europe728

Για το βιβλίο του Τίμοθι Γκάρτον Ας [Timothy Garton Ash] «Πατρίδες – Μια προσωπική ιστορία της Ευρώπης» (μτφρ. Δημήτρης Δουλγερίδης, εκδ. Ψυχογιός). Κεντρική εικόνα: πρώην Ανατολικογερμανοί προσπαθούν να περάσουν από το Τείχος του Βερολίνου στην Potsdamer Platz, το 1989. 

Γράφει ο Διονύσης Μαρίνος

Θα μπορούσε να είναι μια παλιά αριστοκράτισσα, σαν εκείνες που σκιαγραφούσε με κομψό και πονετικό τρόπο ο Γιόζεφ Ροτ στο γύρισμα της Ιστορίας, τότε που ο παλαιός κόσμος των μεγάλων αυτοκρατοριών αποχωρούσε ηττημένος και ο νέος ερχόταν πλησίστιος και με πάταγο. Η Ευρώπη, ως Γηραιά Ήπειρος, υπήρξε πάντα με το ένα πόδι στο παρελθόν και με το άλλο στο μέλλον. Ισως γι’ αυτό και παρήγαγε περισσότερη ιστορία από όση μπορούσε να αντέξει, να καταναλώσει και να αφομοιώσει.

Ο ακαδημαϊκός, δημοσιογράφος και πολιτικός αναλυτικός Τίμοθι Γκάρτον Ας είναι γέννημα θρέμμα αυτής της ηπείρου. Αν και ποτέ δεν στερήθηκε τη βρετανικότητά του, από την εφηβεία του κιόλας ήρθε σε επαφή με την καρδιά της Ευρώπης. Επί σχεδόν μισό αιώνα έχει παρακολουθήσει από κοντά όλες τις σημαντικές τεκτονικές αλλαγές που έχουν επισυμβεί στην ήπειρο και ιδιαιτέρως στις κεντρικές και ανατολικές πλευρές του χάρτη της.

Το νέο του βιβλίο Πατρίδες – Μια προσωπική ιστορία της Ευρώπης (μτφρ. Δημήτρης Δουλγερίδης, εκδ. Ψυχογιός) είναι μια ακόμη διορατική ανάλυση για το πώς οι μετασχηματισμοί και τα γυρίσματα της Ιστορίας που σημειώθηκαν κατά τον 20ο αιώνα διαμορφώνουν το σημερινό γεωπολιτικό και κοινωνικό τοπίο. Από την ουγγρική επανάσταση του 1956 έως τη σημερινή εισβολή των Ρώσων στην Ουκρανία, παρεμβάλλεται ένας πυκνός ιστορικός χρόνος με πλήθος γεγονότων που άλλαξαν (άλλοτε επί τα χείρω κι άλλοτε επί τα βελτίω) την όψη της Ευρώπης.

Το ενδιαφέρον με τον Ας είναι ότι από πολύ νωρίς κατανόησε την τραγική ιστορία της ηπείρου, η οποία ήταν πάντα διαφορετική από την οικεία της χώρας του που, ακόμη και σήμερα, διακατέχεται από την νησιωτική και αλαζονική υπερηφάνεια των Αγγλων και βρέχεται από τις ψεκάδες ενός κάποτε ένδοξου παρελθόντος. Αυτό που τον τράβηξε ως αναλυτή και δημοσιογράφο ήταν οι εξεγέρσεις που συνέβησαν στις χώρες-δορυφόρους της πάλαι ποτέ Σοβιετικής Ένωσης. Η προσωπική του θέαση, αλλά και οι επαφές που είχε με ηγέτες εκείνων των εξεγέρσεων αποτελούν ένα σπάνιο κοίτασμα για τούτο το βιβλίο.

Το πρώην Σιδηρούν Παραπέτασμα 

Το πώς αυτά τα κράτη επανενώθηκαν με την υπόλοιπη Ευρώπη, έχοντας διαρρήξει το Σιδηρούν Παραπέτασμα, έχει μέγιστη σημασία για την ανάλυσή του. Η διαφθορά και η μισαλλοδοξία έριξαν κάμποσο νερό στο μύλο τους, ενώ η σταδιακή ένταξή τους στο μπλοκ της Ευρωπαϊκής Ένωσης αναγκαστικά τα οδήγησε σε δύσκολες πολιτικές, κοινωνικές και νομικές αλλαγές. Οι αντιφάσεις της Ευρώπης δεν περνούν απαρατήρητες από τον Ας. Από τη μια οι λόγης πρωτοπορίες βρήκαν γόνιμο έδαφος εντός της, από την άλλη η γραφειοκρατική και αργοκίνητη δομή των Βρυξελλών δείχνει ότι ο δρόμος προς το μέλλον δεν είναι σπαρμένος μόνο με άνθη. Ακόμη κι έτσι, όπως σημειώνει ο Ας, τα πράγματα δεν είναι τόσο δύσκαμπτα όπως τα κατέγραφε ο ίδιος τη δεκαετία του '70 στον βρετανικό Guardian.

Δεν είναι τυχαίο ότι στόχος της Ευρωπαϊκής Ένωσης είναι να εντάξει ολοένα και περισσότερα υποψήφια κράτη στις τάξεις της – ειδικά από τα Βαλκάνια. Κάτι που δείχνει πως το όραμα της διεύρυνσης αντίκειται στους παγκόσμιους φόβους για την μετακίνηση των πληθυσμών. Υπό συνθήκες, η Ε.Ε. θα μπορούσε, σε μέλλοντα χρόνο κι αφού έχει κατακάτσει το ουκρανικό θέμα, να συνομιλήσει ουσιαστικά με τη Ρωσία του Πούτιν έτσι ώστε να βρεθεί ένα modus vivendi μεταξύ τους και μπει η συνεργασία του σε μια νέα φάση.

Τα τελευυταία πενήντα χρόνια η Ευρώπη βρέθηκε μπροστά σε μια σειρά προκλήσεων, από τις οποίες δεν βγήκε αλώβητη. Το πρόβλημα της μετανάστευσης είναι σημερινό, καυτό και ακόμη δεν έχει βρεθεί ο τρόπος για να αντιμετωπιστεί γόνιμα.

Φυσικά, τα τελευταία πενήντα χρόνια η Ευρώπη βρέθηκε μπροστά σε σειρά προκλήσεων από τις οποίες δεν βγήκε αλώβητη. Το πρόβλημα της μετανάστευσης είναι σημερινό, καυτό και ακόμη δεν έχει βρεθεί ο τρόπος για να αντιμετωπιστεί γόνιμα. Ο Ας σημειώνει πως η Ευρώπη υπήρξε κατά το μάλλον ή ήττον αδέξια έως και απάνθρωπη, κάτι που έδωσε λαβές για την αναβίωση της ακροδεξιάς και ρατσιστικής ρητορικής. Ο Ας σημειώνει ότι οι παγκόσμιες μετακινήσεις πληθυσμών θα πρέπει να θεωρούνται ως δυνητικό θετικό, όχι ως απειλή – ειδικά από χώρες που αντιμετωπίζουν σοβαρή δημογραφική πτώση. Κάτι που δεν έδειξε να το κατανοεί η Ευρώπη (τουλάχιστον όχι πάντα) προωθώντας με άτσαλο τρόπο το σχέδιο που περιλάμβανε κράτη-φρούρια.

timothy garton ash

O Τίμοθι Γκάρτον Ας γεννήθηκε το 1955 στη Βρετανία. Είναι καθηγητής και διευθυντής του Κέντρου Ευρωπαϊκών Σπουδών του Πανεπιστημίου της Οξφόρδης (Κολλέγιο St. Antony) και senior fellow του Πανεπιστημίου Στάνφορντ της Καλιφόρνιας. Είναι τακτικός αρθρογράφος της εφημερίδας "The Guardian" και του περιοδικού «The New York Review of Books».

Προς μια Δημοκρατική ομοσπονδιακή Ε.Ε. 

Κάθε κράτος που θα ενταχθεί στην ΕΕ στο μέλλον είναι σχεδόν βέβαιο ότι θα ενταχθεί σε κάτι περισσότερο από μια δημοκρατική ομοσπονδιακή Ευρωπαϊκή Ένωση, γράφει ο Ας. Η κλιματική κρίση και η πίεση για την αντιμετώπιση της φτώχειας και της κοινωνικής ανισότητας φαίνεται πιθανό να επαναπροσδιορίσουν περαιτέρω τα σύνορα της δημοκρατικής διακυβέρνησης σε εθνικό, ευρωπαϊκό και ακόμη και παγκόσμιο επίπεδο. Από την άλλη, δεν ξεχνάει τη χώρα του, την Αγγλία, καθώς στην μετά Brexit εποχή που έχει εισέλθει μοιάζει να είναι ολότελα ξεκομμένη από τις εξελίξεις. Βυθισμένη σε πολιτικό αδιέξοδο και με τις κρίσεις να διαδέχονται η μία την άλλη, η Αγγλία μοιάζει να παραδέρνει στο άγνωστο και να κυκλώνεται από το χάος και την ανασφάλεια.

Το βιβλίο του Ας διαβάζεται για την πιστότητα των αναφορών του, την προσωπική του εμπειρία, αλλά και για τις ευθύβολες παρατηρήσεις του. 

psgychogios ash patridesΤο βιβλίο του Ας διαβάζεται για την πιστότητα των αναφορών του, την προσωπική του εμπειρία, αλλά και για τις ευθύβολες παρατηρήσεις του. Δεν πρόκειται για έναν ακαδημαϊκό όπου από το βάθρο του, λες και ζει εν κενώ, γράφει για τα συμβαίνοντα στην Ευρώπη. Τουναντίον, εκείνος τα έζησε από κοντά (όπως σημειώνουμε και στην αρχή) και τώρα, έχοντας πάρει απόσταση από τα γεγονότα, στοχάζεται για το πώς το τέλος του Ψυχρού Πολέμου, η Πτώτη του Τείχους στο Βερολίνο και η κατάρρευση του Ανατολικού Μπλοκ προμήνυαν θετικές εξελίξεις που, φευ, δεν ευοδώθηκαν όλες.

Οι Έλληνες αναγνώστες θα βρουν στο βιβλίο και ένα κομμάτι της ελληνικής ιστορίας, ιδιαιτέρως ταραγμένο, καθώς έχει να κάνει με την περίοδο της δικτατορίας. Για τον συγγραφέα πάντως είναι φανερό ότι δεν τέθηκε ποτέ κανένα δίλημμα: η Ελλάδα ανήκει στην ευρωπαϊκή οικογένεια. 

Συνομιλώντας με σημαντικές προσωπικότητες 

Ο Ας υπήρξε συνομιλητής σημαντικών προσωπικοτήτων: από τον Χέλμουτ Κολ και τη Μάργκαρετ Θάτσερ έως τον Τόνι Μπλερ και άλλους σηναίνοντες πολιτικούς. Ποτέ δεν θέλησε να γευτεί την εξουσία από κάποιον θώκο. Μέσα στην καρδιά του φώλιαζε πάντα η δράση και ο μόχθος ενός αναλυτή. 

Τα τελευταία 15 χρόνια, άλλωστε, η ύβρις που κυριάρχησε στην Ευρώπη οδήγησε σε τιμωρίες, με πρόσφατη την κρίση στην Ουκρανία που, ως γεγονός, δείχνει να μεταγλωττίζει το σενάριο που παίχθηκε στην Ευρώπη το 1945 και εντεύθεν. Εχει δίκιο ο Ας όταν λέει ότι η Ευρώπη είναι η «πιο απρόθυμη αυτοκρατορία στην ιστορία». Χαρακτηρισμός που δείχνει με εύγλωττο τρόπο την αμφιθυμία της μπρος στη δύναμη που διέθετε και τους τρόπους που την διοχέτευε κατά περίσταση. Στην περίπτωση της Ουκρανίας, πάντως, ο Ας τάσσεται ξεκάθαρα κατά της εισβολής από τον στρατό του Πούτιν. 

Ακόμη κι έτσι -και κόντρα σε όλα τα δεδομένα- το βιβλίο του Ας είναι αισιόδοξο. Θα έλεγε κανείς προκλητικά αισιόδοξο. Κλείνει, δε, με μια παράξενη συνάντηση που είχε στην Νορμανδία (μέρος γεμάτο συμβολισμούς, καθώς εκεί έγινε η D-Day, στην οποία μετείχε και ο πατέρας του). Σε ένα μπιστρό έτυχε να συναντήσει έναν συνταξιούχο οδοντίατρο που ψήφιζε Λεπέν. Ο Ας, με πρόσχαρο τρόπο, πρότεινε στον ηλικιωμένο ευρωσκεπτικιστή να πιει στο όνομα της Ευρώπης. Τι κι αν κάποιες φορές μάς πληγώνει; Δεν παύει να είναι ο κοινός μας τόπος. Η δικιά μας αριστοκράτισσα.


 *Ο ΔΙΟΝΥΣΗΣ ΜΑΡΙΝΟΣ είναι δημοσιογράφος και συγγραφέας. Τελευταίο βιβλίο του, το μυθιστόρημα «Μπλε ήλιος» (εκδ. Μεταίχμιο).

Ακολουθήστε την bookpress.gr στο Google News και διαβάστε πρώτοι τα θέματα που σας ενδιαφέρουν.


ΣΧΕΤΙΚΑ ΑΡΘΡΑ

«Εφιαλτικές νύχτες» του Πέτερ Ένγκλουντ (κριτική) – Πανόραμα μικροϊστοριών του Β' Παγκοσμίου Πολέμου

«Εφιαλτικές νύχτες» του Πέτερ Ένγκλουντ (κριτική) – Πανόραμα μικροϊστοριών του Β' Παγκοσμίου Πολέμου

Για το βιβλίο του Πέτερ Ένγκλουντ [Peter Englund] «Εφιαλτικές νύχτες» (μτφρ. Γρηγόρης Κονδύλης, εκδ. Μεταίχμιο), μια ιστορία με 39 πρωταγωνίστριες και πρωταγωνιστές. Στην κεντρική εικόνα: Ο Αλμπέρ Καμύ. 

Γράφει ο Κ.Β. Κατσουλάρης

Οι ...

«24 Ιουλίου 1923, Η μέρα που τελείωσε ο Μεγάλος Πόλεμος» (κριτική) – Τα σκοτεινά σημεία της Συνθήκης της Λωζάνης

«24 Ιουλίου 1923, Η μέρα που τελείωσε ο Μεγάλος Πόλεμος» (κριτική) – Τα σκοτεινά σημεία της Συνθήκης της Λωζάνης

Για το βιβλίο του Τζέι Γουίντερ [Jay Winter] «24 Ιουλίου 1923. Η μέρα που τελείωσε ο Μεγάλος Πόλεμος» (μτφρ. Ανδρέας Κίκηρας, εκδ. Πεδίο). Κεντρική εικόνα: Η στιγμή που οι αντιπροσωπείες των κρατών υπογράφουν τη Συνθήκη της Λωζάνης.

Γράφει ο Διονύσης Μαρίνος...

«Η αναδιαμόρφωση του νεωτερικού κόσμου, 1900- 2015 – Παγκόσμιες διασυνδέσεις και συγκρίσεις»: η ύστατη παρακαταθήκη του Κρίστοφερ Άλαν Μπέιλι

«Η αναδιαμόρφωση του νεωτερικού κόσμου, 1900- 2015 – Παγκόσμιες διασυνδέσεις και συγκρίσεις»: η ύστατη παρακαταθήκη του Κρίστοφερ Άλαν Μπέιλι

Για το βιβλίο του Κρίστοφερ Άλαν Μπέιλι [C. A. Bayly] «Η αναδιαμόρφωση του νεωτερικού κόσμου, 1900- 2015 – Παγκόσμιες διασυνδέσεις και συγκρίσεις» (μτφρ. Χρήστος Γεμελιάρης, εκδ. Αλεξάνδρεια). Κεντρική εικόνα: στρατιώτες Μαορί (φωτογραφία ©Herman John Schmidt). 

Γράφει ο Γιώργος Σιακαντάρης ...

ΠΡΟΣΦΑΤΑ ΑΡΘΡΑ

Βασίλης Βασιλικός (1934-2023): Η Εταιρεία Συγγραφέων αφιερώνει στη μνήμη του την επόμενη Ημέρα Ποίησης

Βασίλης Βασιλικός (1934-2023): Η Εταιρεία Συγγραφέων αφιερώνει στη μνήμη του την επόμενη Ημέρα Ποίησης

Με ανακοίνωσή της η Εταιρεία Συγγραφέων αποχαιρετά των δύο φορές Πρόεδρό της Βασίλη Βασιλικό και ανακοινώνει ότι η Ημέρα Ποίησης 2024 θα είναι αφιερωμένη στη μνήμη του ανθρώπου που εισηγήθηκε στην UNESCO την 21 Μαρτίου ως Παγκόσμια Ημέρα Ποίησης

...
Βασίλης Βασιλικός (1934-2023): Ένας αποχαιρετισμός από τον Αλέξη Ζήρα

Βασίλης Βασιλικός (1934-2023): Ένας αποχαιρετισμός από τον Αλέξη Ζήρα

Ακολουθεί επιμνημόσυνο κείμενο του Αλέξη Ζήρα, πρώην Προέδρου της Εταιρείας Συγγραφέων, για τον Βασίλη Βασιλικό.

Ένας αποχαιρετισμός στον Βασίλη Βασιλικό

Για πολλά χρόνια, τουλάχιστον από τη δεκαετία του 1970 ως το κλείσιμο...

«Ο βίος βραχύς, η δε τέχνη μακρή» – Αυτοβιογραφίες και βιογραφίες, 15+1 επιλογές από τις πρόσφατες εκδόσεις

«Ο βίος βραχύς, η δε τέχνη μακρή» – Αυτοβιογραφίες και βιογραφίες, 15+1 επιλογές από τις πρόσφατες εκδόσεις

Τι κοινό μπορεί να έχει η Μαρινέλλα με τον Έλον Μάσκ; Η Μαρία Κάλλας με τον Ανδρέα Παπανδρέου και ο Πρίγκιπας Χάρι με τον Διονύση Σιμόπουλο; Οι βιογραφίες όλων αυτών, και μερικές ακόμη, κυκλοφόρησαν τους προηγούμενους μήνες και σας τις παρουσιάζουμε.

Γράφει ο Κώστας Αγοραστό...

ΠΡΟΔΗΜΟΣΙΕΥΣΕΙΣ

«Το τέλος της Αισθητικής; Τεχνομηδενισμός και Σύγχρονη Τέχνη» του Δημοσθένη Δαββέτα (προδημοσίευση)

«Το τέλος της Αισθητικής; Τεχνομηδενισμός και Σύγχρονη Τέχνη» του Δημοσθένη Δαββέτα (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση αποσπάσματος από βιβλίο του Δημοσθένη Δαββέτα «Το τέλος της Αισθητικής; Τεχνομηδενισμός και Σύγχρονη Τέχνη» (Επίμετρο: Μάνος Στεφανίδης) το οποίο θα κυκλοφορήσει το επόμενο διάστημα από τις εκδόσεις Νίκας.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

...

«Χωριό Ποτέμκιν» του Γιώργου Παναγή (προδημοσίευση)

«Χωριό Ποτέμκιν» του Γιώργου Παναγή (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση αποσπάσματος από το μυθιστόρημα του Γιώργου Παναγή «Χωριό Ποτέμκιν», που κυκλοφορεί στις 28 Νοεμβρίου από τις εκδόσεις Τόπος. [Η έκφραση «Χωριό Ποτέµκιν» (ρωσικά: по­тёмкинские деревни) περιγράφει ένα κατασκεύασµα που έχει στόχο να αποκρύψει την αλήθεια ή να εξωραΐσει µια κατάσταση].

Επιμέλεια:...

«Ο Γιουγκοσλάβος» της Άνα Βούτσκοβιτς (προδημοσίευση)

«Ο Γιουγκοσλάβος» της Άνα Βούτσκοβιτς (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση αποσπάσματος από το μυθιστόρημα της Άνα Βούτσκοβιτς [Ana Vučković] «Ο Γιουγκοσλάβος» (μτφρ. Απόστολος Θηβαίος), το οποίο κυκλοφορεί αρχές Δεκεμβρίου από τις εκδόσεις Βακχικόν.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

Η ΜΠΑΝΑΝΑ

...

ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ

«Ο βίος βραχύς, η δε τέχνη μακρή» – Αυτοβιογραφίες και βιογραφίες, 15+1 επιλογές από τις πρόσφατες εκδόσεις

«Ο βίος βραχύς, η δε τέχνη μακρή» – Αυτοβιογραφίες και βιογραφίες, 15+1 επιλογές από τις πρόσφατες εκδόσεις

Τι κοινό μπορεί να έχει η Μαρινέλλα με τον Έλον Μάσκ; Η Μαρία Κάλλας με τον Ανδρέα Παπανδρέου και ο Πρίγκιπας Χάρι με τον Διονύση Σιμόπουλο; Οι βιογραφίες όλων αυτών, και μερικές ακόμη, κυκλοφόρησαν τους προηγούμενους μήνες και σας τις παρουσιάζουμε.

Γράφει ο Κώστας Αγοραστό...

Κλερ Κίγκαν – Η Ιρλανδή που ανέδειξε τις χάρες της μικρής φόρμας

Κλερ Κίγκαν – Η Ιρλανδή που ανέδειξε τις χάρες της μικρής φόρμας

Η Ιρλανδή συγγραφέας έχει αγαπηθεί από το ελληνικό αναγνωστικό κοινό και όχι άδικα. Τι είναι αυτό που την κάνει ιδιαίτερη και γιατί η πρόσφατη νουβέλα της «Πολύ αργά πια» (μτφρ. Μαρτίνα Ασκητοπούλου, εκδ. Μεταίχμιο) την καταξιώνει. 

Γράφει ο Διονύσης Μαρίνος ...

12 βιβλία που μας φέρνουν κοντά στην επιστήμη: Από την Τεχνητή Νοημοσύνη στα Φράκταλ, από τον Χρόνο στους Αλγόριθμους

12 βιβλία που μας φέρνουν κοντά στην επιστήμη: Από την Τεχνητή Νοημοσύνη στα Φράκταλ, από τον Χρόνο στους Αλγόριθμους

Είναι βιβλία που φέρνουν τις επιστήμες (κυρίως θετικές) πιο κοντά μας και τις κάνουν πιο εύληπτες και γοητευτικές. Επιλέγουμε ορισμένα από τα καλύτερα που κυκλοφόρησαν πρόσφατα. Κεντρική εικόνα: Ο Ράσελ Κρόου, ως ο μαθηματικός Τζον Νας, στην ταινία «Ενας υπέροχος άνθρωπος», του Ρον Χάουαρντ.

...

ΠΡΟΘΗΚΕΣ

ΠΡΟΘΗΚΕΣ

Newsletter

Θέλω να λαμβάνω το newsletter σας
ΕΓΓΡΑΦΗ

ΣΥΓΓΡΑΦΕΙΣ

ΤΑ ΠΙΟ ΔΗΜΟΦΙΛΗ ΤΗΣ ΧΡΟΝΙΑΣ

13 Δεκεμβρίου 2022 ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ

Τα 100 καλύτερα λογοτεχνικά βιβλία του 2022

Έφτασε η στιγμή και φέτος για την καθιερωμένη εδώ και χρόνια επιλογή των εκατό από τα καλύτερα βιβλία λογοτεχνίας της χρονιάς που φτάνει σε λίγες μέρες στο τέλος της. Ε

ΦΑΚΕΛΟΙ