europe728

Για το βιβλίο του Τίμοθι Γκάρτον Ας [Timothy Garton Ash] «Πατρίδες – Μια προσωπική ιστορία της Ευρώπης» (μτφρ. Δημήτρης Δουλγερίδης, εκδ. Ψυχογιός). Κεντρική εικόνα: πρώην Ανατολικογερμανοί προσπαθούν να περάσουν από το Τείχος του Βερολίνου στην Potsdamer Platz, το 1989. 

Γράφει ο Διονύσης Μαρίνος

Θα μπορούσε να είναι μια παλιά αριστοκράτισσα, σαν εκείνες που σκιαγραφούσε με κομψό και πονετικό τρόπο ο Γιόζεφ Ροτ στο γύρισμα της Ιστορίας, τότε που ο παλαιός κόσμος των μεγάλων αυτοκρατοριών αποχωρούσε ηττημένος και ο νέος ερχόταν πλησίστιος και με πάταγο. Η Ευρώπη, ως Γηραιά Ήπειρος, υπήρξε πάντα με το ένα πόδι στο παρελθόν και με το άλλο στο μέλλον. Ισως γι’ αυτό και παρήγαγε περισσότερη ιστορία από όση μπορούσε να αντέξει, να καταναλώσει και να αφομοιώσει.

Ο ακαδημαϊκός, δημοσιογράφος και πολιτικός αναλυτικός Τίμοθι Γκάρτον Ας είναι γέννημα θρέμμα αυτής της ηπείρου. Αν και ποτέ δεν στερήθηκε τη βρετανικότητά του, από την εφηβεία του κιόλας ήρθε σε επαφή με την καρδιά της Ευρώπης. Επί σχεδόν μισό αιώνα έχει παρακολουθήσει από κοντά όλες τις σημαντικές τεκτονικές αλλαγές που έχουν επισυμβεί στην ήπειρο και ιδιαιτέρως στις κεντρικές και ανατολικές πλευρές του χάρτη της.

Το νέο του βιβλίο Πατρίδες – Μια προσωπική ιστορία της Ευρώπης (μτφρ. Δημήτρης Δουλγερίδης, εκδ. Ψυχογιός) είναι μια ακόμη διορατική ανάλυση για το πώς οι μετασχηματισμοί και τα γυρίσματα της Ιστορίας που σημειώθηκαν κατά τον 20ο αιώνα διαμορφώνουν το σημερινό γεωπολιτικό και κοινωνικό τοπίο. Από την ουγγρική επανάσταση του 1956 έως τη σημερινή εισβολή των Ρώσων στην Ουκρανία, παρεμβάλλεται ένας πυκνός ιστορικός χρόνος με πλήθος γεγονότων που άλλαξαν (άλλοτε επί τα χείρω κι άλλοτε επί τα βελτίω) την όψη της Ευρώπης.

Το ενδιαφέρον με τον Ας είναι ότι από πολύ νωρίς κατανόησε την τραγική ιστορία της ηπείρου, η οποία ήταν πάντα διαφορετική από την οικεία της χώρας του που, ακόμη και σήμερα, διακατέχεται από την νησιωτική και αλαζονική υπερηφάνεια των Αγγλων και βρέχεται από τις ψεκάδες ενός κάποτε ένδοξου παρελθόντος. Αυτό που τον τράβηξε ως αναλυτή και δημοσιογράφο ήταν οι εξεγέρσεις που συνέβησαν στις χώρες-δορυφόρους της πάλαι ποτέ Σοβιετικής Ένωσης. Η προσωπική του θέαση, αλλά και οι επαφές που είχε με ηγέτες εκείνων των εξεγέρσεων αποτελούν ένα σπάνιο κοίτασμα για τούτο το βιβλίο.

Το πρώην Σιδηρούν Παραπέτασμα 

Το πώς αυτά τα κράτη επανενώθηκαν με την υπόλοιπη Ευρώπη, έχοντας διαρρήξει το Σιδηρούν Παραπέτασμα, έχει μέγιστη σημασία για την ανάλυσή του. Η διαφθορά και η μισαλλοδοξία έριξαν κάμποσο νερό στο μύλο τους, ενώ η σταδιακή ένταξή τους στο μπλοκ της Ευρωπαϊκής Ένωσης αναγκαστικά τα οδήγησε σε δύσκολες πολιτικές, κοινωνικές και νομικές αλλαγές. Οι αντιφάσεις της Ευρώπης δεν περνούν απαρατήρητες από τον Ας. Από τη μια οι λόγης πρωτοπορίες βρήκαν γόνιμο έδαφος εντός της, από την άλλη η γραφειοκρατική και αργοκίνητη δομή των Βρυξελλών δείχνει ότι ο δρόμος προς το μέλλον δεν είναι σπαρμένος μόνο με άνθη. Ακόμη κι έτσι, όπως σημειώνει ο Ας, τα πράγματα δεν είναι τόσο δύσκαμπτα όπως τα κατέγραφε ο ίδιος τη δεκαετία του '70 στον βρετανικό Guardian.

Δεν είναι τυχαίο ότι στόχος της Ευρωπαϊκής Ένωσης είναι να εντάξει ολοένα και περισσότερα υποψήφια κράτη στις τάξεις της – ειδικά από τα Βαλκάνια. Κάτι που δείχνει πως το όραμα της διεύρυνσης αντίκειται στους παγκόσμιους φόβους για την μετακίνηση των πληθυσμών. Υπό συνθήκες, η Ε.Ε. θα μπορούσε, σε μέλλοντα χρόνο κι αφού έχει κατακάτσει το ουκρανικό θέμα, να συνομιλήσει ουσιαστικά με τη Ρωσία του Πούτιν έτσι ώστε να βρεθεί ένα modus vivendi μεταξύ τους και μπει η συνεργασία του σε μια νέα φάση.

Τα τελευυταία πενήντα χρόνια η Ευρώπη βρέθηκε μπροστά σε μια σειρά προκλήσεων, από τις οποίες δεν βγήκε αλώβητη. Το πρόβλημα της μετανάστευσης είναι σημερινό, καυτό και ακόμη δεν έχει βρεθεί ο τρόπος για να αντιμετωπιστεί γόνιμα.

Φυσικά, τα τελευταία πενήντα χρόνια η Ευρώπη βρέθηκε μπροστά σε σειρά προκλήσεων από τις οποίες δεν βγήκε αλώβητη. Το πρόβλημα της μετανάστευσης είναι σημερινό, καυτό και ακόμη δεν έχει βρεθεί ο τρόπος για να αντιμετωπιστεί γόνιμα. Ο Ας σημειώνει πως η Ευρώπη υπήρξε κατά το μάλλον ή ήττον αδέξια έως και απάνθρωπη, κάτι που έδωσε λαβές για την αναβίωση της ακροδεξιάς και ρατσιστικής ρητορικής. Ο Ας σημειώνει ότι οι παγκόσμιες μετακινήσεις πληθυσμών θα πρέπει να θεωρούνται ως δυνητικό θετικό, όχι ως απειλή – ειδικά από χώρες που αντιμετωπίζουν σοβαρή δημογραφική πτώση. Κάτι που δεν έδειξε να το κατανοεί η Ευρώπη (τουλάχιστον όχι πάντα) προωθώντας με άτσαλο τρόπο το σχέδιο που περιλάμβανε κράτη-φρούρια.

timothy garton ash

O Τίμοθι Γκάρτον Ας γεννήθηκε το 1955 στη Βρετανία. Είναι καθηγητής και διευθυντής του Κέντρου Ευρωπαϊκών Σπουδών του Πανεπιστημίου της Οξφόρδης (Κολλέγιο St. Antony) και senior fellow του Πανεπιστημίου Στάνφορντ της Καλιφόρνιας. Είναι τακτικός αρθρογράφος της εφημερίδας "The Guardian" και του περιοδικού «The New York Review of Books».

Προς μια Δημοκρατική ομοσπονδιακή Ε.Ε. 

Κάθε κράτος που θα ενταχθεί στην ΕΕ στο μέλλον είναι σχεδόν βέβαιο ότι θα ενταχθεί σε κάτι περισσότερο από μια δημοκρατική ομοσπονδιακή Ευρωπαϊκή Ένωση, γράφει ο Ας. Η κλιματική κρίση και η πίεση για την αντιμετώπιση της φτώχειας και της κοινωνικής ανισότητας φαίνεται πιθανό να επαναπροσδιορίσουν περαιτέρω τα σύνορα της δημοκρατικής διακυβέρνησης σε εθνικό, ευρωπαϊκό και ακόμη και παγκόσμιο επίπεδο. Από την άλλη, δεν ξεχνάει τη χώρα του, την Αγγλία, καθώς στην μετά Brexit εποχή που έχει εισέλθει μοιάζει να είναι ολότελα ξεκομμένη από τις εξελίξεις. Βυθισμένη σε πολιτικό αδιέξοδο και με τις κρίσεις να διαδέχονται η μία την άλλη, η Αγγλία μοιάζει να παραδέρνει στο άγνωστο και να κυκλώνεται από το χάος και την ανασφάλεια.

Το βιβλίο του Ας διαβάζεται για την πιστότητα των αναφορών του, την προσωπική του εμπειρία, αλλά και για τις ευθύβολες παρατηρήσεις του. 

psgychogios ash patridesΤο βιβλίο του Ας διαβάζεται για την πιστότητα των αναφορών του, την προσωπική του εμπειρία, αλλά και για τις ευθύβολες παρατηρήσεις του. Δεν πρόκειται για έναν ακαδημαϊκό όπου από το βάθρο του, λες και ζει εν κενώ, γράφει για τα συμβαίνοντα στην Ευρώπη. Τουναντίον, εκείνος τα έζησε από κοντά (όπως σημειώνουμε και στην αρχή) και τώρα, έχοντας πάρει απόσταση από τα γεγονότα, στοχάζεται για το πώς το τέλος του Ψυχρού Πολέμου, η Πτώτη του Τείχους στο Βερολίνο και η κατάρρευση του Ανατολικού Μπλοκ προμήνυαν θετικές εξελίξεις που, φευ, δεν ευοδώθηκαν όλες.

Οι Έλληνες αναγνώστες θα βρουν στο βιβλίο και ένα κομμάτι της ελληνικής ιστορίας, ιδιαιτέρως ταραγμένο, καθώς έχει να κάνει με την περίοδο της δικτατορίας. Για τον συγγραφέα πάντως είναι φανερό ότι δεν τέθηκε ποτέ κανένα δίλημμα: η Ελλάδα ανήκει στην ευρωπαϊκή οικογένεια. 

Συνομιλώντας με σημαντικές προσωπικότητες 

Ο Ας υπήρξε συνομιλητής σημαντικών προσωπικοτήτων: από τον Χέλμουτ Κολ και τη Μάργκαρετ Θάτσερ έως τον Τόνι Μπλερ και άλλους σηναίνοντες πολιτικούς. Ποτέ δεν θέλησε να γευτεί την εξουσία από κάποιον θώκο. Μέσα στην καρδιά του φώλιαζε πάντα η δράση και ο μόχθος ενός αναλυτή. 

Τα τελευταία 15 χρόνια, άλλωστε, η ύβρις που κυριάρχησε στην Ευρώπη οδήγησε σε τιμωρίες, με πρόσφατη την κρίση στην Ουκρανία που, ως γεγονός, δείχνει να μεταγλωττίζει το σενάριο που παίχθηκε στην Ευρώπη το 1945 και εντεύθεν. Εχει δίκιο ο Ας όταν λέει ότι η Ευρώπη είναι η «πιο απρόθυμη αυτοκρατορία στην ιστορία». Χαρακτηρισμός που δείχνει με εύγλωττο τρόπο την αμφιθυμία της μπρος στη δύναμη που διέθετε και τους τρόπους που την διοχέτευε κατά περίσταση. Στην περίπτωση της Ουκρανίας, πάντως, ο Ας τάσσεται ξεκάθαρα κατά της εισβολής από τον στρατό του Πούτιν. 

Ακόμη κι έτσι -και κόντρα σε όλα τα δεδομένα- το βιβλίο του Ας είναι αισιόδοξο. Θα έλεγε κανείς προκλητικά αισιόδοξο. Κλείνει, δε, με μια παράξενη συνάντηση που είχε στην Νορμανδία (μέρος γεμάτο συμβολισμούς, καθώς εκεί έγινε η D-Day, στην οποία μετείχε και ο πατέρας του). Σε ένα μπιστρό έτυχε να συναντήσει έναν συνταξιούχο οδοντίατρο που ψήφιζε Λεπέν. Ο Ας, με πρόσχαρο τρόπο, πρότεινε στον ηλικιωμένο ευρωσκεπτικιστή να πιει στο όνομα της Ευρώπης. Τι κι αν κάποιες φορές μάς πληγώνει; Δεν παύει να είναι ο κοινός μας τόπος. Η δικιά μας αριστοκράτισσα.


 *Ο ΔΙΟΝΥΣΗΣ ΜΑΡΙΝΟΣ είναι δημοσιογράφος και συγγραφέας. Τελευταίο βιβλίο του, το μυθιστόρημα «Μπλε ήλιος» (εκδ. Μεταίχμιο).

Ακολουθήστε την bookpress.gr στο Google News και διαβάστε πρώτοι τα θέματα που σας ενδιαφέρουν.


ΣΧΕΤΙΚΑ ΑΡΘΡΑ

«Επανάσταση, έθνος-κράτος και αρχαιοελληνικό ιδεώδες» (κριτική) –  Ένα συλλογικό έργο που αναδεικνύει αθέατες πλευρές του 1821

«Επανάσταση, έθνος-κράτος και αρχαιοελληνικό ιδεώδες» (κριτική) – Ένα συλλογικό έργο που αναδεικνύει αθέατες πλευρές του 1821

Για τη φιλοσοφική και ιστορική μελέτη «Επανάσταση, έθνος-κράτος και αρχαιοελληνικό ιδεώδες: Φιλοσοφικές προσεγγίσεις στην Ελληνική Eπανάσταση» (εκδ. Πανεπιστήμιο Ιωαννίνων – Μουσείο Μπενάκη). Στην κεντρική εικόνα, ο πίνακας «Άποτυχία επιχειρήσεως» του Henri Decaisne, που κοσμεί και το εξώφυλλο της έκδοσης....

«Θάνατοι στη Χούντα» του Δημήτρη Βεριώνη (κριτική) – Μια κιβωτός μνήμης για τα θύματα της επταετίας

«Θάνατοι στη Χούντα» του Δημήτρη Βεριώνη (κριτική) – Μια κιβωτός μνήμης για τα θύματα της επταετίας

Για την ιστορική μελέτη του Δημήτρη Βεριώνη «Θάνατοι στη Χούντα», που κυκλοφορεί από τις εκδόσεις Τόπος. Στην κεντρική εικόνα, ο δικτάτορας Γεώργιος Παπαδόπουλος. 

Γράφει ο Γιώργος Χ. Θεοχάρης

Έχουμε στα...

«Μια σύντομη ιστορία του σύγχρονου κόσμου» του Γουίλιαμ Γούντραφ (κριτική) – Μια επίκαιρη μελέτη για τις σχέσεις Δύσης και Ανατολής

«Μια σύντομη ιστορία του σύγχρονου κόσμου» του Γουίλιαμ Γούντραφ (κριτική) – Μια επίκαιρη μελέτη για τις σχέσεις Δύσης και Ανατολής

Για το βιβλίο του Γουίλιαμ Γούντραφ (William Woodruff) «Μια σύντομη ιστορία του σύγχρονου κόσμου – Οι παγκόσμιες σχέσεις από το 1500 μέχρι σήμερα» , που κυκλοφορεί από τις εκδόσεις University Studio Press, σε μετάφραση Μαρίας Καίσαρ και Κώστα Σκορδύλη. Κεντρική εικόνα: «Οι πρεσβευτές» (1533) του Χανς Χόλμπαϊν τ...

ΠΡΟΣΦΑΤΑ ΑΡΘΡΑ

«Η Προμηθέα» του Κώστα Βούλγαρη (κριτική) – Λόγος εκ λόγου και εν λόγω

«Η Προμηθέα» του Κώστα Βούλγαρη (κριτική) – Λόγος εκ λόγου και εν λόγω

Για την ιδιότυπη συλλογή κειμένων του Κώστα Βούλγαρη «Η Προμηθέα» (εκδ. Κουκκίδα). Στην κεντρική εικόνα, ο πίνακας «Πορτραίτο» του Καζιμίρ Μαλέβιτς που κοσμεί το εξώφυλλο της έκδοσης.

Γράφει η Διώνη Δημητριάδου 

Λόγος εκ λόγου και εν λόγ...

«Αμνοί και Λέοντες» του Γιάννη Μόσχου (προδημοσίευση)

«Αμνοί και Λέοντες» του Γιάννη Μόσχου (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση αποσπάσματος από το μυθιστόρημα του Γιάννη Μόσχου «Αμνοί και Λέοντες», το οποίο θα κυκλοφορήσει στις 29 Απριλίου από τις εκδόσεις Τόπος.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

«Καλώς τα παλικάρια! Τι κάνετε, ωρέ λεβέντες;» έτριξε το μοναστήρι η...

«Το τέλος των ψευδαισθήσεων» του Αντρέας Ρέκβιτς (κριτική) – Η κρίση του φιλελεύθερου καπιταλισμού και πιθανές εναλλακτικές

«Το τέλος των ψευδαισθήσεων» του Αντρέας Ρέκβιτς (κριτική) – Η κρίση του φιλελεύθερου καπιταλισμού και πιθανές εναλλακτικές

Για το δοκίμιο του Αντρέας Ρέκβιτς (Andreas Reckwitz) «Το τέλος των ψευδαισθήσεων - Πολιτική, οικονομία και κουλτούρα στην ύστερη νεωτερικότητα», που κυκλοφορεί από τις εκδόσεις Αλεξάνδρεια, σε μετάφραση της Ευαγγελίας Τόμπορη. 

Γράφει ο Γιώργος Σιακαντάρης ...

ΠΡΟΔΗΜΟΣΙΕΥΣΕΙΣ

«Αμνοί και Λέοντες» του Γιάννη Μόσχου (προδημοσίευση)

«Αμνοί και Λέοντες» του Γιάννη Μόσχου (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση αποσπάσματος από το μυθιστόρημα του Γιάννη Μόσχου «Αμνοί και Λέοντες», το οποίο θα κυκλοφορήσει στις 29 Απριλίου από τις εκδόσεις Τόπος.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

«Καλώς τα παλικάρια! Τι κάνετε, ωρέ λεβέντες;» έτριξε το μοναστήρι η...

«Θα πέσει η νύχτα» του Κωνσταντίνου Τζαμιώτη (προδημοσίευση)

«Θα πέσει η νύχτα» του Κωνσταντίνου Τζαμιώτη (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση αποσπάσματος από το μυθιστόρημα του Κωσταντίνου Τζαμιώτη «Θα πέσει η νύχτα», το οποίο θα κυκλοφορήσει στις 30 Απριλίου από τις εκδόσεις Μεταίχμιο.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

Ποδηλατούσε πάνω από ώρα, όταν έφτασαν επιτέλους στο ...

«Η χλωμή κυρία» του Αλέξανδρου Δουμά (προδημοσίευση)

«Η χλωμή κυρία» του Αλέξανδρου Δουμά (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση αποσπάσματος από την νουβέλα του Αλέξανδρου Δουμά [Alexandre Dumas], «Η χλωμή κυρία» (εισαγωγή – μτφρ. – επίμετρο: Γιώργος Θάνος), η οποία θα κυκλοφορήσει στις 28 Απριλίου στη σειρά «microMEGA/Λογοτεχνία», των εκδόσεων Ροές.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

...

ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ

«Τι θέλει να μας πει;» – Δύο οδηγοί συνύπαρξης μας μαθαίνουν τη γλώσσα του σώματος του σκύλου και της γάτας

«Τι θέλει να μας πει;» – Δύο οδηγοί συνύπαρξης μας μαθαίνουν τη γλώσσα του σώματος του σκύλου και της γάτας

Δύο οδηγοί συνύπαρξης με τα αγαπημένα μας κατοικίδια, τη γάτα και τον σκύλο, απαντούν στο ερώτημα «Τι θέλει να μας πει;» το ζωάκι μας. «Γάτα - Τι θέλει να μας πει;» και «Σκύλος - Τι θέλει να μας πει;» της Lili Chin σε μετάφραση Κωνσταντίνας Τσιάγκα από τις εκδόσεις Πεδίο.

Επιμέλεια: Book Press ...

Τι διαβάζουμε τώρα; 10 καλά ιστορικά βιβλία που κυκλοφόρησαν πρόσφατα

Τι διαβάζουμε τώρα; 10 καλά ιστορικά βιβλία που κυκλοφόρησαν πρόσφατα

Οι Ρωμαίοι αυτοκράτορες, η πτώση της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας, η βασιλεία στην Ελλάδα, η ιστορία της αμερικανικής πολιτικής αλλά και η πρόσφατη περίοδος της άγριας ελληνικής οικονομικής κρίσης είναι μερικά από τα θέματα που εξετάζονται. Δέκα πρόσφατα ιστορικά βιβλία που μας βοηθούν να πλοηγηθούμε στα σκοτεινά νερά τ...

7 αστυνομικά από τις εκδόσεις Βακχικόν

7 αστυνομικά από τις εκδόσεις Βακχικόν

Επτά αστυνομικά για τους φίλους του είδους κυκλοφόρησαν τον τελευταίο χρόνο από τις εκδόσεις Βακχικόν. Στην κεντρική εικόνα, στοιχείο από το εξώφυλλο του «Αριμάν», του Παναγιώτη Κωνσταντόπουλου.

Επιμέλεια: Book Press

...

ΠΡΟΘΗΚΕΣ

ΠΡΟΘΗΚΕΣ

Newsletter

Θέλω να λαμβάνω το newsletter σας
ΕΓΓΡΑΦΗ

ΣΥΓΓΡΑΦΕΙΣ

ΤΑ ΠΙΟ ΔΗΜΟΦΙΛΗ ΤΟΥ ΜΗΝΑ

ΤΑ ΠΙΟ ΔΗΜΟΦΙΛΗ ΤΗΣ ΧΡΟΝΙΑΣ

12 Δεκεμβρίου 2024 ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ

Τα 100 καλύτερα λογοτεχνικά βιβλία του 2024

Mυθιστορήματα, νουβέλες, διηγήματα: Εκατό καλά λογοτεχνικά βιβλία που κυκλοφόρησαν το 2024 από τα πολλά περισσότερα που έπεσαν στα χέρια μας, με τη μεταφρασμένη πεζογρα

ΦΑΚΕΛΟΙ