niovi kentriki

Τι σημαίνει για την ανθρωπότητα στον 21ο αιώνα το φαινόμενο των μαζικών τάφων και των σιωπηλών, απρόσωπων, αποστειρωμένων ενταφιασμών; Τέτοια και άλλα συναφή ερωτήματα θίγονται στο δοκίμιο της Κατερίνας Μάτσα «Νιόβη – Το αδύνατο πένθος στον καιρό της πανδημίας» (εκδ. Άγρα).

Του Χρήστου Ν. Τσαμπρούνη

Εκείνη τη στιγμή, όταν η φωτογράφος αντίκρισε το σώμα του μικρού Αϊλάν, στην παραλία της Αλικαρνασσού, πέτρωσε (Lifo 4.9.2015). Στο στιγμιότυπο του εξωφύλλου βλέπουμε στρατιωτικά οχήματα, στην πόλη Μπέργκαμο, να μεταφέρουν νεκρά σώματα για αποτέφρωση (La Repubblica 19.3.2020). Κάποια άλλη στιγμή την άνοιξη του 2020, μία νεαρή γυναίκα πέφτει υπό αδιευκρίνιστες συνθήκες από ένα λόφο της Αθήνας. Στο όνομά της ο ενεστώτας συναντά τον μυθικό χρόνο και η Κατερίνα Μάτσα αφιερώνει τον τίτλο του τελευταίου δοκιμίου της: Νιόβη – Το αδύνατο πένθος στον καιρό της πανδημίας (Αθήνα: Άγρα 2020).

Ο λόγος της Κατερίνας Μάτσα δοκιμάζει ταυτόχρονα το πολιτικό σχόλιο, μια μοναδική σε εύρος και βάθος συμβολή στη διεθνή βιβλιογραφία της ψυχοπαθολογίας, τον ψυχαναλυτικό στοχασμό, την θεραπευτική έγνοια, κι όλα αυτά με λέξεις η αισθαντικότητα των οποίων ανήκει περισσότερο στην ποιητική παρά στην επιστήμη: μιλά για τους αφημαγμένους, την κρυπτοφορία, το προθετικό μέλος/νάρθηκα, το μέλος φάντασμα, τους συμβολικούς μάρτυρες, την Αντιγόνη, τον Καρούζο, τον Σάββα Μιχαήλ…

[...] με λέξεις η αισθαντικότητα των οποίων ανήκει περισσότερο στην ποιητική παρά στην επιστήμη

Καθώς η ιδιότητα με την οποία μας συστήνεται είναι η ψυχιατρική, οφείλουμε να διακινδυνεύσουμε δυο λόγια. Η ψυχοπαθολογία αν και συνυφασμένη με την ιστορία της κλασικής ιατρικής και ψυχιατρικής του 19ου και των αρχών του 20ου αιώνα, βρίσκει, μόλις, στη Γενική Ψυχοπαθολογία του Karl Jaspers (1913) τη χρονική της αφετηρία. Ο Φρόυντ περιέλαβε τη λέξη στο δικό του τίτλο, Ψυχοπαθολογία της καθημερινής ζωής (1904). Βασικά χαρακτηριστικά των σημαντικότερων συμβολών του κλάδου είναι το πλήθος των επιστημονικών πεδίων που εμπλέκονται (από τη φιλοσοφία, την ψυχολογία, τη νευρολογία, την κοινωνιολογία, την κοινωνική στατιστική, την πολιτική επιστήμη κ.ά.), το βάθος των εννοιών (εν προκειμένω ο όρος τοξικομανία λόγου χάριν, δεν περνά αβασάνιστα στις γραμμές του δοκιμίου∙ το ίδιο συμβαίνει με τις λέξεις «εξάρτηση [addiction]», «συννοσηρότητα», «σύμπτωμα» κοκ.) και η πρωτοτυπία της σύνθεσής τους. Όλα αυτά συνιστούν ποιοτικά στοιχεία του κειμένου της Κατερίνας Μάτσα. Προστίθεται όμως και η μνημοσύνη, χαρακτηριστικό που συνδέει τον λόγο της απευθείας με τον Λόγο του Επιταφίου. Αυτό νομίζω ότι είναι ανεπανάληπτο στην τρέχουσα, σχετική, βιβλιογραφία.

Βεβαίως, η εργασία της στο ΨΝΑ επί τρεις δεκαετίες, διευθύνοντας τη μονάδα «18 ΑΝΩ», της παρείχε ένα τεράστιο κλινικό υλικό. Αυτή η πρώτη ύλη, την οποία εκθέτει σταδιακά σε γραπτά που προηγήθηκαν χρονολογικά, στηρίζει και το τελευταίο της βιβλίο. Σε όλα βρίσκει κανείς κυριολεκτικά το κομβικό σημείο, το σημείο στο οποίο κατόρθωσαν να δεθούν μαζί της, καταθέτοντας την ψυχή τους, συνεργάτες θεραπευτές και θεραπευόμενοι. Πρόκειται για ένα ψιχίο πραγματικού, το οποίο ψηλαφεί ο αναγνώστης των ιστοριών και το οποίο στροβιλίζεται περί του θανάτου, του πένθους, της απώλειας και της μνημοσύνης. Όσο κι αν η συστημική επίδραση είναι πασιφανής στο έργο της (ξεκινώντας κατά τεκμήριο από την υποστήριξη της διατριβής της [1997]) χάριν της οποίας φωτίζει τα οικογενειακά συμπλέγματα, το οικογενειακό σύστημα και τη συρραφή του, πάντα, με το ιστορικό συγκείμενο του κεντρικού προσώπου, δηλαδή του ασθενή, η βασική συνεισφορά έρχεται από την επεξεργασία του ψυχαναλυτικού θεωρήματος του πένθους, σε όλες του τις εκφάνσεις, ρητά και κυρίως όμως από τη φροϋδική συμβολή του Πένθος και Μελαγχολία (1917), διά της επεξεργασίας της από τον Φερέντσι, τελικά στο έργο των Αμπραάμ και Τόροκ (L' Écorce et le noyau, 1987).

Αν μπορούσαμε να εκθέσουμε περιληπτικά το βασικό της επιχείρημα, θα λέγαμε ότι αρθρώνεται γύρω από τις ακόλουθες προκείμενες: Η τοξικομανία συνιστά έναν κρίκο μιας ανθρώπινης προσπάθειας ψυχικής αυτοΐασης. Χημική λύση δεν υφίσταται, ούτε φυσικά χημική ίαση. 

Αν μπορούσαμε να εκθέσουμε περιληπτικά το βασικό της επιχείρημα, θα λέγαμε ότι αρθρώνεται γύρω από τις ακόλουθες προκείμενες: Η τοξικομανία συνιστά έναν κρίκο μιας ανθρώπινης προσπάθειας ψυχικής αυτοΐασης. Χημική λύση δεν υφίσταται, ούτε φυσικά χημική ίαση. Το εύρος του προβλήματος συνίσταται, μεταξύ των άλλων στο ότι οι εθιστικές ουσίες προσφέρονται σήμερα αγοραία, αφειδώς, χύδην, εν πλω... Την ίδια ώρα οι τοξικομανείς έρχονται (τους βάζουμε), στη θέση του αποδιοπομπαίου: φέρουν ακριβώς εκείνη την παράσταση από την οποία αποστρέφουμε ανακλαστικά το βλέμμα, την εικόνα από την οποία επιθυμούμε να καθαρίσουν οι δρόμοι, είναι οι σκιές που μας κατατρέχουν, αυτό που νομίζουμε ότι δεν μας αφορά, η ελλειμματικότητα την οποία ξορκίζουμε από τις πλήρεις ζωές μας. Είναι το role model της σύγχρονης βιοεξουσίας. Η μέθοδος με την οποία θέλει η συγγραφέας να αντιπαρατεθεί στον όλεθρο που επισείει αυτή η τελευταία είναι εκλεκτική, δίχως να υποκύπτει σε εκλεκτικισμό και, όπως δηλώνει σε άλλο σημείο του έργου της, διαλεκτική. Η θεραπεία που προτείνει κινείται σε έναν άξονα, ιστορικής ανασυγκρότησης του ξεχωριστού παρελθόντος καθεμιάς και καθενός, επούλωσης των τραυμάτων και εξόρυξης ενός δημιουργικού ορίζοντα του κοινού μας μέλλοντος.  

matsa

Η ψυχίατρος Κατερίνα Μάτσα γεννήθηκε το 1947 στη Νέα Αρτάκη Ευβοίας. Σπούδασε Ιατρική στην Αθήνα και Ψυχιατρική στο Παρίσι και την Αθήνα. Εργάστηκε στο Ψυχιατρικό Νοσοκομείο Αττικής από το 1974 μέχρι το 2013. Υπήρξε επιστημονική υπεύθυνη της Μονάδας Απεξάρτησης 18 ΑΝΩ μέχρι τη συνταξιοδότησή της. Έκτοτε συμμετέχει στο έργο των Κοινωνικών Ιατρείων. Είναι εκδότρια του περιοδικού «Τετράδια Ψυχιατρικής». Τα βιβλία της κυκλοφορούν από τις εκδόσεις Άγρα. 

 

Ποια είναι όμως η Νιόβη του δοκιμίου; Είναι μια νέα γυναίκα 38 ετών η οποία μεγάλωσε με έναν απόντα πατέρα. Στους συμμαθητές της έλεγε πως είχε πεθάνει και στην εφηβεία της εκδηλώνει συμπτώματα ψυχογενούς ανορεξίας. Ξεπερνά την πρώτη της περιπέτεια αλλά θα τρέφεται στην υπόλοιπή της ζωή με τα ελάχιστα. Λίγο αργότερα θα γνωρίσει την κάνναβη και μόλις στα 18 της χρόνια θα μείνει έγκυος. Το μικρό της αγόρι είναι η ελπίδα της στην ευτυχία που σύντομα διαψεύδεται. Οι εκρήξεις βίας και η κακοποιητική συμπεριφορά θα έχουν ως αποτέλεσμα –αφού η περιστασιακή χρήση ηρωίνης εγκατασταθεί ως εξάρτηση– να την απομακρύνουν από το παιδί και να το μεγαλώσουν οι δικοί της σε μια επαρχιακή πόλη. Στα 9 του χρόνια οι δύο τους θα επανασυνδεθούν για να φύγει εκ νέου όταν θα μπει στη δική του εφηβεία. Στα δικά του 18 χρόνια θα σκοτωθεί έπειτα από τροχαίο ατύχημα. Η Νιόβη ήδη δέκα χρόνια «καθαρή» από την ηρωίνη, επισκέπτεται την Κατερίνα Μάτσα στο Κοινωνικό Ιατρείο Αλληλεγγύης και της δηλώνει, ενώ τα δάκρυά της τρέχουν, ότι «πέτρωσε η ψυχή μου από τον πόνο». Της ανακοίνωσαν το τροχαίο του παιδιού της κι εκείνη δεν πρόλαβε καν την κηδεία. Μόλις δημιουργείται μια σχέση μεταβίβασης ανάμεσά τους, εξαφανίζεται, ενώ τα μέτρα περιορισμού κλείνουν το Κοινωνικό Ιατρείο. Μολονότι επικοινωνούν με πρωτοβουλία της Κατερίνας Μάτσα, η οδύνη, η περιπλάνηση και η επιθετικότητά της κορυφώνονται∙ ο σύντροφός της από φόβο για τη ζωή της κάνει τις αναγκαίες ενέργειες για την υποχρεωτική νοσηλεία της. Ένα μήνα σχεδόν μετά, ήρεμη, επισκέπτεται τη μητέρα της, τον τάφο του γιού της, επιστρέφει στην Αθήνα. Το απόγευμα βγαίνει βόλτα με τα αγαπημένα της σκυλιά και το επόμενο πρωινό τη βρίσκουν με βαριά κρανιοεγκεφαλική κάκωση οι περαστικοί. Επισήμως αποδίδεται σε πτώση, ατύχημα. Δεν επιζεί του χειρουργείου της. Σε ένα γράμμα συμφιλίωσης προς τον γιό της, που του απευθύνει χρόνια πριν, την πρώτη περίοδο της απεξάρτησης και ψυχοθεραπείας, η Νιόβη μπαίνει στη θέση του παιδιού (της). Γράφει: «Γιατί μου φέρθηκες έτσι, μαμά; Τι σου έκανα; Τι έφταιγα εγώ που εσύ δεν ήθελες να είσαι καλά; [...] Κάποιες φορές μού έδειχνες ότι δεν με άντεχες, ότι με μισούσες. [...] Νόμιζα ότι είσαι Δράκος και θα με κατασπαράξεις...»

Μοιάζει δυσοίωνο αλλά η αντιμετώπιση της ανθρώπινης ζωής με όρους χρησιμότητας, καταφανής εν μέσω πανδημίας, η εξίσωση αξίας και οφέλους, μας επιστρέφει (όχι αναπότρεπτα) στον φυλετισμό, τον κοινωνικό δαρβινισμό, την εφαρμογή των κοινωνικών διακρίσεων σε υγιείς και αρρώστους, σε επιτυχημένους και αποτυχημένους, σε άριστους και παρίες.

Αυτό που αποδεικνύει το δοκίμιο της ψυχιάτρου Κατερίνας Μάτσα, πέραν από τη συντριπτική επαλήθευση της ψυχαναλυτικής υπόθεσης περί επιπτώσεων του μη-επιτελεσμένου ή/και αδύνατου πένθους και την αναγκαιότητα της μη-ιατρικοποίησής του (Κ. Σαρρημιχάλη et. al., «Το μη επιτελεσμένο πένθος και η τοξικοεξάρτηση[..]», στο: Τετράδια Ψυχιατρικής, 114 (2011), σ. 35-51), είναι οι κοινωνικές διαστάσεις που τούτη η δύναμη έχει και, ως εκ τούτου, η πολιτική ευθύνη που φέρει κάθε μία/ένας από μας. Μοιάζει δυσοίωνο αλλά η αντιμετώπιση της ανθρώπινης ζωής με όρους χρησιμότητας, καταφανής εν μέσω πανδημίας, η εξίσωση αξίας και οφέλους, μας επιστρέφει (όχι αναπότρεπτα) στον φυλετισμό, τον κοινωνικό δαρβινισμό, την εφαρμογή των κοινωνικών διακρίσεων σε υγιείς και αρρώστους, σε επιτυχημένους και αποτυχημένους, σε άριστους και παρίες. Κι μόνο γι’ αυτό, το συγγραφικό κομψοτέχνημα που φέρει το όνομα της Νιόβης, αξίζει την υψηλότερη αναγνώριση. Είναι όμως και κάτι ακόμη∙ είναι η ηθική στάση που απορρέει από το ασυνείδητο της συγγραφέως, το συμφιλεῖν της Αντιγόνης, «[μ]ια αρχή ζωής και διεκδίκηση ζωής που δεν πηγάζει από τη βία που θέτει το Νόμο του Κράτους και περιφρουρεί το Νόμο» (Σάββας Μιχαήλ, ΑΝΤΙ-ΓΟΝΗ, ΑΝΤΙ-ΘΕΟΣ, ΑΝΤΙ-ΤΥΡΑΝΝΟΣ, Αθήνα: Άγρα 2020), είναι τα πρόσωπα των συγγενών της που συνάντησε μονάχα μέσα από τις φωτογραφίες, είναι «ο ανθός της ζωής» εξαιτίας του οποίου στέκεται ανυποχώρητη-τροχιοδεικτικό-της-ζωής-μας.  

Ο ΧΡΗΣΤΟΣ ΤΣΑΜΠΡΟΥΝΗΣ είναι κοινωνιολόγος και ψυχαναλυτής (Σύλλογος Freud - Lacan).

Στην κεντρική εικόνα: Η Κατερίνα Φάγκρα από την ταινία Πες στη μορφίνη ακόμα την ψάχνω (2001), σε σκηνοθεσία του Γιάννη Φάγκρα. 


matsaΝιόβη
Το αδύνατο πένθος στον καιρό της πανδημίας
Κατερίνα Μάτσα
Επίμετρο Σάββας Μιχαήλ
Άγρα 2020
Σελ. 96, τιμή εκδότη €10,50 

ΤΑ ΒΙΒΛΙΑ ΤΗΣ ΚΑΤΕΡΙΝΑΣ ΜΑΤΣΑ

Ακολουθήστε την bookpress.gr στο Google News και διαβάστε πρώτοι τα θέματα που σας ενδιαφέρουν.


ΣΧΕΤΙΚΑ ΑΡΘΡΑ

«Ευρώπη restart» του Βασίλη Ν. Μίχου (κριτική) – Ανατροπή μιας ζοφερής κατάστασης

«Ευρώπη restart» του Βασίλη Ν. Μίχου (κριτική) – Ανατροπή μιας ζοφερής κατάστασης

Για το δοκίμιο του Βασίλη Ν. Μίχου «Ευρώπη restart» (εκδ. Αρμός). 

Γράφει ο Ιωάννης Αγραφιώτης

Ανέκαθεν η Ευρώπη είχε το διπλό ρόλο τόσο του ταγού όσο και του ισορροπιστή της υφηλίου. Πάντα πρωτοπόρος στην ανάπτυξη τεχνολογίας, στη γέννηση ιδ...

«Η φυλακή» του Τάσου Θεοφίλου (κριτική) – Γροθιά στο στομάχι και καμπανάκι εγρήγορσης

«Η φυλακή» του Τάσου Θεοφίλου (κριτική) – Γροθιά στο στομάχι και καμπανάκι εγρήγορσης

Για το αυτιοβιογραφικό βιβλίο του Τάσου Θεοφίλου «Η φυλακή» (εκδ. Αντίποδες), μια «μαρτυρία που είναι γροθιά στο στομάχι του αναγνώστη ενώ παράλληλα θα έπρεπε να λειτουργεί και ως καμπανάκι εγρήγορσης της οργανωμένης πολιτείας».

Γράφει ο Διονύσης Μαρίνος

...
«Δεν έχω ανάσα» του Λουίζ Σβαρτς (κριτική) – Αντιμέτωπος με το θεριό της κατάθλιψης

«Δεν έχω ανάσα» του Λουίζ Σβαρτς (κριτική) – Αντιμέτωπος με το θεριό της κατάθλιψης

Για το αυτοβιογραφικό βιβλίο του Λουίζ Σβαρτς (Luiz Schwarcz) «Δεν έχω ανάσα» (μτφρ. Μαρία Παπαδήμα, εκδ. Ίκαρος).

Γράφει ο Διονύσης Μαρίνος

Ο Λουίζ Σβαρτζ είναι ένας από τους σημαντικότερους εκδότες της Βρ...

ΠΡΟΣΦΑΤΑ ΑΡΘΡΑ

Η Ακαδημία Αθηνών εξέλεξε τον ποιητή Τίτο Πατρίκιο ως επίτιμο μέλος της

Η Ακαδημία Αθηνών εξέλεξε τον ποιητή Τίτο Πατρίκιο ως επίτιμο μέλος της

Η Ολομέλεια της Ακαδημίας Αθηνών εξέλεξε τον ποιητή Τίτο Πατρίκιο (γενν. 1928) επίτιμο μέλος της. 

Επιμέλεια: Book Press

Η Ακαδημία Αθην...

Πάουλο Σκοτ: «Το μυθιστόρημά μου βοήθησε κάποιους ανθρώπους να συνειδητοποιήσουν πως δεν είναι “λευκοί”»

Πάουλο Σκοτ: «Το μυθιστόρημά μου βοήθησε κάποιους ανθρώπους να συνειδητοποιήσουν πως δεν είναι “λευκοί”»

«Νομίζω πως οι Φαινότυποι έτυχαν θερμής υποδοχής επειδή δείχνουν το πόσο δύσκολο είναι να χτίσεις γέφυρες μεταξύ ανθρώπων που ζουν στην ίδια χώρα και μιλούν την ίδια γλώσσα, επηρεασμένοι από την αδράνεια που υπάρχει ακόμα εξαιτίας του αποικιοκρατικού παρελθόντος» μας είπε ο Βραζιλιάνος Πάουλο Σκοτ (Paulo Scott), που...

Φεστιβάλ ΛΕΑ 2025 – Τι θα δούμε σήμερα, Παρασκευή 20 Ιουνίου

Φεστιβάλ ΛΕΑ 2025 – Τι θα δούμε σήμερα, Παρασκευή 20 Ιουνίου

Ποικιλία εκδηλώσεων συναντάμε στο πρόγραμμα του Φεστιβάλ ΛΕΑ (Λογοτεχνία εν Αθήναις) 2025 για την Παρασκευή 20 Ιουνίου : εργαστήρια μετάφρασης, αφιερώματα σε νομπελίστες συγγραφείς, συναντήσεις και συζητήσεις με αγαπημένους πεζογράφους της ισπανόφωνης λογοτεχνίας και προβολές ταινιών. Κεντρική εικόνα: Φερνάντο Αραμπ...

ΠΡΟΔΗΜΟΣΙΕΥΣΕΙΣ

«Κοίτα τα φώτα, αγάπη μου» της Ανί Ερνό (προδημοσίευση)

«Κοίτα τα φώτα, αγάπη μου» της Ανί Ερνό (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση αποσπάσματος από το βιβλίο της Ανί Ερνό [Annie Ernaux], «Κοίτα τα φώτα, αγάπη μου» (μτφρ. Ρίτα Κολαΐτη), το οποίο θα κυκλοφορήσει στις 24 Ιουνίου από τις εκδόσεις Μεταίχμιο 

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

Τα σουπερμάρκετ και ο...

«Η απόδραση της τελείας» του Γιάννη Ζευγώλη (προδημοσίευση)

«Η απόδραση της τελείας» του Γιάννη Ζευγώλη (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση αποσπάσματος από τη νουβέλα του Γιάννη Ζευγώλη «Η απόδραση της τελείας», η οποία θα κυκλοφορήσει τις επόμενες ημέρες από τις εκδόσεις Νίκας.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

«Σας μάζεψα, αγαπημένα μου σημεία, όλα εδώ για να σας ανακοινώσω την ...

«Μου πέθανες» του Ζοζέ Λουίς Πεϊσότο (προδημοσίευση)

«Μου πέθανες» του Ζοζέ Λουίς Πεϊσότο (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση αποσπάσματος από το αφήγημα του Πορτογάλου συγγραφέα Ζοζέ Λουίς Πεϊσότο [José Luís Peixoto], «Μου πέθανες» (μτφρ. Ζωή Καραμπέκιου), το οποίο θα κυκλοφορήσει τις επόμενες μέρες από τις εκδόσεις Βακχικόν.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

Μπήκα σ...

ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ

Τι διαβάζουμε τώρα; 10 πρόσφατα κουίρ βιβλία για τον «μήνα υπερηφάνειας»

Τι διαβάζουμε τώρα; 10 πρόσφατα κουίρ βιβλία για τον «μήνα υπερηφάνειας»

Ιούνιος, μήνας υπερηφάνειας και διεκδικήσεων για τα ΛΟΑΤΚΙ+ άτομα. Επιλέξαμε 10 βιβλία του 2025 με κουίρ χαρακτήρες που απομακρύνονται από τη στερεοτυπική αναπαράσταση και αποκτούν ρεαλιστικές διαστάσεις. Στην κεντρική εικόνα, έργο της κουίρ καλλιτέχνιδας των αρχών του 20ου αιώνα Gluck. 

Γράφει η ...

Τραύμα σε ψυχή και σώμα: Πέντε πρόσφατα δοκίμια ψυχανάλυσης που ξεχωρίζουν

Τραύμα σε ψυχή και σώμα: Πέντε πρόσφατα δοκίμια ψυχανάλυσης που ξεχωρίζουν

Πέντε μελέτες που κυκλοφόρησαν προσφάτα πραγματεύονται τη σχέση του νου με το σώμα, την έννοια του «τραύματος», αλλά και τη θέση της ψυχανάλυσης στον σύγχρονο κόσμο. Κεντρική εικόνα: Ο Σίγκμουντ Φρόιντ.

Γράφει ο Σόλωνας Παπαγεωργίου

...
Καρδιά, εγκέφαλος, τραύμα, αυτισμός: Τέσσερα βιβλία για την κατανόηση του ανθρώπινου οργανισμού από τις εκδόσεις Gutenberg

Καρδιά, εγκέφαλος, τραύμα, αυτισμός: Τέσσερα βιβλία για την κατανόηση του ανθρώπινου οργανισμού από τις εκδόσεις Gutenberg

Ποιος είναι ο ακριβής ρόλος της καρδιάς και ποιος του εγκεφάλου; Ποιοι μύθοι σχετικά με αυτά τα δύο όργανα καλλιεργούνται από τη σύγχρονη κουλτούρα; Τι αποτελεί «τραυματική εμπειρία» και πώς μπορούμε να αλληλεπιδράσουμε αποτελεσματικά με τα νεαρά αυτιστικά άτομα; Τέσσερα νέα βιβλία από τις εκδόσεις Gutenberg καταπιά...

ΠΡΟΘΗΚΕΣ

ΠΡΟΘΗΚΕΣ

Newsletter

Θέλω να λαμβάνω το newsletter σας
ΕΓΓΡΑΦΗ

ΣΥΓΓΡΑΦΕΙΣ

ΤΑ ΠΙΟ ΔΗΜΟΦΙΛΗ ΤΗΣ ΧΡΟΝΙΑΣ

12 Δεκεμβρίου 2024 ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ

Τα 100 καλύτερα λογοτεχνικά βιβλία του 2024

Mυθιστορήματα, νουβέλες, διηγήματα: Εκατό καλά λογοτεχνικά βιβλία που κυκλοφόρησαν το 2024 από τα πολλά περισσότερα που έπεσαν στα χέρια μας, με τη μεταφρασμένη πεζογρα

ΦΑΚΕΛΟΙ