women250

Φοβούνται οι άντρες τις γυναίκες; Για τον Γάλλο ψυχαναλυτή Ζαν Κουρνύ, πρόεδρο για ένα διάστημα της Ψυχαναλυτικής Εταιρείας του Παρισιού, δεν υπάρχει καμιά αμφιβολία. Έτσι εξηγείται, σύμφωνα με τον ίδιο, το γεγονός ότι οι άντρες, παντού και πάντοτε, κυριαρχούν πάνω τους· το γεγονός ότι σε όλες τις κοινωνίες, ακόμη και στις πιο πρωτόγονες, ακόμη και στις θεωρούμενες μητριαρχικές, οι γυναίκες βρίσκονται μονίμως κάτω από κοινωνικό έλεγχο, συχνά αποκλεισμένες, πάντοτε υποκείμενες σε «ειδικό καθεστώς».

Του Κώστα Κατσουλάρη

Μια σύντομη περιδιάβαση άλλωστε στις βασικές «στιγμές» του δυτικού, τουλάχιστον, πολιτισμού φαίνεται να επιβεβαιώνει με αδιάσειστα στοιχεία την επιθυμία των αντρών να κρατήσουν το θηλυκό εντός νυμφώνα και εκτός κοινωνίας. Τι άλλο έκαναν οι Αρχαίοι, για παράδειγμα, όταν στερούσαν από τις γυναίκες την τόσο πολύτιμη για τους ίδιους ιδιότητα του πολίτη; Όταν τις καταδίκαζαν δια βίου στην ιδιωτεία; Ακόμη και στα ομηρικά έπη, η γυναίκα είναι αφορμή δεινών (βλ. Ωραία Ελένη) ή παράγοντας κακοδαιμονίας (βλ. Ιφιγένεια). Ακόμη και στην μυθολογία τους, αλλά και σε όλες τις μυθολογίες, υποστηρίζει ο Γάλλος ψυχαναλυτής, ο ρόλος των γυναικών είναι μεν καταγωγικός, σύντομα όμως οι γυναικείες μορφές εξοστρακίζονται και «αντικαθίστανται από τους άντρες, ή τους αρσενικούς θεούς». Κι όσο για τη χριστιανική θέση επί του θέματος, ο θεμελιωτής της εκκλησίας Απόστολος Παύλος έθεσε τα πράγματα αρκετά ωμά: «Αι γυναίκες τοις ιδίοις ανδράσιν υποτάσσεσθε ως τω Κυρίω, ότι ο ανήρ εστί κεφαλή της γυναικός […]». Καταλήγοντας στο γνωστό «Η δε γυνή ινά φοβήται τον άντρα…» (Προς Εφεσίους)

Η αντίληψη ότι η γυναίκα κρύβει κινδύνους που θα πρέπει με κάθε μέσο, πρακτικό, νομικό, συμβολικό να αποσοβηθούν, περιοριστούν, κατασταλούν μοιάζει να είναι ένας παγκόσμιος κοινός τόπος – τόσο κοινός που έχουμε την τάση σχεδόν να μην τον βλέπουμε.

Η θέση της γυναίκας δεν είναι βέβαια καλύτερη εκτός δυτικής παράδοσης, είτε περιπλανηθεί κανείς στο χώρο (Κίνα, Αφρική κ.ά.) είτε στο χρόνο (πρωτόγονες ή αρχαϊκές, φεουδαρχικές ή παραδοσιακές κοινωνίες). Βάρβαρα έθιμα(;) όπως η κλειτοριδεκτομή εξακολουθούν ακόμη να τα υφίστανται εκατομμύρια γυναίκες, ενώ υπό καθεστώς αυστηρών περιορισμών και ποικίλων απαγορεύσεων ζει ο μισός πληθυσμός σε μια σειρά ισλαμικά ή άλλα αυταρχικά καθεστώτα. Η αντίληψη ότι η γυναίκα κρύβει κινδύνους που θα πρέπει με κάθε μέσο, πρακτικό, νομικό, συμβολικό να αποσοβηθούν, περιοριστούν, κατασταλούν μοιάζει να είναι ένας παγκόσμιος κοινός τόπος – τόσο κοινός που έχουμε την τάση σχεδόν να μην τον βλέπουμε. Από αυτή την κοινή διαπίστωση, ότι δηλαδή οι άντρες φοβούνται τις γυναίκες, μέχρι την ερμηνεία της υπάρχει βέβαια πολύς και ολισθηρός δρόμος, κι αυτό τον δρόμο, με τα πολλά και διαφορετικής φύσης παρακλάδια του, επιχειρεί να διατρέξει ο Κουρνύ. Βασικό του ερμηνευτικό εργαλείο –τι άλλο;–, η φροϊδική θεωρία και οι ποικίλες μετεξελίξεις της.

Κεντρικό σημείο αναφοράς στην ανάλυση του Κουρνύ είναι η γνωστή θέση του πατέρα της ψυχανάλυσης ότι «η ανατομία είναι πεπρωμένο». Δηλαδή, ότι η διαφορά φύλου, όπως αυτή εγγράφεται στο σώμα, είναι η μητέρα κάθε «διαφοράς», αυτή πάνω στην οποία χτίζεται τόσο η έμφυλη ταυτότητα, όσο και οι όποιες παρεκκλίσεις από αυτή (ομοφυλοφιλία, παρενδυσία, τρανσεξουαλισμός, διαστροφές κ.ά). Σύμφωνα λοιπόν με τη φροϊδική θεώρηση, ο φόβος των αντρών για τη γυναίκα έχει τις ρίζες του στον «τρόμο του ευνουχισμού», κεντρική έννοια πάνω στην οποία χτίζεται όλο το ψυχαναλυτικό οικοδόμημα (οιδιπόδειο σύμπλεγμα, κ.λπ). Το σχήμα είναι απλό: Το αγόρι, βλέποντας την αδελφή του ή τη μάνα του χωρίς αντρικό γεννητικό όργανο, υποθέτει ότι κι εκείνες είχαν αλλά το έχουν χάσει, σκέψη που του προκαλεί το φόβο ότι κι αυτό υπόκειται στον ίδιο τρομερό κίνδυνο. Κατά συνέπεια, για το αρσενικό, το θηλυκό φέρει πάνω στο σώμα του το στίγμα αυτής της απώλειας, και η υπερβολική επαφή μαζί του μπορεί να εκθηλύνει και το ίδιο, να το «μολύνει» με την «έλλειψη».

Κατά συνέπεια, για το αρσενικό, το θηλυκό φέρει πάνω στο σώμα του το στίγμα αυτής της απώλειας, και η υπερβολική επαφή μαζί του μπορεί να εκθηλύνει και το ίδιο, να το «μολύνει» με την «έλλειψη».

Το θηλυκό στοιχείο, σε κάθε του μορφή, αλλά κυρίως το θηλυκό στοιχείο που σύμφωνα με τον Φρόιντ ενυπάρχει σε κάθε αρσενικό στον έναν ή τον άλλο βαθμό, γίνεται στο εξής το κατεξοχήν σημαίνον αυτού του ανείπωτου κινδύνου, του ευνουχισμού, και κάθε εκδήλωσή του προκαλεί αποστροφή ή και τρόμο. Με τα λόγια του γνωστού κοινωνιολόγου Πιερ Μπουρντιέ «Βλέπουμε λοιπόν πως ο αντρισμός […] κατασκευάζεται μπροστά στους άλλους άντρες κι εναντίον της θηλυκότητας, σ’ ένα είδος φόβου του θηλυκού, και καταρχάς του θηλυκού στοιχείου που υπάρχει μέσα στον ίδιο τον άντρα» («Η αντρική κυριαρχία»). Είναι ο ίδιος φόβος που κάνει ακόμη και οξυδερκέστατους φιλοσόφους όπως ο Νίτσε να αναζητούν δυναμικούς τρόπους αντιμετώπισης του κινδύνου. «Πηγαίνεις στις γυναίκες; Να μην ξεχάσεις το μαστίγιο», εκμυστηρεύεται κάποια στιγμή η «σοφή γριά» στον Ζαρατούστρα.

Ο Κουρνύ βέβαια δεν περιορίζεται στη στενή φροϊδική ανάγνωση, χωρίς να την ξεπερνάει ποτέ οριστικά. Παραθέτει τις κριτικές των φεμινιστριών στον Φρόιντ (ειδικά σε ό,τι αφορά τον εικαζόμενο «φθόνο του πέους»), και προσπαθεί να δώσει στην ανάλυσή του το απαραίτητο ανθρωπολογικό ή πολιτισμικό βάθος. Επιχειρεί να πιάσει το θέμα από τις βαθύτερες όψεις του και να το αναγάγει στα κοινωνικά και πολιτισμικά του συμφραζόμενα. Το βιβλίο βρίθει αναφορών σε άλλα βιβλία, τόσο από το χώρο της ψυχανάλυσης, όσο και από χώρους άλλων ανθρωπιστικών επιστημών ή και της λογοτεχνίας. Συχνά όμως γίνεται κουραστικά περιγραφικός και παραθετικός, κάτι που εικονίζεται και στην έντονη κατάτμηση του βιβλίου. Ωστόσο, το γεγονός και μόνο ότι επαναφέρει με ξεκάθαρο και ευθύ τρόπο ένα ζήτημα το οποίο ο κυρίαρχος αντρικός λόγος τείνει να υποβαθμίζει ή και να απωθεί –συχνά μέσω της χλεύης ή της υποτίμησης της θηλυκότητας–, καθώς και το γεγονός ότι δίνει σχεδόν όλα τα εργαλεία με τα οποία μπορεί κανείς να το προσεγγίσει (ψυχανάλυση, ανθρωπολογία, κοινωνιολογία, φεμινιστικές σπουδές), καθιστούν τη μετάφρασή του ουσιαστική συνεισφορά στον επίκαιρο πάντοτε διάλογο μεταξύ των φύλων. Η μετάφραση αντιμετώπισε με τη δέουσα σοβαρότητα τις ποικίλες δυστροπίες της ψυχαναλυτικής ορολογίας, ενώ η καλαίσθητη έκδοση συνοδεύεται από εκτενές επίμετρο του γνωστού Γάλλου ψυχαναλυτή André Green. 

Τίτλοι κεφαλαίων (ενδεικτικά) 

  • Οι άντρες φοβούνται τις γυναίκες επειδή εκείνες ενσαρκώνουν, κατ’ αυτούς, την άγρια, ζωώδη σεξουαλικότητα
  • Φοβούμενοι τις γυναίκες, οι άντρες διστάζουν να τις πλησιάσουν είτε επειδή τις εξιδανικεύουν είτε επειδή, κατά τη γνώμη τους, είναι επικίνδυνες
  • Οι άντρες φοβούνται τις γυναίκες επειδή φοβούνται ότι δεν θα καταφέρουν να τις ικανοποιήσουν
  • Οι άντρες φοβούνται τις γυναίκες επειδή, κατά τη γνώμη τους, είναι διαβολικές
  • Οι άντρες φοβούνται τις γυναίκες επειδή εκείνες ενσαρκώνουν, κατά τη γνώμη τους, την παθητικότητα που υφίσταται τη διείσδυση
  • Οι άντρες φοβούνται τις γυναίκες επειδή εκείνες έχουν μυστικά και φυλαχτά
  • Οι άντρες φοβούνται τις γυναίκες επειδή πιστεύουν ότι οι ίδιες είναι ένα μυστικό
  • Οι άντρες φοβούνται τις γυναίκες επειδή, όταν εκείνες απολαμβάνουν, έχουν την εντύπωση πως αυτό δεν πρόκειται να σταματήσει ποτέ
  • Οι άντρες φοβούνται τις γυναίκες επειδή φοβούνται πως δεν θα τους είναι πιστές
  • Οι άντρες φοβούνται τις γυναίκες επειδή ποτέ δεν είναι απολύτως βέβαιοι για την πατρότητά τους
  • Οι άντρες φοβούνται τις γυναίκες επειδή πιστεύουν ότι εκείνες φθονούν το πέος των ανδρών

 

antressΓιατί οι άντρες φοβούνται τις γυναίκες
JEAN COURNUT
ΜΤΦΡ. ΕΦΗ ΓΙΑΝΝΟΠΟΥΛΟΥ
ΠΑΤΑΚΗΣ 2008
ΣΕΛ. 424, ΤΙΜΗ €22,50
alt

 

(το παρόν άρθρο δημοσιεύτηκε για πρώτη φορά στον Ελεύθερο Τύπο, το 2008)  

Ακολουθήστε την bookpress.gr στο Google News και διαβάστε πρώτοι τα θέματα που σας ενδιαφέρουν.


ΣΧΕΤΙΚΑ ΑΡΘΡΑ

«Διασκέδαση μέχρι θανάτου» του Νιλ Πόστμαν (κριτική) – Το «λάθος» του Όργουελ και η δικαίωση του Χάξλεϋ: από την τηλεόραση στον πολιτισμό της εικόνας

«Διασκέδαση μέχρι θανάτου» του Νιλ Πόστμαν (κριτική) – Το «λάθος» του Όργουελ και η δικαίωση του Χάξλεϋ: από την τηλεόραση στον πολιτισμό της εικόνας

Για το βιβλίο του Νιλ Πόστμαν [Neil Postman] «Διασκέδαση μέχρι θανάτου: ο δημόσιος λόγος στην εποχή του θεάματος» (μτφρ. Φωτεινή Ρουγκούνη, Αφροδίτη Τζαμουράνη, εκδ. Παπαζήση).

Γράφει ο Μύρων Ζαχαράκης

Το περίφημο βιβλίο ...

«Η δύναμη της τελετουργίας» του Δημήτρη Ξυγαλατά (κριτική) – Homo ritualis: η σημασία των τελετουργιών στη ζωή μας

«Η δύναμη της τελετουργίας» του Δημήτρη Ξυγαλατά (κριτική) – Homo ritualis: η σημασία των τελετουργιών στη ζωή μας

Για το βιβλίο του Δημήτρη Ξυγαλατά «Η δύναμη της τελετουργίας: Συμβολικές πράξεις που μας ενώνουν, μας χωρίζουν και μας εμπνέουν» (μτφρ. Μυρτώ Καλοφωλιά, εκδ. Διόπτρα). 

Γράφει ο Μύρων Ζαχαράκης

Τι κοινό έχουν οι ...

«Ταξίδι στο κράτος: Κυριαρχία, δίκαιο, δικαιώματα» του Δημήτρη Χριστόπουλου (κριτική)

«Ταξίδι στο κράτος: Κυριαρχία, δίκαιο, δικαιώματα» του Δημήτρη Χριστόπουλου (κριτική)

Για το βιβλίο του Δημήτρη Χριστόπουλου «Ταξίδι στο κράτος: Κυριαρχία, δίκαιο, δικαιώματα» (εκδ. Πόλις). Κεντρική εικόνα: © Πάρις Ταβιτιάν

Γράφει η Μαρία Πουρνάρη

Το νέο βιβλίο του ...

ΠΡΟΣΦΑΤΑ ΑΡΘΡΑ

Τίλντα Σουίντον, Θεόδωρος Τερζόπουλος, Πάτι Σμιθ & Λένα Πλάτωνος, μεταξύ πολλών άλλων, στο φετινό πρόγραμμα της Στέγης

Τίλντα Σουίντον, Θεόδωρος Τερζόπουλος, Πάτι Σμιθ & Λένα Πλάτωνος, μεταξύ πολλών άλλων, στο φετινό πρόγραμμα της Στέγης

Τίλντα Σουίντον, Θεόδωρος Τερζόπουλος, Πάτι Σμιθ & Λένα Πλάτωνος, μεταξύ πολλών άλλων, κοσμούν το φετινό, πλουσιότατο και άκρως ερεθιστικό, πρόγραμμα της Στέγης του Ιδρύματος Ωνάση. «Και τώρα, τι κάνουμε; Δεν περιμένουμε. Ούτε συνεχίζουμε αμέριμνοι. Μιλάμε και φωνάζουμε για τις πληγές, που πρέπει να τις νιώ...

«Χορός στα ποτήρια» της Γεωργίας Τάτση (κριτική) – Δύο καλογραμμένες νουβέλες με ιστορικές και πολιτικές ρίζες

«Χορός στα ποτήρια» της Γεωργίας Τάτση (κριτική) – Δύο καλογραμμένες νουβέλες με ιστορικές και πολιτικές ρίζες

Για την επανακυκλοφορία του βιβλίου της Γεωργίας Τάτση «Χορός στα ποτήρια» (εκδ. Βακχικόν, δύο νουβέλες). Κεντρική εικόνα: Φωτογραφία από την ταινία του Θόδωρου Αγγελόπουλου «Θίασος» (1974-’75) 

Γράφει ο Διονύσης Μαρίνος

Iεροτελεστικός από τη...

Διαβάζοντας με τον Γιώργο Τζαβάρα

Διαβάζοντας με τον Γιώργο Τζαβάρα

Πρόσωπα από το χώρο των τεχνών, των ιδεών και του πολιτισμού, αποκαλύπτουν τον δικό τους αναγνωστικό χαρακτήρα, τη μύχια σχέση τους με το βιβλίο και την ανάγνωση. Σήμερα, ο σκηνοθέτης και ηθοποιός Γιώργος Τζαβάρας.

Eπιμέλεια: Book Press

Ποιο βι...

ΠΡΟΔΗΜΟΣΙΕΥΣΕΙΣ

«Το σπίτι με την κόκκινη πόρτα» του Βαγγέλη Μαργιωρή (προδημοσίευση)

«Το σπίτι με την κόκκινη πόρτα» του Βαγγέλη Μαργιωρή (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση αποσπάσματος από το αστυνομικό μυθιστόρημα του Βαγγέλη Μαργιωρή «Το σπίτι με την κόκκινη πόρτα», το οποίο κυκλοφορεί στις 25 Σεπτεμβρίου από τις εκδόσεις Μίνωας.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

«Ήρωες, μίξερ, μανταλάκια, σερβιέτες…» Μέσα στο ...

«Manifest – Υλοποίησε τη ζωή των ονείρων σου» της Τζορντάνα Λεβίν (προδημοσίευση)

«Manifest – Υλοποίησε τη ζωή των ονείρων σου» της Τζορντάνα Λεβίν (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση αποσπάσματος από το βιβλίο της Τζορντάνα Λεβίν [Jordanna Levin] «Manifest – Υλοποίησε τη ζωή των ονείρων σου» (μτφρ. Νοέλα Ελιασά), που θα κυκλοφορήσει στις 25 Σεπτεμβρίου από τις εκδόσεις Μίνωας. 

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

...

«Ηλίας Πετρόπουλος: Σκληρός από τρυφερότητα» του Τζον Τέιλορ (προδημοσίευση)

«Ηλίας Πετρόπουλος: Σκληρός από τρυφερότητα» του Τζον Τέιλορ (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση του προλόγου του μεταφραστή Γιώργου Ι. Αλλαμανή, στο βιβλίο του Τζον Τέιλορ [John Taylor] «Σκληρός από τρυφερότητα – Ο Έλληνας ποιητής και λαογράφος του άστεως Ηλίας Πετρόπουλος», το οποίο κυκλοφορεί αυτές τις μέρες από τις εκδόσεις Δίχτυ.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

...

ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ

Μεσογειακό νουάρ, δικαστικό θρίλερ, whodunnit κι ένα ασήμαντο περιστατικό: 4 δυνατά ευρωπαϊκά αστυνομικά μυθιστορήματα

Μεσογειακό νουάρ, δικαστικό θρίλερ, whodunnit κι ένα ασήμαντο περιστατικό: 4 δυνατά ευρωπαϊκά αστυνομικά μυθιστορήματα

Τέσσερα πρόσφατα αστυνομικά μυθιστορήματα ανανεώνουν τις γνωστές υποκατηγορίες της αστυνομικής λογοτεχνίας. «Η σκοτεινή μούσα» του Άρμιν Έρι, «Ο κώδικας του θησαυρού» της Τζάνις Χάλετ, «Θάνατος ενός ταξιδιώτη» του Ντιντιέ Φασέν και «Η στρατηγική του πεκινουά» του Αλέξις Ραβέλο.

Γράφει η Χίλ...

Τα βιβλία του φθινοπώρου 2023: Τι θα διαβάσουμε τις μέρες που έρχονται

Τα βιβλία του φθινοπώρου 2023: Τι θα διαβάσουμε τις μέρες που έρχονται

Επιλογές από τις προσεχείς εκδόσεις ελληνικής και μεταφρασμένης πεζογραφίας, ποίησης, βιογραφιών, θεάτρου, δοκιμίων, μελετών και γκράφικ νόβελ.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

Επιλέξαμε και φέτος όχι την εξαντλητική παρουσίαση των νέων εκδόσεων αλλά την στ...

22 σημαντικοί συγγραφείς που έγραψαν μόνο ένα μυθιστόρημα

22 σημαντικοί συγγραφείς που έγραψαν μόνο ένα μυθιστόρημα

Τι κοινό θα μπορούσε να έχει η Έμιλι Μπροντέ [Emily Brontë] με τον Χουάν Ρούλφο [Juan Rulfo] και τον εικονιζόμενο Άρη Αλεξάνδρου; Και οι τρεις τους, όπως και πολλοί ακόμα σημαντικοί συγγραφείς, έγραψαν και εξέδωσαν ένα μόνο μυθιστόρημα στη διάρκεια της ζωής τους, που ωστόσο αρκούσε για να τους καθιερώσει στο λογοτεχ...

ΠΡΟΘΗΚΕΣ

ΠΡΟΘΗΚΕΣ

Newsletter

Θέλω να λαμβάνω το newsletter σας
ΕΓΓΡΑΦΗ

ΣΥΓΓΡΑΦΕΙΣ

ΤΑ ΠΙΟ ΔΗΜΟΦΙΛΗ ΤΟΥ ΜΗΝΑ

22 Σεπτεμβρίου 2023 ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ

Τα βιβλία του φθινοπώρου 2023: Τι θα διαβάσουμε τις μέρες που έρχονται

Επιλογές από τις προσεχείς εκδόσεις ελληνικής και μεταφρασμένης πεζογραφίας, ποίησης, βιογραφιών, θεάτρου, δοκιμίων, μελετών και γκράφικ νόβελ. Επιμέλεια: Κώστας Αγορα

ΤΑ ΠΙΟ ΔΗΜΟΦΙΛΗ ΤΗΣ ΧΡΟΝΙΑΣ

ΦΑΚΕΛΟΙ