «υπερβολικά woke»; Μια αναδρομή στην έντυπη ιστορία του φανερώνει έναν ήρωα διαφορετικό από τα στερεότυπα

Με αφορμή την κυκλοφορία της πρόσφατης ταινίας «Superman» (2025) και τον ισχυρισμό ορισμένων πως η νέα εκδοχή «παραείναι woke», διατρέχουμε την έντυπη ιστορία του ήρωα, ο οποίος ανέκαθεν πρέσβευε τις αξίες της δικαιοσύνης και της βοήθειας προς τους καταπιεσμένους. 

Γράφει ο Αντώνης Γουλιανός ...

«Ο τάφος της Αντιγόνης» της Μαρία Θαμπράνο (κριτική) – Πεδίο όπου συγκλίνουν προβληματισμοί για τη δικαιοσύνη, το φύλο, την ταυτότητα

«Ο τάφος της Αντιγόνης» της Μαρία Θαμπράνο (κριτική) – Πεδίο όπου συγκλίνουν προβληματισμοί για τη δικαιοσύνη, το φύλο, την ταυτότητα

Για το θεατρικό κείμενο της Μαρία Θαμπράνο (María Zambrano) «Ο τάφος της Αντιγόνης» (μτφρ. Μαίρη Ι. Γιόση, Χρήστος Σιορίκης, εκδ. Loggia). Κεντρική εικόνα: Η συγγραφέας.

Γράφει η Ιωάννα Φωτοπούλου 

Οι μύ...

ΠΡΟΔΗΜΟΣΙΕΥΣΕΙΣ

«Τα μπλουζ της οδού Γκλιμπ Πόιντ σε πρόζα και στίχο» του Βρασίδα Καραλή (προδημοσίευση-βίντεο)

«Τα μπλουζ της οδού Γκλιμπ Πόιντ σε πρόζα και στίχο» του Βρασίδα Καραλή (προδημοσίευση-βίντεο)

Προδημοσιεύση αποσπάσματος από το βιβλίο του Βρασίδα Καραλή «Τα μπλουζ της οδού Γκλιμπ Πόιντ» (μτφρ. Σοφία Τρουλλινού), το οποίο θα κυκλοφορήσει τις επόμενες μέρες από τις εκδόσεις Petites Maisons. Μαζί, ένα πολύ προσωπικό βίντεο με τον συγγραφέα στο Σίδνεϊ.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός ...

«Η κοιλάδα της αταξίας» του Φρήντριχ Ντύρρενματτ (προδημοσίευση)

«Η κοιλάδα της αταξίας» του Φρήντριχ Ντύρρενματτ (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση αποσπάσματος από το μυθιστόρημα του Φρήντριχ Ντύρρενματτ [Friedrich Dürrenmatt] «Η κοιλάδα της αταξίας» (σε νέα μτφρ. του Βασίλη Πατέρα, με επίμετρο της Πελαγίας Τσινάρη), το οποίο θα κυκλοφορήσει τις επόμενες μέρες από τις εκδόσεις Ροές.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός ...

«Με στέβια και αγαύη» του Γιώργου Μπουρονίκου (προδημοσίευση)

«Με στέβια και αγαύη» του Γιώργου Μπουρονίκου (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση αποσπάσματος από το βραβευμένο θεατρικό του Γιώργου Μπουρονίκου «Με στέβια και αγαύη», το οποίο θα κυκλοφορήσει τις επόμενες μέρες από τις εκδόσεις Νίκας.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

ΖΕΝΙΕ: Συγγνώμη που θα ρωτήσω: Παιδιά δεν έχε...

ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ

Τι διαβάζουμε τώρα; 15 βιβλία ελληνικής πεζογραφίας που επανεκδόθηκαν πρόσφατα

Τι διαβάζουμε τώρα; 15 βιβλία ελληνικής πεζογραφίας που επανεκδόθηκαν πρόσφατα

Δεκαπέντε βιβλία ελληνικής πεζογραφίας, πρόσφατα και παλιότερα, που εκδόθηκαν το προηγούμενο διάστημα.

Γράφει ο Κώστας Αγοραστός

Δεκαπέντε βιβλία ελληνικής πεζογραφίας, πρόσφατα και παλιότερα, που εκδόθηκαν το προηγούμενο διάστημα, φέρνουν ξανά στις πρ...

Άγνωστες πτυχές της Ιστορίας, απλοί άνθρωποι, λοξές αφηγήσεις: Οκτώ ελληνικά μυθιστορήματα που κυκλοφόρησαν πρόσφατα και ξεχωρίζουν

Άγνωστες πτυχές της Ιστορίας, απλοί άνθρωποι, λοξές αφηγήσεις: Οκτώ ελληνικά μυθιστορήματα που κυκλοφόρησαν πρόσφατα και ξεχωρίζουν

Άγνωστες πτυχές της Ιστορίας ξεδιπλώνονται, ο παραλογισμός εισβάλλει, οι «απλοί» άνθρωποι παλεύουν κόντρα στις εξελίξεις, τους Άλλους και τους ίδιους τους εαυτούς τους – αυτά και πολλά ακόμα συναντάμε σε οκτώ μυθιστορήματα από Έλληνες συγγραφείς που κυκλοφόρησαν πρόσφατα.

Γράφει ...

Βιβλία για ένα καλοκαίρι με μυστήριο και ανατριχίλες: 21 αστυνομικά που ξεχωρίζουν

Βιβλία για ένα καλοκαίρι με μυστήριο και ανατριχίλες: 21 αστυνομικά που ξεχωρίζουν

20 αστυνομικά βιβλία που κυκλοφόρησαν πρόσφατα, ελληνικά και μεταφρασμένα, συν το γνωστό μας Κάσκο του Σέργιου Γκάκα, που είναι επανέκδοση. Για ένα καλοκαίρι γεμάτο μυστήριο και ανατριχίλες, αλλά και με κοινωνικό προβληματισμό. 

Γράφει η Χίλντα Παπαδημητρίου

...

ΠΡΟΘΗΚΕΣ

ΠΡΟΘΗΚΕΣ

Newsletter

Θέλω να λαμβάνω το newsletter σας
ΕΓΓΡΑΦΗ

ΣΥΓΓΡΑΦΕΙΣ

ΤΑ ΠΙΟ ΔΗΜΟΦΙΛΗ ΤΗΣ ΧΡΟΝΙΑΣ

12 Δεκεμβρίου 2024 ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ

Τα 100 καλύτερα λογοτεχνικά βιβλία του 2024

Mυθιστορήματα, νουβέλες, διηγήματα: Εκατό καλά λογοτεχνικά βιβλία που κυκλοφόρησαν το 2024 από τα πολλά περισσότερα που έπεσαν στα χέρια μας, με τη μεταφρασμένη πεζογρα

ΦΑΚΕΛΟΙ