aganaktismenoi_mountza

{jcomments on}Του Κώστα Κατσουλάρη

Η άρνηση της πραγματικότητας δεν θα φέρει το καινούργιο

Όταν λίγους μήνες νωρίτερα κυκλοφόρησε και στη χώρα μας η μετάφραση του «Αγανακτήστε!», που πουλιόταν σαν ζεστό ψωμάκι το φθινόπωρο στη Γαλλία, όλα έδειχναν ότι το μόλις 60 σελίδων βιβλιαράκι θα περνούσε μάλλον απαρατήρητο στα καθ’ ημάς.

Λογικό: Ποιος στη χώρα μας γνωρίζει τον 93χρονο σήμερα Στεφάν Εσσέλ (Stéphane Hessel), ο οποίος παρότι γεννήθηκε Γερμανός, πολιτογραφήθηκε Γάλλος, γλίτωσε ως εκ θαύματος από τα ναζιστικά στρατόπεδα συγκέντρωσης και, μετά από πολλές περιπέτειες, πρωτοστάτησε στη συγγραφή της «Οικουμενικής διακήρυξης για τα Ανθρώπινα Δικαιώματα»; Βλέπετε, ο Εσσέλ είναι κομμάτι της σύγχρονης Ευρωπαϊκής Ιστορίας, για την οποία οι νεοέλληνες θέλουμε να γνωρίζουμε μόνο ό,τι ενισχύει την εθνική μας οίηση (βλ. «οι ήρωες πολεμούν σαν Έλληνες») και τίποτε που να την κλονίζει ή να την αμφισβητεί (βλ. εξολόθρευση της εβραϊκής κοινότητας της Θεσσαλονίκης, δοσιλογισμός κ.ά).

Από την άλλη, το ίδιο το κείμενο, μια κατάθεση γενικών αρχών που καλούν στην εγρήγορση και στην αγανάκτηση ενάντια στην κοινωνική αδικία, στην ξενοφοβία, στην υποχώρηση του Κράτους Πρόνοιας, στην αδικία που υφίστανται οι Παλαιστίνιοι από το Κράτος του Ισραήλ (σημειωτέον, ο Εσσέλ είναι Εβραίος), δεν είναι από αυτά που συγκινούν το ευρύ ελληνικό κοινό. Δεν διαθέτει ίχνος συνομωσιολογίας ή αντιαμερικανισμού, δεν στηλιτεύει αόρατα κέντρα εξουσίας, δεν καλεί έστω σε συστράτευση για τη λαϊκή εξουσία. Ίσα ίσα που, παρά τις πολλές δυσάρεστες διαπιστώσεις του, ο Εσσέλ κάνει λόγο για «ειρηνική επανάσταση» και τίθεται εναντίον κάθε μορφής βίας: «Η βία γυρίζει την πλάτη στην ελπίδα», λέει χαρακτηριστικά.

stephane-hesselΤο βιβλίο του Εσσέλ ανήκει σε αυτά τα κείμενα που δεν σου επιτρέπουν εύκολα να διαφωνήσεις. Έχοντας πάρει –και με το βάρος της προσωπικής του ιστορίας– το μέρος του «καλού», ο συγγραφέας του δεν σου αφήνει άλλο δρόμο παρά αυτόν της συγκατάνευσης. Κανείς εχέφρων άνθρωπος δεν τάσσεται υπέρ της διεύρυνσης του χάσματος μεταξύ πλουσίων και φτωχών, ουδείς συμπαθεί τους μεγιστάνες του Τύπου και των ΜΜΕ που διαμορφώνουν σαθρές συνειδήσεις, κι ελάχιστοι τρέφουν αληθινή συμπάθεια προς το Κράτος του Ισραήλ όταν επιδίδεται σε σκληρά αντίποινα ή σε πολεμικές επιχειρήσεις σπέρνοντας τον τρόμο επί δικαίων και αδίκων.

Αυτή η ιδιότητα του "Αγανακτήστε!", το ότι δεν σου επιτρέπει δηλαδή να διαφωνήσεις μαζί του, αν κι εκ πρώτοις προβληματική, απεδείχθη το κλειδί της επιτυχίας του: Διαμορφώνει έναν ελάχιστο κοινό παρονομαστή, μια μίνιμουμ κοινωνική συμφωνία γύρω από το τι είναι καλό και τι όχι, τι είναι θεμιτό και τι όχι, σε μια εποχή τρομερής και επώδυνης σύγχυσης. Διαβάζοντας τον Εσσέλ, άνθρωποι με διαφορετικό κοινωνικό υπόβαθρο και διαφορετικές προσλαμβάνουσες, μπορούν να ανακράξουν: «Καλά τα λέει ο τύπος, κάτι πρέπει να κάνουμε!»

Με το ξέσπασμα της ελληνικής εκδοχής του κινήματος των «αγανακτισμένων», το βιβλιαράκι του Εσσέλ ζει μια δεύτερη –εμπορικά– ζωή, αναπάντεχα ζωηρή, παρότι η δική του πρόσκληση για αγανάκτηση δεν "επικοινωνεί" (απ’ όσο γνωρίζω) με το κίνημα των Αγανακτισμένων όπως αυτό εκφράστηκε στην Ισπανία και το οποίο «ενέπνευσε» και το δικό μας. Αν μάλιστα λάβει κανείς υπόψη του και την εξέλιξη του ελληνικού κινήματος από μια φρέσκια, ανατρεπτική, ανεξάρτητη και παιχνιδιάρικη γιορτή σε κίνημα γενικευμένης άρνησης της πραγματικότητας και αυτοκαταστροφικής μέθεξης*, τότε γίνεται ακόμη πιο φανερό ότι η αγανάκτηση του Εσσέλ και η αγανάκτηση της ελληνικής πλατείας έχουν διαφορετικές αφετηρίες, τόσο ιδεολογικές όσο και πολιτισμικές.

Ολοκληρώνοντας, παραθέτω μερικά λόγια με τα οποία επέλεξε ο ίδιος ο συγγραφέας να κλείσει το κείμενό του, «δάνειο» από διακήρυξη που είχαν βγάλει οι παλαίμαχοι της Γαλλικής Αντίστασης επτά χρόνια νωρίτερα, το 2004. Σε αυτό, μεταξύ άλλων, γίνεται έκκληση «για μια αληθινά ειρηνική εξέγερση και αντίσταση στα μέσα μαζικής ενημέρωσης που παρουσιάζουν ως μοναδική προοπτική για τη νεολαία τη μαζική κατανάλωση, την περιφρόνηση για τους αδύναμους, την αδιαφορία για τον πολιτισμό, τη γενικευμένη αμνησία και τον ξέφρενο ανταγωνισμό όλων εναντίων όλων.»

Διαβλέπει κανείς σήμερα τίποτε από αυτά στο Σύνταγμα ή στις άλλες πλατείες όπου λαμβάνει χώρα το θέατρο της αγανάκτησης; Ή μήπως η κουλτούρα της μούντζας και η ναρκισσιστική καθήλωση στο βολικό «για όλα φταίνε οι άλλοι» έχει εξανεμίσει κάθε ελπίδα για ένα κίνημα πραγματικά παιγνιώδες και τολμηρό;

* Δεν θα ήθελα να φανεί ότι "τσουβαλιάζω" ένα ετερόκλητο κίνημα κάτω από ταμπέλες και εύκολες κατηγοριοποιήσεις. Ερμηνείες κάνω, όπως κάνουμε όλοι. Μια ματιά όμως στα συνθήματα που κυριαρχούν στα πανό του Συντάγματος ("Η Βουλή θα γίνει ο τάφος σας", "Αν ψηφίσετε το μνημόνιο σας περιμένει το Γουδή" κ.ά.) δεν αφήνει πολλά περιθώρια για αμφιβολίες, κι άρα για αισιοδοξία: οι παρανοϊκές θεωρήσεις της πολιτικής και της Ιστορίας -τύπου Deptocracy- έχουν "μολύνει" ανεπανόρθωτα τους θαμώνες της πλατείας, με αποτέλεσμα οι περισσότεροι να νομίζουν ότι το χρέος -και η ενδεχόμενη χρεοκοπία- είναι κάτι σαν τα δακρυγόνα - αρκεί να φυσήξει λίγος αέρας αριστερόστροφης αμεριμνησίας και όλα τα βάσανα θα εξανεμιστούν...   

aganakthste-patakisΑγανακτήστε!
Stéphane Hessel
Μτφρ. Σώτη Τριανταφύλλου
Πατάκης 2011

politeia_order

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

Ακολουθήστε την bookpress.gr στο Google News και διαβάστε πρώτοι τα θέματα που σας ενδιαφέρουν.


ΣΧΕΤΙΚΑ ΑΡΘΡΑ

«Γιατί η πολιτική αποτυγχάνει» του Μπεν Άνσελ (κριτική) – Οι πέντε παγίδες της δημοκρατίας και πώς να τις αποφύγουμε

«Γιατί η πολιτική αποτυγχάνει» του Μπεν Άνσελ (κριτική) – Οι πέντε παγίδες της δημοκρατίας και πώς να τις αποφύγουμε

Για το βιβλίο του Μπεν Άνσελ [Ben Ansell] «Γιατί η πολιτική αποτυγχάνει» (μτφρ. Γιώργος Μαραγκός, εκδ. Μεταίχμιο).

Γράφει ο Γιώργος Σιακαντάρης

Η πολιτική αποτυγχάνει όταν πιστεύουμε ή υποκρινόμαστε πως πιστεύουμε ότι μπορο...

«Ιστορία των επιχειρήσεων Ωνάση 1924-1975» − Έτσι χτίστηκε ο μύθος του Έλληνα κροίσου

«Ιστορία των επιχειρήσεων Ωνάση 1924-1975» − Έτσι χτίστηκε ο μύθος του Έλληνα κροίσου

Για τον τόμο του Ιδρύματος Ωνάση «Ιστορία των επιχειρήσεων Ωνάση 1924-1975» (εκδ. Πανεπιστημιακές Εκδόσεις Κρήτης). Κεντρική εικόνα: (από αριστερά) Θεόδωρος Γαροφαλίδης, Σοφοκλής Βενιζέλος, Αριστοτέλης Ωνάσης. Πηγή: Αρχείο Ωνάση, Αρχείο Κλεισθένη Δασκαλάκου.

Γράφει ο Διονύσης Μαρίνος

...
«Διασκέδαση μέχρι θανάτου» του Νιλ Πόστμαν (κριτική) – Το «λάθος» του Όργουελ και η δικαίωση του Χάξλεϋ: από την τηλεόραση στον πολιτισμό της εικόνας

«Διασκέδαση μέχρι θανάτου» του Νιλ Πόστμαν (κριτική) – Το «λάθος» του Όργουελ και η δικαίωση του Χάξλεϋ: από την τηλεόραση στον πολιτισμό της εικόνας

Για το βιβλίο του Νιλ Πόστμαν [Neil Postman] «Διασκέδαση μέχρι θανάτου: ο δημόσιος λόγος στην εποχή του θεάματος» (μτφρ. Φωτεινή Ρουγκούνη, Αφροδίτη Τζαμουράνη, εκδ. Παπαζήση).

Γράφει ο Μύρων Ζαχαράκης

Το περίφημο βιβλίο ...

ΠΡΟΣΦΑΤΑ ΑΡΘΡΑ

«Γυναικεία Βραβεία non fiction 2024»: Ανακοινώθηκε η βραχεία λίστα

«Γυναικεία Βραβεία non fiction 2024»: Ανακοινώθηκε η βραχεία λίστα

Η νικήτρια του βραβείου Women's Prize για non-fiction βιβλία θα ανακοινωθεί στις 13 Ιουνίου. Κεντρική εικόνα, μια από τις υποψήφιες για το βραβείο: η συγγραφέας και αρθρογράφος Ναόμι Κλάιν © The University of British Columbia.

Επιμέλεια: Book Press

...
Τρία μυθιστορήματα με άρωμα εποχής και μυστηρίου από τα Ελληνικά Γράμματα

Τρία μυθιστορήματα με άρωμα εποχής και μυστηρίου από τα Ελληνικά Γράμματα

Για τα μυθιστορήματα «Strangers in the Night» (μτφρ. Μυρσίνη Γκανά) της Χέδερ Γουέμπ [Heather Webb], «Τα Μυστήρια της Μις Μόρτον Μόρτον» (μτφρ. Χρήστος Μπαρουξής) της Κάθριν Λόιντ [Catherine Lloyd] και «Κωδικός Coco» (μτφρ. Γιάννης Σπανδωνής) της Τζιόια Ντιλιμπέρτο [Gioia Diliberto]. Τρία μυθιστορήματα που μας μεταφ...

Ο «Νευρομάντης» του Ουίλιαμ Γκίμπσον μεταφέρεται στην οθόνη: μεγάλο συνδρομητικό κανάλι ανακοίνωσε ότι αγόρασε τα δικαιώματα

Ο «Νευρομάντης» του Ουίλιαμ Γκίμπσον μεταφέρεται στην οθόνη: μεγάλο συνδρομητικό κανάλι ανακοίνωσε ότι αγόρασε τα δικαιώματα

Το πασίγνωστο μυθιστόρημα του «πατέρα» του Cyberpunk Ουίλιαμ Γκίμπσον [William Gibson] «Νευρομάντης» αναμένεται να γίνει σειρά 10 επεισοδίων από το συνδρομητικό κανάλι Apple TV. Κεντρική εικόνα: ο συγγραφέας Ουίλιαμ Γκίμπσον © Wikipedia. 

Επιμέλεια: Book Press

...

ΠΡΟΔΗΜΟΣΙΕΥΣΕΙΣ

«Μακγκάφιν» του Βαγγέλη Γιαννίση (προδημοσίευση)

«Μακγκάφιν» του Βαγγέλη Γιαννίση (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση αποσπάσματος από το μυθιστόρημα του Βαγγέλη Γιαννίση «Μακγκάφιν», το οποίο θα κυκλοφορήσει στις 21 Μαρτίου από τις εκδόσεις Διόπτρα.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

ΤΟΥΡΙΣΤΑΣ
37.947408, 23.641584

 «Αφού σου ...


«Το μποστάνι του Μποστ» του Κωνσταντίνου Κυριακού (προδημοσίευση)

«Το μποστάνι του Μποστ» του Κωνσταντίνου Κυριακού (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση αποσπάσματος από το βιβλίο του Κωνσταντίνου Κυριακού «Το μποστάνι του Μποστ – Μια σύνθεση / συμπλήρωση / διασκευή κειμένων του Μποστ», το οποίο κυκλοφορεί σε λίγες μέρες από τις εκδόσεις Νίκας.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

...

«Όλα μαύρα» της Δήμητρας Παπαδήμα (προδημοσίευση)

«Όλα μαύρα» της Δήμητρας Παπαδήμα (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση αποσπάσματος από το βιβλίο της Δήμητρας Παπαδήμα «Όλα μαύρα», το οποίο θα κυκλοφορήσει την επόμενη εβδομάδα από τις εκδόσεις Νίκας.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

«Τι είμαστε εμείς μπροστά σε αυτά τα κτήνη, ρε; Τι είμαστε; Άγιοι. Και φόνο να...

ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ

Τρία μυθιστορήματα με άρωμα εποχής και μυστηρίου από τα Ελληνικά Γράμματα

Τρία μυθιστορήματα με άρωμα εποχής και μυστηρίου από τα Ελληνικά Γράμματα

Για τα μυθιστορήματα «Strangers in the Night» (μτφρ. Μυρσίνη Γκανά) της Χέδερ Γουέμπ [Heather Webb], «Τα Μυστήρια της Μις Μόρτον Μόρτον» (μτφρ. Χρήστος Μπαρουξής) της Κάθριν Λόιντ [Catherine Lloyd] και «Κωδικός Coco» (μτφρ. Γιάννης Σπανδωνής) της Τζιόια Ντιλιμπέρτο [Gioia Diliberto]. Τρία μυθιστορήματα που μας μεταφ...

Επανάσταση 1821: 11 βιβλία για τον Αγώνα των Ελλήνων

Επανάσταση 1821: 11 βιβλία για τον Αγώνα των Ελλήνων

Ενόψει της 25ης Μαρτίου, επιλέγουμε έντεκα βιβλία που μας βοηθούν να κατανοήσουμε τα περίπλοκλη όσο και μοναδική διαδοχή γεγονότων που ήταν η Ελληνική Επανάσταση. Kεντρική εικόνα: έργο του Λουντοβίκο Λιπαρίνι «Ο όρκος του λόρδου Βύρωνα στο Μεσολόγγι» (περίπου 1850), μουσείο Μπενάκη.

...
Ιστορίες από τη Χώρα των Χρυσανθέμων: 10 λογοτεχνικά έργα που κυκλοφόρησαν πρόσφατα ανοίγουν παράθυρα στον κόσμο της Ιαπωνίας

Ιστορίες από τη Χώρα των Χρυσανθέμων: 10 λογοτεχνικά έργα που κυκλοφόρησαν πρόσφατα ανοίγουν παράθυρα στον κόσμο της Ιαπωνίας

Όσο μακρινή κι αν φαντάζει η Ιαπωνία, δεν παύει να μας ελκύει, μεταξύ άλλων και για την ιδιαίτερη και τολμηρή λογοτεχνία της. Από τον κλασικό Καουαμπάτα έως τον ευφάνταστο Μουρακάμι, επιλέγουμε δέκα βιβλία που κυκλοφόρησαν σχετικά πρόσφατα και μπορούν να μας ανοίξουν νέα παράθυρα στον κόσμο του Ανατέλλοντος Ήλιου. K...

ΠΡΟΘΗΚΕΣ

ΠΡΟΘΗΚΕΣ

Newsletter

Θέλω να λαμβάνω το newsletter σας
ΕΓΓΡΑΦΗ

ΣΥΓΓΡΑΦΕΙΣ

ΤΑ ΠΙΟ ΔΗΜΟΦΙΛΗ ΤΗΣ ΧΡΟΝΙΑΣ

02 Απριλίου 2023 ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ

Τα μεγαλύτερα μυθιστορήματα όλων των εποχών: 20 έργα-ποταμοί από την παγκόσμια λογοτεχνία

Πολύτομα λογοτεχνικά έργα, μυθιστορήματα-ποταμοί, βιβλία που η ανάγνωσή τους μοιάζει με άθλο. Έργα-ορόσημα της παγκόσμιας πεζογραφίας, επικές αφηγήσεις από την Άπω Ανατ

ΦΑΚΕΛΟΙ