aganaktismenoi_mountza

{jcomments on}Του Κώστα Κατσουλάρη

Η άρνηση της πραγματικότητας δεν θα φέρει το καινούργιο

Όταν λίγους μήνες νωρίτερα κυκλοφόρησε και στη χώρα μας η μετάφραση του «Αγανακτήστε!», που πουλιόταν σαν ζεστό ψωμάκι το φθινόπωρο στη Γαλλία, όλα έδειχναν ότι το μόλις 60 σελίδων βιβλιαράκι θα περνούσε μάλλον απαρατήρητο στα καθ’ ημάς.

Λογικό: Ποιος στη χώρα μας γνωρίζει τον 93χρονο σήμερα Στεφάν Εσσέλ (Stéphane Hessel), ο οποίος παρότι γεννήθηκε Γερμανός, πολιτογραφήθηκε Γάλλος, γλίτωσε ως εκ θαύματος από τα ναζιστικά στρατόπεδα συγκέντρωσης και, μετά από πολλές περιπέτειες, πρωτοστάτησε στη συγγραφή της «Οικουμενικής διακήρυξης για τα Ανθρώπινα Δικαιώματα»; Βλέπετε, ο Εσσέλ είναι κομμάτι της σύγχρονης Ευρωπαϊκής Ιστορίας, για την οποία οι νεοέλληνες θέλουμε να γνωρίζουμε μόνο ό,τι ενισχύει την εθνική μας οίηση (βλ. «οι ήρωες πολεμούν σαν Έλληνες») και τίποτε που να την κλονίζει ή να την αμφισβητεί (βλ. εξολόθρευση της εβραϊκής κοινότητας της Θεσσαλονίκης, δοσιλογισμός κ.ά).

Από την άλλη, το ίδιο το κείμενο, μια κατάθεση γενικών αρχών που καλούν στην εγρήγορση και στην αγανάκτηση ενάντια στην κοινωνική αδικία, στην ξενοφοβία, στην υποχώρηση του Κράτους Πρόνοιας, στην αδικία που υφίστανται οι Παλαιστίνιοι από το Κράτος του Ισραήλ (σημειωτέον, ο Εσσέλ είναι Εβραίος), δεν είναι από αυτά που συγκινούν το ευρύ ελληνικό κοινό. Δεν διαθέτει ίχνος συνομωσιολογίας ή αντιαμερικανισμού, δεν στηλιτεύει αόρατα κέντρα εξουσίας, δεν καλεί έστω σε συστράτευση για τη λαϊκή εξουσία. Ίσα ίσα που, παρά τις πολλές δυσάρεστες διαπιστώσεις του, ο Εσσέλ κάνει λόγο για «ειρηνική επανάσταση» και τίθεται εναντίον κάθε μορφής βίας: «Η βία γυρίζει την πλάτη στην ελπίδα», λέει χαρακτηριστικά.

stephane-hesselΤο βιβλίο του Εσσέλ ανήκει σε αυτά τα κείμενα που δεν σου επιτρέπουν εύκολα να διαφωνήσεις. Έχοντας πάρει –και με το βάρος της προσωπικής του ιστορίας– το μέρος του «καλού», ο συγγραφέας του δεν σου αφήνει άλλο δρόμο παρά αυτόν της συγκατάνευσης. Κανείς εχέφρων άνθρωπος δεν τάσσεται υπέρ της διεύρυνσης του χάσματος μεταξύ πλουσίων και φτωχών, ουδείς συμπαθεί τους μεγιστάνες του Τύπου και των ΜΜΕ που διαμορφώνουν σαθρές συνειδήσεις, κι ελάχιστοι τρέφουν αληθινή συμπάθεια προς το Κράτος του Ισραήλ όταν επιδίδεται σε σκληρά αντίποινα ή σε πολεμικές επιχειρήσεις σπέρνοντας τον τρόμο επί δικαίων και αδίκων.

Αυτή η ιδιότητα του "Αγανακτήστε!", το ότι δεν σου επιτρέπει δηλαδή να διαφωνήσεις μαζί του, αν κι εκ πρώτοις προβληματική, απεδείχθη το κλειδί της επιτυχίας του: Διαμορφώνει έναν ελάχιστο κοινό παρονομαστή, μια μίνιμουμ κοινωνική συμφωνία γύρω από το τι είναι καλό και τι όχι, τι είναι θεμιτό και τι όχι, σε μια εποχή τρομερής και επώδυνης σύγχυσης. Διαβάζοντας τον Εσσέλ, άνθρωποι με διαφορετικό κοινωνικό υπόβαθρο και διαφορετικές προσλαμβάνουσες, μπορούν να ανακράξουν: «Καλά τα λέει ο τύπος, κάτι πρέπει να κάνουμε!»

Με το ξέσπασμα της ελληνικής εκδοχής του κινήματος των «αγανακτισμένων», το βιβλιαράκι του Εσσέλ ζει μια δεύτερη –εμπορικά– ζωή, αναπάντεχα ζωηρή, παρότι η δική του πρόσκληση για αγανάκτηση δεν "επικοινωνεί" (απ’ όσο γνωρίζω) με το κίνημα των Αγανακτισμένων όπως αυτό εκφράστηκε στην Ισπανία και το οποίο «ενέπνευσε» και το δικό μας. Αν μάλιστα λάβει κανείς υπόψη του και την εξέλιξη του ελληνικού κινήματος από μια φρέσκια, ανατρεπτική, ανεξάρτητη και παιχνιδιάρικη γιορτή σε κίνημα γενικευμένης άρνησης της πραγματικότητας και αυτοκαταστροφικής μέθεξης*, τότε γίνεται ακόμη πιο φανερό ότι η αγανάκτηση του Εσσέλ και η αγανάκτηση της ελληνικής πλατείας έχουν διαφορετικές αφετηρίες, τόσο ιδεολογικές όσο και πολιτισμικές.

Ολοκληρώνοντας, παραθέτω μερικά λόγια με τα οποία επέλεξε ο ίδιος ο συγγραφέας να κλείσει το κείμενό του, «δάνειο» από διακήρυξη που είχαν βγάλει οι παλαίμαχοι της Γαλλικής Αντίστασης επτά χρόνια νωρίτερα, το 2004. Σε αυτό, μεταξύ άλλων, γίνεται έκκληση «για μια αληθινά ειρηνική εξέγερση και αντίσταση στα μέσα μαζικής ενημέρωσης που παρουσιάζουν ως μοναδική προοπτική για τη νεολαία τη μαζική κατανάλωση, την περιφρόνηση για τους αδύναμους, την αδιαφορία για τον πολιτισμό, τη γενικευμένη αμνησία και τον ξέφρενο ανταγωνισμό όλων εναντίων όλων.»

Διαβλέπει κανείς σήμερα τίποτε από αυτά στο Σύνταγμα ή στις άλλες πλατείες όπου λαμβάνει χώρα το θέατρο της αγανάκτησης; Ή μήπως η κουλτούρα της μούντζας και η ναρκισσιστική καθήλωση στο βολικό «για όλα φταίνε οι άλλοι» έχει εξανεμίσει κάθε ελπίδα για ένα κίνημα πραγματικά παιγνιώδες και τολμηρό;

* Δεν θα ήθελα να φανεί ότι "τσουβαλιάζω" ένα ετερόκλητο κίνημα κάτω από ταμπέλες και εύκολες κατηγοριοποιήσεις. Ερμηνείες κάνω, όπως κάνουμε όλοι. Μια ματιά όμως στα συνθήματα που κυριαρχούν στα πανό του Συντάγματος ("Η Βουλή θα γίνει ο τάφος σας", "Αν ψηφίσετε το μνημόνιο σας περιμένει το Γουδή" κ.ά.) δεν αφήνει πολλά περιθώρια για αμφιβολίες, κι άρα για αισιοδοξία: οι παρανοϊκές θεωρήσεις της πολιτικής και της Ιστορίας -τύπου Deptocracy- έχουν "μολύνει" ανεπανόρθωτα τους θαμώνες της πλατείας, με αποτέλεσμα οι περισσότεροι να νομίζουν ότι το χρέος -και η ενδεχόμενη χρεοκοπία- είναι κάτι σαν τα δακρυγόνα - αρκεί να φυσήξει λίγος αέρας αριστερόστροφης αμεριμνησίας και όλα τα βάσανα θα εξανεμιστούν...   

aganakthste-patakisΑγανακτήστε!
Stéphane Hessel
Μτφρ. Σώτη Τριανταφύλλου
Πατάκης 2011

politeia_order

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

Ακολουθήστε την bookpress.gr στο Google News και διαβάστε πρώτοι τα θέματα που σας ενδιαφέρουν.


ΣΧΕΤΙΚΑ ΑΡΘΡΑ

«Η δύναμη της τελετουργίας» του Δημήτρη Ξυγαλατά (κριτική) – Homo ritualis: η σημασία των τελετουργιών στη ζωή μας

«Η δύναμη της τελετουργίας» του Δημήτρη Ξυγαλατά (κριτική) – Homo ritualis: η σημασία των τελετουργιών στη ζωή μας

Για το βιβλίο του Δημήτρη Ξυγαλατά «Η δύναμη της τελετουργίας: Συμβολικές πράξεις που μας ενώνουν, μας χωρίζουν και μας εμπνέουν» (μτφρ. Μυρτώ Καλοφωλιά, εκδ. Διόπτρα). 

Γράφει ο Μύρων Ζαχαράκης

Τι κοινό έχουν οι ...

«Ταξίδι στο κράτος: Κυριαρχία, δίκαιο, δικαιώματα» του Δημήτρη Χριστόπουλου (κριτική)

«Ταξίδι στο κράτος: Κυριαρχία, δίκαιο, δικαιώματα» του Δημήτρη Χριστόπουλου (κριτική)

Για το βιβλίο του Δημήτρη Χριστόπουλου «Ταξίδι στο κράτος: Κυριαρχία, δίκαιο, δικαιώματα» (εκδ. Πόλις). Κεντρική εικόνα: © Πάρις Ταβιτιάν

Γράφει η Μαρία Πουρνάρη

Το νέο βιβλίο του ...

«Keynes: Κεϊνσιανισμός και Σοσιαλδημοκρατία» του Γιώργου Αργείτη (κριτική)

«Keynes: Κεϊνσιανισμός και Σοσιαλδημοκρατία» του Γιώργου Αργείτη (κριτική)

Για το βιβλίο του Γιώργου Αργείτη «Keynes: Κεϊνσιανισμός και Σοσιαλδημοκρατία» (εκδ. Παπαζήση). Στην κεντρική εικόνα, ο Τζων Μέυναρντ Κέυνς.

Γράφει ο Γιώργος Σιακαντάρης

Το βιβλίο του Γιώργου Αργείτη, «Keynes: Κεϊ...

ΠΡΟΣΦΑΤΑ ΑΡΘΡΑ

«Manifest – Υλοποίησε τη ζωή των ονείρων σου» της Τζορντάνα Λεβίν (προδημοσίευση)

«Manifest – Υλοποίησε τη ζωή των ονείρων σου» της Τζορντάνα Λεβίν (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση αποσπάσματος από το βιβλίο της Τζορντάνα Λεβίν [Jordanna Levin] «Manifest – Υλοποίησε τη ζωή των ονείρων σου» (μτφρ. Νοέλα Ελιασά), που θα κυκλοφορήσει στις 25 Σεπτεμβρίου από τις εκδόσεις Μίνωας. 

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

...

Αυτή είναι η βραχεία λίστα για το Βραβείο Μπούκερ 2023

Αυτή είναι η βραχεία λίστα για το Βραβείο Μπούκερ 2023

Οι έξι συγγραφείς που επιλεχτήκαν από την κριτική επιτροπή «παρουσιάζουν έργα εντυπωσιακής δομής». Ανάμεσά τους βρίσκονται δύο πρωτοεμφανιζόμενοι πεζογράφοι. Στη φωτογραφία, η υποψήφια Σάρα Μπερνστάιν [Sarah Bernstein].

Επιμέλεια: Book Press

...
Με «Το σπίτι» του Δημήτρη Καραντζά ξεκινάει το πρόγραμμα της Στέγης για το φθινόπωρο

Με «Το σπίτι» του Δημήτρη Καραντζά ξεκινάει το πρόγραμμα της Στέγης για το φθινόπωρο

Ο Δημήτρης Καραντζάς επιστρέφει στη Στέγη με μια περφόρμανς–παραβολή για τη βία, τον εθισμό στην εικόνα και την κατάργηση των ψευδαισθήσεων ή, αλλιώς, για την πραγματικότητα που, ό,τι κι αν κάνεις για να την αποφύγεις, αργά ή γρήγορα θα έρθει να σε βρει.

Επιμέλεια: Book Press

Από τις 30 Σεπτεμβρί...

ΠΡΟΔΗΜΟΣΙΕΥΣΕΙΣ

«Manifest – Υλοποίησε τη ζωή των ονείρων σου» της Τζορντάνα Λεβίν (προδημοσίευση)

«Manifest – Υλοποίησε τη ζωή των ονείρων σου» της Τζορντάνα Λεβίν (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση αποσπάσματος από το βιβλίο της Τζορντάνα Λεβίν [Jordanna Levin] «Manifest – Υλοποίησε τη ζωή των ονείρων σου» (μτφρ. Νοέλα Ελιασά), που θα κυκλοφορήσει στις 25 Σεπτεμβρίου από τις εκδόσεις Μίνωας. 

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

...

«Ηλίας Πετρόπουλος: Σκληρός από τρυφερότητα» του Τζον Τέιλορ (προδημοσίευση)

«Ηλίας Πετρόπουλος: Σκληρός από τρυφερότητα» του Τζον Τέιλορ (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση του προλόγου του μεταφραστή Γιώργου Ι. Αλλαμανή, στο βιβλίο του Τζον Τέιλορ [John Taylor] «Σκληρός από τρυφερότητα – Ο Έλληνας ποιητής και λαογράφος του άστεως Ηλίας Πετρόπουλος», το οποίο κυκλοφορεί αυτές τις μέρες από τις εκδόσεις Δίχτυ.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

...
«Ο Πολωνός» του Τζ.Μ. Κουτσί (προδημοσίευση)

«Ο Πολωνός» του Τζ.Μ. Κουτσί (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση αποσπάσματος από το μυθιστόρημα του Τζ.Μ. Κουτσί [J.M. Coetzee] «Ο Πολωνός» (μτφρ. Χριστίνα Σωτηροπούλου), το οποίο θα κυκλοφορήσει στις 4 Οκτωβρίου από τις εκδόσεις Διόπτρα.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

...

ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ

Τα βιβλία του φθινοπώρου 2023: Τι θα διαβάσουμε τις μέρες που έρχονται

Τα βιβλία του φθινοπώρου 2023: Τι θα διαβάσουμε τις μέρες που έρχονται

Επιλογές από τις προσεχείς εκδόσεις ελληνικής και μεταφρασμένης πεζογραφίας, ποίησης, βιογραφιών, θεάτρου, δοκιμίων, μελετών και γκράφικ νόβελ.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

Επιλέξαμε και φέτος όχι την εξαντλητική παρουσίαση των νέων εκδόσεων αλλά την στ...

22 σημαντικοί συγγραφείς που έγραψαν μόνο ένα μυθιστόρημα

22 σημαντικοί συγγραφείς που έγραψαν μόνο ένα μυθιστόρημα

Τι κοινό θα μπορούσε να έχει η Έμιλι Μπροντέ [Emily Brontë] με τον Χουάν Ρούλφο [Juan Rulfo] και τον εικονιζόμενο Άρη Αλεξάνδρου; Και οι τρεις τους, όπως και πολλοί ακόμα σημαντικοί συγγραφείς, έγραψαν και εξέδωσαν ένα μόνο μυθιστόρημα στη διάρκεια της ζωής τους, που ωστόσο αρκούσε για να τους καθιερώσει στο λογοτεχ...

4 σημαντικές εκδόσεις για την Αθήνα – Όψεις μιας πόλης σε διαρκή κίνηση

4 σημαντικές εκδόσεις για την Αθήνα – Όψεις μιας πόλης σε διαρκή κίνηση

Τέσσερις εκδόσεις για τη μελέτη, το σήμερα και το άλλοτε της Αθήνας. Στην κεντρική εικόνα, φωτογραφία της Διονυσίας Αλεξιάδου, από το λεύκωμα των εκδόσεων Καπόν «Η Αθήνα στον καιρό της πανδημίας».

Γράφει ο Διονύσης Μαρίνος

...

ΠΡΟΘΗΚΕΣ

ΠΡΟΘΗΚΕΣ

Newsletter

Θέλω να λαμβάνω το newsletter σας
ΕΓΓΡΑΦΗ

ΣΥΓΓΡΑΦΕΙΣ

ΤΑ ΠΙΟ ΔΗΜΟΦΙΛΗ ΤΟΥ ΜΗΝΑ

ΤΑ ΠΙΟ ΔΗΜΟΦΙΛΗ ΤΗΣ ΧΡΟΝΙΑΣ

ΦΑΚΕΛΟΙ